Teoria e tregtis

1

• Teoria e tregtisë dhe investimeve ndërkombëtare

2
Objektivat e të mësuarit

• Të kuptohen teoritë se pse shtetet duhet të
  tregtojnë
• Të familjarizohemi me faktorët që ndikojnë
  shtetet në sjelljen e tyre tregtare
• Të kuptojmë se pse aftësitë e shtetit për eksport
  janë dinamike
• Të kuptojmë së pse faktorët e prodhimit levizin
  ndërkombëtarisht
• Te ekzaminohet se cili biznes apo forcë ekonomike
  përcakton modelet e tregtisë
• Të studiohen ngjajshmëritë dhe dallimet në mes të
  tregtisë dhe investimeve ndërkombëtare

3
Supozimet bazë të tregtisë ndërkombëtare

• Në tregtinë e brendshme, faktorët e prodhimit
  janë të lëvizshëm por në tregtinë ndërkombëtare
  faktorët e prodhimit lëvizin me veshtiresi nëpër
  vende të ndryshme.
• Si rrjedhojë e kësaj tregtia shërben si
  zëvendësues i lëvizjes të faktorëve të prodhimit.

4
Globalizimi

• Në dy dekadat e fundit eksporti i mallrave është
  rritur nga 11 në 18 të GDP-së botërore.
• Që nga viti 1980, Shërbimet janë rritur nga 15
  në 22 të totalit të tregtisë botërore
• 1/7 e rasteve të tregtimit të kapitalit në mbarë
  botën përfshijnë një të huaj si palë kontraktuese
• Shitjet botërore të degëve (filialeve) të
  korporatave multinacionale, tani shumë lehtë mund
  të tejkalojnë totalin e eksportit botëror

5
Teoritë

• Teoria e tregtisë ndërkombëtare shpjegon levizjen
  e të mirave dhe shërbimeve përtej kufijve
  shtetëror.
• Teoritë e tregtisë ndihmojnë menaxherët dhe
  krijuesit e politikave qeveritare të fokusohen në
  këto qeshtje
• Cilat produkte duhet të importohen dhe
  eksportohen
• Sa duhet të tregtohet me të tjerët
• Me kend duhet të tregtohet

6
Teoritë e tregtisë

• Disa teori sygjerojnë se qeveritë duhet të
  ndikojnë në sjelljen tregtare, ndërsa të tjerat
  propozojnë trajtim laissez-faire të tregtisë
• Teoria e investimeve ndërkombëtare shpjegon
  levizjen e kapitalit, të teknologjisë dhe të
  burimeve të tjera.

7
Natyra e tregtisë/ aktuale Raportet në
tregti/pritjet Sa? Çka? Me kënd? Int qev. Sa
Çka Me kend Teoritë Merkant - -
- po x x x Neomerk - - - po x - - Përp
abs - x - jo - x - Përp krah - x - jo - x - Madh
e vendit x x - - - - - Prop i
fakt - x x - - - - Ngjaj vendeve - x x - - - - C
ikli jetësor - x x - - - - Diamantet
- x - - - - -
Theksi i teorive kryesore Daniels/Radebauch/Sull
ivan - 2007
8
Teoritë inetrvencioniste

• Merkantilizmi
• propozon që një vend duhet të provojë të ketë
  bilanc tregtar të favorshëm (eksportin më të madh
  se importin) dhe ketë ta ketë të shprehur në
  rezerva ari.
• Neomerkantilizmi
• gjithashtu kërkojnë bilanc tregtar të favorshëm
  por qëllimi i tij është arritja e disa
  objektivave sociale ose politike.

9
Teoritë e tregtisë së lirë

• Teoria e përparësive absolute
• Adam Smith ka zhvilluar teorinë e përparësisë
  absolute, e cila thekson se konsumatorët do të
  jenë në pozitë me të mirë nese ata do të mund të
  blejnë produktet e prodhuara jashtë vendit me
  çmime më të ulëta se ato vendase. Sipas teorisë
  së përparësisë absolute vendi mund të prodhojë
  produktet në menyrë me efektive si rezultat i
  përparësive natyrore ( lënda e parë ose klima)
  ose sepse ka njohuritë e kërkuara për prodhim
  (njohuritë teknologjike).
• Teorija e përparësive komparative
• David Rikardo thot se totali i outputit global
  mund të rritet përmes tregtisë së jashtme, edhe
  nese një vend ka përparësi absolute në prodhim të
  të gjitha produkteve.
• Teoria Hecksher-Ohlin, thot se vendet priren të
  specializohen në prodhimin e produkteve që
  përdorin në menyrë intenzive burimet e tyre me të
  bollshme.
• Paradoksi i Leontievit raporti i kapitalit dhe
  fuqisë punëtore në ekonominë e SHBA-ve. Leontievi
  e shpjegon paradoskin si produktivitet i punës me
  i madh te amerikanëve në krahasim me partnerët.

10
Teoritë që shpjegojnë qasjen në tregti

• Teorija e madhësisë së vendit thot se vendet më
  të mëdha mund të jenë me konkurente se ato të
  vogla sepse ato mund të ofrojnë varietete të
  shumta të resurseve dhe janë të vetëqendrueshme.
• Teorija e proporcionit të faktorëve thot se
  posedimi i faktorëve të prodhimit siq janë toka,
  fuqia punëtore dhe kapitali determinojnë
  shpenzimet relative dhe reportet e këtyre
  faktorëve. Shpenzimet e faktorëve do të
  dceterminojnë se cilat produkte mund të prodhohen
  me efikasitet më të lartë në vend.

11
Teoritë që shpjegojnë qasjen në tregti

• Teorija e ngjajshmërive në mes të vendeve,
  shumica e tregtisë zhvillohet në mes të vendve të
  zhvilluara sepse ato kanë ngjajshmëri dhe ato
  prodhojnë dhe shpenzojnë më shumë se vendet e
  pazhvilluara .
• Kjo është si rezultat i mundësive të vendeve të
  zhvilluara në investim dhe në hulumtim.
• Tregtia me mallëra nuk diktohet nga shpenzimet
  por nga ngjajshmëria e produkteve të kërkuara.
  Puna fokusohet në preferancat dhe kërkesat e
  konusmatorëve.
• Sot Teoria e ngjajshmërive të produkteve definon
  segmentimin e tregut.

12
Teoritë që shpjegojnë qasjen në tregti

• Teoria e ciklit të produktit
• Sipas TCP, lokacioni i prodhimit për shumë
  produkte leviz nga një vend në tjetrin,
  mvarësisht se në cilën fazë të ciklit jetësor
  është
• Raymond Vernon
• Fokusi në produkt, jo në proporcionin e faktorëve
  të tij
• Dy premisa të bazuara në teknologji

13
Teoria e ciklit të produktitPremisat e Vernonit

• Inovacionet teknike të cilat kanë sjell produkte
  te reja dhe profitabile kërkojnë sasi të mëdha të
  kapitalit dhe fuqisë punëtore të kualifikuar
• Produkti dhe metodat për prodhim kalojnë nëpër
  katër faza të maturimit (pjekjës)

14
Fazat e ciklit të produktit

• Faza 1 Njohja (Futja në përdorim)
• Inovacioni si përgjigje ndaj nevojave të
  vërejtura
• Eksporti nga vendi inovativ
• Evoluimi i produktit
• Faza 2 Rritja (Zhvillimi)
• Rritja e eksportit nga vendi inovativ
• Rritja e fuqisë së kapitalit
• Më shumë konkurrencë
• Një pjesë e prodhimit jashtë vendit
• Faza 3 Pjekuria
• Rënia e eksportit nga vendi inovativ
• Standardizim më i madh i produktit
• Rritja e fuqisë së kapitalit
• Rritja e konkurueshmërisë si rezultat i faktorit
  çmim
• Prodhimi fillon në LDCs (lesser developed
  countries) vendet më pak të zhvilluara
• Faza 4 Rënia
• Koncentrimi i produktit në LDCs - vendet më pak
  të zhvilluara
• Vendi inovativ bëhet importues neto

15
(No Transcript)
16
Cikli i produktit dhe implikimet në tregti

• Theks më i madh për ndikimi i teknologjisë në
  koston e produktit
• Investimi ndërkombëtar i shpjeguar
• Të metat
• Më e përshtatshme për produktet teknologjike
• Disa produkte nuk karakterizohen lehtë nga fazat
  e pjekurisë së produktit
• është më relevante për produktet e prodhuara
  përmes prodhimit masiv

17
Teoria e re e tregtisëTregtia strategjike

• Dy kontributet e reja
• Paul Krugman-si ndikohet tregtia kur në tregjet
  përkatëse nuk ekziston konkurrenca perfekte
• Michael Porter- E ka analizuar konkurrueshmerinë
  e industrive në baza globale

18
Tregtia Strategjike

• Ekonomitë e shkallës (Krugman)
• Konsumatorët preferojne zgjedhje të ndryshme të
  brendave,
• Prodhimi favorizon ekonominë e shkalles.
  (Kërkesat per produkte të ndryshme)

Ekonomitë e shkallës të brendshme
Ekonomitë e shkallës të jashtme
19
Tregtia Strategjike

• Qeveria mund të luaj një rol përfitues kur
  tregjet nuk janë plotësisht konkurruese.
• Teoria zgjerohet me rolin e qeverisë në tregtinë
  ndërkombëtare.
• Janë katër faktor (kushte) që përfshijnë
  konkurrencën jo e plotë në të cilën mund të
  aplikohet tregtia strategjike.

20
Tregtia strategjike

• Katër faktorët (kushtet) që mund të përfshijnë
  konkurrencën jo të plotë

Çmimi
Kostoja
Të jashtmet
Përsëritja
21
Tregtia strategjike

• Porters Diamond (Diamanti i Porterit)
• Inovacioni është shtytës dhe mbështetës i
  konkurrueshmërisë
• Katër komponentet e konkurrencës
• Kushtet e faktorit
• Kushtet e kërkesës
• Industritë e lidhura dhe përkrahëse
• Strategjia e ndërmarrjes, struktura dhe rivaliteti

22
Teoritë e tregtisë si udhërrëfyes në vendimmarrje

• Pikëpamja e kostove krahasuese
• Konkurrenca e çmimeve
• Prodhimi ose importi i produkteve nga vendi me
  shpenzime të ulëta
• Cikli jetësor i produktit (PLC)
• Përshtatjet sipas ndryshimeve në konkurrencë

23
Cila teori e tregtisë na mëson lidhur me efektet
e tregtisë së lirë?

• Efektet e efiçencës ndërkombëtare
• Efiçenca në prodhim
• Efiçenca në konsum
• Efektet e rishpërndarjes
• Efektet e ekuilibrit të pjesshëm
• Efektet afatshkurta
• Efektet afatmesme
• Efektet afatgjata
• Vendet e vogla vs. vendet e mëdha
• Ndryshimi në çmim
• Ndryshimi në efiçencë

24
Teoria e investimeve ndërkombëtare

• Lëvizja e kapitalit ka mundësuar që investimet e
  huaja direkte të lëvizin anë e mbanë globit

25
Teoria e investimeve ndërkombëtare

• Ndërmarrjet si kërkuese
• Kërkimi i resurseve
• Kërkimi i përparësive të faktorit
• Kërkimi i njohurive
• Kërkimi i sigurisë
• Kërkimi i tregjeve

26
Teoria e investimeve ndërkombëtare

• Ndërmarrjet si Shfrytëzuese të papërsosmërisë
• Papërsosmëria në hyrje
• Papërsosmëria e lëvizjes së faktorëve
• Papërsosmëria në menaxhment
• Ndërmarrjet si (Internacionalizues)
• Krijimi i aktiviteteve të veta multinacionale-
  internacionalizimi i prodhimit
• Përparësitë konkurruese si rrjedhe e
  besueshmerisë

27
Pyetje për të diskutuar

• Kompania juaj është e interesuar për importim të
  verës nga Kosova në Bashkimin Evropian. Si pjesë
  e analizave fillestare, ju dëshironi të
  identifikoni përparësitë (anët e forta) të
  ofertuesve kosovarë të verës. Ju lutem na jepni
  një përshkrim të shkurtë të statusit aktual të
  eksportit të verës nga Kosova (në bazë të
  llojeve) dhe hartoni listën e 10 top vendeve
  importuese të verës nga Kosova.