IKTISAT TARIHI

1
IKTISAT TARIHI

• ÜNITE 7
• EKONOMIK GÜÇ DENGESININ DEGISMESI

2
GIRIS

• 15. yüzyil sonunda Avrupada en gelismis alan,
  Akdeniz Bölgesi -özellikle de Orta ve Kuzey
  Italya- idi.
• 16. yüzyil boyunca Amerikan hazinelerinin
  Ispanyaya akisi, Akdenizin ekonomik
  üstünlügünün sürmesini sagladi.
• 17. yüzyilin sonuna gelmeden artik Akdeniz,
  kesinlikle geri kalmis bir bölgeydi, Avrupa
  ekonomisinin agirlik merkezi Kuzey Denizine
  kaymisti.

3
ISPANYANIN YÜKSELISI

• Toprak Genisligi
• 16. yüzyilda Ispanya, Avrupanin en genis
  imparatorluguydu.
• Habsburg topraklari, Alçak ülkeler ve Italyanin
  büyük bir bölümüne sahipti.
• Amerikada genis bir sömürge imparatorluguna
  sahipti.
• Ekonomik Gelismislik
• Müslümanlardan gelismis bir bahçe tarimi
  devralmisti.
• Merinos koyunlari tüm Avrupada söhret bulmustu.
• Kumas ve demir sanayileri olmak üzere gelismis
  sanayileri vardi.
• Egemenligi altindaki Hollanda en ileri tarim
  tekniklerine sahipti.
• Gelir Kaynaklari
• Yeni Dünyadan akmaya baslayan altin ve
  gümüslerin büyük bir bölümüne sahipti.
• Genis cografyasi sayesinde yüksek gelir düzeyine
  sahipti.
• Vergi gelirleri çok yüksekti.

4
ISPANYANIN EKONOMIK DÜSÜSÜ

• Ispanyanin ekonomik düsüsünü açiklayan
  faktörler
• Avrupa ile girilen savaslar
• Agir vergi yükü
• Asiri borçlanma
• Uzun dönemli ekonomi politikasi eksikligi
• Kötü mali yönetim
• Imtiyazlar
• Tekelci uygulamalar
• Ülke içi gümrük birliginin olmamasi
• Dini politikalar
• Amerikadaki topraklara yönelik dar görüslülük

5

• Avrupa ile girisilen savaslar
• Ispanya krallari Hiristiyan Avrupayi
  birlestirmek için uzun yillar süren büyük
  savaslara giristiler.
• Agir vergi yükü
• Krallar savaslari finanse etmek için agir
  vergiler koydular.
• Ispanya 16. yüzyilda en agir vergi yükü uygulayan
  ülkeydi.
• Vergi dagilimi da adaletsizdi
• Krallik ailesi ve büyük toprak sahipleri vergiden
  muafti.
• Borçlanma
• Borçlanma olagan bir mali uygulama haline
  gelmisti.
• Borçlarin faizleri gün geçtikçe yükseliyordu.
• Borçlanmalar karsiliginda tüccarlara tavizler
  verilmeye baslanmisti.
• Uzun dönemli ekonomi politikasi eksikligi
• Tahil üretimi ve kumas sanayi politika
  eksikligine en iyi örnektir.
• Amerikadan altin ve gümüs ithali sonucunda
  olusan fiyat artislarindan tüketiciler sikayet
  edince hükümet ekmek fiyatlarina narh uygulamaya
  basladi. Ancak maliyet artislari kârin azalmasina
  neden oldu. Sonuçta iç üretim daraldi. Hükümet
  yüksek talep nedeniyle tahil ithalini serbest
  birakti.
• Benzer durum kumas sanayinde de geçerli oldu.
  Kumas ithaline izin verilirken kumas ihraci
  yasaklandi.

6

• Kötü mali yönetim
• 1501de bir krallik emri, sahiplerinin arzusuna
  bakilmaksizin daha önce sürülerin otlamis oldugu
  tüm alanlari koyunlara çayir olarak tahsis etti.
• Imtiyazlar - Tekelci uygulamalar
• 1494te bir tüccar birligine tüm Ispanyol ham
  yününü ihraç tekeli verildi.
• Ülke içi gümrük birligi eksikligi
• Genis Ispanyol Imparatorlugunda pazar
  bütünlesmesine imkan verecek bir gümrük birligi
  bulunmamaktaydi.
• Çünkü hükümet iç gümrüklerden yüksek vergi geliri
  elde ediyordu.
• Her bölge diger bölgeye yabanci muamelesi
  yapiyordu.
• Dini politikalar
• 1492de Yahudiler kovuldu. Ülke pek çok
  tüccarini, bankerini, fizikçisini ve esnafini
  kaybetti.
• 1502de Müslüman Araplar kovuldu. Tarimsal
  isgücünün önemli bir kismini yitirdi.
• Ispanyanin ekonomik gerilemesinin en önemli
  nedeni nitelikli isgücü eksikligidir.
• Amerikadaki topraklara yönelik dar görüslülük
• Hükümet burada da tekelci ve siki kontrole dayali
  politika izledi. 1503te tekel hakkina sahip
  Casa de Contratacion kuruldu.
• Tekelci politikalar vergiden kaçinmayi ve vergi
  kaçakçiligini besledi.

7
ISPANYA - ÖZET

• Ispanyanin Yükselisi
• Amerikadan altin ve gümüs akisi
• Efektif talebin genislemesi
• Ekonomik gelismenin yasanmasi
• Ispanyanin Düsüsü
• Araplarin ve Yahudilerin kovulmasi
• Ülkenin sanatkar ve tüccar sinifinin zayiflamasi
• Ihtisaslasmis isgücünün azligi
• Devletin isabetsiz politikalari
• Amerikadan gelen madenlerin sömürgelerin ekonoik
  bagimsizliklarini kazanmalari ve kismen üretimin
  düsmesi nedeni ile azalmasi

8
ITALYANIN YÜKSELISI

• ITALYANIN YÜKSELISI
• Ihracat (Dis ticaret)
• Italyanin sinirli bir iç pazara sahip olmasi ve
  dogal donanimdan yoksun olmasina ragmen ekonomik
  zenginligi, ürettigi mamul mallarin ve
  hizmetlerin çok yüksek bir oranini ihraç
  etmesinden kaynaklaniyordu.
• ITALYANIN EKONOMIK DÜSÜSÜ
• Talebin daralmasi
• Üretimin azalmasi
• Dis rekabetin artmasi
• Dis dünya ile fiyat farkliliklarinin olmasi
• Üretim metotlarinin eski ve geri olmasi
• Üretim maliyetlerinin yüksekligi
• Isçilerin verimlerinin düsüklügü

9
ITALYANIN EKONOMIK DÜSÜSÜ

• Talebin Daralmasi
• Amerikadan gelen degerli maden miktarinin
  azalmasi nedeniyle Ispanyanin ekonomik açidan
  gerilemesi ve talebin kisilmasi
• En önemli alicilardan olan Almanyanin 30 yil
  Savaslarina girismesi
• Osmanli mahalli pazarlarinin daralmasi
• Hem iç hem de dis pazarin daralmasi ülkedeki
  üretimin azalmasina neden olmustur.
• Dis rekabetin artmasi
• Zaman içerisinde Ingiliz, Hollandali ve Fransiz
  mal ve hizmetleri daha düsük fiyatlarla arz
  edilmeye baslandi.

10
ITALYANIN EKONOMIK DÜSÜSÜ

• Dis dünya ile fiyat farkliliklarinin olmasi (Iki
  nedeni vardir)
• Birinci nedeni
• Italyan mallarinin daha kaliteli olmasi
• Lonca geleneklerine baglilik
• Ikinci nedeni
• Üretim maliyetlerinin yüksek olmasi
• Loncalarin genis kapsamli kontrolü
• Italyan imalatçilarini eski ve geri üretim
  tekniklerini kullanmalari
• Yine eski ve geri organizasyon tekniklerini
  kullanmalari
• Vergi baskisinin yüksek olmasi
• Vergi prosedürünün kötü bir sekilde düzenlenmesi
• Italyadaki ücretlerin diger ülkelere göre daha
  yüksek olmasi
• Isçilerin verimliliginin düsüklügü
• Italyan isçisinin verimliligi Ingiliz, Fransiz ve
  Hollandali isçilerden düsüktü.

11
ITALYANIN EKONOMIK DÜSÜSÜ

• Sonuçta
• Italyada zamanla ihracat düstü
• Ihracat sadece tarimsal mallara ve yari mamul
  mallara yönelik oldu
• Emek ve sermaye tarima kaydi, hizmet ve imalat
  sanayinden çekildi
• Dis talebe göre üretim yapilmaya baslandi. Bu
  mallar arasinda zeytinyagi, sarap ve ham ipekten
  bahsedilebilir.
• Denizcilik hizmetlerinde de Italya pasif kaldi ve
  Italyan sehirleri hayatiyetini kaybetti.

12
GÜNEY HOLLANDA

• Hollanda 17 eyaletten olusan iki bölgeye ayrilir.
  
• 11. ve 15. yüzyillar arasinda Avrupada gelisme
  merkezlerinden biri de Güney Hollanda idi.
• 13. ve 14. yüzyilda Kuzey Avrupanin en önemli
  uluslararasi is merkezi Brujdü.
• 15. ve 16. yüzyilda ise Güney Hollandadaki
  Antwerp, uluslar arasi finans ve ticaret
  merkeziydi.
• Flandranin tekstil ürünleri, Kuzey ve Orta
  Avrupanin en iyi yünlü kumaslariydi.

13
KUZEY HOLLANDA

• KUZEY HOLLANDA EKONOMISININ DURUMU
• Baslangiçta güney bölgelerinden daha geride idi.
• En önemli sektörleri
• Tarim
• Hayvan yetistiriciligi
• Gemicilige bagli olarak Baltik Ticareti
• Ihraç edilen mallar Tuz, balik ve sarap
• Ithal edilen mallar Keten, bugday, kendir ve
  kereste (Hacimli mallar)
• Balikçilik
• 16. yüzyilda hububat ve kerestede uluslararasi
  ticaretin ana merkezi Amsterdamdi.

14
KUZEY HOLLANDANIN YÜKSELISI

• 1568de Güney Hollanda Ispanya egemenligine düstü
• Kuzey Hollandadaki 7 eyalet bagimsizligini ilan
  etti
• Yeni kurulan bu devletin ekonomisi oldukça
  canliydi
• KUZEY HOLLANDANIN GELISME NEDENLERI
• Güneyden Kuzeye kaçan insanlar
• Okyanus ticaretinde ve gemicilikte yasanan
  gelismeler
• Tarim ve imalat sektöründe yasanan gelismeler
• Enerji kaynaklarini kullanmadaki basarilari
• Fiyat rekabeti avantaji

15
KUZEY HOLLANDANIN YÜKSELISI

• Güneyden Kuzeye kaçan insanlar
• Canliligin temel nedeni Güneyden Kuzeye kaçan
  insanlardir. Bunlar Kuzey Hollandanin
  kalkinmasinin temel diregidir.
• Ustalar
• Sanatkârlar
• Denizciler
• Tüccarlar
• Maliyeciler
• Meslek sahipleri
• Kuzeye kaçan insanlarin beraberinde getirdikleri
  nitelikler
• Sanatkârlik
• Ticari bilgi
• Tesebbüs ruhu
• Likit sermaye (Bu göçmenler Amsterdamin en büyük
  bankasindaki mevduatin yarisinin sahibiydiler).

16
KUZEY HOLLANDANIN YÜKSELISI

• Okyanus ticaretinde ve gemicilikte yasanan
  gelismeler
• Amsterdam bütün dünyadan gelen mallarin satildigi
  uluslararasi bir pazar konumuna geldi. Satilan
  mallar
• Japon ve Isveç bakiri
• Baltik hububati
• Italyan ipegi
• Fransiz sarabi
• Çin porseleni
• Brezilya kahvesi
• Endonezya baharati
• 17. yüzyilda gemicilik ve ticarette en önde gelen
  ülke idi. Ticaret filolari kalite ve sayi olarak
  üstündü. Dis ticaretin temel dinamigi
  gemicilikti.

17
KUZEY HOLLANDANIN YÜKSELISI

• Tarim ve imalat sanayinden yasanan gelismeler
• Tarim
• Hollanda Avrupada tarim uzmanlarinin merkezi
  konumundaydi.
• Zirai verim diger bölgelere göre 2-3 kat daha
  yüksekti
• Imalat
• Imalat faaliyetleri uluslararasi ticaret ile
  ilgiliydi
• Üretim hammaddelerin veya yari mamullerin bitmis
  hale getirilmesine dayaniyordu
• Ticaretin gelismesi gemi yapimi, ölçme aletleri
  imali ve harita çizimi gibi üretimleri tesvik etti

18
KUZEY HOLLANDANIN YÜKSELISI

• Enerji kaynaklarinin kullanimi
• Tarim ticaret ve sanayideki gelismenin arkasinda
  iki cansiz enerji kaynagi kamis ve rüzgar-
  bulunmaktadir. Bunlar
• Kamis
• Hollanda orman bakimindan yoksul, kamis
  bakimindan zengindi. Isinmak için kamisi
  kullandilar.
• Rüzgar
• Denizlerde yelkenlerden, karada ise rüzgar
  degirmenlerinden faydalandilar.

19
KUZEY HOLLANDANIN YÜKSELISI

• Fiyat rekabeti avantaji
• Hollandalilarin ekonomik basarisinin temel
  nedenlerinden biri mallari diger ülkelerden daha
  ucuza satmayi basarabilmeleridir
• Bunu da büyük ölçüde maliyetleri düsürerek
  gerçeklestiriyorlardi
• Ücretlerin yüksek olmasina ve agir vergi yüküne
  ragmen isçilerin prodüktivitesi yüksek oldugu
  için birim maliyetler düsüktü
• Hollandalilar eger maliyeti düsüremezse kaliteyi
  düsürüyorlardi.
• Ortaçagda ve Rönesans dönemi baslarinda üretim
  birimi basina maksimum kâr amaci vardi. Bu
  nedenle yüksek kalitede israr edilirdi.
  Hollandalilar ise kitle üretimi ile mütevazi kâri
  yeterli görmekteydi

20
KUZEY HOLLANDANIN YÜKSELISI

• ÖZET
• Hollanda ekonomik büyümeyi basaran ilk ülkedir.
• Ayni zamanda fert basina geliri en yüksek
  ülkedir.
• Kitle üretimi önemlidir.
• Düsük fiyat temel politikadir. Kaliteyi düsürmek
  diger unsurdur.
• Güneyden gelen insanlar kalkinmadaki temel
  dinamiktir
• Okyanus ticareti, gemicilik, imalat sanayi, ileri
  tarim teknikleri ekonomik gelismenin temel
  belirleyicileridir.

21
INGILTERENIN DURUMU

• 15. yüzyil sonunda Ingiltere ekonomik açidan geri
  bir ülkeydi.
• Nüfusu azdi
• Teknolojisi geriydi
• Dis ticaretin 40i yabancilarin elindeydi
• Londra diger bölgelere göre geri kalmis bir
  bölgeydi
• Tek iyi özelligi, Ingilterenin iyi bir yün
  yetistiricisi olmasidir.

22
INGILTERENIN YÜKSELISI

• Ingiltere iyi bir yün yetistiricisidir
• Yünlü kumasin ihracatini zamanla artirmaya
  baslamistir
• Ingiliz mallari Bruj ve Antwerp pazarlarina ihraç
  ediliyor, oradan da kitanin diger kisimlarina
  yayiliyordu
• Italyanin azalan nüfus nedeniyle Almanyanin
  talebini karsilayamamasi, Almanlarin Bruj ve
  Antwerpten Ingiliz mallarina yönelmelerine neden
  olmustur.
• Tekstildeki bu talep artisi diger sektörleri de
  canlandirdi. Ekili alanlar ham yün ihtiyacini
  karsilamak için çayirlara dönüstürüldü.

23
INGILTERENIN YÜKSELISI

• Ingilterenin ekonomik büyümesinin en önemli
  nedeni dis ticarette görülen büyük genislemeydi.
• Dis ticaret yüz yil içinde 6 kat artmisti.
• Bu gelisen dünya içinde 18. yüzyilda Londra en
  önemli finans ve ticaret merkezi haline geldi.
• Ingilterenin bu denli gelismesinin arkasinda
  yatan nedenler
• Iyi gemicilerin ve yetenekli tüccarlarin çoklugu
• Fizik ve mali kapitalin nispi bollugu
• Gelismis bir kredi, ticaret ve sigorta
  organizasyonunun varligi
• Tüccar sinifinin isteklerine karsi duyarli bir
  yönetimin mevcudiyeti
• Krallik deniz gücünün üstünlügü

24
INGILTERENIN YÜKSELISI

• Uluslararasi ticaretin Ingilterenin gelismesine
  katkilari
• Dis ticaret, Ingiliz sanayi mallarina talep
  yaratmistir
• Dis ticaret, ihtisaslasma saglayarak ölçek
  ekonomisinden yararlanmayi mümkün kilmistir
• Dis ticaret, Ingiliz sanayi ürünlerinin sayisini
  artirmistir
• Dis ticaret, Ingiliz sanayi ürünlerini ucuzlatan
  hammaddelerin elde edilmesini saglamistir
• Dis ticaret, yoksul ve azgelismis ülkelere
  Ingiliz mallarini satin alma gücü saglamistir
• Dis ticaret, sinai ve zirai gelismeyi saglayacak
  bir ekonomik fazla yaratmistir
• Dis ticaret, kurumsal yapi ve is ahlakinin
  dogmasini saglamistir
• Dis ticaret, düzenli pazarlama, sigorta, kalite
  kontrol ve ürünün standartlasmasi sistemlerine
  kolaylik saglamistir
• Dis ticaret, uluslararasi büyük sehirlerin ve
  sanayi merkezlerinin gelismesini saglamistir.
  Londra, Liverpool, Manchester, Birmingham ve
  Glasgow bu sehirler arasinda yer almaktadir.

25
INGILTERENIN DURUMU

• Bu dönemde Ingilterenin gösterdigi performansin
  temelinde Ingiliz toplumunun karsilastigi
  güçlükleri yeni gelismelere bir baslangiç haline
  getirebilme gücü yatiyordu.
• Ingiltere karsilastigi ciddi kitliklara karsi
  sahip oldugu daha bol kaynaklardan
  yararlanilmasini mümkün kilan yeni teknikler
  gelistirmekteydi. Enerji probleminin çözümü buna
  en iyi örnektir.
• Ingiltere enerji krizine iki sekilde cevap verdi
• Birincisi orman bakimindan zengin olan
  Iskandinav ülkeleriyle ticareti gelistirdi.
• Ikincisi Ingiliz adalarinda bol olarak bulunan
  yakitlara (kömür) basvurdu.
• Ingiltere Sanayi Inkilabini basaran ilk ülkedir.