TЬRK EGITIM TARIHI - PowerPoint PPT Presentation

1 / 94
About This Presentation
Title:

TЬRK EGITIM TARIHI

Description:

T RK E T M TAR H Do . Dr. Sel uk UYGUN ER K slam dan Sonra T rklerde E itim a)T rk M sl man Devletlerinde E itim E itimin Genel zellikleri ... – PowerPoint PPT presentation

Number of Views:3151
Avg rating:5.0/5.0
Slides: 95
Provided by: selcukuyg
Category:
Tags: egitim | tarihi

less

Transcript and Presenter's Notes

Title: TЬRK EGITIM TARIHI


1
TÜRK EGITIM TARIHI
  • Doç. Dr. Selçuk UYGUN

2
IÇERIK
  • Islamdan Sonra Türklerde Egitim
  • a)Türk Müslüman Devletlerinde Egitim
  • Egitimin Genel Özellikleri
  • Bazi Önemli Kisiler ( Farabi, Ibni Sina,
    Balasagunlu Yusuf, Kasgarli Mahmut)
  • b)Selçuklularda Egitim
  • Egitimin Genel Özellikleri
  • Egitim Kurumlari( Örgün ve Yaygin)
  • Bazi Kisiler ( Nizamülmülk, Mevlana, Nasrettin
    Hoca)

3
Islamdan Sonra Türklerde Egitim
  • Talas Savasi(751- Arap/Çin) nda Türkler Araplara
    destek olarak bu savasi kazanmalarini
    saglamislardir. Bu savastan sonra Türkler
    arasinda Islamiyet yayilmaya baslamistir.

4
Ancak Türkler 10. y.yda Karahanlilar döneminde
kitleler halinde Müslüman olmuslardir.
5
Türklerin Müslümanligi kolay benimseme sebepleri,
  • Türklerde var olan Müslümanligin
    dogasi
  • Tek Tanri Düsüncesi
    Allah inanci
  • Savasçi Ruh Cihat Anlayisi
  • Yoksullara Yardim Sadaka
  • Kurban Kurban
  • Bilim Anlayisi Bilim Aski

6
Ilk Müslüman Türk Devletinin Itil Bulgar
Devleti oldugu ileri sürülmüstür.
7
  • Itil Bulgar Devleti Hükümdari Almus (Cafer) Han
    921de kendisinin ve halkinin bir kisminin
    Müslümanligi kabul ettigini bildirip Abbasi
    Halifesinden Islami ögretecek ögretmen, mescit
    ve kale yapimini bilen ustalar istemistir.
    Halifenin gönderdigi heyet Mayis 922de
    ulasmistir. Bu tarih Karahanlilarin Müslüman
    olmalarindan az önceye rastlamis fakat bu
    konudaki bilgiler kesinlik kazanmamistir.

8
TÜRKLERIN ISLAMIYETI BENIMSEMELERININ EGITIM
ANLAYISLARINA ETKISI
  • 1) Düzenli, planli, güçlü bir egitim-ögretim
    kurumu medreselerin ortaya çikisi.

9
  • 2) Islam Dünyasinda Arap, Iranli v.b. düsünürler
    egitim-ögretim konularinda eserler yazmislar
    Türkler düsünür ve egitimcileri hem bunlardan
    etkilenmis hem de bu görüslere katkida
    bulunmuslardir.

10
  • 3) Düsünürler, din adamlari v.b araciligiyla Türk
    toplumu yeni din ve degerler bakimindan
    egitilmistir.
  • 4) Alp insan tipinin özelliklerine yenileri de
    eklenerek Gazi ve Veli insan tipi ortaya
    çikmis.

11
  • 5) Türkler Islamiyetin bilimi üstün tuttugunu
    görmüs. Bilime gereken önemi vermislerdir.

12
  • 6) Batiya ilerledikçe Araplar ve Iranlilarla
    iliskiler artmis buna bagli olarak aydinlarin
    dili üzerinde Arapça ve Farsça etkili olmus ancak
    halkin dili bu etkiden uzak kalmistir. Fakat orta
    ve yüksek ögretim dili ile bilim dili Arapça
    olmustur.
  • 7) Türkler Islamiyete geçerken Arap yazisini da
    almislardir.

13
IÇ ASYA TÜRKLERI, KARAHANLILAR
  • 840ta Uygur Devleti sona erince,Uygurlar ve
    baska toplumlar Karahanli Devletini kurdular ve
    930lu yillarda SATUK BUGRA HAN zamaninda
    müslüman oldular.

14
KARAHANLILAR (840)
  • Devlet 11. yüzyilda ikiye ayrildi.

Dogu Karahanli Devleti Baskenti Kasgar En Ünlü
Hükümdari Hasan Bugra Han Yikilis Tarihi 1130
Bati Karahanli Devletinin baskenti Semerkant En
ünlü hükümdarlarindan biri Ebü Ishak
Ibrahimdir. Yikilis Tarihi 1212
15
Iç Asya Müslüman Türkleri ve Karahanlilarda
Egitimin Temel Özellikleri
  • Bu toplumlarin Müslüman olmalari ve yerlesik
    hayata geçmeleri onlarin egitimini olumlu yönde
    etkileyen iki temel etken olmustur.
  • Bu toplumlarin devlet adamlari egitim-ögretim ve
    bilimin gelismesine önem vermisleridir.
  • Medreseler kurulmus ve yayginlastirilmistir.
  • Farabi,Ibni Sina gibi dünya egitim ve bilim
    tarihi için önemli isimler yetismistir.
  • Egitim tarihimizde, egitim bilimine iliskin ilk
    görüsler basta Farabi olmak üzere bu düsünürler
    tarindan ileri sürülmüstür.

16
Karahanlilarda Egitim, Medreseler ve Ögretim
  • Medreseler, Islam Egitim Tarihinde mescitlerin
    ögretim için yetersiz kalmasi gibi sebeplerle
    ortaya çikmistir. Bu kurumlarin ortaya çikisinda
    Uygur Budist kurumlarinin etkisi oldugu da
    düsünülmektedir. Ilk medreselerin Orta Asya Islam
    kentlerinde ortaya çiktigi düsünülür.

17
Karahanlilar baslica medreseleri,
  • Buraya Göktürk haritasi düzenlenip adi geçen
    sehirlerle ilgili yerler yapistirilacak

Taskent, Yarkent, Buhara, Kasgar,
Semerkant,Balasagun gibi önemli kentlere
kurmuslardir. Bu sehirler bilim, kültür ve sanat
merkezi halini almislardir.
18
  • Film

19
(No Transcript)
20
Bu Egitsel ve Kültürel Zenginligi Saglayan Bazi
Türkler ve Uzmanlik Alanlari Söyledir
  • Farabi, Belhli Ebu Zeyd Felsefe,Egitim v.s.
  • BiruniTabiiyat Ibni Sina
    Tip,Felsefe,Egitim

21
  • Ebu Süleyman Mehmet, Ebü Hayr Ibni Baba Tip
  • Musa Kardesler, Buzicanli Ebuvefa, Türkoglu
    Ebulfadl, Ebü Belze Matematik.
  • Belhli Ebü Maser, Ferganeli Ibni Kesir
    Astronomi, Geometri.

22
  • Türkçe ile Türk kültürünün en eski ve en önemli
    eserlerini veren isimler arasinda Balasagunlu
    Yusuf, Kasgarli Mahmut,
  • Ahmet Edip ve Ahmet Yesevi sayilabilir.

23
  • Karahan hükümdarlarinin bilimseverligi ülkede
    bilim adamlarinin çogalmasi için uygun bir ortam
    olusturdu.Karahan hükümdarlari ülkenin her
    yerinde medreseleri yayginlastirmaya
    çalismislardir. Bunun bilim sevgisinin yani sira
    2 sebebi daha vardi.
  • Türk boylarinin yeni inanislarini pekistirme ,
  • Medreselerden Siilere karsi Sünni Hanefi
    inançlari pekistirme konusunda yararlanma.
  • Bugra Kara Han Ebu Ishak Ibrahimin Semerkantta
    kurdugu bir medresenin vakif belgesi günümüze
    kadar ulasmistir.

24
  • Peki medreselerin yapisi ve isleyisi nasildi?
  • Medrese bilim ve din adamlari için toplanti yeri,
  • Bir camisi,
  • Çalisma Odalari,
  • Kütüphanesi,
  • Edeb ögretmeni için bir odasi,
  • Ögrenciler için küçük odalari,
  • Avlusu,
  • Bahçesi olan bir yapiydi.

25
  • Medreselerde görevlilere maas verildigi
    gözlenmektedir. Ayrica Karahanlilarda BURSLU
    ÖGRENCI sistemine geçildigi de karsimiza
    çikmaktadir.
  • Medreselerde çalisan baslica kisiler olarak,
  • Hanifi Müderris,
  • Kuran ögreten ögretmen,
  • Ögrencilere burs dagitan biri,
  • Iki hademe,
  • Bekçi,
  • KÜTÜPHANECI siralanabilir.
  • Medreselerde ihtiyaci olanlari doyurma, kurban
    sadaka, özel dini günlerdeki yardimlara para
    ayrildigi bilinmektedir.
  • Bu kurumun Sünni-Hanifi ögrencilere hizmet
    verdigi belirtilmektedir. Ancak siilerde kendi
    mesheplerinin propagandasini yapmak için Darüllim
    denen okullar kurmuslardir.

26
FARABI(780-950)
  • Farabi felsefe ve diger bilimlerde
    gösterdigi çalismalar ve söhrete, paraya önem
    vermeyen üstün kisiligiyle Aristodan sonra
    kendisine ikinci ögretmen(muallim-i sani)
    denilmistir.Felsefe, mantik, ahlak, psikoloji,
    geometri v.b konularda yüzden fazla eser
    yazmistir.

27
FARABININ EGITIM GÖRÜSLERI
  • Türk egitim tarihinde dogrudan egitim
    bilimine yönelik görüsler ileri sürdügü bilinen
    ilk düsünür olmasi önemlidir.
  • Farabiye göre egitimin amaci Mutlulugu bulmak
    bireyi topluma yararli hale getirebilmektir.
  • Üç tür egitimci vardir. Aile reisi, aile
    fertleriniögretmen, çocuk ve gençleri devlet
    baskani milleti egitmekle görevlidir.

28
  • 3) Farabi ögretim ve egitimi ayirir. Ona göre
    egitim milletlerdeki ahlaki erdemleri ve is
    sanatlarini var etme yöntemiyken ögretim,
    milletler ve sehirlerde kurumsal erdemleri var
    etmektir. Bu ayrima göre, ögretim kuramsal,
    egitim de davranis degistirmeye agirlik veren bir
    ugrasidir anlayisina uygundur.

29
  • 4) Ögretimde kolaydan zora ilkesini ortaya
    atmistir ki bu günümüzde de kabul görmektedir.
  • 5) Bir sey ögretilmeden digerine geçilmemelidir
    ilkesini kabul etmistir.
  • 6) Ögretmen ögrencilerle Sokrat gibi tartismayi
    bilmelidir.
  • 7) Ögretimde mantik ve felsefeye yer
    verilmelidir.

30
  • 8) Ögrencinin ögrenme isteginin sürdürülmesine
    çalisilmalidir.
  • 9) Çocuklara karar verme ve sorumluluk alma
    yetisi kazandirilmalidir.
  • 10) Disiplin ne sert ne yumusak olmalidir. Iliman
    bir ortam olusturulmalidir. Çocuk sözle anlamazsa
    zora basvurulabilir.

31
FARABININ BILIMSEL YÖNTEME BAKISI
  • Her meselede aranan kesin gerçegi elde
    etmektir. Ama çok defa kesinligi elde edemeyiz.
    Aradigimizin bir kismina dair kesinlik, geri
    kalanlara dair de zan ve kanaat elde edebiliriz.
    Tek yöntem bizi sorunlar hakkindaki çesitli
    kanaatlere götüremez.
  • Süphe bir arastirma yöntemi olmalidir.

32
FARABININ SIYASI EGITIME ILISKIN GÖRÜSLERI
  • Hükümdar bazen ikna bazen zorlama yöntemine
    basvurabilir fakat bu bilgi beceri gerektirir.
  • Ona göre hükümdarin dogustan sahip olmasi gereken
    özellikler Vücudunun tam, organlarinin saglam
    olmasi, zeki, uyanik ,iradeli olmasi, dogru
    sözlü,adil, ilimli olmasi v.b.
  • Sonradan kazanmasi gereken özellikler ise
    Bilgeligi, önceki kanun ve kurallari bilmesi,
    güzel konusma sanatini ögrenmesi,savas sanatini
    bilmesi v.b.

33
IBNI SINA (980-1037)
  • Dünya düsünce, tip ve egitim tarihinde çok önemli
    bir yeri vardir.Egitim alanindaki görüslerinin
    Batiyi etkiledigi ve yeni egitim akimina temel
    olusturdugunu kabul eden görüsler vardir.

34
  • Ibni Sinaya Aristo ve Farabiden sonra gelen
    anlaminda üçüncü ögretmen yani mualim-i salis
    denilmistir.
  • Samanogullari devletinin Buharadaki
    kütüphanesinde çalisirken oradaki çok degerli
    kaynaklara ulasma firsati yakalamisti.

35
IBNI SINANIN EGITIME ILISKIN GÖRÜSLERI
  • 1) Kanun ve Sifa adli eserleriyle tip dünyasinin
    en önemli isimlerinden olmus, psikanalist metodun
    temelini atmis yillarca Avrupa ve Osmanlida
    kitaplari okutulmustur.

36
  • 2) Ibni Sinaya göre ahlak ve fazilet, zenginlik
    ve söhretten çok daha önemlidir. Ahlaki
    davranislara ve fazilete ulasmak için belirledigi
    baslica ilkeler sunlardir
  • Nefsin isteklerine uymamak.
  • Gazap,sehvet, hirs, korku eseri ortaya
    çikabilecek davranislari engellemek.
  • Yalandan kesinlikle uzaklasmak.
  • Iyilik yapmak, iyileri sevmek ve kötülükten men
    etmek.

37
  • 3) Ibni Sinaya göre devlet adamlari filozof ve
    bilim adamlarindan yararlanan, erdemli hayat
    süren, kadinlardan uzak duran bir yol
    izlemelidir. Kendisi de vezirlik yapmistir.
  • Ibni Sinanin bilim, mutluluk ve egitim
    arasinda kurdugu iliski akli tasavvuf denen
    sistemin unsurlarindan biridir.Ona göre egitim ve
    bilim insanin kendini mükemmellestirmesi ve
    Allahi bulmasi için gereklidir.

38
IBNI SINAYA GÖRE EGITIMIN TEMEL AMAÇLARI
  • Insanin yeteneklerini en üst düzeye kadar
    gelistirip yeteneklerden arinmasi,
  • Allahin varligini bilmesi ve etkisini her an
    hissetmesi.

39
  • 4) Ibni Sina hijyen konusuna ve bilinçli hareket
    etmenin önemine deginerek beden egitimine katki
    saglamistir.
  • 5) Ibni Sina bebeklik ve çocukluk dönemi bakimla
    ilgili önemli noktalara deginmistir.
  • Bunlar, 2 yil boyunca bebegin düzenli
    emzirilmesi, banyo yaptirilmasi ve temizliginin
    saglanmasi, oyun oynamasinin önemini vurgulamasi,
    ailenin asiri olmayan ilgisine olan ihtiyacinin
    vurgulamasi, ninni dinletilmesi ve küçüklükten
    itibaren hareket ettirilmesine yönelik
    söylevleridir.

40
  • 6) Ahlak egitimi çok önemlidir. Iyi insanlarla
    beraber olmasini saglama, hatalarini baskici
    olmadan düzeltme, gerektiginde azarlama fakat
    dayaga en son çare olarak basvurmayi önerir.
  • 7) Çocuklar 6-14 yas arasinda okutulmalidir.
  • 8) Ögretmenin tasimasi gereken özellikler
  • Dindar
  • Dürüst
  • Bilgili
  • Insafli
  • Temiz
  • Kibar
  • Çocuk egitim ve gelisimini bilen
  • Ne asiri yumusak ne de çok sert olan bireyler
    olmalidir.

41
  • 9) Çocuklar arasindaki dogal rekabeti faydali
    bulur ve birbirlerinden çok fazla sey
    ögreneceklerini kabul ettigi için zengin
    çocuklarinin özel ders alarak yetismelerini uygun
    bulmaz.
  • 10) Okulun programinda Kuran, Seriat, Dil ve
    Ahlaki siireler, Beden Egitimi, Sanat ve Meslek
    Ögretimi yer alir.

42
  • 11) Egitim ve ögretmenlik bir UZMANLIK ALANIdir
    ve herkes ögretmen olamaz örüsünü benimsemistir.
  • 12) Egitim ve ögretim yöntemlerinin baslicalari
    söyledir.
  • Nezaket, yumusaklik,nasihat,
  • Ödül ve övgüye yer verme, egitimsel amaçli ceza
    verme ve dayaga en son çare basvurma,
  • Kolaydan zora, basitten karmasiga yol izleme,
  • Sinif ortamindan faydalanma,
  • Örnekleme,
  • Tekrar.

43
IBNI SINAYA GÖRE EGITIM ÖGRETIM TÜRLERI
  • Zihni Ögretim Ögretmen genel konuyu açik bir
    sekilde örnekler vererek anlatir.
  • Sinai Ögretim Ögretmen araç-gereç kullanmasini
    ögretir.
  • Telkini Ögretim Ögretmen tekrar ettirerek
    ögretir.
  • Taklidi Ögretim Ögretmenin güvenilirligi sonucu
    ögretmenin söylediklerinin hemen ve aynen
    benimsenmesidir.
  • Tenbihi Ögretim Ögretmenin ögrenciye çevresinde
    karsilastigi olaylari , bunlarin nedenlerini ve
    etkilerini ögretmesidir.
  • Tedibi Ögretim Ögüt ve nasihat yoluyla
    gerçeklesen ögretimdir.

44
  • 13) Ibni Sina, egitimi anne babanin görevi olarak
    görmüs bu sorumlulugu devlete yüklememistir.
  • 14) Ibni Sina egitim ve bilimi herkese açik
    olarak görmüstür.
  • 15) Din ve meslek egitimine önem vermis her
    çocugun istegine yönelik egitim almasini
    desteklemistir.
  • 16) Çocugun yasit ve arkadaslariyla beraber
    egitilmesi üzerinde durmustur.

45
  • 17) Çocuklar arasindaki bireysel farkliliklara
    önem vermistir.
  • 18) Çocugun ilgisinin önemin vurgu yapmistir.
  • 19) Oyunun önemi üzerinde durmustur.
  • 20) Deneye, gözleme ve nedenleri arastiran bir
    egitime önem vermistir.
  • 21) Egitimi baskinin olumsuz etkiledigini ve
    disiplinin ne çok kati ne de çok yumusak olmamasi
    gerektigini vurgulamistir.
  • 22) Egitimde araç gereç kullanimini sinai
    ögretimde açikça belirterek egitim teknolojisinin
    kurucusu sayilmistir.

46
BALASAGUNLU YUSUF (1018-1069)
  • Kutadgu Bilig adli eseriyle Türk egitim tarihinde
    önemli yer tutar.
  • Farabi ve Ibni Sinanin etkisinde kalmistir.
  • Kutadgu Bilig, Türkçe Uygur yazisi ile manzum
    olarak yazilmistir.(6645 beyit)Mutluluk veren
    bilgi anlamini tasir.

47
  • Kutadgu Biligde devlet yönetimi ve insanlarin
    ahlaki davranis kurallariyla ilgili ögütler yer
    almaktadir.
  • Balasagunlu Yusufun Kutadgu Bilig adli
    eserinden anlayabildigimiz bazi görüsleri söyle
    siralanabilir.

48
  • Hükümdar bilgiyle donanmali ve adaletli
    davranmalidir.
  • Hükümdarin kanuna saygi duymasi ve onu dogru
    uygulamasi , hükmetme yetkisinin önünde
    görülmüstür.Bu HUKUK DEVLETI anlayisinin
    temelidir.
  • Ahlaki davranislar Bilgiyi arttirmaya çalismak,
    az konusmak, aceleci olmamak, sabirli olmak,
    öfke, kibir ve kinden kaçinmak, dindar olmak
    seklinde görülmüstür.

49
  • 4) Ahlaki davranis mutlulugun sartidir. Ahlakli
    olmak ise bilgili olmaktan geçer.
  • 5) Çocuklara anne ve özellikle baba tarafindan
    siki bir egitim verilmelidir.
  • 6) Çocuklari aileler kendi elleriyle egitmelidir.
  • 7) Erkeklere kizlardan daha fazla önem
    yüklenmistir. Fakat bunu Müslümanliga degil Yusuf
    Has Hacipe yüklemek gerekmektedir.

50
KASGARLI MAHMUT
  • Kasgarli Mahmut, 1072-1074 yillari arasinda
    Araplara Türkçe Ögretmek amaciyla yazdigi Divan-ü
    Lügat-it Türk adli esriyle Türkçenin ilk
    lügatini düzenleyen ve ögreten olarak Türk Egitim
    Tarihimizde önemli bir yer tutar.

51
  • Bilim dili olarak Arapçanin kullanildigi bir
    dönemde Türkçenin daha zengin oldugu
    gerekçesiyle Araplarin bu dili ögrenmesi
    gerektigini ileri sürmüstür. Kitabini bu amaçla
    Bagdatta Abbasi Halifesine sunmustur. Türkçenin
    dilbilgisini de yazmis fakat bu kitabi
    bulunamamistir.

52
  • Divan yalnizca zengin bir sözlük degildir.
    Toplumlarin lehçeleri, yasayislari, inanislari,
    töreleri ve atasözlerini de kapsar. Türklerin ilk
    dünya haritasi da buradadir. Türklük bilgisinin
    en eski ve en köklü abidelerinden birisi olarak
    kabul görür.
  • Kasgarli Mahmuta göre Türk adi Tanri tarafindan
    verilmistir ve Tanri tarafindan Türk
    egemenliginin uzun sürecegi belirtildigi için
    Türkçeyi herkes ögrenmelidir.

53
KASGARLI MAHMUT A GÖRE EGITIM
  • Aile çocuk bakimi ve yetistirilmesinde önemlidir.
  • Anne bebegi besikte sallayarak ve ninni
    söyleyerek uyutmalidir.
  • Bebek altini fazlaca islatip hasta olmasin diye
    besik delinir ve idrar bir kamisla disari
    atilirdi bu kamisa da sibek denirdi.
  • O dönemde çocuklarin korkutulduklari
    anlasilmaktadir.
  • Oyunun çocuk için önemi üzerinde durmustur.
  • Bilime çok önem verdigini eserinde
    belirtmektedir. Ayrica bu eser bize Türklerde
    yaygin bir okuma, yazma ve bilgi edinme
    geleneginin varligini göstermesi bakimindan da
    önem tasimaktadir.

54
KASGARLI MAHMUTUN TÜRKÇEYI ÖGRETIM YÖNTEMI
  • Çok sayida örnekten hareket edip kurala ulasma
    yöntemini benimseyerek günümüz yabanci dil
    ögretiminde benimsenen bir yöntemi uygulamistir.
  • Örnekleri günlük hayattan, atasözleri ve
    siirlerden derlemistir.
  • Dil ögretirken Türk Kültürünü ögretmeye özel bir
    önem vermistir.
  • Tekrara yer vermistir.
  • Eserini 4 kere yazarak eser yazma konusunda titiz
    davranilmasi gerektigini göstermistir.

55
(No Transcript)
56
Selçuklu devleti
57
BÜYÜK SELÇUKLU
  • Bati Göktürk Devletinin yikilmasindan sonra
    Yedisu Bölgesinde Türgis Devletini kuran
    Oguzlarin bir kismi Araplarin, Karluk ve diger
    Oguz boylarinin baskilarina dayanamayarak
    yikilmis ve kuzeybatiya ilerleyerek baskenti
    Yenikent olan Oguzlar(Hazar) Devletini kurdular.

58
SELÇUKLULAR VE ANADOLU BEYLIKLERI
59
SELÇUKLULARA ILISKIN BAZI ÖNEMLI BILGILER
  • Selçuklular, hükümdarlari Selçuk Bey zamaninda
    1000 yillarinda Müslüman olmuslardir.
  • Dandanakan Savasinin sonunda Gazneli Mesut
    yenilince 1040 yilinda Tugrul Beyin yönetiminde
    Büyük Selçuklu Devleti kuruldu.
  • 1071 Malazgirt Savasini Bizansa karsi kazanan
    Alparslanin bu zaferinden sonra Anadolu
    Türklesmeye baslamistir.
  • Sultan Sancarin ölümüyle ise Büyük Selçuklu
    Devleti parçalanmis ve yikilmistir.

60
SELÇUKLULARDA EGITIMIN TEMEL ÖZELLIKLERI
  • Selçuklu devlet adamlari egitime ve bilimin
    gelismesin önem vermislerdir.
  • Medreseler gelismis ülkenin her tarafina
    yayilmistir.
  • Ahilik gibi bir yaygin egitim kurumu ve atabeglik
    gibi sehzadelerin yetistirilmesi için bir
    uygulama ortaya çikmistir.
  • Selçuklularda zamanla bazi Türk degerleri
    unutulmaya yüz tutmustur. Bu durumu Kasgarli
    Mahmut üzüntüyle elestirmistir. Zamanla Farsça ve
    Arapça kullanilmaya baslanmistir. Bunu sebebi
    Fars edebiyatinin güçlenmesi ve Kurannin Arapça
    olusudur.
  • Selçuklularda alp,gazi veli insan tipi bir arada
    görülmüs bunlardan Dede Korkut kitabinda
    bahsedilmistir.

61
SELÇUKLULARDA ÖRGÜN VE YAYGIN EGITIM KURUMLARI
  • Selçuklularda Tugrul Bey, Alparslan, Meliksah,
    Nizamülmülk, Sancar gibi devlet adamlari bilim
    adamlarina, sanatkarlara saygi göstermis, egitim
    ve ögretimin yayginlasmasina çalismislardir.
  • Selçuklularda Örgün ve Yaygin Egitim Kurumlari
    ayri ayri incelenebilinir.

62
SELÇUKLULARDA ÖRGÜN EGITIM KURUMLARI
  • MEDRESELER
  • Ilk Selçuklu medreseleri 1040 yillarinda
    Nisaburda Tugrul Bey tarafindan kurulmustur.
    Alparslan döneminde 1067de Bagdatta Nizamiye
    Medreseleri adiyla önemli kurumlar açilmis, bu
    adi tasiyan baska kurumlarda görülmüstür.

63
MEDRESELERIN SELÇUKLULARDA ÖNEM KAZANMASI VE
YAYILMASININ BASLICA SEBEPLERI
  • Sünni-Hanefi olan Selçuklularin, çevrelerindeki
    Sii ve Fatimilerin asiri mezhep propagandalarina
    karsi koyma ihtiyaci.
  • Genisleyen imparatorluk için memur yetistirme
    ihtiyaci.
  • Islamiyeti yeni benimsemis Oguz topluluklarinin
    yeni ihtiyaçlarini pekistirme.
  • Din adami yetistirme ihtiyaci
  • Yoksul ve yetenekli ögrencileri okutup topluma
    kazandirma ihtiyaci
  • Bilginleri maasa baglayip devlete bagli kilmak ve
    gizli hareket etmelerini engellemek
  • Devlet adamlarinin egitim ve bilimseverligi.

64
  • Bagdat Nizamiye Medreseleri Yüksekögretim
    Kurumlaridir. Öteki medreseler müderrislerinin
    durumuna göre orta ve yüksek ögretim
    sayilmislardir.

65
MEDRESE PROGRAMLARI VE GAZALI
  • Bagdat Nizamiye medreselerinde okutulan baslica
    dersler

66
  • Nizamiye Medreseleri esas olarak din,hukuk, dil
    ögretimi yapmistir. Tip ögretimi ise daha çok
    hastanelerde yapilmistir. Bu tip okullarin
    Darüsifa denir.
  • Felsefe ile ilgili bilimler çok geçmeden
    kaldirilmistir. 1091-1095 yillari arasinda
    Nizamiye Medreselerinde rektörlük ve müderrislik
    yapan Gazalinin bu bilimlere tepkisinin çok sert
    oldugu bilinmektedir. O felsefenin süpheci
    yönteminin inanci sarstigini düsünerek karsi
    çikmis benzer bir sebeple akli bilimlerinde fazla
    ilgilenilmemesi gereken alanlar oldugunu
    savunmustur.Gazali gibi saygin bir din bilginin
    bu tutumu felsefe, müsbet bilim ve bilimsel
    düsünce üzerinde çalismak isteyenlere ket
    vurmustur.

67
ÖGRETIM DILI VE YÖNTEMI
  • Ögretim, bilim ve kitap yazma dili ortaçagda esas
    olarak Arapça olsa da kitap kenarlarinda Türkçe
    açiklamalara da yer verilmekteydi.
  • Medreselerde ezber yöntemi kullaniliyordu. Süre
    belirli degil belirlenen kitaplarin bitirilmesi
    ve müderrisin takdiri esasti.
  • Fakat yüksekögretim en az 5 yil sürüyordu.

68
MÜDERRISLER
  • Hükümdar veya vezir tarafindan atanirlar,
  • Ölünceye kadar görevde kalirlar,
  • Cübbe ve sarik giyerler,
  • Maaslarini devletten alirlardi.
  • Müderrisler Safiiligi savundular.
  • Kitaplar devlet tarafindan veriliyor ve disina
    çikilamiyordu. Bu da resmi ideolojiyi destekleme
    amacinin ötesine geçmiyordu.

69
  • MUID Müderris yardimcisiydi. Ögrencileri
    çalistirir, onlara rehberlik yapar, müderrisin
    onlari tanimasina yardimci olurdu.
  • ÖGRENCILER Ögrencilik için yas siniri yoktu.
    Bursla ve medreselerde kalarak egitim ögretime
    katilirlardi.
  • MALI KAYNAKLAR Esas olarak vakiflar geliri
    sagliyor ancak zaman zaman bazi medreselere
    devlet yardimi da saglaniyordu.

70
MEDRESELERIN ETKILERI VE ORTADAN KALKISLARI
  • Medreselerin baslica etkileri
  • Sii propaganda ve faaliyetlerinin önlenmesinde,
  • Sünni mezhepler arasinda dayanisma saglanmasinda,
  • Toplumda ortak düsünce ve amaçlarin
    güçlenmesinde,
  • Devlet adami yetistirmede önemli katkilar
    saglamislardir.
  • Diger Islam ülkeleri medreselerine örnek
    olmuslar, hatta Bati Avrupa üniversitelerini de
    onlardan esinlendigi ileri sürülmüstür.

71
  • ORTADAN KALKISLARI
  • Büyük Selçuklunun 12. y.y.da parçalanmasi,
  • 1258de Mogollarin Bagdati isgal ve tahrip
    etmeleri gibi nedenlerle Nizamiye medreselerinin
    önemleri kayboldu.
  • Bazi yöneticilerin gelirlerine el koymalari
    baslica sebeplerdir.
  • MEKTEPLER Haklarinda çok fazla bilgi olmasa da
    genellikle camilere bitisik yapildiklari, Kuran,
    din, aritmetik egitimi verdikleri bilinmektedir.

72
B) YAYGIN EGITIM KURUMLARI
  • Cami ve mescidler,
  • Bilginlerin evleri,
  • Ilim ve edep toplantilari,
  • Saraylar,
  • Kitapçilar,
  • Kütüphaneler
  • Dinleyici kabul edildigi, halka da okuma yazma
    Kuran ögretildigi için medreseler,
  • Ahilik teskilati.

73
ATABEGLIK KURUMU
  • Selçuklularda sehzadelere savas ve siyaset
    islerini ögretmekle görevli olan kisilere lala,
    atabeg, lalabeg kullaniliyordu.
  • Atabegli çok üst bir mertebeydi. Sehzadeler bir
    atabeg rehberliginde valilige atanir ve yönetim
    ögrenirlerdi.
  • Atabegler sultana bagliydi ancak basinda
    bulunduklari yörelerde genis yetkileri vardi.
    Atabeglerin görevleri arasinda sehzadelerin
    hükümdara karsi ayaklanmalarini engellemek olsa
    da zaman zaman kendi destekledikleri sehzadeyi
    tahta çikarma suretiyle yönetime geçmek için
    kargasa çikardiklari görülür.

74
SELÇUKLULARLA ÇAGDAS AVRUPA EGITIMININ DURUMU
  • Bati Roma imparatorlugu yikildiktan sonra Bati ve
    Orta Avrupa karanliklara gömüldü.
  • Kilise basit bir ilkögretim sürdürmeye ve bazi
    eski bilgi ve kitaplari sürdürmeye çalisiyordu.
  • Dogu Roma Imparatorlugunda ise, egitim ögretim
    devam etti.
  • Bizans Sirp, Bulgar ve Ruslarin Hiristiyanlasip
    ortak yaziya sahip olmalarini sagladi.

75
  • Orta ve Bati Avrupada Karl Sarlman bir devlet
    kurup soylu çocuklarini ilerde merkeze bagli
    kalmalari amaciyla egiten Saray Okullarini açti.
  • Batili bilgin Alcuinde burada dersler verdi.
    Sarlman kendisi de dersler aldi.
  • Din adamlarinin iyi yetismelerini ve halk
    çocuklarina ilkögretim vermelerini de istiyordu.

76
  • Abbasi hükümdari Harun Resid ile iliski kuran
    Sarlmanin ondan kismen etkilendigi
    görülmektedir.
  • Sarlman öldükten sonra Avrupada gerileme görülse
    de onun fikirleri unutulmadi,12. y.ydaki egitim
    ve bilimsel gelismede etkisi oldu.
  • 10. ve 12. yüzyillar arasinda Türkler egitim ve
    bilimde parlak bir dönem içindeydi.

77
  • Avrupalilar 12. yüzyilda egitim ve bilim
    alaninda Islam Dünyasiyla 3lü bir iliskiye
    girdiler.
  • Avrupa'dan bir çok ögrenci Ispanya ve Sicilyada
    Müslüman medreselerinde ögrenim gördü.
  • Bu ögrencilerin bazilari kendi ülkelerinde
    üniversite açtilar. Örn Oxford,1214
    Cambridge,1229
  • Avrupalilar Müslümanlarin felsefi ve bilimsel
    eserlerini Latinceye çevirdiler. Talas zaferi
    sonucunda Araplar Çinlilerden ögrendikleri kagit
    yapma teknigini 1150 de Müslümanlar Avrupaya
    tasidilar.

78
  • 12. yüzyil Rönesanssi olarak bilinen bu dönem
    felsefe ve bilim Rönesansi olarak da bilinir.
  • Avrupalilarin temizlik ve sagliga iliskin
    tutumlari da geriydi.
  • 1095lerde Avrupalilarin Selçuklu ve Islam
    Dünyasina baslattiklari haçli seferleri de bilgi
    edinmelerini sagladi.
  • Üniversiteler özel okullar ve kiliselerin
    birlesmesinden olustu.Medreselerden
    etkilenmislerdir. Ögretim dili Latince ve baslica
    dersler Ilahiyat, Felsefe, Hukuk, Tip,
    Matematikti. Profesörler basta din adim olsalar
    da sonradan laik bir yapi olustu.Egitim yöntemi
    skolastikti.Üniversitelerde doktora imkani
    saglandi. Millet olma ve Avrupali olma bilinci
    gelisti.

79
  • Avrupalilarin bu yenilikleri kabulünde uzlasmaci
    yorumlar önem kazanir. Örnegin Saint Thomas
    dAquin gerçeklerin Tanridan geldigini söyler,
    Aristoyu ve felsefeyi de reddetmez fakat
    çeliski durumunda dinin üstün görülmesi
    gerektigini söyler. 1200lerde üniversiteler
    kurulurken Engizisyon Mahkemeleri de kuruldu.
    Kiliseyle çelisenler iskence gördü. 1492den
    sonra Müslümanlar da iskenceye ugradi.

80
AHILIK VE TÜRK EGITIM TARIHINDEKI YERI
  • Ahilik,Ahi Evran Hazretleri tarafindan Haci
    Bektasi Veli hazretlerinin tavsiyesiyle kurulan
    Esnaf dayanisma teskilatidir. Aslen Horasan
    Kökenli olup Selçuklu ve Osmanli dönemlerinde
    Anadoluda yasayan Türkmen halkin sanat, ticaret,
    ekonomi gibi çesitli meslek alanlarinda
    yetismelerini saglayan, onlari hem ekonomik hem
    de ahlaki yönden yetistiren, çalisma yasamini iyi
    insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir
    örgütlenmedir. Kendi kural ve kurullari vardir.
    Günümüzün esnaf odalarina benzer bir islevi olan
    Ahilik iyi ahlakin, dogrulugun, kardesligin,
    yardimseverligin kisacasi bütün güzel
    meziyetlerin birlestigi bir sosyo-ekonomik
    düzendir.

81
AHILIGE ÜYE SARTLARI
  • Ahi olmak ve pestamal kusanmak için kisinin bir
    Ahi tarafindan önerilmesi zorunludur. Üye olmak
    isteyenlerden yedi fena hareketi baglamasi ve
    yedi güzel hareketi açmasi beklenmektedir
  • Cimrilik kapisini baglamak, lütuf kapisini açmak
  • Kahir ve zulüm kapisini baglamak, hilim ve
    mülâyemet kapisini açmak
  • Hirs kapisini baglamak, kanaat ve riza kapisini
    açmak
  • Tokluk ve lezzet kapisini baglamak, riyazet
    kapisini açmak
  • Halktan yana kapisini baglamak, Hak'tan yana
    kapisini açmak
  • Herze ve hezeyan kapisini baglamak, marifet
    kapisini açmak
  • Yalan kapisini baglamak, dogruluk kapisini açmak
  • Kafirler, çevresinde iyi taninmayanlar, kötü söz
    getirebilecegi düsünülenler, zina ettigi
    ispatlananlar, katiller, hayvan öldürenler
    (kasaplar), hirsizlar, dellallar, cerrahlar,
    vergi memurlari, avcilar, vurguncular örgüte
    katilamaz.

82
  • Is basinda uygulanan egitim, namaz saatlerinde
    dükkani kapatma sonrasinda açma, dürüst çalisma
    v.b ilklerin ögretilmesini kapsardi.
    Yapilmadiginda selami kesme, kurban kesmeye
    zorlama gibi yaptirimlari olurdu.
  • Ahilik teskilati Selçuklular döneminde ekonomik
    ve ticârî faaliyetlerinin yani sira, askerî ve
    siyasî faaliyetlerde de bulunmus,aynen Bektasi ve
    Yeniçerilerin Ocaklarinin oldugu gibi Osmanli
    Beyligi'nin kurulusunda ve güçlenmesinde etkin
    rol oynamislardir. Osmanlinin kurulmasinda etkin
    olan 4 unsur arasinda Ahiligi de belirtmistir.
    Ilk Osmanli padisahlarinin ve vezirlerinin çogu
    Ahi Teskilati'na mensup seyhlerdir

83
  • Ahilik geleneginin unutulmamasi için Türkiye
    Esnaf ve Sanatkarlar Odalari tarafindan bazi
    sehirlerde her yil Ahilik haftasi ve kutlamalari
    yapilmaktadir. Ahilik teskilati, gençlerin iyi
    yetismesini ve meslek kazanmasini saglardi.
    Savas, afet vs. kötü durumlarda da kuruma üyeler
    ve halk arasinda dayanisma olurdu. Padisahlar ve
    diger yöneticiler de ahilik teskilatini
    destekleyerek gelismesini istemislerdir.

84
NIZAMÜLMÜLK
  • Büyük Selçuklu Devleti'nin
  • veziri ve Siyasetname adli
  • ögütler kitabi yazan
  • devlet adami ve siyaset
  • bilimcisidir. Devlet yönetiminde
  • hayli etkili olan Nizamülmülk'ün vezirligi
    Alparslan ve Meliksah dönemlerinde ün salmistir.

85
  • Nizamülmüke göre devlet yönetiminin temel ilkesi
    adalettir. Devlet adamlari kiyamet gününde
    yapilan tüm adaletleri bizzat kendileri
    ödeyeceklerdir bu yüzden sürekli takipte
    olmalidir.
  • 4 tür suç kesinlikle affedilmemelidir.
  • Ülkeyi yikmaya çalisma,
  • Harama karisma,
  • Devlet sirrini korumama,
  • Hükümdara riyakar davranma.
  • Hükümdar dindar olmali zaman zaman din
    adamlarina danismalidir. Is bölümüne dikkat
    etmelidir.

86
MEVLANA CELALETTIN (1207-1273)
  • Mevlânâ Celaleddin-i Belhi Rumi Islam ve tasavvuf
    dünyasinda taninmis bir Fars sair, düsünce adami
    ve Mevlevi yolunun öncüsüdür.
  • Eserleri
  • Mesnevi
  • Büyük Divan "Divan-i Kebir"
  • Fihi Ma-Fih "Ne varsa Içindedir"
  • Mecalis-i Seb'a
  • "(Mevlana'nin 7 vaazi)"
  • Mektubat "(Mektuplar)"

87
  • Mesnevî çok yönlü, zengin bir eserdir.
    Muhtevasinda tefsir, hadis, fikih, kelam,
    tasavvuf, tarih, tip gibi ilimlere ait konular,
    zamanin örf ve âdetlerine dair bilgi ve birçok
    hikâye mevcuttur.
  • Mevlâna, bu eserde gerçek bir rehber olarak iyi
    ve kötü, dogru ve yanlis karsilastirmasi ile
    sebep-sonuç iliskisi içinde egitici niteligini
    gösterir. Bu mukayeseler melek-seytan,
    adalet-zulüm, alçak gönüllülük-kibir,
    dogruluk-hile ve yalan, cömertlik-cimrilik,
    çalismak-tembellik, kanaat-hirs, baskalarinin
    kusurlariyla ugrasmak-hosgörü, öfke/acele-sabir
    gibi onlarca konuya dairdir.

88
  • Mesnevi okutabilmek için Darülmesneviler
    Kalenderhaneler kurulmus. Mesnevi okuyanlara bu
    kitabi okutabilme hakki verilmistir.
  • Mevlana egitimin gücüne inanir. Ona göre insan
    egitilebilir bir varliktir.
  • Ögretimi küçük adimlarla ve incitmeden
    gerçeklestirmek gerekir.
  • Alimlik ise kisinin kendisinde vardir sonradan
    ipek giysiyle kazanilmaz.

89
  • MEVLÂNÂNIN VASIYETI
  • Sevgide günes gibi ol,
  • Dostluk ve kardeslikte Akarsu gibi ol,
  • Hatalari örtmede gece gibi ol,Tevazuda toprak
    gibi ol,
  • Öfkede ölü gibi ol,Her ne olursan ol,
  • Ya oldugun gibi görün,
  • Ya göründügün gibi ol.

90
(No Transcript)
91
müzik
92
NASRETTIN HOCA (1208-1284)
  • 13. yüzyilda Haçli Mogol istilalari nedeniyle
    yoksulluga ve sikintilara düsmüs Orta Anadolu
    halkinin içinde yasamis bir halk
    egitimcisidir.Hocanin verdigi temel derslerin
    baslicalari sunlardir.
  • Iyimser olma,
  • Sagduyu ile düsünme,
  • Elestirerek içini bosaltma.

93
TESEKKÜRLER ?
94
KAYNAKLAR
  • Akyüz, Y. (2006). Türk Egitim Tarihi. Pegem A
    Yayincilik.Ankara.
  • Sakaoglu,S. (2008). Akademik Sayfalar
    Dergisi,8(23).Kâsgarli Mahmûd ve Dîvâni Üzerine.
  • http//tr.wikipedia.org/wiki/Nasreddin_Hoca
  • Akyüz,Yahya. Farabinin Türk ve Dünya Tarihindeki
    yeri erisim adresi http//dergiler.ankara.edu.tr/
    dergiler/40/512/6288.pdf .
  • Çilenti, K. Bilimin Gelisimi Içinde Ibni Sina ve
    Egitim Teknolojisi. Erisim Adresi
    http//dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/512/6288
    .pdf
  • Güven,I. Büyük Selçuklu Devletinde Egitim
    Ögretime Genel Bakis. Erisim Adresi
    http//dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/501/6024
    .pdf
  • Bekirtas. I. Türkçenin Gelisim Tarihçesi ve
    Türkçe Bilim Terimleri Türetilmesi. Erisim
    Adresi bayrambas.googlepages.com/i.bakirtas-TRKEN
    NGELMTARHESVETRKEBLM.pdf
  • Sönmez,V.(2002).Egitim Felsefesi.Ani
    Yayincilik.Ankara
Write a Comment
User Comments (0)
About PowerShow.com