Title: TЬRK EGITIM TARIHI
1TÜRK EGITIM TARIHI
2IÇERIK
- Islamdan Sonra Türklerde Egitim
- a)Türk Müslüman Devletlerinde Egitim
- Egitimin Genel Özellikleri
- Bazi Önemli Kisiler ( Farabi, Ibni Sina,
Balasagunlu Yusuf, Kasgarli Mahmut) - b)Selçuklularda Egitim
- Egitimin Genel Özellikleri
- Egitim Kurumlari( Örgün ve Yaygin)
- Bazi Kisiler ( Nizamülmülk, Mevlana, Nasrettin
Hoca)
3Islamdan Sonra Türklerde Egitim
- Talas Savasi(751- Arap/Çin) nda Türkler Araplara
destek olarak bu savasi kazanmalarini
saglamislardir. Bu savastan sonra Türkler
arasinda Islamiyet yayilmaya baslamistir.
4Ancak Türkler 10. y.yda Karahanlilar döneminde
kitleler halinde Müslüman olmuslardir.
5Türklerin Müslümanligi kolay benimseme sebepleri,
- Türklerde var olan Müslümanligin
dogasi - Tek Tanri Düsüncesi
Allah inanci - Savasçi Ruh Cihat Anlayisi
- Yoksullara Yardim Sadaka
- Kurban Kurban
- Bilim Anlayisi Bilim Aski
6Ilk Müslüman Türk Devletinin Itil Bulgar
Devleti oldugu ileri sürülmüstür.
7- Itil Bulgar Devleti Hükümdari Almus (Cafer) Han
921de kendisinin ve halkinin bir kisminin
Müslümanligi kabul ettigini bildirip Abbasi
Halifesinden Islami ögretecek ögretmen, mescit
ve kale yapimini bilen ustalar istemistir.
Halifenin gönderdigi heyet Mayis 922de
ulasmistir. Bu tarih Karahanlilarin Müslüman
olmalarindan az önceye rastlamis fakat bu
konudaki bilgiler kesinlik kazanmamistir.
8TÜRKLERIN ISLAMIYETI BENIMSEMELERININ EGITIM
ANLAYISLARINA ETKISI
- 1) Düzenli, planli, güçlü bir egitim-ögretim
kurumu medreselerin ortaya çikisi.
9- 2) Islam Dünyasinda Arap, Iranli v.b. düsünürler
egitim-ögretim konularinda eserler yazmislar
Türkler düsünür ve egitimcileri hem bunlardan
etkilenmis hem de bu görüslere katkida
bulunmuslardir.
10- 3) Düsünürler, din adamlari v.b araciligiyla Türk
toplumu yeni din ve degerler bakimindan
egitilmistir. - 4) Alp insan tipinin özelliklerine yenileri de
eklenerek Gazi ve Veli insan tipi ortaya
çikmis.
11- 5) Türkler Islamiyetin bilimi üstün tuttugunu
görmüs. Bilime gereken önemi vermislerdir.
12- 6) Batiya ilerledikçe Araplar ve Iranlilarla
iliskiler artmis buna bagli olarak aydinlarin
dili üzerinde Arapça ve Farsça etkili olmus ancak
halkin dili bu etkiden uzak kalmistir. Fakat orta
ve yüksek ögretim dili ile bilim dili Arapça
olmustur. - 7) Türkler Islamiyete geçerken Arap yazisini da
almislardir.
13IÇ ASYA TÜRKLERI, KARAHANLILAR
- 840ta Uygur Devleti sona erince,Uygurlar ve
baska toplumlar Karahanli Devletini kurdular ve
930lu yillarda SATUK BUGRA HAN zamaninda
müslüman oldular.
14KARAHANLILAR (840)
- Devlet 11. yüzyilda ikiye ayrildi.
Dogu Karahanli Devleti Baskenti Kasgar En Ünlü
Hükümdari Hasan Bugra Han Yikilis Tarihi 1130
Bati Karahanli Devletinin baskenti Semerkant En
ünlü hükümdarlarindan biri Ebü Ishak
Ibrahimdir. Yikilis Tarihi 1212
15Iç Asya Müslüman Türkleri ve Karahanlilarda
Egitimin Temel Özellikleri
- Bu toplumlarin Müslüman olmalari ve yerlesik
hayata geçmeleri onlarin egitimini olumlu yönde
etkileyen iki temel etken olmustur. - Bu toplumlarin devlet adamlari egitim-ögretim ve
bilimin gelismesine önem vermisleridir. - Medreseler kurulmus ve yayginlastirilmistir.
- Farabi,Ibni Sina gibi dünya egitim ve bilim
tarihi için önemli isimler yetismistir. - Egitim tarihimizde, egitim bilimine iliskin ilk
görüsler basta Farabi olmak üzere bu düsünürler
tarindan ileri sürülmüstür.
16Karahanlilarda Egitim, Medreseler ve Ögretim
- Medreseler, Islam Egitim Tarihinde mescitlerin
ögretim için yetersiz kalmasi gibi sebeplerle
ortaya çikmistir. Bu kurumlarin ortaya çikisinda
Uygur Budist kurumlarinin etkisi oldugu da
düsünülmektedir. Ilk medreselerin Orta Asya Islam
kentlerinde ortaya çiktigi düsünülür.
17Karahanlilar baslica medreseleri,
- Buraya Göktürk haritasi düzenlenip adi geçen
sehirlerle ilgili yerler yapistirilacak
Taskent, Yarkent, Buhara, Kasgar,
Semerkant,Balasagun gibi önemli kentlere
kurmuslardir. Bu sehirler bilim, kültür ve sanat
merkezi halini almislardir.
18 19(No Transcript)
20Bu Egitsel ve Kültürel Zenginligi Saglayan Bazi
Türkler ve Uzmanlik Alanlari Söyledir
- Farabi, Belhli Ebu Zeyd Felsefe,Egitim v.s.
- BiruniTabiiyat Ibni Sina
Tip,Felsefe,Egitim
21- Ebu Süleyman Mehmet, Ebü Hayr Ibni Baba Tip
- Musa Kardesler, Buzicanli Ebuvefa, Türkoglu
Ebulfadl, Ebü Belze Matematik. - Belhli Ebü Maser, Ferganeli Ibni Kesir
Astronomi, Geometri.
22- Türkçe ile Türk kültürünün en eski ve en önemli
eserlerini veren isimler arasinda Balasagunlu
Yusuf, Kasgarli Mahmut, - Ahmet Edip ve Ahmet Yesevi sayilabilir.
23- Karahan hükümdarlarinin bilimseverligi ülkede
bilim adamlarinin çogalmasi için uygun bir ortam
olusturdu.Karahan hükümdarlari ülkenin her
yerinde medreseleri yayginlastirmaya
çalismislardir. Bunun bilim sevgisinin yani sira
2 sebebi daha vardi. - Türk boylarinin yeni inanislarini pekistirme ,
- Medreselerden Siilere karsi Sünni Hanefi
inançlari pekistirme konusunda yararlanma. - Bugra Kara Han Ebu Ishak Ibrahimin Semerkantta
kurdugu bir medresenin vakif belgesi günümüze
kadar ulasmistir.
24- Peki medreselerin yapisi ve isleyisi nasildi?
- Medrese bilim ve din adamlari için toplanti yeri,
- Bir camisi,
- Çalisma Odalari,
- Kütüphanesi,
- Edeb ögretmeni için bir odasi,
- Ögrenciler için küçük odalari,
- Avlusu,
- Bahçesi olan bir yapiydi.
25- Medreselerde görevlilere maas verildigi
gözlenmektedir. Ayrica Karahanlilarda BURSLU
ÖGRENCI sistemine geçildigi de karsimiza
çikmaktadir. - Medreselerde çalisan baslica kisiler olarak,
- Hanifi Müderris,
- Kuran ögreten ögretmen,
- Ögrencilere burs dagitan biri,
- Iki hademe,
- Bekçi,
- KÜTÜPHANECI siralanabilir.
- Medreselerde ihtiyaci olanlari doyurma, kurban
sadaka, özel dini günlerdeki yardimlara para
ayrildigi bilinmektedir. - Bu kurumun Sünni-Hanifi ögrencilere hizmet
verdigi belirtilmektedir. Ancak siilerde kendi
mesheplerinin propagandasini yapmak için Darüllim
denen okullar kurmuslardir.
26FARABI(780-950)
- Farabi felsefe ve diger bilimlerde
gösterdigi çalismalar ve söhrete, paraya önem
vermeyen üstün kisiligiyle Aristodan sonra
kendisine ikinci ögretmen(muallim-i sani)
denilmistir.Felsefe, mantik, ahlak, psikoloji,
geometri v.b konularda yüzden fazla eser
yazmistir.
27FARABININ EGITIM GÖRÜSLERI
- Türk egitim tarihinde dogrudan egitim
bilimine yönelik görüsler ileri sürdügü bilinen
ilk düsünür olmasi önemlidir. - Farabiye göre egitimin amaci Mutlulugu bulmak
bireyi topluma yararli hale getirebilmektir. - Üç tür egitimci vardir. Aile reisi, aile
fertleriniögretmen, çocuk ve gençleri devlet
baskani milleti egitmekle görevlidir.
28- 3) Farabi ögretim ve egitimi ayirir. Ona göre
egitim milletlerdeki ahlaki erdemleri ve is
sanatlarini var etme yöntemiyken ögretim,
milletler ve sehirlerde kurumsal erdemleri var
etmektir. Bu ayrima göre, ögretim kuramsal,
egitim de davranis degistirmeye agirlik veren bir
ugrasidir anlayisina uygundur.
29- 4) Ögretimde kolaydan zora ilkesini ortaya
atmistir ki bu günümüzde de kabul görmektedir. - 5) Bir sey ögretilmeden digerine geçilmemelidir
ilkesini kabul etmistir. - 6) Ögretmen ögrencilerle Sokrat gibi tartismayi
bilmelidir. - 7) Ögretimde mantik ve felsefeye yer
verilmelidir.
30- 8) Ögrencinin ögrenme isteginin sürdürülmesine
çalisilmalidir. - 9) Çocuklara karar verme ve sorumluluk alma
yetisi kazandirilmalidir. - 10) Disiplin ne sert ne yumusak olmalidir. Iliman
bir ortam olusturulmalidir. Çocuk sözle anlamazsa
zora basvurulabilir.
31FARABININ BILIMSEL YÖNTEME BAKISI
- Her meselede aranan kesin gerçegi elde
etmektir. Ama çok defa kesinligi elde edemeyiz.
Aradigimizin bir kismina dair kesinlik, geri
kalanlara dair de zan ve kanaat elde edebiliriz.
Tek yöntem bizi sorunlar hakkindaki çesitli
kanaatlere götüremez. - Süphe bir arastirma yöntemi olmalidir.
32FARABININ SIYASI EGITIME ILISKIN GÖRÜSLERI
- Hükümdar bazen ikna bazen zorlama yöntemine
basvurabilir fakat bu bilgi beceri gerektirir. - Ona göre hükümdarin dogustan sahip olmasi gereken
özellikler Vücudunun tam, organlarinin saglam
olmasi, zeki, uyanik ,iradeli olmasi, dogru
sözlü,adil, ilimli olmasi v.b. - Sonradan kazanmasi gereken özellikler ise
Bilgeligi, önceki kanun ve kurallari bilmesi,
güzel konusma sanatini ögrenmesi,savas sanatini
bilmesi v.b.
33IBNI SINA (980-1037)
- Dünya düsünce, tip ve egitim tarihinde çok önemli
bir yeri vardir.Egitim alanindaki görüslerinin
Batiyi etkiledigi ve yeni egitim akimina temel
olusturdugunu kabul eden görüsler vardir.
34- Ibni Sinaya Aristo ve Farabiden sonra gelen
anlaminda üçüncü ögretmen yani mualim-i salis
denilmistir. - Samanogullari devletinin Buharadaki
kütüphanesinde çalisirken oradaki çok degerli
kaynaklara ulasma firsati yakalamisti.
35IBNI SINANIN EGITIME ILISKIN GÖRÜSLERI
- 1) Kanun ve Sifa adli eserleriyle tip dünyasinin
en önemli isimlerinden olmus, psikanalist metodun
temelini atmis yillarca Avrupa ve Osmanlida
kitaplari okutulmustur.
36- 2) Ibni Sinaya göre ahlak ve fazilet, zenginlik
ve söhretten çok daha önemlidir. Ahlaki
davranislara ve fazilete ulasmak için belirledigi
baslica ilkeler sunlardir - Nefsin isteklerine uymamak.
- Gazap,sehvet, hirs, korku eseri ortaya
çikabilecek davranislari engellemek. - Yalandan kesinlikle uzaklasmak.
- Iyilik yapmak, iyileri sevmek ve kötülükten men
etmek.
37- 3) Ibni Sinaya göre devlet adamlari filozof ve
bilim adamlarindan yararlanan, erdemli hayat
süren, kadinlardan uzak duran bir yol
izlemelidir. Kendisi de vezirlik yapmistir. - Ibni Sinanin bilim, mutluluk ve egitim
arasinda kurdugu iliski akli tasavvuf denen
sistemin unsurlarindan biridir.Ona göre egitim ve
bilim insanin kendini mükemmellestirmesi ve
Allahi bulmasi için gereklidir.
38IBNI SINAYA GÖRE EGITIMIN TEMEL AMAÇLARI
- Insanin yeteneklerini en üst düzeye kadar
gelistirip yeteneklerden arinmasi, - Allahin varligini bilmesi ve etkisini her an
hissetmesi.
39- 4) Ibni Sina hijyen konusuna ve bilinçli hareket
etmenin önemine deginerek beden egitimine katki
saglamistir. - 5) Ibni Sina bebeklik ve çocukluk dönemi bakimla
ilgili önemli noktalara deginmistir. -
- Bunlar, 2 yil boyunca bebegin düzenli
emzirilmesi, banyo yaptirilmasi ve temizliginin
saglanmasi, oyun oynamasinin önemini vurgulamasi,
ailenin asiri olmayan ilgisine olan ihtiyacinin
vurgulamasi, ninni dinletilmesi ve küçüklükten
itibaren hareket ettirilmesine yönelik
söylevleridir.
40- 6) Ahlak egitimi çok önemlidir. Iyi insanlarla
beraber olmasini saglama, hatalarini baskici
olmadan düzeltme, gerektiginde azarlama fakat
dayaga en son çare olarak basvurmayi önerir. - 7) Çocuklar 6-14 yas arasinda okutulmalidir.
- 8) Ögretmenin tasimasi gereken özellikler
- Dindar
- Dürüst
- Bilgili
- Insafli
- Temiz
- Kibar
- Çocuk egitim ve gelisimini bilen
- Ne asiri yumusak ne de çok sert olan bireyler
olmalidir.
41- 9) Çocuklar arasindaki dogal rekabeti faydali
bulur ve birbirlerinden çok fazla sey
ögreneceklerini kabul ettigi için zengin
çocuklarinin özel ders alarak yetismelerini uygun
bulmaz. - 10) Okulun programinda Kuran, Seriat, Dil ve
Ahlaki siireler, Beden Egitimi, Sanat ve Meslek
Ögretimi yer alir.
42- 11) Egitim ve ögretmenlik bir UZMANLIK ALANIdir
ve herkes ögretmen olamaz örüsünü benimsemistir. - 12) Egitim ve ögretim yöntemlerinin baslicalari
söyledir. - Nezaket, yumusaklik,nasihat,
- Ödül ve övgüye yer verme, egitimsel amaçli ceza
verme ve dayaga en son çare basvurma, - Kolaydan zora, basitten karmasiga yol izleme,
- Sinif ortamindan faydalanma,
- Örnekleme,
- Tekrar.
43IBNI SINAYA GÖRE EGITIM ÖGRETIM TÜRLERI
- Zihni Ögretim Ögretmen genel konuyu açik bir
sekilde örnekler vererek anlatir. - Sinai Ögretim Ögretmen araç-gereç kullanmasini
ögretir. - Telkini Ögretim Ögretmen tekrar ettirerek
ögretir. - Taklidi Ögretim Ögretmenin güvenilirligi sonucu
ögretmenin söylediklerinin hemen ve aynen
benimsenmesidir. - Tenbihi Ögretim Ögretmenin ögrenciye çevresinde
karsilastigi olaylari , bunlarin nedenlerini ve
etkilerini ögretmesidir. - Tedibi Ögretim Ögüt ve nasihat yoluyla
gerçeklesen ögretimdir.
44- 13) Ibni Sina, egitimi anne babanin görevi olarak
görmüs bu sorumlulugu devlete yüklememistir. - 14) Ibni Sina egitim ve bilimi herkese açik
olarak görmüstür. - 15) Din ve meslek egitimine önem vermis her
çocugun istegine yönelik egitim almasini
desteklemistir. - 16) Çocugun yasit ve arkadaslariyla beraber
egitilmesi üzerinde durmustur.
45- 17) Çocuklar arasindaki bireysel farkliliklara
önem vermistir. - 18) Çocugun ilgisinin önemin vurgu yapmistir.
- 19) Oyunun önemi üzerinde durmustur.
- 20) Deneye, gözleme ve nedenleri arastiran bir
egitime önem vermistir. - 21) Egitimi baskinin olumsuz etkiledigini ve
disiplinin ne çok kati ne de çok yumusak olmamasi
gerektigini vurgulamistir. - 22) Egitimde araç gereç kullanimini sinai
ögretimde açikça belirterek egitim teknolojisinin
kurucusu sayilmistir.
46BALASAGUNLU YUSUF (1018-1069)
- Kutadgu Bilig adli eseriyle Türk egitim tarihinde
önemli yer tutar. - Farabi ve Ibni Sinanin etkisinde kalmistir.
- Kutadgu Bilig, Türkçe Uygur yazisi ile manzum
olarak yazilmistir.(6645 beyit)Mutluluk veren
bilgi anlamini tasir.
47- Kutadgu Biligde devlet yönetimi ve insanlarin
ahlaki davranis kurallariyla ilgili ögütler yer
almaktadir. - Balasagunlu Yusufun Kutadgu Bilig adli
eserinden anlayabildigimiz bazi görüsleri söyle
siralanabilir.
48- Hükümdar bilgiyle donanmali ve adaletli
davranmalidir. - Hükümdarin kanuna saygi duymasi ve onu dogru
uygulamasi , hükmetme yetkisinin önünde
görülmüstür.Bu HUKUK DEVLETI anlayisinin
temelidir. - Ahlaki davranislar Bilgiyi arttirmaya çalismak,
az konusmak, aceleci olmamak, sabirli olmak,
öfke, kibir ve kinden kaçinmak, dindar olmak
seklinde görülmüstür.
49- 4) Ahlaki davranis mutlulugun sartidir. Ahlakli
olmak ise bilgili olmaktan geçer. - 5) Çocuklara anne ve özellikle baba tarafindan
siki bir egitim verilmelidir. - 6) Çocuklari aileler kendi elleriyle egitmelidir.
- 7) Erkeklere kizlardan daha fazla önem
yüklenmistir. Fakat bunu Müslümanliga degil Yusuf
Has Hacipe yüklemek gerekmektedir.
50KASGARLI MAHMUT
- Kasgarli Mahmut, 1072-1074 yillari arasinda
Araplara Türkçe Ögretmek amaciyla yazdigi Divan-ü
Lügat-it Türk adli esriyle Türkçenin ilk
lügatini düzenleyen ve ögreten olarak Türk Egitim
Tarihimizde önemli bir yer tutar.
51-
- Bilim dili olarak Arapçanin kullanildigi bir
dönemde Türkçenin daha zengin oldugu
gerekçesiyle Araplarin bu dili ögrenmesi
gerektigini ileri sürmüstür. Kitabini bu amaçla
Bagdatta Abbasi Halifesine sunmustur. Türkçenin
dilbilgisini de yazmis fakat bu kitabi
bulunamamistir. -
52- Divan yalnizca zengin bir sözlük degildir.
Toplumlarin lehçeleri, yasayislari, inanislari,
töreleri ve atasözlerini de kapsar. Türklerin ilk
dünya haritasi da buradadir. Türklük bilgisinin
en eski ve en köklü abidelerinden birisi olarak
kabul görür. - Kasgarli Mahmuta göre Türk adi Tanri tarafindan
verilmistir ve Tanri tarafindan Türk
egemenliginin uzun sürecegi belirtildigi için
Türkçeyi herkes ögrenmelidir.
53KASGARLI MAHMUT A GÖRE EGITIM
- Aile çocuk bakimi ve yetistirilmesinde önemlidir.
- Anne bebegi besikte sallayarak ve ninni
söyleyerek uyutmalidir. - Bebek altini fazlaca islatip hasta olmasin diye
besik delinir ve idrar bir kamisla disari
atilirdi bu kamisa da sibek denirdi. - O dönemde çocuklarin korkutulduklari
anlasilmaktadir. - Oyunun çocuk için önemi üzerinde durmustur.
- Bilime çok önem verdigini eserinde
belirtmektedir. Ayrica bu eser bize Türklerde
yaygin bir okuma, yazma ve bilgi edinme
geleneginin varligini göstermesi bakimindan da
önem tasimaktadir.
54KASGARLI MAHMUTUN TÜRKÇEYI ÖGRETIM YÖNTEMI
- Çok sayida örnekten hareket edip kurala ulasma
yöntemini benimseyerek günümüz yabanci dil
ögretiminde benimsenen bir yöntemi uygulamistir. - Örnekleri günlük hayattan, atasözleri ve
siirlerden derlemistir. - Dil ögretirken Türk Kültürünü ögretmeye özel bir
önem vermistir. - Tekrara yer vermistir.
- Eserini 4 kere yazarak eser yazma konusunda titiz
davranilmasi gerektigini göstermistir.
55(No Transcript)
56Selçuklu devleti
57BÜYÜK SELÇUKLU
- Bati Göktürk Devletinin yikilmasindan sonra
Yedisu Bölgesinde Türgis Devletini kuran
Oguzlarin bir kismi Araplarin, Karluk ve diger
Oguz boylarinin baskilarina dayanamayarak
yikilmis ve kuzeybatiya ilerleyerek baskenti
Yenikent olan Oguzlar(Hazar) Devletini kurdular.
58SELÇUKLULAR VE ANADOLU BEYLIKLERI
59SELÇUKLULARA ILISKIN BAZI ÖNEMLI BILGILER
- Selçuklular, hükümdarlari Selçuk Bey zamaninda
1000 yillarinda Müslüman olmuslardir. - Dandanakan Savasinin sonunda Gazneli Mesut
yenilince 1040 yilinda Tugrul Beyin yönetiminde
Büyük Selçuklu Devleti kuruldu. - 1071 Malazgirt Savasini Bizansa karsi kazanan
Alparslanin bu zaferinden sonra Anadolu
Türklesmeye baslamistir. - Sultan Sancarin ölümüyle ise Büyük Selçuklu
Devleti parçalanmis ve yikilmistir.
60SELÇUKLULARDA EGITIMIN TEMEL ÖZELLIKLERI
- Selçuklu devlet adamlari egitime ve bilimin
gelismesin önem vermislerdir. - Medreseler gelismis ülkenin her tarafina
yayilmistir. - Ahilik gibi bir yaygin egitim kurumu ve atabeglik
gibi sehzadelerin yetistirilmesi için bir
uygulama ortaya çikmistir. - Selçuklularda zamanla bazi Türk degerleri
unutulmaya yüz tutmustur. Bu durumu Kasgarli
Mahmut üzüntüyle elestirmistir. Zamanla Farsça ve
Arapça kullanilmaya baslanmistir. Bunu sebebi
Fars edebiyatinin güçlenmesi ve Kurannin Arapça
olusudur. - Selçuklularda alp,gazi veli insan tipi bir arada
görülmüs bunlardan Dede Korkut kitabinda
bahsedilmistir.
61SELÇUKLULARDA ÖRGÜN VE YAYGIN EGITIM KURUMLARI
- Selçuklularda Tugrul Bey, Alparslan, Meliksah,
Nizamülmülk, Sancar gibi devlet adamlari bilim
adamlarina, sanatkarlara saygi göstermis, egitim
ve ögretimin yayginlasmasina çalismislardir. - Selçuklularda Örgün ve Yaygin Egitim Kurumlari
ayri ayri incelenebilinir.
62SELÇUKLULARDA ÖRGÜN EGITIM KURUMLARI
- MEDRESELER
- Ilk Selçuklu medreseleri 1040 yillarinda
Nisaburda Tugrul Bey tarafindan kurulmustur.
Alparslan döneminde 1067de Bagdatta Nizamiye
Medreseleri adiyla önemli kurumlar açilmis, bu
adi tasiyan baska kurumlarda görülmüstür.
63MEDRESELERIN SELÇUKLULARDA ÖNEM KAZANMASI VE
YAYILMASININ BASLICA SEBEPLERI
- Sünni-Hanefi olan Selçuklularin, çevrelerindeki
Sii ve Fatimilerin asiri mezhep propagandalarina
karsi koyma ihtiyaci. - Genisleyen imparatorluk için memur yetistirme
ihtiyaci. - Islamiyeti yeni benimsemis Oguz topluluklarinin
yeni ihtiyaçlarini pekistirme. - Din adami yetistirme ihtiyaci
- Yoksul ve yetenekli ögrencileri okutup topluma
kazandirma ihtiyaci - Bilginleri maasa baglayip devlete bagli kilmak ve
gizli hareket etmelerini engellemek - Devlet adamlarinin egitim ve bilimseverligi.
64- Bagdat Nizamiye Medreseleri Yüksekögretim
Kurumlaridir. Öteki medreseler müderrislerinin
durumuna göre orta ve yüksek ögretim
sayilmislardir.
65MEDRESE PROGRAMLARI VE GAZALI
- Bagdat Nizamiye medreselerinde okutulan baslica
dersler
66- Nizamiye Medreseleri esas olarak din,hukuk, dil
ögretimi yapmistir. Tip ögretimi ise daha çok
hastanelerde yapilmistir. Bu tip okullarin
Darüsifa denir. - Felsefe ile ilgili bilimler çok geçmeden
kaldirilmistir. 1091-1095 yillari arasinda
Nizamiye Medreselerinde rektörlük ve müderrislik
yapan Gazalinin bu bilimlere tepkisinin çok sert
oldugu bilinmektedir. O felsefenin süpheci
yönteminin inanci sarstigini düsünerek karsi
çikmis benzer bir sebeple akli bilimlerinde fazla
ilgilenilmemesi gereken alanlar oldugunu
savunmustur.Gazali gibi saygin bir din bilginin
bu tutumu felsefe, müsbet bilim ve bilimsel
düsünce üzerinde çalismak isteyenlere ket
vurmustur.
67ÖGRETIM DILI VE YÖNTEMI
- Ögretim, bilim ve kitap yazma dili ortaçagda esas
olarak Arapça olsa da kitap kenarlarinda Türkçe
açiklamalara da yer verilmekteydi. - Medreselerde ezber yöntemi kullaniliyordu. Süre
belirli degil belirlenen kitaplarin bitirilmesi
ve müderrisin takdiri esasti. - Fakat yüksekögretim en az 5 yil sürüyordu.
68MÜDERRISLER
- Hükümdar veya vezir tarafindan atanirlar,
- Ölünceye kadar görevde kalirlar,
- Cübbe ve sarik giyerler,
- Maaslarini devletten alirlardi.
- Müderrisler Safiiligi savundular.
- Kitaplar devlet tarafindan veriliyor ve disina
çikilamiyordu. Bu da resmi ideolojiyi destekleme
amacinin ötesine geçmiyordu.
69- MUID Müderris yardimcisiydi. Ögrencileri
çalistirir, onlara rehberlik yapar, müderrisin
onlari tanimasina yardimci olurdu. - ÖGRENCILER Ögrencilik için yas siniri yoktu.
Bursla ve medreselerde kalarak egitim ögretime
katilirlardi. - MALI KAYNAKLAR Esas olarak vakiflar geliri
sagliyor ancak zaman zaman bazi medreselere
devlet yardimi da saglaniyordu.
70MEDRESELERIN ETKILERI VE ORTADAN KALKISLARI
- Medreselerin baslica etkileri
- Sii propaganda ve faaliyetlerinin önlenmesinde,
- Sünni mezhepler arasinda dayanisma saglanmasinda,
- Toplumda ortak düsünce ve amaçlarin
güçlenmesinde, - Devlet adami yetistirmede önemli katkilar
saglamislardir. - Diger Islam ülkeleri medreselerine örnek
olmuslar, hatta Bati Avrupa üniversitelerini de
onlardan esinlendigi ileri sürülmüstür.
71- ORTADAN KALKISLARI
- Büyük Selçuklunun 12. y.y.da parçalanmasi,
- 1258de Mogollarin Bagdati isgal ve tahrip
etmeleri gibi nedenlerle Nizamiye medreselerinin
önemleri kayboldu. - Bazi yöneticilerin gelirlerine el koymalari
baslica sebeplerdir. - MEKTEPLER Haklarinda çok fazla bilgi olmasa da
genellikle camilere bitisik yapildiklari, Kuran,
din, aritmetik egitimi verdikleri bilinmektedir.
72B) YAYGIN EGITIM KURUMLARI
- Cami ve mescidler,
- Bilginlerin evleri,
- Ilim ve edep toplantilari,
- Saraylar,
- Kitapçilar,
- Kütüphaneler
- Dinleyici kabul edildigi, halka da okuma yazma
Kuran ögretildigi için medreseler, - Ahilik teskilati.
73ATABEGLIK KURUMU
- Selçuklularda sehzadelere savas ve siyaset
islerini ögretmekle görevli olan kisilere lala,
atabeg, lalabeg kullaniliyordu. - Atabegli çok üst bir mertebeydi. Sehzadeler bir
atabeg rehberliginde valilige atanir ve yönetim
ögrenirlerdi. - Atabegler sultana bagliydi ancak basinda
bulunduklari yörelerde genis yetkileri vardi.
Atabeglerin görevleri arasinda sehzadelerin
hükümdara karsi ayaklanmalarini engellemek olsa
da zaman zaman kendi destekledikleri sehzadeyi
tahta çikarma suretiyle yönetime geçmek için
kargasa çikardiklari görülür.
74SELÇUKLULARLA ÇAGDAS AVRUPA EGITIMININ DURUMU
- Bati Roma imparatorlugu yikildiktan sonra Bati ve
Orta Avrupa karanliklara gömüldü. - Kilise basit bir ilkögretim sürdürmeye ve bazi
eski bilgi ve kitaplari sürdürmeye çalisiyordu. - Dogu Roma Imparatorlugunda ise, egitim ögretim
devam etti. - Bizans Sirp, Bulgar ve Ruslarin Hiristiyanlasip
ortak yaziya sahip olmalarini sagladi.
75- Orta ve Bati Avrupada Karl Sarlman bir devlet
kurup soylu çocuklarini ilerde merkeze bagli
kalmalari amaciyla egiten Saray Okullarini açti. - Batili bilgin Alcuinde burada dersler verdi.
Sarlman kendisi de dersler aldi. - Din adamlarinin iyi yetismelerini ve halk
çocuklarina ilkögretim vermelerini de istiyordu.
76- Abbasi hükümdari Harun Resid ile iliski kuran
Sarlmanin ondan kismen etkilendigi
görülmektedir. - Sarlman öldükten sonra Avrupada gerileme görülse
de onun fikirleri unutulmadi,12. y.ydaki egitim
ve bilimsel gelismede etkisi oldu. - 10. ve 12. yüzyillar arasinda Türkler egitim ve
bilimde parlak bir dönem içindeydi.
77- Avrupalilar 12. yüzyilda egitim ve bilim
alaninda Islam Dünyasiyla 3lü bir iliskiye
girdiler. - Avrupa'dan bir çok ögrenci Ispanya ve Sicilyada
Müslüman medreselerinde ögrenim gördü. - Bu ögrencilerin bazilari kendi ülkelerinde
üniversite açtilar. Örn Oxford,1214
Cambridge,1229 - Avrupalilar Müslümanlarin felsefi ve bilimsel
eserlerini Latinceye çevirdiler. Talas zaferi
sonucunda Araplar Çinlilerden ögrendikleri kagit
yapma teknigini 1150 de Müslümanlar Avrupaya
tasidilar.
78- 12. yüzyil Rönesanssi olarak bilinen bu dönem
felsefe ve bilim Rönesansi olarak da bilinir. - Avrupalilarin temizlik ve sagliga iliskin
tutumlari da geriydi. - 1095lerde Avrupalilarin Selçuklu ve Islam
Dünyasina baslattiklari haçli seferleri de bilgi
edinmelerini sagladi. - Üniversiteler özel okullar ve kiliselerin
birlesmesinden olustu.Medreselerden
etkilenmislerdir. Ögretim dili Latince ve baslica
dersler Ilahiyat, Felsefe, Hukuk, Tip,
Matematikti. Profesörler basta din adim olsalar
da sonradan laik bir yapi olustu.Egitim yöntemi
skolastikti.Üniversitelerde doktora imkani
saglandi. Millet olma ve Avrupali olma bilinci
gelisti.
79- Avrupalilarin bu yenilikleri kabulünde uzlasmaci
yorumlar önem kazanir. Örnegin Saint Thomas
dAquin gerçeklerin Tanridan geldigini söyler,
Aristoyu ve felsefeyi de reddetmez fakat
çeliski durumunda dinin üstün görülmesi
gerektigini söyler. 1200lerde üniversiteler
kurulurken Engizisyon Mahkemeleri de kuruldu.
Kiliseyle çelisenler iskence gördü. 1492den
sonra Müslümanlar da iskenceye ugradi.
80AHILIK VE TÜRK EGITIM TARIHINDEKI YERI
- Ahilik,Ahi Evran Hazretleri tarafindan Haci
Bektasi Veli hazretlerinin tavsiyesiyle kurulan
Esnaf dayanisma teskilatidir. Aslen Horasan
Kökenli olup Selçuklu ve Osmanli dönemlerinde
Anadoluda yasayan Türkmen halkin sanat, ticaret,
ekonomi gibi çesitli meslek alanlarinda
yetismelerini saglayan, onlari hem ekonomik hem
de ahlaki yönden yetistiren, çalisma yasamini iyi
insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir
örgütlenmedir. Kendi kural ve kurullari vardir.
Günümüzün esnaf odalarina benzer bir islevi olan
Ahilik iyi ahlakin, dogrulugun, kardesligin,
yardimseverligin kisacasi bütün güzel
meziyetlerin birlestigi bir sosyo-ekonomik
düzendir.
81AHILIGE ÜYE SARTLARI
- Ahi olmak ve pestamal kusanmak için kisinin bir
Ahi tarafindan önerilmesi zorunludur. Üye olmak
isteyenlerden yedi fena hareketi baglamasi ve
yedi güzel hareketi açmasi beklenmektedir - Cimrilik kapisini baglamak, lütuf kapisini açmak
- Kahir ve zulüm kapisini baglamak, hilim ve
mülâyemet kapisini açmak - Hirs kapisini baglamak, kanaat ve riza kapisini
açmak - Tokluk ve lezzet kapisini baglamak, riyazet
kapisini açmak - Halktan yana kapisini baglamak, Hak'tan yana
kapisini açmak - Herze ve hezeyan kapisini baglamak, marifet
kapisini açmak - Yalan kapisini baglamak, dogruluk kapisini açmak
- Kafirler, çevresinde iyi taninmayanlar, kötü söz
getirebilecegi düsünülenler, zina ettigi
ispatlananlar, katiller, hayvan öldürenler
(kasaplar), hirsizlar, dellallar, cerrahlar,
vergi memurlari, avcilar, vurguncular örgüte
katilamaz.
82- Is basinda uygulanan egitim, namaz saatlerinde
dükkani kapatma sonrasinda açma, dürüst çalisma
v.b ilklerin ögretilmesini kapsardi.
Yapilmadiginda selami kesme, kurban kesmeye
zorlama gibi yaptirimlari olurdu. - Ahilik teskilati Selçuklular döneminde ekonomik
ve ticârî faaliyetlerinin yani sira, askerî ve
siyasî faaliyetlerde de bulunmus,aynen Bektasi ve
Yeniçerilerin Ocaklarinin oldugu gibi Osmanli
Beyligi'nin kurulusunda ve güçlenmesinde etkin
rol oynamislardir. Osmanlinin kurulmasinda etkin
olan 4 unsur arasinda Ahiligi de belirtmistir.
Ilk Osmanli padisahlarinin ve vezirlerinin çogu
Ahi Teskilati'na mensup seyhlerdir
83- Ahilik geleneginin unutulmamasi için Türkiye
Esnaf ve Sanatkarlar Odalari tarafindan bazi
sehirlerde her yil Ahilik haftasi ve kutlamalari
yapilmaktadir. Ahilik teskilati, gençlerin iyi
yetismesini ve meslek kazanmasini saglardi.
Savas, afet vs. kötü durumlarda da kuruma üyeler
ve halk arasinda dayanisma olurdu. Padisahlar ve
diger yöneticiler de ahilik teskilatini
destekleyerek gelismesini istemislerdir.
84NIZAMÜLMÜLK
- Büyük Selçuklu Devleti'nin
- veziri ve Siyasetname adli
- ögütler kitabi yazan
- devlet adami ve siyaset
- bilimcisidir. Devlet yönetiminde
- hayli etkili olan Nizamülmülk'ün vezirligi
Alparslan ve Meliksah dönemlerinde ün salmistir.
85- Nizamülmüke göre devlet yönetiminin temel ilkesi
adalettir. Devlet adamlari kiyamet gününde
yapilan tüm adaletleri bizzat kendileri
ödeyeceklerdir bu yüzden sürekli takipte
olmalidir. - 4 tür suç kesinlikle affedilmemelidir.
- Ülkeyi yikmaya çalisma,
- Harama karisma,
- Devlet sirrini korumama,
- Hükümdara riyakar davranma.
- Hükümdar dindar olmali zaman zaman din
adamlarina danismalidir. Is bölümüne dikkat
etmelidir.
86MEVLANA CELALETTIN (1207-1273)
- Mevlânâ Celaleddin-i Belhi Rumi Islam ve tasavvuf
dünyasinda taninmis bir Fars sair, düsünce adami
ve Mevlevi yolunun öncüsüdür. - Eserleri
- Mesnevi
- Büyük Divan "Divan-i Kebir"
- Fihi Ma-Fih "Ne varsa Içindedir"
- Mecalis-i Seb'a
- "(Mevlana'nin 7 vaazi)"
- Mektubat "(Mektuplar)"
87- Mesnevî çok yönlü, zengin bir eserdir.
Muhtevasinda tefsir, hadis, fikih, kelam,
tasavvuf, tarih, tip gibi ilimlere ait konular,
zamanin örf ve âdetlerine dair bilgi ve birçok
hikâye mevcuttur. - Mevlâna, bu eserde gerçek bir rehber olarak iyi
ve kötü, dogru ve yanlis karsilastirmasi ile
sebep-sonuç iliskisi içinde egitici niteligini
gösterir. Bu mukayeseler melek-seytan,
adalet-zulüm, alçak gönüllülük-kibir,
dogruluk-hile ve yalan, cömertlik-cimrilik,
çalismak-tembellik, kanaat-hirs, baskalarinin
kusurlariyla ugrasmak-hosgörü, öfke/acele-sabir
gibi onlarca konuya dairdir.
88- Mesnevi okutabilmek için Darülmesneviler
Kalenderhaneler kurulmus. Mesnevi okuyanlara bu
kitabi okutabilme hakki verilmistir. - Mevlana egitimin gücüne inanir. Ona göre insan
egitilebilir bir varliktir. - Ögretimi küçük adimlarla ve incitmeden
gerçeklestirmek gerekir. - Alimlik ise kisinin kendisinde vardir sonradan
ipek giysiyle kazanilmaz.
89- MEVLÂNÂNIN VASIYETI
- Sevgide günes gibi ol,
- Dostluk ve kardeslikte Akarsu gibi ol,
- Hatalari örtmede gece gibi ol,Tevazuda toprak
gibi ol, - Öfkede ölü gibi ol,Her ne olursan ol,
- Ya oldugun gibi görün,
- Ya göründügün gibi ol.
90(No Transcript)
91müzik
92NASRETTIN HOCA (1208-1284)
- 13. yüzyilda Haçli Mogol istilalari nedeniyle
yoksulluga ve sikintilara düsmüs Orta Anadolu
halkinin içinde yasamis bir halk
egitimcisidir.Hocanin verdigi temel derslerin
baslicalari sunlardir. - Iyimser olma,
- Sagduyu ile düsünme,
- Elestirerek içini bosaltma.
93TESEKKÜRLER ?
94KAYNAKLAR
- Akyüz, Y. (2006). Türk Egitim Tarihi. Pegem A
Yayincilik.Ankara. - Sakaoglu,S. (2008). Akademik Sayfalar
Dergisi,8(23).Kâsgarli Mahmûd ve Dîvâni Üzerine. - http//tr.wikipedia.org/wiki/Nasreddin_Hoca
- Akyüz,Yahya. Farabinin Türk ve Dünya Tarihindeki
yeri erisim adresi http//dergiler.ankara.edu.tr/
dergiler/40/512/6288.pdf . - Çilenti, K. Bilimin Gelisimi Içinde Ibni Sina ve
Egitim Teknolojisi. Erisim Adresi
http//dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/512/6288
.pdf - Güven,I. Büyük Selçuklu Devletinde Egitim
Ögretime Genel Bakis. Erisim Adresi
http//dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/501/6024
.pdf - Bekirtas. I. Türkçenin Gelisim Tarihçesi ve
Türkçe Bilim Terimleri Türetilmesi. Erisim
Adresi bayrambas.googlepages.com/i.bakirtas-TRKEN
NGELMTARHESVETRKEBLM.pdf - Sönmez,V.(2002).Egitim Felsefesi.Ani
Yayincilik.Ankara