topzorg in de GGZ verpleegkunde

1
topzorgin de GGZ verpleegkunde

• Waar praktijk en kennis
• elkaar vinden
• 26 mei 2008

2
Presentatie seksualiteit en intimiteit

• bij mensen met chronisch psychiatrische
  problematiek
• Drs. Louisanne Gemen

3
Lets talk about sex(uality)

• Centrale vragen onderzoek
• Methode van onderzoek
• Resultaten
• Wat neem je mee naar de praktijk?

4
Centrale vragen

• Welke problemen en zorgbehoeften hebben chronisch
  psychiatrische cliënten op het gebied van
  seksualiteit en intimiteit?
• Welke interventies zijn op dit gebied beschikbaar
  en welke aanbevelingen worden gedaan?
• Wat is bekend over de effectiviteit van de
  interventies?

5
Methode van onderzoek

• Literatuurstudie
• Zoeken met trefwoorden in databanken
• Pubmed
• Pubmed MeSH
• CINAHL
• PsycINFO
• COCHRANE

6
Zoektermen

• (schizofren OR psychos) AND
• (sexual OR intimacy)
• gebruikt in Pubmed

7
Literatuursearch

• Gevonden resultaten
• PUBMED 1988
• PUBMED MeSH 152
• CINAHL 40
• PsycINFO 41
• Cochrane 7

• Geselecteerd
• 74
• 50
• 20
• 12
• 0
• Na ontdubbeling
• 99 artikelen

8
Inclusie

• engelstalig, doelgroep volwassenen met
• schizofrenie of een verwante psychotische
• Stoornis, 1990-2006
• Centraal in artikel
• seksuele (dis)functioneren van mensen met
• ernstig psychiatrische ziekte

9
Wat wordt verstaan onder seksualiteit en
intimiteit?

• Beiden zijn een belangrijk deel van sociaal
• functioneren en zijn medebepalend voor
• kwaliteit van leven.

10
WHO-definitie seksualiteit

• Sexuality is an integral part of the
• personality of everyone man, woman
• and child. It is a basic need and aspect of
  being human that cannot
• be separated from other aspects of
• life.

11
De WHO zegt (1975)

• Sexuality influences thoughts, feelings,
• actions and interactions and thereby
• our mental and physical health. Since
• health is a fundamental right, so must
• sexual health also be a basic human
• right.

12
INTIMITEIT

• Bij intimititeit onderscheidt Vennix (1989)
• fysieke componenten (zoals knuffelen, bij
• iemand wegkruipen, elkaar vasthouden,
• stoeien, ravotten)
• en
• psychische componenten (zoals lieve dingen
• zeggen, zich geestelijk tot de ander aangetrokken
  
• voelen, acceptatie, je één voelen met de
• ander, vertrouwdheid).

13
Opbrengst

• 13 reviews
• 4 RCTs
• Overige artikelen
• beschrijvende studies, case-studies,
• niet-gecontroleerde studies

14
Resultaten

• Problemen
• Behoeften
• Interventies
• Effectiviteit

15
Doelgroep en seksualiteit?

• ?

16

• Velen zijn seksueel actief, uit studies blijkt
  dat 33 tot 75 aangeeft seksueel actief te zijn
• De meesten doen niet aan veilige seks, uit
  studies blijkt dat 66 tot 75 geen condoom
  gebruikt
• Studies geven aan dan veel cliënten moeite hebben
  met het gebruik van anticonceptie (economische,
  persoonlijke en situatiegebonden motieven)
• Ze genieten van seks, maar sommige studies geven
  aan dat dit iets minder dan mensen die geen
  psychiatrische aandoening hebben
• Ze zien intimiteit en seksualiteit als een
  belangrijk onderdeel van kwaliteit van leven en
  als mensenrecht
• Veel van hen onderdrukken hun seksualiteit, maken
  zich zorgen over of hun beleving van seksualiteit
  normaal is en internaliseren de
  maatschappelijke afwijzing van hun seksualiteit
• (Cook, 2000)

17
Problemen mbt seksualiteit en intimiteit

• Seksuele gezondheid
• Medicatie
• Seksespecifieke problemen
• Problemen tgv de aandoening
• Risicogedrag op HIV/AIDS (veelal vanuit
  hulpverlening
• aangegeven)

18
Behoeften

• Weinig beschreven in de literatuur!
• Vanuit cliënten
• Informatie over bijwerkingen van medicatie, met
  name de seksuele bijwerkingen
• Seksuele gezondheid anatomie, fysiologie van de
  seksuele respons, contact leggen, relaties
  aangaan, gevoelens onder woorden brengen,
  anticonceptie, voorkomen van SOAs
• Informatie over HIV/aids en potentiële risicos
  van seksuele activiteit
• Aandacht voor en spreken over het onderwerp,
  cliënten ervaren een taboe en beginnen er zelf
  vaak niet over, inititatief ligt bij de
  hulpverlening
• Privacy binnen de instelling

19
Interventies

• Programmas mbt risicogedragingen HIV/AIDS
• Standaard afnemen van seksuele anamnese
• Integreren seksuele educatie in
  rehabilitatietraject w.o. ook ouderschap
• Afnemen HIV-risico assessment en adequaat vervolg
• Verstrekken condooms
• Complete SOA-screen
• Aanleren communicatieve vaardigheden op gebied
  van intimiteit en
• seksualiteit
• Autonomie versterken bij vrouwen voor keuze
  anticonceptie,
• zwangerschap

20
Interventies gericht op hulpverlening

• Aandacht voor attitude ten aanzien van
  seksualiteit en intimiteit van verpleegkundige in
  opleiding
• Scholing/training van verpleegkundigen op gebied
  van seksualiteit en intimiteit

21
Effectiviteit

• HIV/AIDS interventies effectiviteit op korte
  termijn bewezen, probleem is de follow-up en
  blijvende herhaling is noodzakelijk
• Overige interventies effectiviteit wordt
  aangenomen, is echter (nog) niet wetenschappelijk
  bewezen!

22
Hoe kunnen verpleegkundigen hun mogelijkheden om
met seksualiteit-onderwerpen om te gaan
verbeteren?

• Bewust zijn van eigen vooroordelen
• Tekorten in hun kennis en vaardigheden herkennen
  en oplossen
• Start met zelf-bewustzijn
• Identificeer gebieden die verder onderzocht
  moeten worden
• Identificeer manieren om om te gaan met
  remmingen, vooroordelen
• Verwerf nieuwe kennis
• Bespreek professionele waarden, normen en ethiek
  die ten grondslag liggen aan een persoonlijke
  kijk op mensen en hun omgeving

23
Wat neem je mee naar de praktijk?
24
PLISSIT-model (Annon, 1974)

• P Permission
• (toestemming)
• LI Limited Information
• (beperkte informatie)
• SS Specific Suggestions
• (specifieke suggesties)
• IT Intensive Therapy
• (intensieve therapie)

25
Permission

• Toestemming geven aan cliënten staat voor twee
  handelingen
• toestemming geven is luisteren
• toestemming geven is geruststellen en
  aanmoedigen
• Dit vraagt van de vpk dat seksualiteit een
  legitieme
• component van zorg is.
• Vpk stelt open vragen, via het geven van
• toestemming kan angst en onrust worden
• weggenomen.

26
Limited Information

• Educatie-element
• Vpk geeft cliënt specifieke, feitelijke
• informatie over zijn probleem met
• seksualiteit
• Gaat over BEPERKTE info, die moet
• aansluiten bij probleem van de cliënt
• BV video, schriftelijke info, info over
  bijwerkingen van medicijnen

27
Specific Suggestions

• Strategieën die de vpk kan aanreiken om de
• cliënt te helpen bij seksuele problemen door
• gedragsverandering (vpk moeten beeld
• krijgen van geschiedenis of ontwikkeling
• van het seksuele probleem)
• BV gebruik van glijmiddel bij vaginale droogte,
  gebruik van verschillende seksuele posities,
  promoten van veilige seks en aangeven hoe dit te
  doen

28
Intensive Therapie

• Als verpleegkundige onderkennen dat er
• sprake is van seksueel disfunctioneren bij
• ziektes en adequaat doorverwijzen

29

• Lets do it!