A PLANIFICACI

1
A PLANIFICACIÓN LINGÜÍSTICA NO ENSINO

• O EQUILIBRIO LINGÜÍSTICO NECESARIO
• Mercedes Queixas Zas
• Coordinadora territorial ENDL A Coruña
• queixaszas_at_edu.xunta.es

2
A LINGUA UNHA NECESIDADE COMPARTIDA
3
(No Transcript)
4
Referente lexislativo con obxectivo común
consecución competencia comunicativa plurilingüe

• Lei orgánica de educación (2006).
• Lei de normalización lingüística (1983)
• Decreto 124/2007 (DOG de 29 de xuño)
• Decreto 130/07 que regula as ensinanzas en EP
• Decreto 133/07 que regula as ensinanzas da ESO

5
Outros documentos

• Plan Xeral para a Normalización da Lingua Galega
  (22/09/04)
• Carta Europea de linguas rexionais e minoritarias
  de 1992 (ratificada polo goberno do Estado
  español en 2001).
• Marco europeo común de referencia para as
  linguas aprendizaxe, ensino, avaliación.
• Consello escolar de Galicia
• Informes do Consello de Europa.

6
Funcionamento do cerebro dun bilingüe

• Modelo 1 competencia subxacente separada

7
Funcionamento do cerebro dun bilingüe

• Modelo 2 competencia subxacente común

8
Funcionamento do cerebro dun bilingüe

• Modelo 2 competencia subxacente común

• Fonte integrada de pensamento
• Capacidade humana para almacenar e funcionar
  doadamente en dúas ou máis linguas
• Desenvolver unha das linguas desenvolver o
  sistema cognitivo global, a capacidade
  comunicativa, a linguaxe

9
Competencia subxacente común

• Transferencia da competencia de Lx a Ly
• Adecuada motivación para aprender a lingua
  receptora
• Exposición adecuada a ela
• cantidade input/output
• correcto
• calidade input/output
• variado uso de diferentes variedades lgcas.
• manipulación diferencial materiais lgcos.

10
Hipótese da interdependencia
Fonte Huguet (2003)
11
Hipótese da interdependencia
12
Hipótese da interdependencia
13
ANÁLISE DE RENDEMENTO ESCOLAR EN CONTEXTOS
BILINGÜES LINGUA INGLESA
14
Hipótese da interdependencia

• Maior facilidade para transferir coñecementos
  dunha LB a unha LA ca dunha LA a unha LB. Usar a
  LB na escola garantía da competencia bilingüe.
• Canto maior sexa o éxito na adquisición dunha
  segunda lingua, máis doada resultará a
  aprendizaxe da(s) seguinte(s)

15
PERCEPCIÓN DO ALUMNADO SOBRE FUNCIONAMENTO
LINGÜÍSTICO DOS CENTROS

• 1 só castelán 2 máis castelán
• 3 galego/castelán 4 máis galego
• 5 só galego

16
PERCEPCIÓN DO ALUMNADO SOBRE PORCENTAXE EN GALEGO
NO 1º CICLO ESO
17
PERCEPCIÓN DO ALUMNADO SOBRE PORCENTAXE EN GALEGO
NO 2º CICLO ESO
18
PORCENTAXE DOCENCIA EN GALEGO EN 2º ESO SEGUNDO
TITULARIDADE DO CENTRO
19
PORCENTAXE DOCENCIA EN GALEGO EN 4º ESO SEGUNDO
TITULARIDADE DO CENTRO
20
Situación do ensino da lingua e da literatura
galega na ESO, Bieito Silva (dir.)

• Estes déficits na instalación social e escolar
  do idioma galego son considerados tanto polo
  profesorado como polos participantes nos grupos
  de discusión como o factor que condiciona máis
  negativamente a consecución de resultados
  pedagóxicos satisfactorios nesta área.
• Non parece arriscado percibir no recurso
  reiterado ás condicións sociolingüísticas un
  argumento exculpatorio que libere de
  responsabilidades persoais no ámbito estrito do
  quefacer docente na renovación das metodoloxías,
  na procura de actividades de aprendizaxe máis
  motivadoras, etc.

21
Situación do ensino da lingua e da literatura
galega na ESO, Bieito Silva (dir.)

• Para moitos docentes (a programación didáctica)
  trátase dunha tarefa que se realiza máis por
  prescrición administrativa que por conciencia da
  súa utilidade pedagóxica unha percepción que se
  ve reforzada polo protagonismo que se lle atribúe
  ao libro de texto como verdadeira guía da
  práctica docente.
• A coordinación tamén mostra carencias
  importantes (...). A presenza no currículo da ESO
  de varias linguas (o galego, o castelán e, de
  forma moi xeneralizada, dous idiomas
  estranxeiros) obrigaría a que houbese unha
  coordinación intensa entre todas elas, tanto para
  evitar disfuncións como para aproveitar
  sinerxias. Esta coordinación debería realizarse a
  dous niveis didáctica integrada de linguas e
  proxecto lingüístico de centro.

22
Situación do ensino da lingua e da literatura
galega na ESO, Bieito Silva (dir.)

• O recoñecemento por parte do profesorado dunha
  coordinación intradepartamental deficiente e da
  ausencia case absoluta de contacto con outras
  áreas entendemos que son eivas importantes para
  avanzar de xeito satisfactorio na competencia
  idiomática dos estudantes.
• Coidamos que é necesario promover a
  reorientación dos docentes en activo cara a
  enfoques comunicativos que poñan o uso
  lingüístico no centro da súa actividade
  didáctica.

23
Situación do ensino da lingua e da literatura
galega na ESO, Bieito Silva (dir.)

• A metodoloxía, o tipo de actividades de
  aprendizaxe, a forma de desenvolvelas e os
  recursos en que se apoia o proceso didáctico
  configuran, no seu conxunto, unha práctica
  docente moi reiterativa e tradicional (...).
  Todos eses indicadores remiten a unha maneira de
  facer pouco innovadora e tamén pouco axeitada aos
  intereses do alumnado e ás demandas do propio
  sistema educativo.
• Finalmente, non deixa de sorprender
  positivamente que o profesorado de lingua e
  literatura galega da ESO, sen excepcións, se
  encontre motivado e satisfeito profesionalmente e
  non experimente desexos de cambiar de profesión
  (...) De ser así, teríase gañada a base
  fundamental sobre a que asentar a renovación
  psicopedagóxica que se deduce que é
  imprescindible na ensinanza da lingua e da
  literatura galega na ESO.

24
Obxectivo da escola ?Competencia
Creación de espazos de uso
Eliminación prexuízos
Repercusión positiva no uso
Mellora a competencia
25
Modelos de ensino bilingüe

• Modelos de segregación implica separación de
  alumnado por lingua.
• Modelos de transición o obxectivo é o progresivo
  abandono da lingua socialmente minorizada.
• Modelos de mantemento implica non separación de
  alumnado por lingua, todas as linguas son
  vehiculares e a lingua minorizada non está en
  situación de inferioridade. Obxectivoadquirir
  competencia semellante nas dúas linguas oficiais.
• Modelos de enriquecemento inmersión lingüística
  na segunda lingua.

26
Modelos lingüísticos educativos en España

• Modelo de unilingüismo en castelán (maioría das
  CCAA do Estado español)
• Modelo de separación electiva de linguas
  (Euskadi)
• Modelo de conxunción de linguas (Cataluña, Illas
  Baleares e Galicia)
• A lingua propia debén en vehicular do ensino
• A lingua propia máis o castelán reparten a
  docencia das materias
• PLANIFICACIÓN

PLANIFICACIÓN
27
Obxectivo xeral en materia lingüística

• Preámbulo Decreto 124/2007
• O plan xeral de normalización da lingua galega
  establece como un dos seus obxectivos xerais
  conseguir para a lingua galega máis funcións
  sociais e máis espazos de uso, priorizando a súa
  presenza en sectores estratéxicos.
• Para conseguir estes fins cómpre afondar no
  desenvolvemento dos preceptos da Lei de
  normalización lingüística no tocante ao ensino,
  sen dúbida un sector fundamental para a
  implantación de hábitos lingüísticos en galego, e
  establecer unha nova regulamentación do galego
  que facilite o seu emprego de xeito progresivo e
  xeneralizado en todos os niveis e graos non
  universitarios.

28
Obxectivo xeral en materia lingüística

• Preámbulo Decreto 124/2007
• Cómpre reforzar a dimensión comunicativa do
  galego en relación con contextos vivos,
  facilitarlle ao alumnado unha oferta educativa
  que o axude a percibir a utilidade da lingua e
  que o capacite para o seu uso correcto e eficaz,
  erradicando especialmente o seu emprego sexista
  en todos os ámbitos e respectando, así mesmo, a
  situación sociolingüística en que se enmarca cada
  centro.
• Artigo 9
• A educación secundaria obrigatoria
  proporcionaralle a todo o alumnado unha boa
  competencia en lingua galega que repercuta de
  forma positiva no seu uso.

29
Decreto 124/07

• É a primeira concreción do PXNLG para o ensino
  galego.
• Aposta por un modelo educativo semellante ao
  decreto anterior modelo de conxunción de
  linguas.
• Reitera o obxectivo último trazado na LNL
  garantir a competencia lingüística en galego e
  castelán.
• Nace como superación do decreto anterior modelo
  de bilingüismo complementario modelo de
  mantemento (bilingüismo aditivo).
• Reproduce un modelo pouco intervencionista por
  parte da Administración.
• Nado como froito inicial dun consenso
  parlamentario pleno.

30
Decreto 124/07

• Plan de formación
• Posta en valor da competencia lingüística
• Regulación das horas de docencia no ensino
  obrigatorio (decreto de mínimos 50)
• Tratamento individualizado do ensino infantil
• Docencia para persoas adultas
• Elaboración e publicación de materiais
  curriculares en galego
• Reordenación do sistema de exención de lingua
  galega
• Avaliación interna e externa do grao de
  cumprimento do Plan de Normalización Lingüística
  do centro.
• Posta en valor dos Equipos de Normalización e
  Dinamización Lingüística.
• Elaboración do Proxecto Lingüístico de Centro
  (PLC)

31
Proxecto lingüístico de centro
Punto de partida sociolingüístico do centro

Planificación lingüística do centro
Consecución de obxectivos en competencia
lingüística
32
Que debe garantir o PLC?

• Que o alumnado que ten a lingua galega como
  lingua habitual poida mantela e consolide unha
  competencia plena nela.
• Que o alumnado que ten o castelán como lingua
  habitual adquira plena competencia en galego, de
  maneira que se favorezan os contextos en que se
  exprese nela.
• Que o alumnado adquira plena competencia en
  castelán tamén.
• Que o alumnado adquira a competencia establecida
  no currículo para as linguas estranxeiras.

33
En que aspectos debemos reparar para abordar un
PLC?

• Análise da situación sociolingüística de partida
  (lingua do contorno educativo, do profesorado, do
  alumnado e ambientalidade lingüística do centro).
• Descrición de puntos fortes e febles no centro
  administración, xestión pedagóxica, relación co
  contexto familiar, relación co contorno,
  interacción didáctica
• Reflexión e avaliación interna sobre a
  experiencia dinamizadora aplicada no centro.

34
Que plan de traballo preciso?
35
Proxecto lingüístico de centro (PLC)
36
Contidos fundamentais do PLC

• En que materias diferentes das xa marcadas no
  decreto se vai usar como lingua vehicular o
  galego (Decreto 124/07 como decreto de mínimos,
  nunca de máximos).
• Medidas para que o alumnado que descoñeza as
  linguas vehiculares do ensino, e nomeadamente o
  galego, poida seguir con éxito esas materias.

37
Artigo 14. Proxecto lingüístico de centro

• a) As linguas que se deben empregar nas áreas,
  materias, módulos ou ámbitos de coñecemento
  distintos dos sinalados nos artigos 7º a 12º.

38
Primaria
1º 2º 3º 4º 5º 6º
Lingua castelá e literatura 4 4 4 4 4 3
Lingua galega e literatura 4 4 4 4 4 3
Lingua estranxeira 2 2 3 3 3 3
Educación artística 2 2 2 2 2 2
Educación física 2 2 2 2 2 2
Matemáticas 5 5 4 4 4 4
Coñecemento do medio 5 4 5 4 5 4
Relixión/Alternativa 1 2 1 2 1 2
Educación para a cidadanía - - - - - 2
TOTAIS 25 25 25 25 25 25
50 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5
Materias en galego establecidas nos artigos 6 e 8 do Decreto 124/07 14 13 13 12 13 13
39
ESO
Materias en galego establecidas nos artigos 6 e 9 do Decreto 124/07 1º 2º 3º 4º
Bioloxía e xeoloxía - - 2 3
Ciencias naturais 4 3 0 0
Ciencias sociais, xeografía e historia 3 3 3 3
Educación para a cidadanía e DDHH 0 2 0 0
Física e química 0 0 2 3
Lingua galega e literatura 4 3 3 3
Matemáticas 4 4 4 3
TOTAL 15 15 14 9-15
HORAS QUE FALTAN PARA OS MÍNIMOS 1 1 2 7-1
40
Bacharelato
Artes Artes CC e Tecnol. Hum e CCSS Hor Total Faltan
plásticas escénicas CC e Tecnol. Hum e CCSS Hor Total Faltan
1 Com. Lingua galega e literatura Lingua galega e literatura Lingua galega e literatura Lingua galega e literatura 3 10 6
1 Com. Filosofía e cidadanía Filosofía e cidadanía Filosofía e cidadanía Filosofía e cidadanía 2 10 6
1 Com. Ciencias para o mundo contemporáneo Ciencias para o mundo contemporáneo Ciencias para o mundo contemporáneo Ciencias para o mundo contemporáneo 2 10 6
1 Mod. Cultura audiovisual Cultura audiovisual Matemat. Historia mundo contemp. 3 10 6
2 Com. Lingua galega e literatura Lingua galega e literatura Lingua galega e literatura Lingua galega e literatura 3 12 4
2 Com. Historia da filosofía Historia da filosofía Historia da filosofía Historia da filosofía 3 12 4
2 Com. Historia de España Historia de España Historia de España Historia de España 3 12 4
2 Mod. TEGP Hª mus e danza Matemat. Xeografía 3 12 4
41
Artigo 14. Proxecto lingüístico de centro

• b) As oportunas medidas de apoio e reforzo para
  un correcto uso lingüístico escolar e educativo,
  co fin de alcanzar o obxectivo xeral establecido
  na Lei de normalización lingüística e na LOE no
  que afecta ao fomento do plurilingüismo.

42
Estratexias didácticas innovación calidade
educativa

• Estratexias do profesorado de linguas para
  facilitar a transferencia das aprendizaxes
  lingüísticas
• Partir do tipo de coñecemento do alumnado
• Coñecemento de cada lingua
• Coñecemento propio do alumnado bilingüe (MCRL)
• Tratamento Integrado das Linguas
• Enfoque comunicativo
• Reflexión lingüística contextualizada e
  contrastiva
• INNOVACIÓN

INNOVACIÓN
43
Estratexias didácticas

• Estratexias para que as áreas non-lingüísticas
  contribúan á competencia lingüística do alumnado
• Usos correctos do profesorado.
• Participación activa do alumnado como reforzo das
  destrezas básicas ler, comprender, escribir e
  falar.
• Comprensión e planificación do texto oral e
  escrito. Ensinar a pensar.

44
Estratexias didácticas

• Estratexias de centro para asegurar que os usos
  lingüísticos que se fan no centro favorecen o
  obxectivo de competencia bilingüe que guía a
  Planificación lingüística do centro
• Profesorado (formación, asesoramento, actitudes)
• Familias (información).
• Centro como espazo comunicativo (biblioteca,
  radio, conferencias, teatro, música).
• Interrelación entre os diferentes proxectos que
  conforman o PE (lector, tics, interdisciplinar...)
  .
• Intercambio de experiencias con outros centros.
• Aproveitamento do contorno como axente educativo.

45
A DIDÁCTICA INTEGRADA DAS LINGUAS COMO ESTRATEXIA
DE INNOVACIÓN PEDAGÓXICA
???
LINGUA
DISCIPLINA ACADÉMICA
LINGUA OFICIAL
FERRAMENTA COMUNICATIVA
LINGUA ESTRANXEIRA
46
A DIDÁCTICA INTEGRADA DAS LINGUAS COMO ESTRATEXIA
DE INNOVACIÓN PEDAGÓXICA

• OBXECTIVO FINAL O alumnado rendibiliza as súas
  aprendizaxes lingüísticas e desenvolve ao máximo
  a súa competencia plurilingüe.
• METODOLOXÍA
• Da unificación terminolóxica á planificación
  conxunta
• Compartir programación, metodoloxías, criterios
  de avaliación
• NECESIDADES
• Ser un equipo docente
• Reflexionar sobre a necesidade dun cambio
  metodolóxico
• Coñecer que teñen en común as linguas do
  currículo
• Coñecer didáctica das linguas en contextos
  bilingües
• Adaptar os materiais didácticos ás novas
  finalidades

47
A DIDÁCTICA INTEGRADA DAS LINGUAS COMO ESTRATEXIA
DE INNOVACIÓN PEDAGÓXICA

• REFERENTE MARCO EUROPEO COMÚN DE REFERENCIA PARA
  AS LINGUAS (2002)
• As linguas relaciónanse entre si e interactúan
• A aprendizaxe de idiomas é unha tarefa que dura
  toda a vida
• Ten especial importancia o desenvolvemento da
  motivación, a destreza e a confianza á hora de se
  enfrontar a unha experiencia lingüística fóra do
  centro escolar.
• O plurilingüismo ten que contemplarse no contexto
  do pluriculturalismo a lingua é un medio de
  acceso ás manifestacións culturais que representa.

48
A DIDÁCTICA INTEGRADA DAS LINGUAS COMO ESTRATEXIA
DE INNOVACIÓN PEDAGÓXICA

• REFERENTE Decreto 133/2007 (Currículo LG)
• O traballo por proxectos que impliquen varias
  disciplinas é, neste sentido, de grande
  utilidade. Fundamentalmente é preciso asegurar a
  coordinación do profesorado de lingua galega co
  que imparte as outras linguas no centro. Convén
  buscar a maneira de rendibilizar os coñecementos
  lingüísticos e literarios que ten o alumnado,
  aproveitando todos os contidos adquiridos nunha
  das materias para a aprendizaxe das outras. Unha
  proposta didáctica integradora das distintas
  linguas do centro asegura a transferencia de
  saberes entre elas.

49
A DIDÁCTICA INTEGRADA DAS LINGUAS COMO ESTRATEXIA
DE INNOVACIÓN PEDAGÓXICA

• REFERENTE Decreto 133/2007 (Currículo LC)
• A lingua é un instrumento fundamental no
  desenvolvemento das outras materias que compoñen
  o currículo, polo que se converte nun elemento
  determinante do labor educativo que reverte na
  propia materia e nas demais, co que se fai
  necesaria unha coordinación coa materia de lingua
  galega e literatura e coas demais linguas do
  centro.

50
A DIDÁCTICA INTEGRADA DAS LINGUAS COMO ESTRATEXIA
DE INNOVACIÓN PEDAGÓXICA

• REFERENTE Decreto 133/2007
• LINGUA GALEGA
• LINGUA CASTELÁ
• LINGUAS ESTRANXEIRAS

OBXECTIVOS
CONTIDOS
AVALIACIÓN
51
A DIDÁCTICA INTEGRADA DAS LINGUAS COMO ESTRATEXIA
DE INNOVACIÓN PEDAGÓXICA

• CONCEPCIÓNS PARA SUPERAR
• Filosofía monolingüe do sistema educativo.
• Concepción compartimentada da aprendizaxe de
  linguas.
• Obsesión purista e normativa.
• Abuso de metodoloxías centradas no código sen
  ningunha proxección real sobre o uso.
• PLAN DE TRABALLO
• Formación do profesorado
• Organización do currículo

52
Artigo 14. Proxecto lingüístico de centro

• C) Os criterios para determinar a lingua
  predominante do contorno a que se refire o artigo
  7º deste decreto.

53
Determinación da lingua do contorno

• Fontes primarias
• Cuantitativas
• Enquisas
• Indicador global
• Indicadores sectoriais profesorado, alumnado,
  contexto sociolingüístico exterior e
  ambientalidade do propio centro

• Fontes primarias
• Cualitativas
• Puntos fortes
• Puntos febles
• DAFO

54
DAFO

• FORTALEZAS Factores internos ao centro que
  sustentan o éxito das futuras accións
• DEBILIDADES Factores internos ao centro que
  formulan freos e obstáculos
• OPORTUNIDADES Factores presentes no contorno que
  poden influír positivamente. Facilitan novos
  ámbitos de actuación e novos métodos de traballo.
  
• AMEAZAS Factores presentes no contorno que
  poden influír negativamente

55
DAFO
FACTORES INTERNOS FACTORES EXTERNOS
ASPECTOS NEGATIVOS DEBILIDADES AMEAZAS
ASPECTOS POSITIVOS FORTALEZAS OPORTUNIDADES
56
Fontes secundarias

• Datos fornecidos polos pais
• Datos estatísticos oficiais
• Censo de poboación e vivendas
• Do 2001. Datos por comarcas e por concellos
• Enquisa de condicións de vida das familias
• Do 2003. Datos por provincias
• . Datos a nivel municipal (SNL)
• MSG
• Do 1992 ou do 2004. Lingua inicial e competencia
  lingüística. Sete cidades e outras entidades de
  poboación clasificadas por número de habitantes

57
Artigo 14. Proxecto lingüístico de centro

• D) As medidas adoptadas para que o alumnado que
  non teña o suficiente dominio das linguas poida
  seguir con aproveitamento as ensinanzas que se
  lle impartan.

58
Medidas de atención á diversidade

• Titoría (seguimento, integración, valoración das
  linguas de orixe)
• Apoio dentro/fóra da aula (con PT ou con outro
  profesor)
• Reforzo
• Adaptación curricular (áreas de linguas)
• Desdobramentos e agrupamentos específicos (só en
  secundaria)

59
Medidas de atención ao alumnado estranxeiro

• Exención (Decreto 124/07)
• Orde 20 de febreiro de 2004 (DOG nº 40 do 26 de
  febreiro)
• Acción titorial
• Curriculares
• Reforzo educativo
• Adaptación curricular
• Flexibilización de idade
• Organizativas
• Grupos de adquisición de linguas
• Grupos de adaptación da competencia curricular

60
Profesorado de apoio

• Artigo 4º
• As delegacións provinciais da Consellería de
  Educación e Ordenación Universitaria avaliarán en
  todos os centros que escolaricen alumnado
  procedente do estranxeiro os recursos existentes
  e as necesidades derivadas desa escolarización co
  propósito de propicia-las dotacións necesarias
  para levar a cabo as atencións establecidas nesta
  orde

61
A necesidade de elaborarmos unha planificación
sociolingüística plurianual
62
Planificación sociolingüística plurianual por
que?
63
Planificación sociolingüística plurianual
OPONSE A CONCORDA CON
IMPROVISACIÓN PROGRAMACIÓN
PARCIALIDADE UNIVERSALIDADE
RUTINA IMAXINACIÓN
DISPERSIÓN SINERXÍA
64
Planificación sociolingüística plurianual quen
a elabora?
65
Axentes da planificación sociolingüística
plurianual
66
FUTUROA PLANIFICACIÓN LINGÜÍSTICA NO ENSINO

• Novos retos por
• descubrir para
• o profesorado

• Mellores resultados
• para conseguir no
• alumnado

Avances cara unha sociedade culta, respectuosa e
referente de convivencia social
67
A lingua é a chave que abre o mundo, Manuel María

• Quen sabe falar nunca é pobre (proverbio
  africano)
• Se aínda somos galegos é por obra e gracia do
  idioma (Castelao)
• Gran parte das dificultades polas que atravesa o
  mundo débese a que os ignorantes están
  completamente seguros e os intelixentes cheos de
  dúbidas (Bertrand Russell)