BILISSEL AGIRLIKLI DAVRANIS

1
BILISSEL AGIRLIKLI DAVRANISÇI YAKLASIM EDWARD C.
TOLMAN (1886-1959)
ÖGRENME SÜRECI
AMAÇ
EYLEM
BILISSEL HARITA OLUSTURMA
AMACA ULASMA (Ödül)
2
Kuram, Amaçli Davranisçilik, Isaret Gestalt veya
Beklenti Kurami olarak da isimlendirilir.
3
TOLMANIN ÖGRENMEYE ILISKIN GÖRÜSLERI

• Davranis bir bütündür.
• Davranis amaçlidir.
• Ödül beklentisi olan davranislar ögrenilir.
• Pekistirmenin verilmedigi ortamlarda gizil
  ögrenme olusur.

4

• Tolmana göre ögrenme, çevreyi kesfetme sürecidir.
  
• Bu kesfetme sürecinde organizma bazi olaylarin
  baska olaylara yol açtigini ya da bir isaretin
  diger bir isarete götürdügünü ögrenir ve bunlari
  kullanarak amacina ulasir.
• Tolmana göre organizma çevreden birçok sey
  ögrenir ancak tüm ögrenmeleri etkinlik olarak
  göstermez.
• Organizmanin gereksinim duyuluncaya kadar
  göstermedigi ögrenmeler örtük ögrenmelerdir.

5
Amaçli davranis

• Ona göre davranis, basit bir U-T degil, amaca
  yöneliktir.
• Davranis ulasilacak amaç dogrultusunda çevre
  kosullarina göre degistirilebilir, uyum
  saglayabilir bir özellige sahiptir.
• Örnegin Her gün arabasiyla is yerine giden
  kisinin arabasi bozulursa otobüs, taksi, bir
  arkadasinin arabasiyla gitme gibi davranislara
  dönüsebilir.

6
Bütüncü davranis

• Davranisi küçük parçalara, elementlere ayirarak
  çalismak davranisin anlamini kaybettirmektedir.
• Ise arabayla gitme, yemek pisirme, çamasir
  yikama, sinavda cevaplari yazma bütüncül
  davranislardir.
• Tolman'a göre ögrenme için güdülenme gerekli
  degildir.
• Bu noktada Guthrie ile ayni, Thorndike, Skinner
  ve Hull ile farkli görüstedir.
• Çünkü güdülenme sadece "algisal vurgulayicidir.
  Dikkatin nereye yönelecegini belirler.

7
Beklenti

• Tolman'a göre kuramin temel sayiltisi sudur
  Organizma bilgiyi, çevresel olaylara dikkat etme
  ve onlari kesfetmesinin bir sonucu olarak
  kazanmaktadir. Bunun için ödül gerekli degildir.
• Amaca yönelik I. Uyarici, I. Tepki ve II. Uyarici
  sirasiyla gelirse beklenti güçlenir.
• Örnek Kapi zili, zile basma, zil sesi.

8

• Tolman'in kuraminin temelinde diger
  davranisçilardan farkli olarak ögrenmeyi
  davranis kuramlarinda oldugu gibi küçük
  birimlerle degil bütüncül olarak ele almasidir.
• Ona göre her davranisin bir amaci vardir. Diger
  kuramcilar davranisi küçük birimler incelemisler
  bütünü gözden kaçirislardir.

9

• Gizli, (örtük) ögrenme
• Kisinin farkinda olmadan ögrenmesidir. Kendi
  içinde ikiye ayrilir
• Bilissel harita
• Yer ögrenmesidir. Çevremizle ilgili zihnimizde
  olusturdugumuz haritadir. Örnek bilmedigimiz bir
  sehre gittigimizde yasadigimiz durum
• Bilissel senaryo
• Uzun süreli bellekteki islemsel hafiza
  bilgilerine denir. Bir olayin nasil gerçeklestigi
  ile ilgili senaryo vardir.

10
En az çaba ilkesi

• Organizma zihninde olusturdugu haritalar ile
  kendisini amaca ulastiracak olan en kisa yolu
  seçmektedir. Örnegin bir matematik problemi bir
  çok degisik yoldan çözülebilir organizma bunlarin
  hepsini ögrenmis olabilir ancak organizma en kisa
  olan yolu seçecektir.

11
Deneme yanilma (Zihinsel)

• Eger organizma bir amaç için bir çözüm
  üreteceksek kisa çözüm yollari için alternatifler
  arar. Bunu deneme-yanilma ile gerçeklestirir.

12
Performans

• Tolaman'a göre ögrenilenlerin gerek duyuldugunda
  gözlenebilir davranisa dönüstürülmesine denir.
• Örnegin A avukatinin bürosunu bilebiliriz ancak
  avukata ihtiyacimiz olana kadar bu bilgiyi
  bellekte saklariz. Ihtiyaç ortaya çikinca
  avukatin bürosuna gideriz.

13
Ögrenme Türleri

• Kateksis
• Belirli dürtü durumlari ile belirli nesnelerin
  iliskilendirilmesi. Karadenizlilerin açliklarini
  hamsi yiyerek giderme egilimindedirler.
• Esdeger inançlar
• Alt amaç esas amaçla ayni degere sahip oldugunda
  alt amaç esdeger inanç olusturmaktadir.
• Alan beklentileri
• Organizma neyin nereye götürecegini ögrenir. Bir
  isareti gördügünde bir sonrakinin onu
  izleyecegini ögrenir.

14

• Alan Bilis Yollari
• Problem çözme stratejisidir. Belli durumlarda
  algisal alani düzenleme egilimidir.
• Dürtü ayrimlari
• Organizma dürtü durumunu belirler ve buna uygun
  tepkide bulunur.