Title: YONT-202%20
1YONT-202 ÖRGÜTSEL DAVRANIS
- Kitap Örgütsel Davranis ve Yönetim Psikolojisi-
Prof. Dr. Erol EREN - Beta Yayinlari
2BÖLÜM-1
- Psikolojisinin Yönetim ve Organizasyonlardaki
Yeri ve Önemi
3- Örgüt ne demek?
- Davranis ne demek?
- Bu kelimeler size neleri çagristiriyor?
- Neden bu konuyu ögreniyoruz?
- Akliniza ilk gelen durumlari anlatin..
- Isletme ve Yönetim?
4Isletme ve Yönetim
- ISLETME Bir takim amaçlari gerçeklestirmek için
bir araya gelen hammadde, makine, insan ve
organizasyon gibi üretim araçlarinin uygun bir
bilesiminden olusmus kuruluslardir. - YÖNETIM Belirli hedefleri gerçeklestirmek için
bir araya gelmis iki veya daha fazla kisinin
meydana getirdigi bir grup faaliyeti yada sosyal
bir olaydir. Insan davranislari ile ilgilidir.
Insan hisleri ve akli ile hareket edebilen bir
varliktir. Bu sebeple insan davranislarinin nasil
olustugunu ögrenmek sart olmustur. - NEDEN?
- Isletme ve Yönetim birbirlerini tamamlayan kavram
ve yapilardir.
5- Davranma isi, tutum, davranim, muamele, hareket
- Distan gözlemlenebilecek tepkilerin toplami
- DAVRANIS
- Örgütsel davranis disiplini, bize iliskilerin
kurallarini ve - prensiplerini tanitarak, kendimizi birlikte
çalistigimiz - insan ve gruplari anlamamiza yardimci olmaktadir.
- Amaci, örgüt içindeki insan davranislarini
anlamak ve - çalisani daha etkin ve basarili kilmaktir.
6Örgütsel davranis kapsaminda
- 1- BIREY Merkezi bir elemandir.
- 2- GRUP Her grup bir çalisma grubunun
üyesidir. - 3- ÖRGÜT Birey ve grup resmi bir örgüt yapisi
içinde varliklarini sürdürürler. - 4- ÇEVRE Her örgüt onu saran dissal bir
çevrenin fonksiyonudur.
71. Psikolojinin Genel Yönetim ve Isletme Yönetimi
ile Iliskileri
- Isletme Nedir?
- (Amaçlar-hammadde, makina, insan, organizasyon)
- Yönetim Nedir?
- (Hedefler-2insan toplulugu-grup faaliyeti)
- Insanin Özellikleri
- Hedefe yönelmesi zor, sibernetik(güdüm bilim),
organik, psisik yönü var. Hisleri ile hareket
eder. (Eksik/Yanlistir)
8- Insan hisleri ile hareket eder. (Eksik/Yanlistir)
- Insan hisleri 5 duyu organi ile ilgili
algiladiklaridir. - Insanda Akil ve Duygu vardir.
- Bunlarin birlesiminden de Düsünceleri olusur.
- Bunlara göre de hareket eder.
9- Insan hisleri ile hareket eder. (Eksik/Yanlistir)
- Insan hisleri 5 duyu organi ile ilgili
algiladiklaridir. - Insanda Akil ve Duygu vardir.
- Bunlarin birlesiminden de Düsünceleri olusur.
- Bunlara göre de hareket eder.
10- Tüm isletmelerin basarisi isletmeyi amaca
ulastirma basarisi, yani yönetsel etkinlik ile
ölçülebilir. - Yönetsel etkinligi arttirabilmenin temel kosulu
ise insangücü etmenini amaçlar dogrultusunda
davranisa geçirebilme ve ondan iyi bir verim
alabilmeyi gerektirir. - Yönetsel etkinlik demek BASARI demektir.
11B. Yönetimde Davranis Bilimleri ve Psikolojinin
Bu Bilimler Içindeki Yeri
- Davranis Bilimleri Insan davranislarinin
NEDEN-SONUÇ iliskisini ve insanlari bu davranisa
yönelten güdüleri incelemeye çalisan bir bilim
dalidir. - Olusmasina katkida bulunan 3 temel bilim
- Psikoloji (bireysel davranislari inceleyen
(algilama, yargilama, düsünme, güdüleme, tutum
olusumu) nedenlerini ve bireysel farkliliklari
ortaya koyar) - Sosyoloji(insan topluluklariaileden-devlete
sosyal gruplari ve sosyal davranis süreçlerini
inceler) - Antropoloji (insanlarin yasayis biçimini ve
eserlerini-ilkelden günümüze inceler-dil bilimini
de kapsar) - Ayrica tarih, iktisat, hukuk ve biyolojinin de
katkilari vardir.
12B. Yönetimde Davranis Bilimleri ve Psikolojinin
Bu Bilimler Içindeki Yeri
- Insan sosyal bir varliktir. Iste bireyin sosyal
bir grup içindeki davranislarini inceleyen bilim
dalina sosyal psikoloji denir. Sosyal ve
psikolojiyi kapsadigindan buradaki önemini
anlayabiliriz.
13C. Yönetim ve Psikolojinin Belli Basli Iliskileri
- Psikoloji davranis bilimlerinden ayrilamaz. (90
ini kapsar, amaçlara, hedeflere ulasim vb.) - Faydalari
- Ise uygun personel tedariki Bireysel
davranislarin nedenlerini bireysel nitelik ve
özelliklerden hareket ederek inceleyen psikoloji
, ise uygun personel aliminda bireysel
özellikleri ortaya çikaracak bir takim bilimsel
tekniklerle yöneticiye ve yönetime yardimci olur.
- Isyeri kosullarindaki düzensizlikler ve insanin
bedensel ve zihinzel yapisina uygunsuzluklar
(monotonluk, is kazalari, vb.)
14- Faydalari (genel problemleri gidermek)
- c) Üretilen mali satmak/ satilacak mal üretmek
(müsteriyi çok iyi tanimak, anlamak, bagli
kilabilmek) - Ast ve Üst Iliskilerini Iyilestirmek (Emir
kumanda sistemi, otorite kurma, verimli ve mutlu
çalisanlar) - Güdüleme (motivasyon) bireysel davrnis
nedenlerini arastirma, bireysel ihtiyaçlarin
temeline inme ve özendirme araçlarini belirleme. - Yöneticiye Karsi Tutumlar Ölçümler yapmak,
olumsuzlari azaltip olumlulari artirabilmek. - Yönetsel Yetke (otorite) nin kurulmasi sorununu
azaltmak
15D. Bilim ve Yasam Diyalogu
- Bilimsel Yaklasimin 2 yönü
- Bilimsel çabalar merak gidermek için Niçin ve
Nasil - sorularini dogada evrende cevaplamak için
arastirirlar. - Örn Göçmen kuslar kendiliklerinden göç etmeleri
gerektigini - nasil biliyorlar? Birçok arastirma ve deney
yapilir ve - sonuçlardan bir kuram olusacak sekilde bilgiler
gruplanirlar. - 2. Bu kuramlardan nasil yararlanilacaktir?
Arilarin bali nasil - buldugunu ögrenerek bal artirimi nasil
yapilabilir. Kuslar ve - uçak üretimi.
16D. Bilim ve Yasam Diyalogu
- b) Yasam ile Bilimin Birbirine Iraksak Yaklasimi
- Iraksak yaklasim, kesfedilen bir bilimsel ilkenin
yasamin - birçok sorunlarinin çözümünde kullanilmasidir.
- Örn Her takrar ezberleme/ögrenme üzerinde
faydasi var. - Elektirklenme ilkesi, yasamin aydinlatma, isitma,
haber - iletme vb. Sorunlari çözer.
- Bedel Ödeyen Deger Bilir (DTÖ)
- Sayfa 8- Sekil-2
17D. Bilim ve Yasam Diyalogu
- c) Yasam ile Bilimin Birbirine Yakinsak
Yaklasimi - Örn Iste tatmin sorunu ile basbasa kalan
yönetici. - Psikoloji, sosyoloji, iktisat, hukuk bilimleri
çözüm ilkeleri hep - birlikte çesitli yönlerden bir araya
gelmektedirler. Çünkü bu - ilkelerin her biri soruna çesitli açilardan
yaklasirlar. Yakinsak - yaklasimda bilimsel ilkeler yasamin bir sorunu
çözümlemek için - bir noktada birlesmeleridir. (Syf 8- Sekil3)
- Iraksak yaklasimda bir ilke yasamin birçok
sorununa çözüm - getirme amaci ile dagilmaktadirlar.
18D. Bilim ve Yasam Diyalogu
- d) Yasam ile Bilimin Yakinlasmasi
- Yakinsak yaklasimda her zaman bilimler çözüm
- getiremeyebilirler bazen çözümsüzlük de
getirebilir. - Endüstrilerde bugün birçok problem mevcut.
Psikolojik - sorunlar agirlikta ise onlari saf psikolojik
ilkelerle - incelemek gerekir. Sosyal bilimlerle
çözülemeyebilir. - Durum yer, zaman, örgütsel kisisel özelliklere
göre - degisebileceginden diger bilimlerden de
yararlanilir.
19II. YÖNETIM VE ÖRGÜT PSIKOLOJISININ GELISMESI
- Tarihsel Yaklasim
- Teknolojik Degismelerin Beseri Yönü
- Sanayi Devrimi Etkileri
- El becerileri- ustaligi Mekaniklesme
- Makinelesme Ev ve el sanati, küçük dükkan,
- atölye, usta-çirak, kalfa iliskileri sona erdi,
büyük fabrikalar - kuruldu.
- 100 yilda ABD, japonya ve Bati Avrupa tarimsal ve
El - sanatalarindan Sanayi ekonomilerine geçtiler.
20II. YÖNETIM VE ÖRGÜT PSIKOLOJISININ GELISMESI
- Tarihsel Yaklasim
- Teknolojik Degismelerin Beseri Yönü
- Sanayi Devrimi Etkileri
- Ustalik Sistemi Isim tüm süreçlerinde bilgi
gerektiren - Yerini Tek Islemde Uzmanlasmaya birakti.
- Uzmanlasma verimi artiriyor ancak üretimde
isgören yerine makineler birinci plana geçmis
oldu. Tek islem, ona yogunlasma monotonluk
(psikolojik) problemi de olusturdu.
21- Tarihsel Yaklasim
- Teknolojik Degismelerin Beseri Yönü
- Sanayi Devrimi Etkileri
- Isgören kendini daha az önemli, katkisi az, ise
yaramayan - Ve mutsuz hissediyor. Dolayisi ile sanayilesme
insani daha - mutlu çalisan haline getirmedi. Daha mutsuz yapti
bu - durum da Örgütsel Davranis gibi bilimlerin
yönetimdeki - önemini her geçen gün artiriyor. Çünkü insansiz
fabrikalar - gelisen teknoloji ile hizla artiyor. Gölcük
FORD OTOSAN - Fabrikasi.
22Uzaktan lazer kaynagi
23- Teknoloji ve sanayi gelisimi insani gelistirdi
mi? - Daha mutlu yapabildi mi?
- Daha Marifetli?
- Amaçlar Nedir? Sonuçlar Ne Oldu?
24- Tarihsel Yaklasim
- b) Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Dogusu
- Sanayi devrimi ve teknolojik gelismelerle olusan
problemleri çözmek - ile ilgili çalismalar20 yy psikoloji endüstride
uygulaniyor. - Daha Nitelikli Eleman Ihtiyaci Ise Alirken
(kisilik ve yetenek belirleyici - testler)
- Ilk kitap Münsterberg tarafindan yazildi.
- Sirasi ile
- - Personel Seçimi
- - Pazarlama ve Satis
- - Reklamcilik, alanlarinda yayildi ve
kullanildi.
25- Evvela 1. Dünya Savasinda Ordu Örgütleri
Personel - Testleri Uyguladi. Siniflandirma ve görevlendirme
amaçlari - ile kullanilmistir.
- 1930 larda ÖP sabitlesmis. Bundan sonra sorunlara
verilen - önem degisir .
- 1930-40 arasinda ise alma ve yerlestirmede
testler gelistirilir - ve daha yaygin kullanilir.
- 1940-50 Grup içi etki ve tepki, gözetim ve
liderlik sorunlarina - haberlesme sistemlerine inanç ve tutumlarin
belirlenmesine iliskin - çalismalar arti ve ÖP örgütsel yapilarda önemli
bir araç haline geldi.
26- 2. Dünya Savasi ve bugüne kadar psikoteknik bir
bilim dali - olarak gelismis ve yayginlasmistir.
- Psikoteknik
- - Islerde kullanilan araç ve gereçlerin insan
yeteneklerine uygunlugunu ve kullanilisini
kolaylastirmak, - - Beseri yetenekleri ortaya çikarmak,
- - Sinirlari belirlemek alanlarinda hizmet verir.
-
- .
27- 1950-60 larda Güdüleme kurami, uzmanlasmadan
dogan monotonluk ve is tatminsizligi için
önlemler. Dolayisi ile Is genisletme, is
zenginlestirme ve is yapilandirma kavramlari
ortaya atildi. - 1960-70 ler Otorite(yetke) analizleri, önderlik
arastirmalari, yönetim biçimleri yayginlasir.
Yetki dagilimlari da önemli konulardan olur. Daha
sonra da Endüstriyel Demokrasi ve Yönetime
Katilma konusu güncellik kazanir. - (insan faydali oldugunu bilmek ister)
- 1970-1980 Sistem yaklasimi moda olur.
- .
28- B Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Dogusuna
Neden Olan - Klasik Yönetim Görüsleri ve Dogurdugu Tepkiler
- Frederick W. Taylorun Bilimsel Yönetim Akimi
(1911) - Isçilerin verimli ve ekonomik kullanilmadigini
savunur - Gerekli olmayan bir takim hareketler yaptiklarini
ve bosa harcanan emek ve zaman olustugunu basit
islerin karmasik sekilde yapilarak yorgunlugu
arttirdigini inceler. Insan sorunlarina bakislari
mühendis gözüyle olmus, rutin ve alisilmis
islerin etkin bir biçimde örgütlendirilmesi ve
yürütülmesi için yöntemler gelistirdiler.
(Gereksiz yapilan hareket, kullanilmaya çalisilan
zaman eleme ve ast üst hiyerarsisini
kesinlestirme. ) -
-
29- b) Henri Fayolun katkilari (1916-Fransiz
Mad.Muh.) - Yönetim ve yöneticilikle ilgili çalismalar
gerçeklestirir. - Örgüt yönetmek ve yöneticilerin yapmasi
gerekenleri islev, ilke ve kurallari açiklar. - Isletmenin psiko-sosyal yönünü incelemistir.
- Taylor isletmelerin isçilerle odakli olarak
psiko-teknik yönünü incelemistir. - Fayol yönetim faaliyetlerini 5 isleve ayirmistir.
- Öngörme ve planlama,
- Örgütlenme,
- Emir-kumanda, haberlesme ve yürütme,
- Örgütsel birimlerin kendi aralarinda ve tepe
yönetimi ile çalismalari (koordinasyon) - Faaliyet sonuçlarini denetleme ve degerlendirme.
-
30- b) Henri Fayolun katkilari (1916)
- Sayfa 15 Ilkelere bakiniz.
- Fayolun çalismalari klasik yönetim anlayisinin
temellerini olusturmasi bakimindan da önemli ve
ilginç olmaktadir. - Fayolun kafasindaki ortalama insan tembeldir. Is
yapmaktan kaçinir. Bu sebeple onlari yola
getirecek kati disiplin ve ceza sistemi
gerekliligini ortaya koyar. Yöneticiler astlarina
güvenmemeli ve yapilan her ise nezaret etmemeli
ve mutlaka kontrol etmelidirler. - Insanlar sorumluluktan kaçmayi ve yönetilmeyi
tercih ediyor. Sorumluluk korku kaynagidir. Bu
nedenle onu yüklenebilenler cesurdurlar ve
azdirlar. Onlari kahraman olarak nitelendirir. - ????? Katiliyor musunuz???
-
31- c) Max Weber Bürokrasi Modeli (Alman-Sosyolog)
- Yetke (Otorite ) konusunu inceler.
- Geleneksel yetke (aile-soyluluktan gelen)
- Karizmatik Yetke (Kisisel beceri ve
yeteneklerden) - Mesru Yetke (Hukuk Devletlerinde olabilen)
- Daha sonra demokrasi üzerine yogunlasir ve
Bürokrasi Modelini gelistirir. Saglam bir örgüt
yapisinin kurulmasi, bu yapida sadece belirli
görevleri yerine getirmekten sorumlu olan
kimselerin kendi alanlarinda uzmanlasmalari,
kisisel arzu, hirs ve ihtiyaçlardan arinmis
nesnel (objektif) ve akilci bir yönetim sistemi
kurulmasi ve is basina geleceklerin seçimle
demokratik olarak görevlendirilmeleri kurallarini
içerir. (ancak asiri kuralcilik esneklik ve
yaraticiligi yok edebiliyor, asiri bürokrasi
hantallasma robotlasma, vb) -
32- C) Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Önemini
Ortaya Koyan Belli Basli Arastirmalar - K.Lewin ve Arkadaslari Önderlik Arastirmasi (3
tip önderlik - astlara otoriter, ne yapacaklarini
nasil yapacaklarini gösteren ve isleri belirleyen
yöneticidir, verimlilik yüksek, kalite düsük
sonuç verdi. 2tip serbesti taninmis özgür çalisma
sekli-verimlik ve kalite kötü, 3.tip demokratik
ve katilimci yönetim yaklasimi sonuçlar daha iyi
çikmistir.) - Elton Mayor ve Howthorne Arastirmalari
- (Isiklandirma, Röle Montaj Odasi, Röle Montaj
(tesvikli ücret), Mika yarma Test Odasi (ücret
), Mülakat programi ve Seri Baglama Gözlem Odasi
deneylerini yapar. ) - Özet teknik ve fiziksel kosullar, grup
olusturma, grupta arkadaslik ve sevgi baglari.
Verimlilik artislari elde edilir. -
33- c) Yankee City Arastirmalari
- Nitelikli isçilerin degisen teknolojik
gelismelerle, yeteneklerini kullanamaz hale
gelince statü ve prestij açisindan da problem
yasarlar. Planli degisimler olmasi
gelistirilmistir. - d) Harwood Imalat Isletmesi Arastirmalari
- e) Tawistock Enstitüsü Arastirmalari
-
34- D) Yönetsel ve Örgütsel Psikolojinin Temellerini
Olusturan Bazi Kuramsal Görüsler - Douglas McGregor ve X ve Y Kuramlari
- X Kurami Ortalama insan isi sevmez ve isten
kaçma yollari arar. Dolayisi ile yönetilmeye,
disipline ve kurallara ihtiyaç duyar (Mayo ve
Fayoldan esinlenir). Insan sorumluluktan kaçar,
bencildir, yenilik istemez, kandirilabilir, vb.
Daha sonra bunu elestirir ve Y Kuramini
gelistirir. Bunu insana robot gibi bakan, kati
kurallari ile insani duygu ve düsünceleri ile
hareket ettigini önemsemeyen bir kuram olarak
bulur. -
35- Douglas McGregor ve X ve Y Kuramlari
- Y Kurami Bireysel ve örgütsel amaçlarin
kaynastirilmasi - Ortalamaya göre bir insan isten nefret etmez, is
bir basari ve tatmin kaynagidir. Is yerinde is
görenin çaba harcamasi dogaldir. Insanlar isi ve
arkadaslarini severse örgüte daha ayrarli
davranislar sergiler, Baglilik ödüllerle
gelistirilebilir, psiko-sosyal ve benligi doyurma
en iyi ödüllerdir. Elverisli kosullara kisi
sorumlulugu kaybetmez onu aramayi da ögrenir,
yetenekler de memnuniyetle gelisebilir,
uzmanlasma insanda sadece bir kismi gelistirir. - b) Homanin Insan Grubu Yaklasimi
- 3 öge var faaliyetler karsilikli iliskiler
duygular. Bunlar ayri olmalarina karsin siki
iliskileri vardir ve birindeki degisim ötekileri
de etkilemektedir. -
36- c) Chris Argyris Olgunlasma Kurami
- Argyrise göre kisinin sorumluluk alaninin
artirilmasi, onu daha olgunlastirmaktadir ve hem
kendisi hem de isletme için yararli faaliyetlerde
bulunma olanagi vermektedir. (kisiyi önce pasif
(bebek gibi) ve örenip tecrübelendirdikçe aktife
geçecegini ve daha bagimsiz olacagini belirtir. - d) Maslowun Insan Gereksinimleri Kurami
- Ilk kez insan ihtiyaçlari üzerine bilimsel
çalisma yapan ve güdüleme (motivasyon) konusunun
gelismesini saglayan Maslowdur. - Insanlar neden fedakarlikla çalisir?
- Nasil itaat ederler? Arastirir.
-
37- d) Maslowun Insan Gereksinimleri Kurami
- Bulgulari
- Insan biyolojik, sosyal ve psikolojik bir varlik
olarak - Fizyolojik gereksinimlerini karsilamalidir
(yemek, içmek, barinmak) - Güvenlik Gereksinimleri (hasta, yasli/kaza
oldugunda biyolojik yasamini sürdürebilecegi
güvenlik/ tasarruf/ sigorta vb. yapar) - Sevgi ve Ait Olma (sosyallesme/aile, gruplara ait
olma sevgisiz yasam çok acidir) - Takdir ve Saygi
- Kendini Güncellestirme (yaraticilik)(bilim/sanat/f
irmadaki buluslari ile kendini göstermesi/örnek
olma) - Sekil 5
-
381.Cil gereksinmeler
39- Kurt Lewinin Güç Alani Analizi
- Örgüt birbirine zit olan iki grup gücün çarpisma
alanidir. Bu güçler sosyal ve psikolojik baski
unsurlaridirlar. Sürükleyici ve kisitlayici
güçler vardir. - Sürükleyici güçlerin toplaminin kisitlayici
güçlerin toplamina esit oldugu noktada dengeye
ulasildigini göstermektedir. Bu denge sürükleyici
ve kisitlayici güçler arasindaki iliskiler ile
azaltilir veya çogaltilir. - Örn Sürekli baski kurup verimlilik artirilabilir
ancak baskinin sonucu kayitsizlik/düsmanlikta
artar. - Sonuç olarak lehine degisen denge tekrar aleyhine
döner.
40- Blake ve Moutonun Yönetim Biçimleri
- Yönetsel Izgara Modeli (Managerial Grid)
- Bu yönetim modelinde 2 boyut vardir.
- Yönetici davranisinda
- insana dönüklük,
- Üretime dönüklük.
- Bunlarin kombinasyonlarindan 5 yönetsel davranis
biçimi açiklarlar.
41Insana Dönüklük
42ÖRGÜTSEL SORUNLARIN ÜÇ BÖLÜMÜ
- KADRO
- Sorunlar incelenirken bireyleri faaliyette
bulunduklari çalisma kadrolariyla birlikte ele
almalidirlar. - BIREY
- Birey randimani kisisel yetenek ve ruhsal
durumuna baglidir. Yönetici astlari üzerinde
olumlu /olumsuz etkide bulunur.
43ÖRGÜTSEL SORUNLARIN ÜÇ BÖLÜMÜ
- GRUP
- Grup arzu ve ihtiyaçlarina göre objektif olarak
davranabilmeyi gereklidir. Kendi hislerinden
arinmalidir. Hakkaniyetli olmaya özen gerektirir.
44BIREY VE ÖRGÜT arasindaki iliskiler
- Amaçlara Baglilik Yaratmak (Bireysel ve Kurumsal
amaçlara ulasilirken kisilerin tatmin ve
istekleri de ayni anda iyi yönetilebilmelidir) - Grubu Benimseme
- Kisisel Deger Kazanma Istegi