SALGINLARIN EPIDEMIYOLOJIK INCELENMESI

1
SALGINLARIN EPIDEMIYOLOJIK INCELENMESI
2
SALGINI INCELERKEN YAPILACAKLAR

• 1- Hastalik tanisinin kesinlestirilmesi
• 2- Salgin olup olmadigina karar verme
• 3- Hastalarin ve özelliklerinin
  (cografik,yas,cins,mesleki vb..) tespiti
• 4- Risk altindaki nüfusun belirlenmesi
• 5- Çevre kosullarinin degerlendirilmesi
• 6- Kaynak ve yayilmaya iliskin hipotez kurulmasi
• 7- Salginin kontrolü için gerekenlerin yapilmasi

3
TANIMLAR

• SALGIN Bir bölgede bir hastaligin
  beklenenden çok görülmesi
• Endemi, pandemi
• Patlayici epidemi Tek kaynakli epidemi Su
  epidemisi
• Temas epidemisi Çok kaynakli epidemi
• Hastalik spektrumu (belirsiz-hafif-agir-öldürücü)
• Patojenite, virulans, enfeksiyon dozu,(ID 50)
  rezervuar, enfeksiyon kaynagi,primer atak hizi,
  sekonder atak hizi)

4
SALGIN TÜRLERI

• 1 - ENFEKSIYÖZ SALGINLAR
• A- Tek kaynakli salginlar ( kolera,
  dizanteri, tifo, hepatit, gida zehirlenmeleri)
• B- Çok kaynakli salginlar ( kizamik, gonore,
  kabakulak, bogmaca, difteri, streptekok
  enfeksiyonlari..)
• 2- ENFEKSIYÖZ OLMAYAN SALGINLAR
• - civa bilesikleriyle kirlenmis bugday,
  yemler (Irak,Pakistan, Guatemala)
• - metil civa (Minamata,Japonya)
• - polibrom bifenil (Michigan)
• - fabrika gazlari (Hindistan),Almanya,Isviçre
  ilaç fabrikalarinin Ren nehrine atiklari, nükleer
  kazalar (Çernobil),

5
Salgin mi, degil mi?

• Bir bölgede tifo hastaliginin aylara dagilimi
• Ocak 12 X2 4.69 Temmuz 20 X 0.22
• Subat 8 X 9.08 Agustos 58 X 57.73
  
• Mart 14 3.03 Eylül 45
  23.42
• Nisan 15 2.34 Ekim 35
  7.38
• Mayis 18 0.80 Kasim 15
  2.34
• Haziran 17 1.22 Aralik 11
  5.65
• Toplam vaka sayisi 268
• Her ay beklenen 268/12 22.2
• X 2 hesabiyla gözlenen degerlerin beklenen
  degerlerden
• farkinin önemli olup olmadigi
  degerlendirilir.

6
HASTALIGIN ENDEMIK OLMADIGI BÖLGELERDE SALGIN
OLASILIGINA KARSI ÖNLEM ALINMASI GEREKEN DURUMLAR

• KOLERA - Bir tane yerli vaka görülmesi
• halinde
• KUDUZ - Bir tek kuduz hayvanin tespiti
• halinde
• SITMA -Insidans artisiyla birlikte vakalarin
  bir
• odakta yogunlasmasi
• MENINGOKOKSIK MENENJIT Bir haftada binde
• birlik insidans uyarici olmali
  

7
SALGIN HASTALIKLARIN KONTROLU

• Bulasici hastaliklarla savasta strateji
  hastalik çikmadan önce, hastaligin çikmayacagi
  veya yayilamayacagi bir ortam yaratmaktir

8
BULASICI HASTALIKLAR ÇIKMADAN ÖNCE ALINACAK
ÖNLEMLER (1)

• BIREYLERE YÖNELIK ÖNLEMLER
• - Saglik egitimi
• - Bireysel ve ev/ is ortami temizligi
• - Beslenme
• - Bilinmeyen olgularin aranmasi ( kitle ta-
• ramalari, tasiyici aranmasi, hasta hayvan
• aranmasi, gida kontrolu,
• - Bagisiklama

9
BULASICI HASTALIKLAR ÇIKMADAN ÖNCE ALINACAK
ÖNLEMLER (2)

• ÇEVREYE YÖNELIK ÖNLEMLER
• - Yeterli su saglanmasi ve suyun dezen-
• feksiyonu
• - Atiklarin zararsiz hale getirilmesi (çöp-
• lüklerin düzenlenmesi)
• - Vektörlerle savas
• . ÖRGÜTÜN HAZIRLIKLI BULUNMASI
• (malzeme, laboratuar, vb)

10

• Bulasici hastaliklar çiktiktan sonra
  yayilmasini önlemede strateji bulasma zincirini
  bir yerinden kirmaktir

11
BULASICI HASTALIK ÇIKTIKTAN SONRA ALINMASI
GEREKEN ÖNLEMLER

• KAYNAGA YÖNELIK tecrit, karantina, gözetim,
  atik ve esyalarin dezenfeksiyonu, filyasyon
  arama, hasta hayvanlarin tedavisi veya
  öldürülmesi
• BULASMA YOLLARINA YÖNELIK sularin
  dezenfeksiyonu, vektör mücadelesi, gida kontrol
• SAGLAM KISILERE YÖNELIK saglik egitimi,
  bagisiklama, kemoproflaksi, seroproflaksi

12
BULASICI HASTALIKLARIN IHBARI

• UHK (Madde 58)
• Hekimler tespit ettikleri bildirimi zorunlu
  hastaliklari 24 saat içinde ilgili makama
  bildirmek zorundadir.

13
BILDIRIM IHBAR (1)

• A Grubu Hastaliklar Bu hastaliklarin
  bildiriminden tüm saglik kuruluslari ve özel
  hekimler sorumludur.
• Hastalik, Saglik Ocagi disindaki bir kisi yada
  kurulus tarafindan tespit edilmisse il Saglik
  Müdürlügü araciligiyla ilgili Saglik Ocagina
  bildirilir. Saglik Ocagi gerekli önlemleri alir.
  Saglik Ocagi buldugu vakalari ay sonunda Saglik
  Müdürlügüne bildirir.

14
BILDIRIM IHBAR (2)

• A Grubu Hastaliklar
• Akut kanli ishal Bogmaca Bruselloz
• HIV enfeksiyonu Difteri Gonore
• Kuduz/ Süpheli is. Kizamikçik Kizamik
• M.Menenjit Kabakulak Kolera
• N.Tetanoz Polio
  Sifiliz
• Sark çibani Sitma
  Sarbon
• Tetanoz Tifo
  Tüberküloz
• Akut viral hepatitler

15
BILDIRIM IHBAR (3)

• B Grubu hastaliklar Dünya Saglik Örgütüne
  bildirilmesi gereken hastaliklardir. Bu
  hastaliklari tesbit eden kisi ve kuruluslar
  telefon veya faksla durumu derhal Saglik
  Bakanligina (Temel Saglik Hizmetleri
  Gn.Md.lügüne) bildirmekle yükümlüdürler. Saglik
  Bakanligi durumu DSÖne bildirir.
• Çiçek, Veba, Sari Humma, Epid. Tifüs

16
BILDIRIM IHBAR (4)

• C Grubu hastaliklar ikinci ve üçüncü basamak
  saglik kuruluslarinca tani konabilen hastaliklar.
  (Trahom hariç) Bu nedenle Saglik Ocaklarinin
  disindaki kuruluslar bildirimden sorumludur.
• Akut hemorajik ates, Creutzfeld-Jakob hastaligi,
  Ekinokokoz, H.Influenza Tip B, Influenza,
  Kala-Azar, Kon.Rubella, Lejyoner Hast., Lepra,
  Leptospiroz, Subakut sklerozan panensefalit,
  Sistozomiyaz, Trahom, Toksoplazmoz, Tularemi

17
BILDIRIM IHBAR (5)

• D Grubu hastaliklarEnfeksiyon etkenlerinin
  bildirimine iliskin grup.Bildirimden
  laboratuvarlar sorumludur. (Devlet,Üniversite ve
  Askeri hastanelerin laboratuvarlari,Il Halk
  Sagligi ve Hifzissihha laboratuvarlari vb..)
• Campylobacter jejuni, Chlamydia
  tracomatis,Cryptosporidium,E.histolitika,
  Enterohemorajik E.Coli,Giardia intestinalis,Salmon
  ella sp.,Shigella sp.,Listeria monositogenes

18
BILDIRIM IHBAR (6)

• Bildirimle sorumlu olanlar (UHK Mad.58)
  
• - serbest hekimler
• - bastabipler
• - toplu çalisilan yerlerde kurum amirleri,
• isyeri sahipleri
• - meslek geregi hastayla temasi olanlar
• - apartman yöneticileri, gemi kaptanlari
• muhtarlar, ihtiyar heyeti üyeleri vb

19
BILDIRIM IHBAR (7)

• Bulasici hastaligi olanlarin meslekten men
  edilmesi
• UHK Madde 76.
• Görevli hekimlerin, hasta ve tasiyicilarin
• mesleklerini uygulamalarini önleme yetkileri
  vardir.
• (Örnegin tifo tasiyicisi olan bir ahçiya
  ahçilik yaptirmamak)
• Evlenmenin engellenmesi ve geciktirilmesi(Sy,gonor
  e, yumusak sankr, lepra,tbc) UHK 123-124

20
TECRIT KARANTINA - GÖZETIM

• Tecrit (izolasyon) Bulasici hastaligi olan bir
  kimsenin bulastiriciligi geçinceye kadar saglam
  insanlarla temas etmesinin önlenmesi (kolera,
  veba, ruam)
• Karantina Bulasici hastaligi olan bir kimseyle
  temas eden saglam kisilerin o hastaligin kuluçka
  süresi kadar gözlem altinda tutulmasi
• Gözetim ( tbc, Sy)

21

• Bulasici hastaligi olan hayvanlarin öldürülmesi
  (UHK Madde 72)
• Kuduz, tüberküloz, Malta hummasi olan
  hayvanlar öldürülür.
• Zoonotik hastaliklarda hayvanlar için de
  karantina uygulamasi yapilabilir. Hasta
  hayvanlarin bulunduklari yerden baska bir mahalle
  götürülmesi ve satilmasi yasaklanabilir.

22
HAVA YOLUYLA BULASAN HASTALIKLAR

• Sik görülen viral enfeksiyonlar
• (nezle, grip, kizamik, kizamikçik, suçiçegi,
  kabakulak,ASYE)
• Sik görülen bakteriel enfeksiyonlar
• ( pnömoni, bogmaca , H.influenza)
• Bir yilda doktora basvuranlarin 40ina
• yakinini olustururlar, genellikle kis ve
  ilkbaharda salgin yaparlar

23
SU VE BESINLERLE BULASAN HASTALIKLAR

• Su ve besinlerle bulasan ve salgin yapabilen
  önemli hastaliklar
• Kolera, tifo, paratifo, yaz ishalleri, besin
  zehirlenmesi, basilli ve amipli dizanteri,
  hepatit A, enterovirus enfeksiyonlari
• Bu hastaliklar yaz ve sonbahar aylarinda daha
  çok görülür.
• Tifo geçirenlerin 2si iyilestikten sonra
  tasiyici olarak kalabilirler.

24
YETERLI VE TEMIZ SU SAYESINDE ENFEKSIYONLARDA
AZALMA ORANLARI

• Kolera 90
• Tifo 80
• Paratifo 40
• Shigella 50
• Konjuktivit 70
• Uyuz 80
• Impetigo 50
• Askariasis 40

25
KOLERANIN KONTROLUNDA DEGISIK PROGRAMLARIN ETKI
DÜZEYLERI

• On yillik uygulama sonunda insidansta azalma
  yüzdeleri
• - Yalniz asi ile (hedef nüfusun
• 75i asilanirsa) 5
• Yalniz kemoproflaksiyle 5
• Saglikli hela yapimiyla 98

26
TEMAS YOLUYLA BULASAN HASTALIKLAR

• Cinsel temasla bulasanlar
• HIV, frengi, belsoguklugu, yumusak sankr,
  lenfogranuloma venorum, granuloma inguinale
• Hijyenik kosullarin kötü olmasiyla bulasan
  hastaliklar
• Lepra, trahom, empetigo, saçkiran, uyuz,
  bitlenme
• Deri ve mukozalardan giren enfeksiyonlar
• Kuduz, tetanoz, sarbon

27
VEKTÖRLERLE BULASAN HASTALIKLAR

• Vektörlerin hastaligi bulastirma sekilleri
• - mekanik (karasinekler vb. )
• - biyolojik ( sivrisinekler, tatarciklar,
  bit,
• pire ve keneler)
• sivrisinekler sitma, sari humma
• tatarciklar(flebotum) sark çibani,
  kala-azar, tatar-
• cik hummasi
• bit epidemik tifüs
• pire veba, endemik tifüs
• kene lekeli humma, ensefalit

28
ZOONOZLAR

• 100 civarinda zoonotik hastalik bulunmaktadir.
• Zoonozlar dogal kosullar altinda omurgali
  hayvanlardan insanlara geçen hastaliklardir.
• Veteriner hizmetleri basarili olursa kuduz, ruam,
  sarbon ve bruselloz eradike edilebilir.

29
KOLERA

• Taniyi kesinlestir (kültür al), tedavi et
• Hastanin yakinlarini kontrol et, kültür al
  (kemoproflaksi yap)
• Filyasyon arastirmasi yap,(vaka yerli
  mi,degerlendir) rapor et, ihbar et
• Saglik memuru hastanin oturdugu bölgenin su
  envanterini, kanalizasyon ve çöplük durumunu
  degerlendirsin, ev ve mahalle çesmelerinden su
  örnegi alsin (Muhtar, Bld.Bsk. Ögr. Ve Imamla
  isbirligi yap) Sularin klorlanmasini sagla
• Ebe, hemsire civardaki evleri ziyaret edip baska
  hasta arastirsinlar
• Ertesi günler bölgeyi tekrar ziyaret edip yeni
  hasta olup olmadigini arastir
• Aileye ve bölge halkina egitim yap

30
KIZAMIK

• Hastayi komplikasyonlar açisindan degerlendir,
  gerekiyorsa Depo penisilin
• Ebe, hemsire (çevrede baska hasta ve asisiz çocuk
  var mi) arastirsin,
• Hastanin temaslilari arasinda malnütrisyonlu
  çocuk varsa Depo penisilin, gerekiyorsa Ig
• Filyasyon raporu yaz, ihbar et
• Hastayi izle

31
OKULDA STREP ANJINI/KIZIL

• Siniftaki tüm ögrencilerden kültür al, ()
  bulunanlarin ailelerinden de al
• Kültür () olanlari tedavi et, takip et (artrit,
  kardit,nefrit açisindan degerlendir)
• Ihbar et

32
OKULDA BIT/ UYUZ

• Tüm ögrencileri muayene et
• () bulunanlarin ailelerini de muayene et
• ()leri ailece tedavi et (iç çamasirlari,
  gömlekler ve çarsaf vb esyalarin kaynatilmasi
  gerekir)
• Ihbar et, egitim yap

33
SIFILIZ

• Taniyi serolojiyle kesinlestir (VDRL,TPHA)
• Tedavi et, egitim yap
• Filyasyon arasrir,kaynak ve temaslilari bulup
  tedavi et (esi varsa tedavi et)
• Ihbar et
• Gizlilige özen göster

34
SITMA

• Endemik bölgelerde atesli her hastadan kan al
  (kalin damla, ince yayma)
• Hastayi degerlendir (yerli vaka mi), filyasyon
  arastir
• Yerel (Sitma Birimi)ne haber ver, hastanin
  tedavisinde Sitma Birimi ile isbirligi yap
• Çevredeki evlerde baska hasta ara (atesli
  herkesten kan al)
• Hasta yerli vaka ise, sivrisinek mücadelesi de
  gerekir

35
KUDUZ

• Yara temizligi yap, tetanoz asisi yap
• Süpheli isirigi degerlendir (iyi öykü al), baska
  hayvanlarla temasi var mi
• Sahipli hayvan ise gözetim altina alinmasini
  sagla
• Kuduz süpheli hayvan sahipsiz ise, öldürülmüs ise
  basini soguk ortamda labarotuvara ilet
• Asi, serum gerekiyor mu
• Veteriner Müdürlügüne ve belediyeye haber ver

36
SARBON

• Teshisi dogrula, hastayi tedaviye basla, ihbar
  et, filyasyon raporu hazirla
• Aile ve komsularda baska vaka var mi
• Veteriner Müdürlügüne haber ver
• Hasta hayvanlarin ve etlerinin imhasi gerekir

37
ISHAL OLGULARININ DEGERLENDIRILMESI

• Hafif ishal Günde 4 ten az, kusma yok, idrar
  çikariyor, gözyasi var, agiz ve dil nemli, nabiz
  normal, tonus-turgor normal
• Öneri ev bakimi (bol sivi yiyecek ve içecekler,
  Potasyumlu yiyecekler patates, havuç, seftali,
  muz-
• Ishal artarsa ORS (hazir yoksa, bir litre suya 2
  yemek kasigi seker, 1 çay kasigi tuz, yarim çay
  kasigi karbonat)

38

• Orta agirlikta ishal Günde4-10 kez , kusma var,
  idrar az ve koyu renkli, gözyasi yok, dil kuru
• Tedavi ORS
• Daha agir vakalar sevkedilmeli

39
ISHALDE ANTIBIYOTIK KULLANIMI

• Kültürde spesifik etken varsa (salmonella,
  shigella vb)
• Parenteral ishaller
• Yenidogan döneminde
• Kanli ishaller
• Diskida lökosit, kanda lökositoz varsa

40
ÖKSÜRÜKLÜ ÇOCUGUN DEGERLENDIRILMESI

• Çocuk su içebiliyor mu, emebiliyor mu
• Wheezing veya stridor var mi
• Gögüs kafesi çekintisi var mi
• Hizli solunumu var mi
• Öksürük 20-30 günden beri var mi
• Malnütrisyonu var mi
• Uykuya meyli var mi

41
(No Transcript)