BILGI TOPLUMUNDA YASAM BOYU

1
BILGI TOPLUMUNDA YASAM BOYU ÖGRENMENIN ANAHTARI
BILGI OKURYAZARLIGI

• Coskun POLAT Hüseyin Odabas
• Atatürk Üniversitesi
• Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

2
BILGI TOPLUMU

• . . . en temel meta konumundaki bilginin,
  yasamin her alaninda her geçen gün artan bir
  hizla ve küresel ölçekte, sürekli akip arttigi,
  esneklik, çesitlilik, yaraticilik, yenilik
• gibi kavramlarin belirleyici oldugu, egitimli
  bireyin ön plana çiktigi etkilesimi son derece
  yüksek, sebeke yapisinda bir toplum
• Gültan, 2003.

3
BILGI TOPLUMU

• Bilgi nicel ve nitel açidan geçmisle
  kiyaslanamayacak düzeyde artmistir. (Bilgi
  Patlamasi, Bilgi Yüklemesi, Bilgi Karmasasi,
  Bilgi Uçurumu).
• Bunun yaninda üretilen bilgi gelisen teknoloji
  ile zaman ve mekan sinirlari olmaksizin çok genis
  kitleler tarafindan elde edilebilmektedir.

4
BILGI ÜRETIMI
Her yil 5 Exabyte (5 x 1018 byte) bilgi
üretilmekte 5 Exabytelik bilgi 37,000 yeni
Kongre Kütüphanesi! (LCde yaklasik 20 milyon
basili kaynak, Milli Kütüphanede 2.560.372,
Türkiyede toplam 12 milyon) Yüzey webde 10
milyar belge (167 Terabyte) var Derin webde
550 milyar belge var (91.857 Terabyte)
http//www2.sims.berkeley.edu/research/projects/ho
w-much-info-2003/printable_report.pdf (17.03.2008)
5
BILGI TOPLUMU
BILGI ERISIMI/ ÜRETIMI/PAYLASIMI
YENI TEKNOLOJI
YENI TEKNOLOJI
BILGI ÜRETIMI
6
BILGI

• Bilgi kalkinmanin can damari
• Bilgi teknolojinin girdisi/çiktisi
• Bilgi rekabetin vazgeçilmez unsuru
• Bilgi egitimin temeli
• Bilgi

7
BILGI TOPLUMU
8
BILGI TOPLUMU
9
Bilgi Toplumu Bireyleri
10
Yasam Boyu Ögrenme
11
Yasam Boyu Ögrenme

• Bilgi, beceri ve yeterliligi arttirmak amaciyla,
  kisisel, toplumsal ve istihdam perspektiflerinde
  yasam boyu süren tüm ögrenim aktiviteleri
  (Avrupa Konseyi 19-20 Haziran 2000 Feira Tebligi)
• Bireylerin yasam sürelerince içinde
  bulunacaklari her türlü rol, ortam ve çevre için
  gereksinim duyacaklari tüm bilgi, deger ve
  becerileri saglamalarina olanak taniyan süreç
• Çocukluk dönemindeki ögrenmeden baslayarak,
  resmi ögrenimin bütün düzeylerini, yetiskinlik
  dönemi boyunca süren bagimsiz ögrenmeyi ve
  uzaktan egitimi de kapsayan tüm ögrenme süreci.

12
Yasam Boyu Ögrenme

• Ögrenme nefes alma gibi dogal bir gereksinimdir.
• Ögrenme gereksinimi yasam boyu devam eder.
• Ögrenme gelecegin garantisidir.
• Yasam boyu ögrenme kendi kendini üreten bir
  süreçtir. Yasam boyu ögrenme basariyi, basari
  yasam boyu ögrenmeyi getirir.

13
Yasam Boyu Ögrenme

• Okul öncesi dönemden emeklilik sonrasi döneme
  kadar tüm yetenek, ilgi, bilgi ve nitelikleri
  kazanma ve yenilemedir. Böylelikle her vatandasin
  bilgi tabanli topluma uyum saglayabilecek bilgi
  ve yeterliligi gelistirmesini ve sosyal ve
  ekonomik hayatin her alanina aktif katilim
  saglamasini tesvik ederek kendi gelecegini daha
  iyi kontrol edebilmesini olanakli hale getirir.
• Tüm ögrenim çesitlerine önem verilmesidir (Resmi
  ögrenim örnegin üniversite egitimi resmi
  olmayan ögrenim örnegin is yerinde edinilen
  mesleki beceriler ve gayri-resmi ögrenim örnegin
  anne babalarin çocuklarindan ICT (Bilgi ve
  Iletisim Teknolojileri) ögrenmeleri veya
  arkadaslariyla beraber bir müzik aleti kullanmayi
  ögrenmeleri.)

14
Yasam Boyu Ögrenme
15
Yasam Boyu Ögrenme/Bilgi Okuryazarligi

• Yasam boyu ögrenme etkin ve yeterli bilgi
  kullanimini gerektirir.
• Bilgi artisi egitim anlayisini da kökten
  degistirmistir.
• Ögretme yerine ögrenme
• Yeni ve çesitli ögrenim modelleri (aktif,
  elestirel, sorun çözmeye dayali, kaynaga dayali,
  bagimsiz ögrenmeye dayali, vb.)
• Ögrenimin bireysel gereksinimlere göre
  belirlenmesi
• Ögretmenin rolünün yol gösterici ve
  kolaylastirici olmasi
• Teknolojinin egitim aktivitelerinde yogun
  kullanimi
• Teknoloji bilgi üretimi/erisimi/ paylasiminda
  yeni olanaklar/riskler sunmaktadir!!!
• Ancak bu kolaylik ve artis denetimsiz olarak
  gerçeklesmektedir
• Bilginin dürüst kullanimi ve telif haklari ihlali
  sorunlari artmaktadir

16
Yasam Boyu Ögrenme/Bilgi Okuryazarligi
17
Yasam Boyu Ögrenme/Bilgi Okuryazarligi

• Yasam boyu ögrenmenin amaç oldugu yerde bilgi
  okuryazarligi araçtir
• Bilgi okuryazarligi yasam boyu ögrenmeye temel
  teskil eder
• Bilgi okuryazarligi becerilerine sahip olmayan
  birey yasam boyu ögrenmeyi gerçeklestiremez
• Yasam boyu ögrenme ile anilan pek çok beceri için
  ortak bir kavramdir.

18
Yasam Boyu Ögrenme/Bilgi Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgisayar Okuryazarligi
BT Okuryazarligi
Bilgi Okuryazarligi
Bilgi Okuryazarligi
Bilgi Okuryazarligi
Bilgi Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Medya Okuryazarligi
Medya Okuryazarligi
Medya Okuryazarligi
Medya Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Medya Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Medya Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Medya Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Görsel Okuryazarlik
Medya Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Medya Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Medya Okuryazarligi
Görsel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Kültürel Okuryazarlik
Ag Okuryazarligi
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Elestirel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Bilimsel Okuryazarlik
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Kütüphane Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Bilgi Becerileri
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Ögrenmeyi Ögrenme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
Elestirel Düsünme
19
Bilgi Okuryazarligi-Tanim

• Resmi ya da resmi olmayan her tür egitim
  aktivitesinin gerçeklestirildigi ortamda,
  gereksinim duyulan bilgiye erisme, bu bilgiyi
  sorun çözme ya da karar verme için kullanma
  becerisi. Yasam boyu ögrenmenin anahtari,
  elestirel ve derinlemesine düsünce için temel
  araç (Bruce, 2002).
• Bilgi okuryazarligi, bilgi problemlerini çözme
  becerisidir (ALA, 2000).
• Bilgi okuryazarligi,bilgi gereksinimini
  tanimlama, gereksinim duyulan bilgiyi bulma,
  degerlendirme, etkin sekilde kullanma ve iletme
  becerisidir.

20
Bilgi Okuryazari

• Bilgi okuryazari olmak için kisi bilgiye
  gereksinim duydugunun farkinda olmali ve bu
  bilgiyi elde edebilmeli, degerlendirmeli ve
  gereksinimi dogrultusunda etkin olarak
  kullanabilmelidir. Bilgi okuryazari kisi bilginin
  nasil düzenlendigini, nasil bulunacagini ve nasil
  kullanilacagini bildiginden dolayi ögrenmeyi
  ögrenebilmis kisidir. (ALA, 1989)

21
Bilgi Okuryazari
22
Bilgi Okuryazarligi Standartlari
23
AASL/AECT (1998)
24
ANZIIL (2004)
25
Bilgi Okuryazarligi Modelleri

• McKenzie, Research Cycle,1995
• Follett, Information Skills Model, 1995
• Loertscher, Information Literacy Model, 1996.
• StriplingPitts, Research Process, 1998,
• Netsavy Group, 1998
• SCONUL, Seven Pillars Model, 1999
• Kuhlthau ve Todd, Guided Inquiry , 2000
• Eisenberg Berkowitz, 2000-Big6
• Bond, SAUCE, Inquiry Model, 2003

26
Big6-Bilgi Sorunu Çözme Asamalari
Ürün ve sürecin degerlendirilmesi
Bilginin iletilmesi
Bilginin kullanilmasi
Bilginin bulunmasi ve elde edilmesi
Bilgi arama stratejisinin gelistirilmesi
Bilgi sorununun ve gereksiniminin tanimlanmasi
27
SCONUL-Seven Pillars Model
28
Bilgi Okuryazarliginin Boyutlari

• Bilgi teknolojisi kullanima becerisi
• Bilgi kaynaklarini kullanma becerisi
• Bilgi sürecini yönetme becerisi
• Bilginin denetimi becerisi
• Bilgi birikimi olusturma becerisi
• Bilgelik

29
Bilgi Okuryazarligi Programlari (Kim?)
30
Bilgi Okuryazarligi Programi-Nasil?
31
Bilgi Okuryazarligi Programi-Nasil?
www.anziil.org/resources/Info20lit202nd20editio
n.pdf
32
Bilgi Okuryazarligi Programlari-Içerik

• Basili/basili olmayan kaynaklarin kullanimi
  anlaminda kütüphane becerileri
• Elektronik ortamda bilgi bulma ve elde etme
  anlaminda internet becerileri
• Herhangi bir bilgisayarin nasil kullanilacagina
  dayali temel bilgiler anlaminda bilgisayar
  becerileri
• Bilginin iletilmesi anlaminda yeni bir formatta
  bilgi üretilmesi becerileri
• Bilgide eksiklik, yanilticilik, yönlendirme, vb.
  konularin fark edilmesi, bilginin sentezlenmesi
  ve yorumlanmasi anlaminda elestirel analiz
  becerileri
• Bilgi erisimi ve kullaniminin yasal ve etik
  kurallar çerçevesinde gerçeklestirilmesi
  anlaminda etik kullanim becerileri.

33
Bilgi Okuryazarligi Programlari-Içerik

• Bilginin tanimi, önemi ve türleri.
• Bilgi toplumu, bilgi patlamasi, bilgi karmasasi,
  vb gibi bilgi çagina özgü kavramlara iliskin
  bilgiler.
• Bilginin Üretimi (Resmi kurumlar tarafindan
  üretilen bilgi, akademik kuruluslar tarafindan
  üretilen bilgi, özel sektör ya da kisiler
  tarafindan üretilen bilgi ve bu bilgilere iliskin
  özellikler)
• Bilgi Kaynaklari, Özellikleri, Türleri ve
  Kullanimlari (birincil-ikincil kaynaklar,
  bibliyografik-tam metin kaynaklar, danisma
  kaynaklari, bilimsel-popüler kaynaklar,
  elektronik kaynaklar, kitaplar, süreli yayinlar
  ve bu kaynaklarin özellikleri).

34
Bilgi Okuryazarligi Programlari-Içerik

• Bilginin Düzenlenmesi (Bilginin kütüphanelerde ve
  veritabanlarinda nasil düzenlendigine iliskin
  bilgiler kütüphane siniflama sistemleri, konu
  basliklari, vb).
• Bilgi Erisim Araçlari (Kütüphane kataloglari
  (basili/elektronik), indeksler, abstraktlar,
  elektronik veritabanlari, Internet erisim
  araçlari-arama motorlari, Internet rehberleri,
  vb).
• Arastirma Konusunun Belirlenmesi ve Ifade
  Edilmesi (Arastirma sorusunun ifade edilmesi,
  konunun genisletilmesi/daraltilmasi, bilgi
  gereksiniminin tanimlanmasi, elde edilecek
  bilgiye iliskin terminolojinin esanlamli,
  iliskili- belirlenmesi, vb).

35
Bilgi Okuryazarligi Programlari-Içerik

• Bilgi Arama Stratejisinin Gelistirilmesi (Anahtar
  kelime ve kavramlarin belirlenmesi, Boole
  isleçleri, kesme islemi, yakinlik belirteçleri,
  dil ve tarih sinirlamalari, vb Yazar, eseradi,
  konu, anahtar kelime aramalari)
• Kütüphane Kullanimi (Kütüphanenin düzeni,
  yararlanma kosullari, kaynaklara erisim, ödünç
  alma, genel kosullar, vb).
• Internet Araçlari, Kullanimlari, Kullanim
  Kurallari (e-posta, internet protokolleri,
  net-etik, elektronik kitaplar, vb).

36
Bilgi Okuryazarligi Programlari-Içerik

• Erisilen bilginin elde edilmesi ve kaydedilmesi
  (bibliyografya ve not kartlari hazirlama,
  teknolojinin kullanimi -kopyala/yapistir, print,
  diskete kaydetme, e-posta hesabina gönderme,
  fotokopi, tarayici,vb-)
• Erisilen Bilgi ve Bilgi Kaynaklarinin
  Degerlendirilmesi (elektronik kaynaklar da içeren
  bilgi kaynaklarina iliskin degerlendirme
  ölçütleri-önyargi, yönlendirme, kar, vb
  uygunluk, geçerlilik, güvenilirlik, yeterlilik,
  dogruluk, vb)
• Özet çikarma, yorum ve sentez yapma
• Görsel bilginin yorumlanmasi (tablolar,
  grafikler, vb)
• Kelime islemci ve tablolama programlarinin
  kullanimi (Word, Excell, vb)

37
Bilgi Okuryazarligi Programlari-Içerik

• Sözlü/Yazili sunum yapma (yazim kurallari, taslak
  olusturma, içerigi belirleme, iletisim bilgileri
  (niçin, kime, nasil), Power Point, vb)
• Kaynakça hazirlama (farkli kaynaklarla ilgili
  (kitap, makale, web sitesi, vb) kaynakçada
  aktarilmasi gerekli bilgiler)
• Gönderme, alinti yapma, dipnot verme kurallari
  (atif teknikleri-MLA, APA, CMS vb)
• Bilgi ve bilgi kaynaklarinin kullanimina iliskin
  etik/yasal konular (telif hakki, gizlilik,
  güvenlik, düsünce ve ifade özgürlügü, sansür,
  bilgi edinme hakki ve esitligi, bilginin dürüst
  kullanimi, bilgi hirsizligi, vb).

38
Bilgi Okuryazarligi Programi-Uygulamalar

• Bagimsiz Dersler
• Bilgi okuryazarligi ya da kütüphane kullanimina
  iliskin derslere belirli adlarla
  kerdili/kredisiz, zorunlu/seçmeli olarak egitim
  programinda yer verilir. Basari degerlendirmesi
  diger derslerde oldugu gibi yapilir

39
Bilgi Okuryazarligi Programi-Uygulamalar

• Ders Ile Iliskilendirilmis/Bütünlestirilmis
  Ögretim
• Disipline özel ya da disiplinler arasi bir
  yaklasimla genel bir dersin (arastirma
  yöntemleri, okuma/yazma becerileri, vb.) içerigi
  ile bütünlestirilir. Ögrenciler ilgili literatürü
  anlama, bu literatürün elde edilmesine yönelik
  arama stratejilerini gelistirme ve elde ettigi
  bilgileri etkin olarak kullanma becerileri elde
  edecektir. Programin basariya ulasmasinda ders
  sorumlusu ile kütüphanecilerin ortaklasa
  çalismalari, ders içeriginin hazirlanmasinda
  disipline ait özelliklerin dikkate alinmasi
  önemlidir.

40
Bilgi Okuryazarligi Programi-Uygulamalar

• Ögretim Programi Ile Bütünlestirilmis Ögretim
• Egitimde yeniden yapilanma çalismalarinin bir
  yansimasi olarak, bilgi okuryazarligi becerileri
  ögretim sürecinin bir parçasi olarak
  düsünülmektedir. Yasam boyu ögrenen bireylerin
  yetistirilmesi düsüncesiyle her derse iliskin
  bilginin bulunmasi, elde edilmesi,
  degerlendirilmesi ve arastirma ödevleri ile yeni
  bilgiler üretilmesi becerileri ögretim
  programinin temel niteliklerinden biri olarak
  yapilandirilir. Tüm ögretim süresi boyunca
  veriliyor olmasi, ögrenme temelli bir egitime
  geçiste ve ögrencilerin elestirel düsünme
  becerilerini gelistirmede önemlidir

41
Bilgi Okuryazarligi Programi-Uygulamalar

• Web Tabanli Çevrimiçi Ögretim
• Baslangiçta yalnizca uzaktan egitim alan
  ögrencilere yönelik olarak ortaya çiksa da,
  sonralari mevcut bilgi okuryazarligi
  programlarinin görsel destekleyicisi olarak
  yayginlasmistir. Hazirlanmis olan bilgi
  okuryazarligi programi içerigi görsel sunumlarla
  zenginlestirilerek ögrenci yönlendirilmekte,
  uygulamalar zaman ve mekândan bagimsiz olarak
  kullanilabilmektedir. Bilgi okuryazarligi ve web
  tabanli ögretimin bulusmasi mantiksal bir
  evliliktir. Bunu zorlayan nedenlerin basinda web
  tabanli bilgi üretimi ve kullaniminda yasanan
  artis gösterilebilir.

42
Sonuç

• Bilgi okuryazarligi becerileri yasam boyu
  ögrenmenin temelidir.
• Bilgi okuryazarligi becerilerinin kazandirilmasi
  egitim kurumlarinin sorumlulugundadir.
• Bilgi okuryazarligi becerileri üniversite
  egitiminin olmazsa olmazidir.
• Bilgi okuryazarligi programlari
  kütüphaneci/akademisyen/yönetim isbirligi ile
  olusturulmalidir.

43
SONUÇ

• Knowledge is of two kinds we know a subject
  ourselves, or we know where we can find
  information upon it.
• Samuel Johnson