Temel Bilgi Teknolojileri ve Ara

1
Temel Bilgi Teknolojileri ve Araçlari Kütüphane
KullanimiOturum-2
Baskent Üniversitesi Tip Fakültesi

• ELEKTRONIK VERITABANLARININ TARANMASINDA
  BOOLEAN ISLEÇLERININ MANTIGI
• Bilgi Taramasi nedir? Tarama Stratejisi nasil
  olusturulur?
• George Boolean kimdir?
• Boolean terimi ile ilgili tanimlar
• Boolean Tarama Mantigi
• Boolean Isleçleri (AND, OR, NOT)
• Üç terimli Boolean Mantiginin Çalismasi
• Uygulamali Örnekler
• Kütüphane Birimleri

• Ögr. Gör. Mustafa SAGSAN
• Baskent Üniversitesi Iletisim Fakültesi
• msagsan_at_baskent.edu.tr

2
BILGI TARAMASI NEDIR

• Belli bir konu hakkindaki bibliyografik
  kaynaklarin incelenerek kullanicinin gereksinim
  duydugu bilgiye ulasmak için olusturdugu erisim
  stratejisine bilgi taramasi denir. Bilgi
  taramasi, yayin taramasini veya bibliyografik
  taramayi terimlerini içine alan bir kavramdir.
• Herhangi bir konuyla ilgili bilgi taramasi
  nasil yapilir ve bilgi taramasi hangi asamalardan
  olusur?
• 1)Tarama yapilacak konu tespit edilir.
• 2)Tarama stratejisi belirlenir.
• 2a)Konuyla ilgili erisecegimiz hangi kaynak
  türleri vardir? Bunlar arasinda hangilerine
  ihtiyaç duyabiliriz?
• 2b) Konuyla ilgili ne gibi sinirlamalar
  yapilabilir?
• 2b-1) Alanda yeterlilik (Field competency)
• 2b-2)Cografi sinirlama (Geographic limitation)
• 2b-3)Konu sinirlamasi (Subject limitation)
• 2b-4)Zaman sinirlamasi (Time limitation)
• 2b-5)Dil ölçütü ve sinirlamasi (Language
  limitation)
• 3)Tarama ile ilgili anahtar kelimeler belirlenir.
  
• 3a)Terimler arasi sinirlamalar ve
  iliskilendirmelerin olup olmadigina bakilir.
• 3b)O terimin ayni anlamini veren baska bir
  dildeki karsiliginin olup olmadigina bakilir.
  Bunun için de çok dilli terminolojik sözlüklerden
  faydalanilir.
• 4)Saptanan basili veya elektronik kaynaklardan
  ihtiyaç duyulan bilgi ortami türünün ihtiyacimiza
  ne kadar cevap verecegi taramaya baslamadan önce
  bulunan kaynaklar arasinda mukayese yapilir ve
  taramaya baslanir.

3
Tarama Stratejisi

• Bilgisayara dayali indeksleme islemlerinde, sonuç
  üzerinde ancak tarama sonunda elde edilen
  bibliyografik kimliklere bakilarak tarama
  stratejilerinin dogrulugu ortaya çikmaktadir.
• Bir tarama esnasinda yapilacak ilk is, tarama
  yapilacak konunun iyi belirlenmesidir. Tarama
  sonuçlarinin ne amaçla kullanilacagi, ayrinti
  derecesi ve konuyu ifade eden terimlerin
  saptanmasi t.s. baglaminda düsünülmelidir.
• Yapilmasi gereken bir diger is ise, bu terimlerle
  daha önce belirtilen bibliyografik kaydin hangi
  alanindan tarama yapilacagina karar verilmesidir.
  (Eger TI, AU, SO gibi alanlardan tarama
  yapilacaksa zaten bir sorun yoktur.)
• Tarama Stratejilerinde Boolean mantigi
  çerçevesinde isleçlerinin kullanimi, kullaniciyi
  tarama esnasinda zamandan ve gereksiz bilgi
  yiginiyla bas basa kalmaktan kurtaracaktir.
• Eger herhangi iki konu yoluyla tarama
  yapilacaksa, islem o zaman kullanici için
  karmasik hale gelmektedir.

4
GEROGE BOOLEAN
1854 yilinda Ingiliz bilgini George BOOLEAN
tarafindan Tasarlanan matematiksel ve mantiksal
bir islem sonucunun gerçeklesme True (-1) veya
gerçeklesmeme (0) False durumunun sembolik
tanimini yapmistir.
1815-1864
5
BOOLEAN ILE ILGILI TANIMLAR

• Boolean Karsilastirilacak bilgiler için AND, OR,
  NOT isleçleriyle True yada False seklinde
  degerlendirilen ifadedir.
• Boolean Mantigi Karsilastirilacak bilgiler için
  kullanilan Dogru-Yanlis mantik yapisidir.
• Boolean Operatörleri Birden fazla bilgi
  karsilastirilmasinda kullanilan AND OR, XOR ve
  NOT yardimci operatörleridir.
• Boolean Taramasi Veritabani bilgilerinde Boolean
  Operatörleri kullanilarak yapilan arama islemidir.

6
Boolean Tarama Mantigi-1

• Tarama mantigi erisiminde çakistirilmasi gereken
  terimlerin birlestirilmesini belirleyen bir
  araçtir.
• Boolean Mantigi, dogal ve denetimli dizin
  dillerinden terimlerin baglanmasini
  gerçeklestirmek üzere pek çok sistemin tarama
  isleminde kullanilir.
• Bu mantik, taramanin bildirimlerinde bulunan
  kavramlari tanimlayan terimleri baglamak için
  kullanilir. Tarama bildiriminin çevresini çizmek
  üzere, 20, 30 veya daha fazla dizin terimi tarama
  mantigi yoluyla birbirlerine baglanabilir.
• Tarama mantigi, tüm esanlamlilar ve ilgili
  terimlerin kapsama alinmasina izin verir ve ayni
  zamanda kabul edilebilir (True) ve kabul edilmez
  (False) terim birlesimlerini belirler.

7
Boolean Tarama Mantigi-2

• Bu mantik sayesinde iki veya daha fazla konunun
  iliski isleçleri araciligiyla bir arada taramasi
  sirasinda kullanilir.
• Tarama ekraninin özel sartlari elverdigi sürece,
  terimler arasinda genel veya spesifik bir
  birlestirme gerçeklesebilir.
• Boolean mantigi dogru kullanildiginda, herhangi
  bir tarama en kesin çizgilerle sinirlandirilmis
  olmaktadir.

8
AND

• Tarama sonuçlarinizda gereksiz künyelerin
  bulunmamasi için taramanizi sinirlandirmak amaci
  ile kullanilir.
• Bir belgede aranan x miktarindaki kesistirici
  bilgiyi bulmak için kullanilir.
• A B seklinde ifade edilir. Yani aranilan
  ögenin hem Ada hem de Bde olma sarti vardir.

A
B
Army and bases and Georgia
9
AND TARAMA MANTIGI

• Arasina girdigi iki konunun birden ayni dokumanda
  bulunmasini sart kosar.
• A and B taramasinda elde edilen dokümanlarin
  hepsinde de A konusu ve B konusu birlikte yer
  almalidir.

10
OR

• Taramada en tehlikeli olan isleçtir.
• Kelimenin yazilisindan emin olunmadigi veya
  kelimenin kisaltmasinin bulundugu durumlarda
  kullanilir
• X miktarda yazilan terimi birbirine ekleme
  özelligi gösterir.
• A U B seklinde ifade edilir. Yani aranilan
  ögenin herhangi bir kümede bulunmasi yeterlidir.

B
A
TV or television
11
OR TARAMA MANTIGI

• Arasina girdigi iki konudan sadece birinin
  dokümanlarda bulunmasinin yeterli oldugunu ifade
  eder.
• A or B taramasi sonucunda eldeki dokümanlarin
  hepsinde de ya A konusu ya B konusu ya da hem A
  hem de B konusu birlikte bulunacaktir.

12
NOT

• Mantiksal farkliligi ifade etmek için kullanilir.
• Aranilan bilgi için çikartici özelligi
  tasimaktadir.
• And ve or kadar siklikla kullanilmaz.
• Notdan önce kullanilan boolean mantigi bulunur
  ve sonra not ile baglanan kelime bu terimlerden
  ayiklanir.
• Dizin terimi belirlenmeli ve çakistirma için B
  terimi bulunmadiginda tahsis edilmelidir.

A
B
Mexico not New
13
NOT TARAMA MANTIGI

• Arasina girdigi iki konudan ikincisinin konuyla
  ilgisi olmadigini, birinci konunun bulunmasinin
  yeterli olmayip, eger bu dokümanlar arasinda
  ikinci konunun da geçtigi dokümanlar varsa bu her
  iki konuyu da içeren dokümanlarin istenmedigini
  belirtir.
• A not B taramasinda elde edilen dokümanlarda A
  konusu mutlaka bulunacak buna karsin B konusu
  dokümanda yer almayacaktir.
• Bir diger deyisle A konusu taranacak, elde edilen
  sonuçtan içinde B konusu geçen dokümanlar
  çikarilacaktir.

14
Üç Terimli Boolean Mantigi
15
(No Transcript)
16
Makalenin içerigine bakacak olursak!!
17
(No Transcript)
18
(No Transcript)
19
(No Transcript)
20
(No Transcript)
21
(No Transcript)
22
Tarama listesine göz atalim!
23
Makalenin Içerigine Bakalim!
24
Eser adinda Psychotheraphy Konusunda da
Pscyhiatry kelimesinin Geçtigini görürüz.