YONT171 Bilgi Teknolojilerine Giris I

1
YONT171 Bilgi Teknolojilerine Giris I

• Ünite 3 Internetin Kullanimi

2
Giris
Bu ünitede internet, world wide web, elektronik
posta, sohbet, dosya transferi, arama
motoru, konularini görecegiz.
3
Internet

• Bilgisayarlara kaydedilmis olan bilginin
  paylasimini saglayan sey, bilgisayarlarin
  birbirleriyle iletisim kurabilmesidir. Dünya
  üzerinde yer alan bilgisayar aglarinin
  birbirlerine baglanmalari ise Internet araciligi
  ile gerçeklesmektedir.

4
Internet

• Internet Nedir?
• Dünya üzerinde yer alan bilgisayar aglarinin
  birbirlerine baglanarak meydana getirdikleri
  aglarin adidir. Kendisi de bilgisayar ve iletisim
  teknolojisinin bir ürünü olan Internet, bilginin
  sunuldugu, dagitildigi ve degisimin yapildigi çok
  büyük bir dagitim kanali oldugu gibi ayni zamanda
  bilginin bir ticaret araci olarak görüldügü bir
  ortak olarak ortaya çikmaktadir.

5
Internet

• Internet aginda ne tür kullanicilar bir araya
  gelmektedir?
• Dünya ölçüsünde üniversiteler, arastirma
  kurumlari, kamu ve devlet kuruluslari, kar amaci
  gütmeyen kuruluslar, bilgisayar isletmeleri, kar
  amaci güden diger ticari kuruluslar, internet
  baglanti ve altyapi hizmeti veren isletmeler,
  meslek kuruluslari, sizivl toplum örgütleri,
  bireyler, özel ilgi gruplari, yani akla
  gelebilecek her türden kullanici bulunmaktadir.
• Dolayisiyle bu kadar farkli nitelikte
  kullanicinin bir araya gelerek olusturdugu
  internet aginda her türlü bilgiyi bulmak
  mümkündür.

6
INTERNET

• Internet üzerinde bulunan bilgiler genel olarak
  nasil siniflandirilir?
• Metin
• Resim
• Grafik
• Çizim
• Tablo
• Sayisal bilgi
• Ses
• Hareketli görüntü
• Animasyon canli görüntüler
• Multi-medya ne anlama gelmektedir?
• Genel bilgilerden birkaçinin bir araya gelerek
  olusturdugu bilgilere çoklu ortam yani
  multi-medya denir. Örnegin, bir metin ayi anda
  sesli olarak dinlenebilmesi, ya da bir görüntünün
  hareketli ve sesli izlenebilmesi gibi.

7
INTERNET

• Sabit içerik bilgi nedir?
• Kullanicilarin herhangi bir etkilesimi olmaksizin
  tüm kullanicilarin ayni bilgiyi
  görüntüleyebilmesidir. Örnegin, Dogu Akdeniz
  Üniversitesinin ana sayfasi ya da fakülteler ile
  ilgili bilgilerin bulundugu sayfalar ya da
  duyurularin bulundugu sayfalar sabit içeriklidir.
• Degisken içerikli bilgi nedir?
• Kullanicilara ya da zamana bagli olarak
  sayfalarinin içeriklerinin degistigi bilgilerdir.
  Örnegin, dönem sonunda ders sonuçlarini ögrenmek
  için kullanacaginiz sayfalar degisken
  içeriklidir her bir ögrencinin yazdigi ögrenci
  numarasina göre, her bir kullaniciya farkli
  bilgiler sunabilmektedir.

8
Internetin Sundugu Olanaklar

• Web üzerinde bulunan metin, ses ya da görüntü
  özellikleri içeren bilgileri barindiran sayfalara
  göz atabilir, istediklerinizi kendi
  bilgisayarinizda saklayabilirsiniz.
• Elektronik posta ile bir veya birden fazla kisiye
  mesaj gönderebilirsiniz.
• Arkadaslarinizla karsilikli sohbet edebilirsiniz.
• Sesli veya görüntülü görüsme yapabilirsiniz.
• Baska bilgisayarlarda bulunan dosya ya da
  programlari kendi bilgisayariniza
  indirebilirsiniz.

9
Internetin Sundugu Olanaklar

• Kendi bilgisayarinizda bulunan dosyalari ya da
  programlari baskalari ile paylasabilirsiniz.
• Bankacilik islemleri yapabilir, Internet
  üzerinden alisveris yapabilirsiniz.
• Internet üzerinde siz kendi ürünlerinizi
  pazarlayabilirsiniz ve para kazanabilirsiniz.
• Egitiminizi tamamen Internet üzerinden
  alabilirsiniz.

10
INTERNET

• Bu kadar farkli sistem ve bilgisayar çesiti
  varken, internet nasil böylesi bir uyum
  içerisinde çalisabilir ?
• Internete giris yapildigi zaman, kullanicilar
  farkli bilgisayar modelleri, sistemleri ve
  çesitlerine sahip olabilirler, mesela macintosh,
  Windows PC, Linux ve unix gibi..
• Internetin yapisi içerisinde, farkli sistemleri
  ve modelleri bir arada çalismasini saglayan
  özellige, internet uyumlulugu (uyumluluk-interoper
  ability)
• Bu olaganüstü özellik yani (uyumluluk-
  interoperability) her internet kullaniminda
  kendini göstermektedir.

11
Internet ve Webe giris

• Internet için temel gereklilikler
• Windows, MAC OS, yada UNIX gibi Isletim sistemi
  olan ve internet protokollerini destekleyen bir
  bilgisayarin olmasi
• Modem, ISDN adaptör, yada Ethernet karti gibi
  Iletisim gereçlerinin varligi
• Internet Servis Saglayicilari (ISS) olmasi
• Internet Explorer yada Netscape Navigator gibi
  internet listeleyicilerinin yani sunucu yazilim
  programlarinin olmasi

12
Internetin sundugu olanaklar

• Webden bilgi temini
• Elektronik posta kullanimi
• Sohbet edebilme
• Görüntülü görüsme ortami
• Degisik programlar indirme
• Bilgilerinizi ve programlarinizi paylasabilme
• Bankaçilik hizmetlerinden yararlanma
• Alisveris yapabilme
• Satis yapma imkanin olmasi
• Egitiminizi tamamlama imkani vermesi
• Yaraticiliginizi kullanma firsati

13
Internet ve Web arasindaki fark

• Internet milyonlarca ag baglantilarinin fiziksel
  temas kitlesidir
• Web internet üzerinde olan ve bünyesinde
  milyonlarca bilgi kaynagi bulunduran bir yerdir
• Internet ve web birileri tarafindan kontrol
  edilmez
• Massachusetts de olan web consorsium (W3C), web
  ve internet için bir takim standartlar
  getirmistir.

14
Küresel Ag Baglantilari
Günümüzde www adi verilen grafik ara yüz
sayesinde internette kolayca bilgi
alisverisi yapilmaktadir. www adi verilen grafik
ara yüzün açilimi nedir? Word Wide Web (Küresel
Ag Baglantilari) www nasil bir sistemdir? Bir ag
ortaminda bilgilerin depolanmasi,
biçimlenmesi, gösterilmesi ve geri çagrilmasi
için evrensel olarak kabul edilmis
standartlardan olusturulmus bir sistemdir.
Bilgiler elektronik sayfalarda sunulur. Bu
sayfalar, HTML(Hyper Text Markup Language Hiper
metin gösterimi) dili kullanilarak
baglantilandirilir.
15
Küresel Ag Baglantilari
Web sitesi ne demektir? Herhangi bir
organizasyon ya da birey tarafindan yaratilan
sayfalarin hepsine birden Web Sitesi adi
verilir. Kullanicilar Web Sitesini nasil
görebilir? Kullanicilarin web sitelerini
görebilmesi için öncellikle Internet
baglantisinin olmasi ve sonrasinda da HTML
standartlarini göre düzenlenmis Web tarayicisi
(browser) adi verilen özel yazilim aracina sahip
olmasi gerekir. Web Sayfasi ne demektir? Web
Sitesi içinde yer alan ekranlarin her birine
birer Web Sayfasi denmektedir.
16
Web Tarayicisi (browsers) ve web Sunuculari
(servers)

• Web tarayicisi (browsers) bir web sayfasinin
  gösterimini saglar ve kullanicilarin bir web
  sayfadan baska bir web sayfasina geçislerini
  kolaylastirir.
• Ilk web tarayicisi yalinizca metin seklinde olan
  idi
• Mosaic ilk grafik yani çizgisel olan web
  tarayicisi idi
• Web sunucusu (servers) web tarayicisinin
  isteklerine karsilik verir. Istekleri aldikdan
  sonra tarar bulur ve tekrar ayni tarayici
  adresine geri gönderir.

17
Evrensel kaynak yeri (EKY)

• Web adresi bir adres sistemidir ve web üzerindeki
  bilgi kaynaklarini belirler.
• Evrensel kaynak yeri uniform resource locator
  (URL) bir standard olup web üzerindeki bilgi
  kaynagini gösterir
• EKY (URL) dört ana kisimdan olusmaktadir

Protokol sunucunun bilgisayara hangi dille
baglanacagini gösterir
Server (sunucu) kaynagi sunan yada ulasilacak
bilgisayarin ismidir
Path (Veri Yolu) Bilginin yerini belirler
Resource (kaynak) Sunucunun dosya ismini belirler
shop-01.html
EKY(URL)
http//
www.yahoo.com/
help/
shop/
18
Webin taranmasi

• Bir webe erisim asagidaki sekilde olmaktadir
• Hiper baglayiciyi kullanma (hyperlink)
• Evrensek kaynak yerini kullanma (URL)
• Araç çubugu üzerindeki baglantiyi kullanma
  (button on the toolbar)
• Ileri ve geri tuslarini kullanma (Back and
  Forward buttons)
• Yardim tusunu kullanma (Web sites navigation
  aids)
• Tarih listesini kullanma (History list)
• Favori tusunu kullanma (the Favorites)

19
Internet Explorer
Internet Explorer, menüler ve araç çubuklari
mantigi ile çalisan Windows Internet sisteminin
bütünlesik bir sistemini olusturmaktadir.

• Internette en fazla kullanilan yazilimlarla,
  grafik ara yüzlü yazilimlar içinde kullanimi en
  kolay yazilimlar hangisidir?
• Internet Explorer,
• Google Chrome ve
• Mozilla Firefox

20
Internet Explorer
Internet Explorer tarayicisinda yer alan
simgeler
1.Geri simgesi bulunan sayfadan bir önce hangi
sayfa görüntülendi ise, o sayfaya geri
dönülür. 2.Ileri simgesi ilerideki sayfalara
ulasmanizi saglar. 3.Dur simgesi sayfanin
getirilmesi islemini iptal edebilirsiniz. 4.Yenile
simgesi sitelerde yer alan en son bilgileri
görüntülemek için kullanilir. 5.Ana sayfa
simgesi ilk olarak karsilasacaginiz
sayfadir. 6.Arama simgesi internet üzerindeki
bilgileri taramanizi kolaylastiracak
simgedir. 7.Sik Kullanilanlar simgesi bir
sayfaya çok sik ulasiyor iseniz, her defasinda o
sitenin Web adresini yazmak yerine sik
kullanilanlara bu adresi eklersiniz ve adres
çubuguna yazildiginda otomatik olarak yüklenmeye
baslayacaktir. 8.Geçmis simgesi belirli bir
dönem önce ziyaret edilmis olan Web sitelerinin
isimleri tutulmaktadir. 9.Elektronik posta
simgesi açik olan sayfayi ya da linki göndermek
için kullanilir. 10.Yazdir simgesi üzerinde
bulundugunuz sayfanin yazicidan çiktisinin
alinmasini saglar. 11.Tartisma gruplari simgesi
ilgi alanlarinizin ortak oldugu Internet
kullanicilari ile tanisabilir, ve görüs
alisverisi yapabilirsiniz.
21
Dosya Transfer Protokolü
Dosya Transfer Protokolü (ftp) ne anlama
gelir? Bir baska bilgisayarda kullanicilarin
erisimine genellikle ücretsiz ya da düsük bir
ücret karsiliginda sunulan yazilimlarin,
kisilerin bilgisayarlarin transfer edilebilmesi
için yararlanilan bir ara yüzüdür.

• Sadece kullanicilara yazilim saglamak için
  aracilik eden internet sitelerine
• iki örnek verecek olursak
• www.download.com
• www.tucows.com

22
Dosya Transfer Protokolü
Dogu Akdeniz Üniversitesi dosya transfer
sitesinin görüntüsü
23
Dosya Transfer Protokolü
Dosya transfer islemi yapabileceginiz baska bir
dosya transfer sitesi örnegi
24
Dosya Transfer Protokolü (FTP)
Bilgisayariniz
DTP sunucu
DOWNLOAD
UPLOAD

• DTP internetin bir birimi gibidir ve kullanicinin
  istedigi dosyalari transfer etmesini saglar.
• DTP sunucusundan kisisel bilgisayara yapilan
  Dosya transfer islemi bilgisayara
  yüklemedownloading
• Kisisel bilgisayardan DTP sunucusuna yapilan
  Dosya transfer islemi sunucuya yükleme
  uploading
• Kullanicilar dosyalarini sunucuda saklayabilir

25
Telnet
Telnet, baska bir bölgede bulunan bilgisayari
sanki yanindaymis gibi kullanmayi saglayan bir
internet programidir.
Telnet programindan daha çok nerelerde
yararlanilir? Baska sehirlerde bulunan
kütüphanelerde yerlesik bulunan bilgisayarlari, o
kütüphanedeki kaynaklari taramak için
kullanabilirsiniz.
26
Webdeki bilgiye erisim

• Webdeki bilgiyi bulma yöntemleri
• Tarayiciyi kullanma (Browse or surf)- Bir web
  sayfasindan digerine geçme
• Webi arastirma (Search the Web) arama motolar
  ile olur
• Konu basliklarina göre (Subject guides) Web
  sayfalari ilgili grup basliklari altinda olabilir.

27
Arama Motorlari
Aramak istenilen bilgilerin birkaç kelime ya da
baslik ile yazildigi takdirde internet üzerinde
yer alan sitelerin adreslerini, hiper metin
baglantisi olan site adresleri seklinde çikaran
internet siteleridir.

• Internette gezinmek terimi ne anlama gelir?
• Internet siteleri arasinda birbirinden digerine
  geçerek
• amaçsiz bir sekilde vakit harcamaktir.
• Web rehberlerinin islevi nedir?
• Ilgilenilen konu hakkinda temel basliklar halinde
  bilgi
• veren, istenildigi taktirde daha derin konulara
  dogru sizi
• yönlendiren araçlardir.
• Kullanimi yaygin olana arama motoru adresleri
  nelerdir?
• www.yahoo.com
• www.altavista.com
• www.google.com
• www.arabul.com
• www.infoseek.com
• www.hotbar.com

28
Arama Motorlari

• Arama motorlarinda aradiginiz bilgiye kolayca
  ulasmak için dikkat edilmesi gereken genel
  kurallar nelerdir?
• Ne aradiginiz iyi bilmek ve aranilan kavrami bir
  ayda birkaç sözcükten olusan bir cümleyle
  tanimlayabilir olmak.
• Çok genel sözcüklerden kaçinmak. Örnegin, DAÜ
  sayfasini ariyorsaniz, arama motorunun arama
  çubuguna Dogu Akdeniz yazarsaniz, konu ile
  ilgisi olmasa da içinde Dogu Akdeniz geçen pek
  çok sayfa açilacaktir. Bu yüzden aradiginiz
  konuya uygun anahtar sözcükleri seçmek gerekir.
• Arama motorlari genellikle küçük ve büyük harfe
  karsi duyarlidir. Örnegin, küçük harflerle
  yazdiginiz zaman, belge içinde küçük harflerle
  geçen o sözcügün bulundugu belgeyi getirecektir.
• Internet dili Ingilizce oldugundan Türkçe
  kelimelerin arama motorlarinda taratilmasinda tam
  olarak istediginiz sonuçlara ulasamayabilirsiniz.
  Türkçe karakterler yerine benzer harfleri
  kullanarak tarama yaptirabilirsiniz.
• Bir kelime grubunun geçtigi bilgilere ulasmak
  için, bu sözcükleri ya çift tirnak içinde ya da
  aralarina (-) yazarak aramalisiniz.
• Bir anahtar sözcügün mutlaka gelen belgelerin
  içinde olmasini istiyorsaniz, basina koyun.
  Eger bir sözcügün gelen belgelerle olmamasini
  istiyorsaniz basina koyun.
• Sözcükleri tekil olarak aratin. Sonlarina
  koyarsaniz, bu joker anlamina gelir ve basinda
  yazdiginiz harflerle baslayan tüm sözcükleri
  içeren belgeler aranir.
• Bir sözcügü aratip da ilgili belgeleri
  bulamadigimiz zaman es anlamli sözcüklerle
  aramaya devam edin.

29
Arama Motorlari

• Bir web sitesinin dogru bilgi sunup sunmadigini
  anlamak için sorulmasi gereken sorular nelerdir?
• Web sayfalarinin bir yazari var mi? O kisiyle
  baglanti kurmak mümkün mü? Yazarin adlari, sirket
  ya da telefon numarasi var mi?
• Web sayfasi en son ne zaman güncellenmistir?
• Ilk ne zaman kurulmustur?
• Bilginin kaynagi konusunda sayfada bir bilgi var
  mi?
• Bilgi diger kaynaklarca da dogrulaniyor mu?
• Bilgiler belirli bir grup ya da görüsün bakis
  açisindan mi veriliyor?
• Konu anlatiminda görülen eksik bilgiler ya da
  bölümler var mi?
• Bilgileri farkli bakis açilarinin yaklasmalarini
  iletmeden tek bir bakis açisiyla mi sunuyor?
• Çok fazla bilimsel ve tanidik gelmeyen teknik
  ifadeler içeren bilgiler güvenilir midir?
• Hayir. Bunlar aldatici bilgi kaynaklari
  oldugunda kolayca ayirt edilebilir.

30
Arama Motorlari

• Hangi durumlarda bir web sayfasinin sundugu
  bilgilerin güvenilir olmadigi sonucuna kolayca
  varabilirsiniz?
• Ücret talebinde bulunuyorsa.
• Kendi ifadeleri arasinda çelismeye düsüyorsa.
• Yazarin geçmisiyle yazdiklari arasinda bir bag
  söz konusu degilse.
• Duygusal mesajlar içeren, bir kisiyi öven,
  sempati yaratmaya çalisan bir tavir söz
  konusuysa.
• sanirimi, duydum, bilmiyorum, böyle
  olmali gibi kisisel fikir belirten ifadeler
  bulunuyorsa.
• Konuyu fazla basitlestirme, basit dil oyunlari,
  ifadelerden yorum çikarma gibi mantik oyunlarinin
  olmasi durumunda.
• Kisilerin konusmalarinda sadece bir cümleyi ele
  alip bunun üzerinden yorumunu gelistiriyorsa.
• Bu mesaji tanidiklariniza gönderin tarzi
  ifadeler kullaniyorsa.

31
Internetin Iletisim Amaciyla Kullanimi

• Iki ya da daha fazla kullanicinin farkli
  alanlarinda birbirleriyle bilgisayar agi
  üzerinden haberlesmesini saglar.

• Iki ya da daha fazla kullanicinin farkli
  alanlarinda birbirleriyle bilgisayar agi
  üzerinden haberlesmesini saglar.
• Internet araciligiyla iletisim kurmak için kaç
  yöntem uygulanir?
• Elektronik posta yoluyla iki tarafin uygun oldugu
  zamanlarda haberlesmek
• Sohbet programlarini kullanarak iki bilgisayar
  kullanicisinin karsilikli olarak haberlesmesi
• Belirli bir amaca yönelik olan haber gruplari
  benzeri mesaj gruplarina üye olarak birden fazla
  kisi ya da grupla ayni anda haberlesmek

32
Elektronik Posta

• Elektronik posta, iki ya da daha fazla
  kullanicinin farkli alanlarda birbiri ile
  bilgisayar agi üzerinden haberlesmesini
  saglamaktir.
• E-posta hizmetinden nasil yararlanilabilir?
• E-posta hizmetinden yararlanmak için öncelikle
  bir elektronik posta adresine ve bir elektronik
  posta hesabina sahip olmaniz gerekir. Ayrica
  e-posta gönderilecek kisinin de bir e-posta
  hesabini bilmelisiniz.
• E-postanin diger iletisim yöntemlerine göre
  üstünlükleri nelerdir?
• Elektronik posta adresi olan ve internette
  ulasilabilen herhangi bir kisi ile iletisim
  kurabilir, posta kutusuna ulasan e-postalarinin
  uygun buldugunuz bir zamanda okuyabilirsiniz.
• Oldukça hizli bir iletisim yöntemidir.
  Gönderdiginiz e-posta uygun kosullarda bir kaç
  dakika içinde yerine ulasir.
• Ucuzdur. Pek çok resmi kurum ve kuruluslar,
  kendi bünyelerinde elektronik posta hizmeti
  verir. Size ek bir mali yük getirmez.
• Internete ulasabilecegimiz her yerde elektronik
  postalarinizi okuyabilirsiniz.

33
Elektronik Posta

• Bir elektronik posta mesaji kaç temel
• unsurdan olusur?
• Üç temel unsurdan olusur
• Baslik
• Mesaj
• Imza

34
Elektronik Posta

• Elektronik postanin basligi hangi bilgileri
  içerir?
• Konu Mesajin ne için gönderildigini belirten
  bir bilgi satiridir.
• Adresler bu elektronik postayi gönderen,
  alanlarin isimleri bulunur.
• Ekler Bir çok elektronik posta programi,
  mesajla birlikte dosya, resim, ses, video
  klipleri gibi çoklu ortam ögelerinin
  gönderilmesini saglamaktadir.

35
Internetin Sohbet Amaciyla Kullanimi

• Sohbet yazilimlarinin elektronik posta
  yazilimlarindan farki, iki tarafinda ayni anda
  bilgisayarin basinda olmasidir. Internetin
  yaygin kullanimi alanlarindan birisi olan sohbet
  amaçli yazilimlara örnek olarak MSN yazilimini
  verebiliriz.
• Sohbet yazilimlarinin islevi nedir?
• Her iki tarafinda ayni anda bilgisayar
• basinda bulundugu ve konusmak yerine
• uzak mesafelerde söylemek istediklerini
• yazarak birbirlerine ilettikleri sistem.

36
Haber Gruplari

• Bireylerle haberlesmenin yaninda, internet sizin
  çesitli gruplarla haberlesmenizi, seçilen bazi
  konular hakkinda olusturulan forumlar ile,
  listelere üye olmaniza olanak saglar.
• Haber grubu nedir?
• Ayri bir internet protokolü üzerinden çalisan ve
  ortak bir konu üzerinde haberlesmek isteyenlerin
  gönderdikleri mesajlari saklamak isteyenlerin bu
  adrese eriserek gelen mesajlari okumasi temeline
  dayanan haberlesme türüdür.
• Ayri bir internet protokolü üzerinden çalisan
  haber gruplarinin çalisma sistemi nasildir?
• Ortak bir konu üzerinden haberlesmek
  isteyenlerin bu adrese erismesi ile gelen
  mesajlari okumasi temeline dayalidir.

37
Listelerin Kullanimi

• E-liste ne demektir?
• Belirli bir konu ile ilgili gelen tüm mesajlarin
  grup içerisinde yer alan tüm katilimcilara
  dagitilmasi temeline dayanan haberlesme türüdür.
• Dagitim listesi nasil bir haberlesme türüdür?
• Sadece liste sahibinin, listeye üye olan tüm
  katilimcilara mesaj gönderebilmesi temeline
  dayanan haberlesme türüdür.
• Tartisma listelerinin dagitim listelerinden
  farki nedir?
• Tartisma listelerinin dagitim listelerinden
  farki, yalnizca liste sahibinin degil, liste
  üyelerinin de düsüncelerini belirtmek isteyen her
  bir üyenin listeye mesaj göndererek listedeki
  herkese mesajin ulasmasini saglama sansi
  bulmasidir.

38
Yeni Teknolojiler

• Wiki Elektronik Ansiklopedi
• Weblog (blog) Internet dergisi

39
Ödevler için Web kullanimi

• Online kaynaklarin kullanimi
• Elektronik kütüphanelerin kullanimi (makale ve
  kitaplar vs..)
• Referanslarin (kaynakçalarin) dogru kullanimi

40
Spam durdurulabilir mi?

• Spam Reklam amaçli kullanilan e-posta
• Bazilari virüs tasiyabilmektedir
• Korunmak için
• Okumayin
• Özel spam koruyucusu yani programi kullanin
• Asla tekrarlamayin