Metodologia nauk ekonomicznych

1
Metodologia nauk ekonomicznych

• Marek Ratajczak
• Katedra Teorii i Historii Ekonomii
• www.kthe.ue.poznan.pl
• m.ratajczak_at_ue.poznan.pl

2
Metodologia nauk ekonomicznych

1. Metodologia nauk a doktorat i studia doktoranckie
2. Nauki ekonomiczne i ich cechy
3. Spór o metodologiczny charakter nauk
   ekonomicznych w historii mysli ekonomicznej
4. Nauki ekonomiczne a glówne wspólczesne stanowiska
   metodologiczne
5. Metodologiczne grzechy glówne

3
Metodologia nauk ekonomicznych
Ustawa Prawo o szkolnictwie wyzszym Art.
2.1 10) studia trzeciego stopnia - studia
doktoranckie, prowadzone przez uprawniona
jednostke organizacyjna uczelni, instytut naukowy
Polskiej Akademii Nauk, instytut badawczy lub
miedzynarodowy instytut naukowy dzialajacy na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej utworzony na
podstawie odrebnych przepisów, na które sa
przyjmowani kandydaci posiadajacy kwalifikacje
drugiego stopnia, konczace sie uzyskaniem
kwalifikacji trzeciego stopnia
4
Metodologia nauk ekonomicznych
USTAWA z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i
tytule w zakresie sztuki Art. 13. 1. Rozprawa
doktorska, przygotowywana pod opieka promotora
albo pod opieka promotora i promotora
pomocniczego, o którym mowa w art. 20 ust. 7,
powinna stanowic oryginalne rozwiazanie problemu
naukowego lub oryginalne dokonanie artystyczne
oraz wykazywac ogólna wiedze teoretyczna
kandydata w danej dyscyplinie naukowej lub
artystycznej oraz umiejetnosc samodzielnego
prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej. 2.
Rozprawa doktorska moze miec forme maszynopisu
ksiazki, ksiazki wydanej lub spójnego tematycznie
zbioru rozdzialów w ksiazkach wydanych, spójnego
tematycznie zbioru artykulów opublikowanych lub
przyjetych do druku w czasopismach naukowych,
okreslonych przez ministra wlasciwego do spraw
nauki na podstawie przepisów dotyczacych
finansowania nauki, jezeli odpowiada warunkom
okreslonym w ust. 1. 3. Rozprawe doktorska moze
stanowic praca projektowa, konstrukcyjna,
technologiczna lub artystyczna, jezeli odpowiada
warunkom okreslonym w ust. 1. 4. Rozprawe
doktorska moze takze stanowic samodzielna i
wyodrebniona czesc pracy zbiorowej, jezeli
wykazuje ona indywidualny wklad kandydata przy
opracowywaniu koncepcji, wykonywaniu czesci
eksperymentalnej, opracowaniu i interpretacji
wyników tej pracy, odpowiadajacy warunkom
okreslonym w ust. 1. 5. Za zgoda rady jednostki
przeprowadzajacej przewód, rozprawa doktorska
moze byc przedstawiona w jezyku innym niz
polski. 6. Rozprawa doktorska powinna byc
opatrzona streszczeniem w jezyku angielskim, a
rozprawa doktorska przygotowana w jezyku obcym
równiez streszczeniem w jezyku polskim. W
przypadkach, gdy rozprawa doktorska nie ma formy
pisemnej powinna byc opatrzona opisem w jezyku
polskim i angielskim. 7. Streszczenie rozprawy
doktorskiej lacznie z recenzjami zamieszcza sie
na stronie internetowej szkoly wyzszej lub
jednostki organizacyjnej przeprowadzajacej
przewód doktorski. Streszczenie rozprawy
doktorskiej zamieszcza sie w dniu podjecia przez
rade jednostki uchwaly o przyjeciu rozprawy
doktorskiej, a recenzje w dniu ich przekazania
przez recenzentów. Streszczenie rozprawy i
recenzje pozostaja na stronie internetowej co
najmniej do dnia nadania stopnia doktora. Warunek
zamieszczenia streszczenia rozprawy doktorskiej i
recenzji nie dotyczy rozprawy doktorskiej, której
przedmiot jest objety ochrona informacji
niejawnych. 8. Recenzje podlegajace zamieszczeniu
na stronie internetowej przekazuje sie
niezwlocznie po ich zlozeniu do Centralnej
Komisji w celu ich opublikowania w Biuletynie
Informacji Publicznej.
5
Metodologia nauk ekonomicznych
Dyscypliny naukowe traktujace o racjonalnosci
tworzenia wiedzy oraz o celach wytworzonej wiedzy
to metodologie nauk. Nazwa metodologia nauki
etymologicznie i doslownie znaczy tyle, co nauka
o metodach badan (waska interpretacja). Szeroka
interpretacja wiedza dotyczaca nie tylko samych
metod badawczych (tj. doboru i tworzenia ukladów
czynnosci badawczych), ale równiez warunków
(psychicznych, spolecznych czy technicznych)
uzyskiwania i formulowania wiedzy, a zwlaszcza
cech, jakie powinna miec wiedza, by zaslugiwala
na nazwe naukowej.
6
Metodologia nauk ekonomicznych

7
Metodologia nauk ekonomicznych

Nauki ekonomiczne Ekonomia Nauki o zarzadzaniu
(zaliczane tez do nauk humanistycznych) Towarozna
wstwo (zaliczane tez do nauk przyrodniczych -
rolniczych) Finanse
8
Metodologia nauk ekonomicznych
Celem badan naukowych w naukach ekonomicznych
jest lepsze zrozumienie regul, praw odnoszacych
sie do funkcjonowania gospodarki zarówno w jej
wymiarze mikroekonomicznym, jak i
makroekonomicznym.
9
Miejsce nauk ekonomicznych w klasyfikacji nauk

• Nauki empiryczne (indukcyjne, aposterioryczne)
  versus formalne (aprioryczne, dedukcyjne)
• Nauki spoleczne (idiograficzne, opisowe) versus
  nauki przyrodnicze (nomotetyczne?)
• Nauki niescisle versus nauki scisle

10
Metodologia nauk ekonomicznych
Nauki ekonomiczne a nauki przyrodnicze Paradygmat
obowiazujacy w naukach przyrodniczych mozna
strescic w takich slowach kluczowych
odgraniczenie od wplywów zewnetrznych (izolacja),
zwiazki przyczynowo skutkowe, mierzalnosc
(scislosc). Istote tego paradygmatu oddaje tez
nazwa czesto pojawiajaca sie w pismiennictwie
paradygmat mechanistyczno-deterministyczny. Konse
kwencja myslenia mechanistyczno-deterministycznego
bylo nadanie prawom naukowym, obowiazujacym w
fizyce, chemii i innych naukach przyrodniczych,
swoistych cech, sposród których do
najwazniejszych naleza uniwersalnosc, scislo
sc i jednoznacznosc, niebanalnosc.

11
Metodologia nauk ekonomicznych

Nauki ekonomiczne, tak samo jak inne nauki
spoleczne, róznia od nauk przyrodniczych
zwlaszcza nastepujace cechy 1. zlozonosc
badanych zjawisk, 2. ograniczone stosowanie
metod scislych, 3. czeste uzywanie potocznego
jezyka, 4. trudnosci z oddzieleniem podejscia
pozytywnego i normatywnego
12
Metodologia nauk ekonomicznych
Róznice miedzy ekonomia a naukami scislymi 1)
odmiennosc zródel obserwacji, 2) znaczenie
uwarunkowan historycznych, 3) rola ludzkiej woli
i celowosci,

13
Metodologia nauk ekonomicznych
Metoda dedukcji i indukcji w naukach
spolecznych Metoda dedukcji 1. Hipoteza 2.
Obserwacja 3. Przyjecie lub odrzucenie
hipotezy Metoda indukcji 1. Obserwacja 2.
Szukanie wzorca 3. Wstepny wniosek - hipoteza
14
Metodologia nauk ekonomicznych
Hipotetyczno - dedukcyjny model nauki w badaniach
ekonomicznych 1. Obserwowanie 2. Uogólnianie
wyników obserwacji (indukcja) 3. Wnioskowanie
(dedukcja) 4. Krytyka powstalej wiedzy
15
Metodologia nauk ekonomicznych
Spór o metodologiczny charakter nauk
ekonomicznych w historii mysli ekonomicznej 1.
Uniwersalizm versus historycyzm i ewolucjonizm 2.
Abstrakcja versus faktografia 3. Matematyka i
metody ilosciowe versus analiza jakosciowa 4.
Ekonomia czysta versus holizm 5. Paradygmat
versus paradygmaty
16
Metodologia nauk ekonomicznych

• Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne
• 1. Falsyfikacjonizm (K. Popper)
• teorii nie mozna uznac za prawdziwa w wyniku
  wnioskowania indukcyjnego
• mozemy uczyc sie na bledach
• pierwszy etap to formulowanie teorii o
  charakterze hipotez tymczasowych
• drugi etap to rygorystyczne testowanie
  ukierunkowane nie na potwierdzenie ale
  falsyfikacje
• odrzucenie hipotezy sfalsyfikowanej stanowi
  bodziec do dalszego rozwoju nauki
• hipoteza nie sfalsyfikowana ulega umocnieniu, im
  wiecej pozytywnych testów, tym wyzszy poziom
  umocnienia
• falsyfikacjonizm wyrafinowany w przeciwienstwie
  do tzw. naiwnego kryterium oceny teorii stala
  sie zdolnosc generowania tzw. nowych faktów,
  czyli przewidywania faktów, które nie byly
  wykorzystywane przy jej konstruowaniu

17
Metodologia nauk ekonomicznych

• Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne
• 2. Koncepcja rewolucji naukowych (T. Kuhn)
• ciagle testowanie hipotez i stopniowe narastanie
  wiedzy w falsyfikacjonizmie
• zgodnie z koncepcja rewolucji naukowych rozwój
  nauki mozna podzielic na okresy normalnego
  rozwoju i okresy rewolucyjnych zmian
• w okresach normalnego rozwoju badania sa
  prowadzone zgodnie z powszechnie obowiazujacym
  paradygmatem
• paradygmat obejmuje podstawowy swiatopoglad,
  cechy dobrej teorii, teoretyczne ramy
  analizowania problemów, techniki i narzedzia
  empirycznego testowania prognoz i hipotez
• narastanie watpliwosci co do podstawowych zalozen
  dominujacego paradygmatu prowadzi do sytuacji
  kryzysowych, konstruowania hipotez na bazie
  zalozen nie wynikajacych z obowiazujacego
  paradygmatu, czyli do zmian rewolucyjnych,
  których efektem jest odrzucenie starego
  paradygmatu i przyjecie nowego
• nie ma gwarancji, ze nowy paradygmat jest lepszy
  od starego, decyduje wola wiekszosci

18
Metodologia nauk ekonomicznych

• Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne
• 3. Koncepcja naukowych programów badawczych
  (I.Lakatos)
• próba wypelnienie luki miedzy falsyfikacjonizmem
  a koncepcja rewolucji naukowych
• badacze uprawiaja nauke nie niezaleznie ale w
  ramach pewnych programów badawczych
• w kazdym programie dwie grupy zalozen i zalecen
• pierwsza grupa stanowi tzw. twarde jadro
  hipotezy skladajace sie na twarde jadro nie
  podlegaja falsyfikacji tak dlugo, jak dlugo
  obowiazuje dany program
• druga grupa to tzw. pas ochronny, który moze
  podlega modyfikacji pod wplywem pojawiania sie
  faktów, które nie sa mozliwe do wyjasnienia w
  ramach starych hipotez
• programy badawcze postepowe i podlegajace
  degeneracji
• program jest postepowy gdy 1. kazda nowa teoria
  jest w stanie wyjasnic takze sukcesy swej
  poprzedniczki (utrzymanie testowalnych i nie
  odrzuconych hipotez poprzedniczki), 2.kazda nowa
  teoria ma wiecej testowalnych hipotez czy prognoz
  niz poprzednia, 3. dodatkowe hipotezy
  sformulowane w ramach nowej teorii znajduja
  potwierdzenie w testach empirycznych

19
Metodologia nauk ekonomicznych
Glówne wspólczesne stanowiska metodologiczne 4.
Instrumentalizm Problem rozstrzygania o
prawdziwosci czy falszywosci hipotez nie jest w
ogóle brany pod uwage. Jedynym celem teorii jest
konstruowanie prognoz. Jesli prognozy okaza sie
trafne, czyli znajda potwierdzenie w testach
empirycznych, to oznaczac to bedzie tylko tyle,
ze teoria okazala sie uzytecznym instrumentem
przy ich formulowaniu (dosc popularne w naukach
ekonomicznych). 5. Retoryka Zdolnosc do
przekonania wiekszosci do slusznosci pewnych
pogladów, koncepcji.

20
Metodologia nauk ekonomicznych
Co swiadczy o niedostatku warsztatowym w warstwie
metodologicznej 1. Brak swiadomej refleksji
metodologicznej 2. Wszystkoizm 3. Gawedziarstwo
ekonomiczne 4. Utozsamianie problemu praktycznego
- empirycznego z problemem naukowym 5.Bledy w
formulowaniu hipotez banalnosc czy tez
oczywistosc (ludzie kupuja jedzenie by zaspokoic
glód), nieweryfikowalnosc (rozwój gospodarczy
zalezy od skrzatów), falszywosc zwiazku
przyczynowo - skutkowego (miesiac urodzenia
badacza decyduje o jego sukcesie na niwie nauk
ekonomicznych) 6. Bledy w formulowaniu
wypowiedzi wieloznacznosc, niedopowiedzenia,
nieostrosc, nieobalalnosc, ogólnikowosc,
banalnosc 7. Niepelnosc metodologiczna (opis bez
próby sformulowania uogólnienia i wyciagniecia
wniosków dotyczacych przyszlosci) 8. Naduzywanie
zasady pars pro toto 9. Przyczynkarstwo 10.
Stosowanie metod badawczych jako celu samego w
sobie 11. Bledy formalne w wykorzystaniu
poszczególnych metod badawczych
21
Metodologia nauk ekonomicznych

• Opracowano na podstawie
• Babbie E., Badania spoleczne w praktyce,
  Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
• Blaug M., Metodologia ekonomii, Wydawnictwo
  Naukowe PWN, Warszawa 1995.
• Czarny B, Pozytywizm i falsyfikacjonizm a sady
  wartosciujace w ekonomii, Szkola Glówna Handlowa,
  Warszawa 2004.
• Mayer T., Prawda kontra precyzja w ekonomii,
  Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
• Ratajczak M., Ekonomia jako nauka, w M.
  Slawinska, H. Witczak (red.), Podstawy
  metodologiczne prac doktorskich w naukach
  ekonomicznych, PWE, Warszawa 2008
• Slawinska M., Witczak H. (red.), Podstawy
  metodologiczne prac doktorskich w naukach
  ekonomicznych, PWE, Warszawa 2008
• Stachak S., Wstep do metodologii nauk
  ekonomicznych, KiW, Warszawa 1997.
• Wojtyna A., Ewolucja keynesizmu a glówny nurt w
  ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Zimniewicz K., Kilka refleksji o naukach o
  zarzadzaniu, Pomocnicze materialy dydaktyczne,
  Studia doktoranckie - Wydzial Zarzadzania,
  Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Zeszyt I, Poznan
  2005.

22
Metodologia nauk ekonomicznych
Dziekuje za uwage