BASARISIZ

1
BASARISIZ ÇOCUK

• Çocuklar neden basarisiz olur? Eger çocuklara
  konusmayi biz ögretmeye kalksaydik asla
  ögrenemezlerdi.
• Okul, çocugun yasamindaki ilk toplumsal kurumdur.
  Okul kisiye yasaminda gerekli olacak degerleri ve
  bilgileri kazandirirken topluma uyum saglamasi
  için gerekli sosyallesme becerilerini de
  kazandirmaktadir.
• Okul döneminde çocuk yepyeni bir yasama baslamis
  ve farkli tavirlar gelistirme ihtiyacindadir. Bu
  dönemde aile ve ögretmen tutumlari çocugun okul
  döneminde basarili olmasi açisindan oldukça önem
  tasimaktadir.
• Okul basarisizligi ögrencinin gerçek yetenegi
  ile okuldaki basarisi arasinda görülen farklilik
  olarak tanimlanabilir.Egitim bilimleri sözlügünde
  okul basarisizligi ögrencinin gizil
  yeteneklerinin altinda sayilan bir basari olarak
  tanimlanmaktadir.Okul basarisizligi gösteren
  çocuklarin okul basarilari, gerçek yeteneklerinin
  altinda seyretmektedir. Bu çocuklar, genellikle
  yeteneklerini kapasitelerinin altinda kullanmaya
  programlanmislardir.
• Egitimde basarisizlik üst üste yigilir, birikerek
  çogalir. Bu nedenle basarisizligin mümkün
  oldugunca erken fark edilmesi önemlidir. Okul
  yillarinin ilk dönemlerinde fark edilen
  basarisizlik, ilkögretim süresince düzeltilmezse,
  çocugun tüm okul yasamini etkileyebilir.

2

• Okul basarisizligini üç önemli faktör
  etkilemektedir
• Ev ve aile ortami
• Özgüven
• Otonomi, kendi kendini yönetme
• Güdülenme (Motivasyon)
• Basari konusunda anne ve babanin tutumu ve
  destegi
• Ebeveynin asiri baskisi
• Ebeveynin beklentisi
• Stres olusturan olumsuz ev kosullari.
• Bireysel özellikler
• Okul ve ögretme

3

• Ev ve aile ortami
• Özgüven Ögrenmeden keyif alip haz duymak büyük
  ölçüde çocugun özgüvenine baglidir. Yakin çevresi
  çocugun ihtiyaçlarini fark ederek, karsilamaya
  çalistiginda özgüven için önemli adimdir.
• Çocuk sicak, sevecen ve tutarli bir aile
  ortaminda sevgiyi bulur. Kendi kendine yetmeyi,
  kendinden hosnut olmayi, kendine saygi duymayi
  ögrenir. Çünkü kabul görmekte ve kisiligine saygi
  duyulmaktadir. Özgüvenli olmak, çocugun karsisina
  güven duymasini saglar.
• Otonomi (kendi kendini yönetme) Anne baba
  çocugun dis dünyayi kesfetme ve tanimak için
  yaptigi girisimleri destekledigi, bagimsiz olmasi
  konusunda çocugu tesvik ettiginde, çocuk kendi
  kendine yetmenin hazzini yasar. Okulöncesi
  döneminde kendi basina giyinir, soyunur, yemegini
  yer, oyuncaklarini toplar. Okul döneminde
  tahtadan ödevini çeker ve evde tek basina yapar.
  Yapamadigi zaman da davranisinin sorumlulugunu
  üstlenerek sorununu ögretmeniyle kendi basina
  çözmeye çalisir.
• Güdüleme (motivasyon) Genellikle basarisiz
  çocuk, motivasyonu eksik olan çocuktur.
  Motivasyonu gelistirmek için, çocugun kendine
  olan güvenini kazandirmak, ailenin em önemli
  görevi olmalidir.
• Küçük yastan itibaren firsatlar olusturulur ve
  bu firsatlari degerlendirmesi için çocuk
  cesaretlendirilir.
• Tesvik edici tutum, çocugu arastirmaya ve yeni
  seyler ögrenmeye yöneltilir.
•          

4

• Örnegin, gelisimin ilk yillarinda çocuk sulu
  hamuru nasil kek haline geldigini merak eder.
  Anne bu etkinligi çocuguyla paylasirken, kekin
  çöpe atilma riskine ragmen kendi kekini yapmasi
  için ona firsat vermelidir.
• Olumsuz durumlarla karsi karsiya gelen çocugun,
  yeni bir durum karsisinda tekrar harekete
  geçmesinde yardimci olmaliyiz. Onun sevkini
  kiracak davranislardan kaçinmaliyiz. Bir annenin,
  Bak gördün mü? Rezil ettin pastayi. Ben
  yapamazsin demistim. Bir daha elini bu islere
  sürme. yerine Ilk deneme için gayet
  basariliydin. Ama bir sonra ki sefer yagini biraz
  daha az koyalim mi? tarzinda bir yaklasim çocugu
  motive eder. Basariya ulasmasi için yeni adimlar
  atmasina yardimci olur.
• Basari konusunda anne-babanin tutumu ve destegi 
  Anne ve baba, çocugun bireysel kapasitesinin
  elverdigi oranda yapabileceginin en iyisini
  yapmasi bekler. Bu arada önemli olan, çocugun
  basarilarinin saygi ile karsilanmasi, buna
  karsilik hazir ve yeterli olmadigi bir takim
  seyleri basarip, tamamlamasi konusunda baski
  yapilmamalidir. Anne ve baba, çocugun zorlanmasi
  halinde, çözüme yardimci olmak ve onun
  kaygilarini paylasmak üzere gerekli olan destegi
  göstermektedir.Bir çocuk kardesinden daha az
  yetenekli olabilir.Önemli olan da, çocugun
  baskalarindan farkli olan yetenek ve
  özelliklerinin belirlenerek su yüzüne çikarilmasi
  ve buna olarak, ondaki güven duygusunun
  pekistirilmesidir.
• Aile, okula önem vermemis, karsi bir tutum
  takinmis veya ögretmeni küçümsemisse, çocuk
  bunlarin etkisinde kalarak basarisiz olabilir.
  Çocugun okul faaliyetlerine ailenin ilgi
  göstermemesi, onu köreltir. Bunun sonucu çocuk
  basarisiz olabilir.
•  

5
AILE TUTUMLARININ BASARIYA ETKISI

• Ailelerin tutumlari da farkliliklar
  göstermektedir.
• Bu ailelerin özellikleri ise
• Kati durum gösteren "otoriter aileler Ögrencinin
  ders çalismasindan tutun da birçok davranisina
  kadar çocuga baski uygulamaktadirlar.Bu gibi
  ailelerde yasayan ögrencilerde karne korkusu daha
  fazla yasanmakta.
• Hatta bu ögrenciler ders çalistiklari halde
  sinavlarda istedigi performansi
  gösterememektedirler. Ayrica otoriter aile
  yapisinda yetisen ögrenciler sinavlarda
  heyecanlanip basaramama hissine kapilarak dogru
  cevap verememektedirler.
• Asiri Kontrolcü aileler, bu tip aileler çocugun
  ders çalisma süreçlerini kontrol altinda
  tuttuklarindan çocuklarinin tek baslarina is
  yapabileceklerine inanmazlar . Çocugu oturtup
  ders çalistirir, yada ödev yaptirirlar.Bu
  davranisi gösteren ailelerin çocuklari sorumluluk
  duygusunu kazanamazlar. Kisilik gelistiremezler.
• Asiri koruyucu aileler,Bu tür ailelerin çocuklari
  onlar için her seyden önemlidir.Onlara
  kiyamazlar.Sen dur çocugum senin yerine ben
  okuyayim ,ödevini ben yapayim yorulma,üzülme diye
  çocuklarini korurlar.Çocuklarina ödev yapma ve
  ders çalisma sorumlulugu vermediklerinden.
  Çocuklarini tembellestirirler.
• Destekleyici aileler, Bu tür aileler çocugunu
  zorlamadan daha küçük yaslarda çocuguna
  yapabilecekleri görevleri vererek ve bunlari
  yaptiginda da olumlu pekistireçler vererek onlara
  güven duygusunu asilamaktadirlar. Çocugunu asiri
  kontrol etmezler. Sorumluluklarini hatirlatan bir
  davranis sergilerler. Çocugunu kontrol ederken
  destekleyici ve dengeleyici bir davranis
  gösterirler.

6

• Ebeveynin asiri baskisi Çocuk erisemeyecegini
  düsündügü yüksek basariya ulasmak için asiri ve
  sürekli ebeveyn baskisi hissettigi zaman bu sabit
  baski ile basa çikamaz. Buna bagli olarak anne
  babasinin kendisinden bekledigini düsündügü
  basariya elde edemez. Bu duygu, onu yeni
  girisimler için cesaretsiz kilar.
• Elestirici anne baba tutumu karsisinda çocukta
  içe çekilme, utangaçlik ya da özellikle ders
  konusunda yalan söyleme egilimi görülebilir.
  Bunun yani sira psikosomatik bas agrilari, tirnak
  yeme ve yetersiz arkadas iliskileri
  rastlanabilir. Böyle bir ortamda büyüyen 11
  yasindaki bir 5. sinif çocugu duygularini su
  sekilde ifade etmektedir Bazen düsünüyorum da
  ben niye dünyaya geldim. Biraz düsük not
  aldigimda annem asiri derecede tepki gösteriyor.
  Kiziyor, bagiriyor. Bazen babam ona engel olmak
  istiyor
• Çocugu basarili arkadaslariyla kiyaslamak yerine
  kendisiyle kiyaslamak gerekir. Önemli olan
  çocugun dünü ile bugünü arasinda görülebilen
  somut farktir.
• Ebeveynin beklentisi Anne babanin beklentisi
  çocugun yeteneginin üzerinde ve yüksek oldugu
  zaman çocugun cesareti kirilir. Çocuk anne babayi
  hayal kirikligina ugratmaktan korkar. Olusan bu
  basarisizlik kaygisi çocugu yeni girisimlerden
  ve denemelerden alikoyar. Düsük beklentide ise
  çocuk kendini zorlamaz.çünkü zaten annesi ondan
  ödevini tamamlamasini beklememektedir.
• Stres olusturan olumsuz ev kosullari Günümüzde
  stres, bireyin ihtiyaçlarinin karsilanamamasindan
  ortaya çikan duygusal gerilim olarak
  tanimlanmaktadir.

7

• Çocukluk stresleri , ihtiyaçlarin
  karsilanamamasindan kaynaklandigi gibi, eriskinle
  çocugun algilama farkliliklarindan da
  kaynaklanabilir.
• Çocuklar için stres yaratan ortamlar yakin bir
  aile üyesinin ölümü, anne babanin yeniden
  evlenmesi, seyahate bagli uzun süreli ebeveynden
  ayri kalma, aile içinde hastalik,yeni okul, yeni
  ögretmen,annenin hamileligi, kardes dogumu,okula
  yeni baslama, okulu bitirme veya tasinma
  sayilabilir.Bu olumsuz durumlar çocugun
  gelisiminin yani sira okul yasamini da olumsuz
  etkiler.
• Okuma ve matematikte basarisizlik gösterebilir.
  Bazi çocuklarda davranis sorunlari yasanir,
  utangaç, suskun, olabilirler ve içe
  çekilebilirler.
• Bireysel özellikler
• Bilissel, fiziksel ve duygusal olgunluk
  yetersizlikleri, okul basarisini etkiler. Çocugun
  IQ seviyesinin yasitlarina oranla düsük olmasi,
  ögrenme güçlügü, depresyon, davranim bozuklugu,
  dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugunun
  mevcut olmasi, bedensel bir engelinin veya
  rahatsizliginin bulunmasi, görme-isitme kayiplari
  önem tasimaktadir. 
• Son zamanlarda oldukça çok karsimiza çikan
  duygusal zeka (emotion quotient), kisinin
  kendisinin ve digerlerinin hislerini ve
  duygularini izleme, bunlar arasinda ayirim yapma
  ve bu bilgiyi düsünce ve eylemlerinde kullanma
  becerisini içeren, sosyal zekanin bir alt
  kümesidir.

8

• Zeka ve zeka testleriyle ilgili arastirmalar,
  insanlari salt bilgiye dayanan yetilerle ölçmenin
  dogru olup olmadigi üzerinde odaklanmakta. Çoklu
  zeka kuramina göre çocugun, bilinen 8 zeka
  türünden (Sözel-dilsel, mantiksal- matematiksel,
  müziksel-ritmik, bedensel-kinestetik,
  görsel-uzamsal, içsel, kisiler arasi, doga) en az
  birine sahip oldugu düsünülerek pek çok alanlarda
  degerlendirmeye tutulmalidir. Eger bu sekilde
  yaklasilmazsa basarisiz ögrenci diye
  nitelendirilen ögrencilerin sayisi artar. Burada
  basarisiz olan egitim sistemidir.
• Harvard Üniversitesinden ve The New York Timesda
  davranis ve beyin bilimleri konularindan sorumlu
  psikolog Daniel Goleman tarafindan gelistirilmis
  ve duygusal zeka becerilerinin, bilissel zeka
  dedigimiz (IQ)dan daha önemli oldugunu 1995
  yilinda yayinlanan Duygusal Zeka adli kitabinda
  kanitlamaya çalismis.
• Akademik zeka basari için gereklidir, ancak
  basariyi garanti etmez. Basarinin anahtari EQ
  dedigimiz duygusal zekadir. Duygusal zeka ise 1-6
  yas arasinda ailede verilen egitimle gelisir

9

• Basari için önemli gibi görünen duygusal
  nitelikleri betimlemek için bu terimden
  yararlanilmis. Bu nitelikler sunlari kapsar  
• Empati. Duygulari ifade etme ve anlama.
• Mizacini kontrol etme.
• Bagimsizlik. Uyum saglayabilme.
• Begenilme. Kisiler arasi sorunlari çözme.
• Sebat. Sevecenlik. Nezaket. Saygi.

10

• Okul ve ögretmen
• Ögretmenin ögretim yili basinda sergiledigi tutum
  önemlidir. Bu tutum olumsuz davranislari
  pekistirebildigi gibi daha iyi ve doyum saglayici
  bir okul hayati için yeni umutlar yaratabilir.
• Her çocugun kendini duygusal ve sosyal açidan
  güvenli hissedebilecegi, ögretmeninin ve
  arkadaslarinin ona gülmeyecegi bir ortam ihtiyaci
  vardir.  Ancak bundan çocuk korkularini ve
  güvensizligini yenmeye ve okuldan basarili olmaya
  baslayabilir.
• Besinci siniflari okutan bir ögretmenimle
  konusuyorduk ögretmenim siniftaki basarisiz bir
  ögrencisinden bahsetti. Ögrenci daha önce baska
  bir ilde bulunuyormus. Anne ve baba çalisiyor.
  Iki kardesler, çocuk evin büyügü. Ögretmen,
  ögrencinin bir sey söyleyecegi zaman yanima gelip
  kisik bir sesle konustugundan bahsetti. Bunun
  sebebinin de ögrencinin arkadaslarinin onunla
  dalga geçmesinden korkmasi olabilecegini söyledi.
  
• Çocuga basarabilecegi görev ve sorumluluklar
  verilmeli (sinif gazetesini yönetme, müzik kolu
  baskanligi, sinif baskanligi gibi.). Fakat lider
  olma özelligini basarili ögrencilerin gösterdigi
  düsünülmektedir. Basarisiz çocuklara yardimin en
  önemli ögelerinden biri, basari tecrübeleri
  yaratilarak güvenini güçlendirmektir. Çünkü
  ögrenmekten ve kesfetmekten dogan heyecan ve
  memnuniyeti tadamamis çocuklarin normal okul
  çalismalari konusunda yeterince gayretli olmalari
  beklenemez

11

• Basarisiz çocuklar düsük performanslari yüzünden
  bir türlü gerçeklestiremedikleri paylasmaya
  siddetle ihtiyaç duyarlar.
• Basarisiz bir ögrencim olan A. Kendisiyle o
  kadar küskün ki herhangi bir yazili ödev almaktan
  korkmaktadir. Çok çekingen oldugundan, ona
  basindan geçen heyecan verici bir olayi yazmasi
  seklinde bir ödev verdim. Ödevinden, kedileri ne
  kadar çok sevdigini ve kendisine bir kedi hediye
  edildiginde basindan geçen olaylari anlatiyordu.
  Daha sonra kedisi hakkinda sinifta sunacagi bir
  konusma hazirlamasini teklif ettim. Biraz
  tereddütten sonra kabul etti. Çok memnun
  olmustum. Bana öyle geliyor ki, onu ilgilendiren
  seyleri baskalari ile de paylasabileceginin
  farkina varmasi, kendine güveninin gelismesinde
  yardimci olacaktir.
• Ögretmen, ögrencinin ilerleyebilecegine ve
  yeteneklerini kullanabilecegine inanirsa , çocuk
  kendine olan güvenini kazanir ve sonuçta basarili
  olabilir. Bu nedenle okul basarisizligi gösteren
  çocuklar, sorumluluk almaya yönlendirilmeli,
  tesvik edilmeli ve çabalari takdir edilmelidir.
  (Yavuzer 2001 167)
• Okul basarisizligi bir kisirdöngüdür. Bu döngü,
  ancak ögretmenin beklentisini yüksek tutarak
  ögrenciyi motive etmesiyle kirilabilir.
  Ögretmenin beklentisi düsük ise, ögrenciye daha
  az övgü ve dikkat gösterecektir. Bu dogrultuda
  ögrencinin basari konusundaki beklentisi
  düsecektir.Daha az çaba sarfeden ögrenci daha
  düsük notlar alacaktir. Bu dogrultuda ögretmenin
  ögrenciden beklentisi daha da azalacaktir. Bu
  kisir döngüden kurtulmak için beklentimizi yüksek
  tutmamiz gerekecektir. Su yanilgiya düsmememiz
  gerekmektedir " Adnan sen basarabilirsin, sana
  güveniyorum. Cemil sen zaten basarisizsin, senden
  bir beklentim yok.".
• Ögretmenin, ögrencinin okuldaki basarisinda
  oynadigi rolün yani sira birde okulun özellikleri
  çocugun okuldaki basarisini etkileyebilir.

12

• Kemal Özalpler Ilkögretim Okulu rehberlik
  servisinin, ögrenciler üzerinde yaptigi bir
  arastirmada
• Sinifimiz çok kalabalik, sikisik oturuyoruz.
• Okulumuzda tuvalet ve lavabolar temiz degil.
• Okul dersliklerimiz temiz degil
• Kantinimiz pahali
• Okulumuzda sürekli para istiyorlar.
• Bazi arkadaslarim kendilerini çok büyük
  görüyorlar.
• Okulda verilen cezalardan korkuyorum.
• Okulumuz iyi isinmiyor. 
• Bunlara benzer sebeplerden dolayi çocuklar
  okuldan soguyabilir. Okula gelmek istemeyebilir,
  ögretmenine ve arkadaslarina karsi olumsuz tutum
  gelistirebilir. Bunun sonucunda da okulda
  basarisiz olabilir.

13

• Bunlara benzer sebeplerden dolayi çocuklar
  okuldan soguyabilir. Okula gelmek istemeyebilir,
  ögretmenine ve arkadaslarina karsi olumsuz tutum
  gelistirebilir. Bunun sonucunda da okulda
  basarisiz olabilir.
• Çocugun karnesini gören ailenin, çocuga olumsuz
  yönde asiri tepki göstermesini engellemek için,
  okul- aile isbirliginin etkili bir biçimde
  sürdürülmesi faydali olabilir. Ayni zamanda çoklu
  zeka kuramindan yola çikarak çocugun pek çok
  zeka türünden en az birisine sahip oldugu
  düsünülmeli ve çocuk tek bir zeka türünden
  degerlendirilmeye tutulmamali.
• Okullarda rehberlik hizmetlerine yer verilmeli,
  zaman zaman yapilan testlerle, ögretmen
  gözlemleriyle ve ailelerle yapilan görüsmeler
  sonucunda ögrencinin basarisiz olmasina neden
  olan etkenler arastirilmali. Bu sonuçlar isiginda
  ögrenciye destek olunmali, olumsuzluklar uygun
  kosullarda ortadan kaldirilmali yada ögrenciyi
  basarisizliga sürüklemesine engel olunmali,
  ögrencinin basariyi tatmasi saglanmalidir.

14

• Ögrencilerinizi kolejlere ya da Anadolu
  liselerine hazirlamak yerine, onlari yasama
  hazirlayin ve öncelikle ögrenmeyi sevdiriniz.
• Ögrencilerinizi ayri ayri taniyarak, onlari
  farkli sosyo- ekonomik ve kültürel dünyalardan
  gelen, farkli potansiyellere sahip bagimsiz
  bireyler olarak kabul ediniz.degerlendirmelerinizi
  bu ölçülere göre yaptiginiz takdirde kiyaslama
  yanilgisina düsmezsiniz.
• Öncelikle davranis bozuklugu veya uyum sorunu
  gösteren ögrencilerinizin sorunlariyla mesgul
  olunuz. Ancak bu takdirde sinifinizda basarili
  bir ögrenme ortami olusturulabilir.
• Ögrencilerinize yönelttiginiz beklenti
  düzeylerinizin farkli olmamasina, çesitli
  etkenlere bagli olarak onlara degisik yaklasimda
  bulunmamaya özen gösteriniz.sunu biliniz ki sözlü
  olmasa da beden dilinizle tüm davranislariniz
  ögrencilerin tamami tarafindan dikkatle
  izlenmekte ve degerlendirilmektedir.
• Basarisiz ögrencilerinizin basarabilecegi bir
  konu ya da etkinlik bulunuz. Basarmasi ve
  arkadaslariyla paylasmasi için onu
  destekleyiniz.basardiktan sonra da övgü ve
  takdiri ihmal etmeyiniz. Burada önemli olan
  çocuga basarinin tadini aldirmaktir.
  basarilmis eylem bireyi yeni basarilar için
  motive eder. Bunun için tetigin bir biçimde
  çekilmesi gerekir.
• Basarisiz ögrenciyi, sinif içinde asagilamak ve
  dislamak onu hiçbir sekilde basariya yöneltmez.
  Tam tersine basarisizlik kaygisinin pekismesini
  saglar.

15
Aileye göre basarili ögrenci Aileye göre basarisiz ögrenci Basarili ögrenciye göre aile Basarisiz ögrenciye göre aile
Neseli Kolay uyar Hirçin Sosyal, Girisken Mantikli Iyimser Durgun Uysal Öfkeli Uyumsuz, Çekingen Duygusal Kötümser Neseli Sosyal Koruyucu Arkadasça Iyimser Isbirlikçi Huysuz Sosyal Olmayan Koruyucu Arkadasça olmayan Kötümser Anlayissiz
Tablo 1 Ailelerle basarili ve basarisiz
ögrencilerin mizaç özellikleri (Okul Basarisindan
Hayat Basarisina, Doç. Dr. Ilhan Kasatura)  
16

• KAYNAKÇA
• YAVUZER, Haluk. Çocuk Egitimi El Kitabi.Istanbul,
  Remzi Kitabevi, 2001 Ekim
• ÖNCÜL,Remzi. Egitim ve Egitim Bilimleri Sözlügü.
  M.E.B.
• ÇELENK, Süleyman. Okul Basarisinin Ön Kosulu
  Okul Aile Dayanismasi, Abant Izzet Baysal
  Üniversitesi,2003KASATURA, Ilhan. Okul
  Basarisindan Hayat Basarisina.
• BAYGINER, Mehmet- BILGIÇ, Necati. Anne Babalar
  Için Karne Zamani8230!, Mamak Rehber
  Ögretmenler Arastirma Merkezi
• FINDIKÇI, Ilhami. Davranis Bilimleri Uzmani.
  Karnedeki Basari Ögrenci Kadar, Ögretmen ve Ana
  Babalarin Basarisidir!, Yasadikça Egitim/45/1996