Bolesti srca i krvnih sudova u Srbiji

1
Bolesti srca i krvnih sudova u Srbiji mr
sc.med. Nataša Mickovski ing. stat. Sanja
Savkovic Institut za javno zdravlje Srbije Dr
Milan Jovanovic Batut
2
Javno-zdravstveni znacaj

• bolesti srca i krvnih sudova, kardiovaskularne
  bolesti,
• bolesti cirkulatornog sistema MKB X I00-I99
• -vodeci uzrok obolevanja
• vodeci uzrok radne nesposobnosti
• vodeci uzrok apsentizma
• vodeci uzrok prevremene smrtnosti (pre 65.
  godine)

3
Javno-zdravstveni znacaj
bolesti srca i krvnih sudova, kardiovaskularne
bolesti, bolesti cirkulatornog sistema MKB X
I00-I99
pocetak 21.-tog veka
pocetak 20.-tog veka
VODECI UZROK OBOLEVANJA I UMIRANJA ŠIROM SVETA U
OVOM VEKU 2020.god nerazvijene zemlje - dvostruki
teret
4
Javno-zdravstveni znacaj
bolesti srca i krvnih sudova, kardiovaskularne
bolesti, bolesti cirkulatornog sistema MKB X
I00-I99
17,1 miliona zemlje u razvoju i nerazvijene
zemlje 82 smrtnosti 60 opterecenja ishemijskih
bolesti srca (DALY- godine života korigovane u
odnosu na nesposobnost)
5
Javno-zdravstveni znacaj
SVETSKI DAN SRCA
Svetska federacija za srce (World Heart
Federation) vodi globalnu borbu protiv bolesti
srca i moždanog udara, putem ujedinjene zajednice
od 200 clanica. Svetski dan srca (World Heart
Day) je ustanovljen da poveca javno znanje o
rizicima i da unapredi mere prevencije. Svetska
federacija za srce obavezala se da prevencijom i
kontrolom bolesti srca i krvnih sudova mozga
pomogne ljudima širom sveta da žive duže i
kvalitetnije. Svoje aktivnosti Svetska
federacija za srce je, pre svega, fokusirala ne
nerazvijene i srednje razvijene zemlje.
6
Javno-zdravstveni znacaj
SVETSKI DAN SRCA
Ova godina predstavlja jubilej obeležavanja
Svetskog dana srca (WHD). Nakon 10 godina od
obeležavanja prvog Svetskog dana srca, u
septembru 2000. godine, Svetska federacija za
srce i njene clanice mogu da se pohvale napretkom
u poboljšanju zdravlja srca. Svake godine je
Svetski dan srca posvecen nekoj drugoj temi i
obeležava se pod drugacijim sloganom. Ova
jubilarna godina obeležavanja WHD posvecena je
unapredenju zdravlja srca na radnom mestu i
obeležava se pod sloganom Ja radim srcem!
7
Javno-zdravstveni znacaj
STRUKTURA UMIRANJA OD KVB
svet
Srbija
  Ishemijska bolest srca (MKB10 I20-25)/ Ischaemic heart disease (ICD10 I20-25)
  Cerebrovaskularna bolest (MKB10 I60-69)/ Cerebrovascular disease (ICD10 I60-69)
  Ostale bolesti srca i sistema krvotoka/ Other cardiovascular diseases
Institut za javno zdravlje Srbije, 2010 WHO,
Noncommunicable Diseases, 2008
8
Javno-zdravstveni znacaj
STRUKTURA SVIH UZROKA SMRTI U SRBIJI, 2009
Institut za javno zdravlje Srbije, 2010
9
Javno-zdravstveni znacaj
104.000 umrlih od svih uzoka 56.951 KVB all ages
CR777,9/100.000 20-64 AGE 7.167 KVB 20-64 age
CR158,3/100.000 12,6 svaki 8. umrli od KVB
10
Javno-zdravstveni znacaj
10 POJEDINACNIH UZROKA SMRTI U STRUKTURI SVIH
UZROKA SMRTI U SRBIJI, 2009.
od 20 do 64 god.
od 0 do 75 god.
Institut za javno zdravlje Srbije, 2010
11
Javno-zdravstveni znacaj
STRUKTURA UMIRANJA OD KVB, UZRAST OD 20 DO 64,
2000 I 2009. GODINA
Institut za javno zdravlje Srbije, 2010
12
Mortalitet od KVB, 20 do 64 godine, Srbija,
2000-2009.
-29
-24
-31
13
Mortalitet od IBS, 20 do 64 godine, Srbija,
2000-2009.
-22
-27
-21
14
Mortalitet od AIM, 20 do 64 godine, Srbija,
2000-2009.
-29
-27
-35
15
Mortalitet od CVB, 20 do 64 godine, Srbija,
2000-2009.
-35
-39
-44
16
Mortalitet od HTA, 20 do 64 godine, Srbija ,
2000-2009.
51
76
16
17
Mortalitet od KVB, 0 do 64 godine, evropski
region i Srbija , 2008.
18
Mortalitet od IBS, 0 do 64 godine, evropski
region i Srbija , 2008.
19
Mortalitet od CVB, 0 do 64 godine, evropski
region i Srbija , 2008.
20
Teret bolesti za pojedinacne poremecaje zdravlja
(DALYs u ), Srbija i Evropa, 2000.
Rang
77
80
DALYs - Disability-adjusted life years - Godine
života korigovane u odnosu na nesposobnost
The Burden of Disease and Injury in Serbia, 2003.
21
DALY za 18 izabranih poremecaja zdravlja u odnosu
na pol, Srbija, 2000.
rang muškarci muškarci žene žene
rang poremecaj zdravlja poremecaj zdravlja
1 ishemijska bolest srca 27,64 cerebrovaskularne bolesti 25,59
2 cerebrovaskularne bolesti 18,04 ishemijska bolest srca 19,98
3 rak pluca 13,40 depresija 12,32
4 saobracajni traumatizam 6,92 rak dojke 8,57
5 samoubistvo 6,34 dijabetes 7,35
6 depresija 5,49 rak pluca 4,57
7 dijabetes 4,93 kolorektalni rak 3,82
8 kolorektalni rak 4,47 rak grlica materice 3,00
9 rak želuca 3,11 nefritis i nefroza 2,48
10 porodajna asfiksija i trauma 2,33 saobracajni traumatizam 2,34
11 nefritis i nefroza 2,14 samoubistvo 2,15
12 astma 2,11 rak želuca 2,07
13 mala telesna težina na rodenju 0,73 astma 1,06
14 tuberkuloza 0,70 porodajna asfiksija i trauma 1,98
15 HIV/AIDS 0,35 mala telesna težina na rodenju 0,82
16 gubitak vida i sluha 0,30 gubitak vida i sluha 0,43
17 rak dojke 0,09 tuberkuloza 0,29
18   HIV/AIDS 0,19
od ukupnog DALY-ja
The Burden of Disease and Injury in Serbia, 2003.
od ukupnog DALY-ja
The Burden of Disease and Injury in Serbia, 2003.
22
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci populacionog registra
Srbija 2006 2007 2008
Broj 21.422 21.821 22.058
Stopa 219,7 222,1 222,5
Vojvodina 2006 2007 2008
Broj 6172 6731 6528
Stopa 243,7 266,0 245,8
c.Srbija 2006 2007 2008
Broj 15.250 15.090 15.530
Stopa 211,1 206,1 210,9
Incidencija i mortalitet od akutnog koronarnog
sindroma u 2006, 2007, 2008, Srbijia na
100.000 stanovnika prema standardnoj populaciji
Evrope
23
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci populacionog registra
2006, 2007, 2008 Srednjebanatski najviša stopa
2006, 2007 Jablanicki najniža stopa 2008
Moravicki najniža stopa
Incidencija i mortalitet od akutnog koronarnog
sindroma u 2006, 2007, 2008, Srbija na 100.000
stanovnika prema standardnoj populaciji sveta
24
Coronary event rates by sex, adults aged 35 to
64, MONICA European Project populations
MEN
WOMEN
MONICA population code Survey years Coronary event rates per 100.000
BEL-CHA 1983/1992 487
FIN-NKA 1983/1992 835
FRA-TOU 1985/1993 233
GER-EGE 1985/1993 370
LTU-KAU 1983/1992 498
POL-WAR 1984/1994 586
RUS-MOC 1985/1993 477
SPA-CAT 1985/1994 210
SWE-NSW 1985/1994 509
UNK-BEL 1983/1993 695
YUG-NOS 1984/1995 422
MONICA population code Survey years Coronary event rates per 100.000
BEL-CHA 1983/1992 118
FIN-NKA 1983/1992 145
FRA-TOU 1985/1993 36
GER-EGE 1985/1993 78
LTU-KAU 1983/1992 80
POL-WAR 1984/1994 153
RUS-MOC 1985/1993 92
SPA-CAT 1985/1994 35
SWE-NSW 1985/1994 119
UNK-BEL 1983/1993 188
YUG-NOS 1984/1995 101
Age-standardized rates by European standard
population European cardiovascular disease
statistics,2008
25
Age-standardized rates/100.000 of acute coronary
events by European standard population Serbia,
1984/95, 2008.
2008.
Region Gender 25 - 64 M/F 35 - 64 M/F 0 - 64 M/F 0 -75 M/F
Serbia male female 321 114 3 430 153 3 192 68 3 310 146 2
Vojvodina male female 375 130 3 504 174 3 223 78 3 364 163 2
Central Serbia male female 301 108 3 402 145 3 180 65 3 292 140 2
Gender
1984/1995.
35 - 64
M/F
Yugoslavia male 422 4 Novi Sad female 101
Age-standardized rates by European standard
population Incidence and Mortality of Acute
Coronary Syndrome in Serbia, 2007 European
cardiovascular disease statistics, 2008
26
Javno-zdravstveni znacaj
bolesti srca i krvnih sudova, kardiovaskularne
bolesti, bolesti cirkulatornog sistema MKB X
I00-I99
75 konvencionalni faktori rizika stil života
pušenje, krvni pritisak, holesterol, nepravilana
ishrana, gojaznost, fizicka neaktivnost socijalno-
ekonomski status
27
FAKTORI RIZIKA ZA POJAVU KVB

NEPROMENJIVI I PROMENJIVI FAKTORI RIZIKA
GLAVNI FAKTORI RIZIKA UZRAST, POL, PUŠENJE,
ABNORMALNI LIPIDNI STATUS, HIPERTENZIJA, ŠECERNA
BOLEST SU UZROCNO NEZAVISNO POVEZANI
PREDISPONIRAJUCI NASLEÐE, GOJAZNOST, TIP
GOJAZNOSTI, FIZICKA NEAKTIVNOST, NEPRAVILNA
ISHRANA, ORALNI KONTRACEPTIVI, STRES,
SOCIJALNO-EKONOMSKI STATUS SU UZROCNO, ALI NE I
NEZAVISNO POVEZANI MARKERI RIZIKA POVIŠENE
VREDNOSTI TRIGLICERIDA, FIBRINOGENA, CRP,
HOMOCISTEIN, LIPOPROTEIN(a) SU POVEZANI, ALI VEZA
NIJE UZROCNA
GLAVNI PROMENJIVI POVIŠEN KRVNI PRITISAK,
ABNORMALNI LIPIDNI STATUS, PUŠENJE, FIZICKA
NEAKTIVOST, GOJAZNOST, NEPRAVILNA ISHRANA,
ŠECERNA BOLEST OSTALI PROMENJIVI NIZAK
SOCIJALNO-EKONOMSKI STATUS, DUŠEVNA OBOLJENJA,
STRES, ALKOHOL, UPOTREBA IZVESNIH LEKOVA,
LIPOPROTEIN(a), LVH NEPROMENJIVI POL, UZRAST,
NASLEÐE FAKTORI RIZIKA NOVIJEG DATUMA
HOMOCISTEIN, CRP, ABNORMALNOSTI KOAGULACIJE
(FIBRINOGEN)
28
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE7-19
GODINA 20 GODINA
POPULACIONO ISTRAŽIVANJE NA REPREZENTATIVNOM
UZORKU STANOVNIKA SRBIJE STARIJIH OD 7 GODINA, NA
NACIONALNOM NIVOU I NA NIVOU GEOGRAFSKIH OBLASTI
2000. GODINA 5497 DOMACINSTAVA
CILJEVI ISTRAŽIVANJA 2006. GODINE 1. PROCENA
ZDRAVSTVENOG STANJA, IDENTIFIKACIJA VODECIH
ZDRAVSTVENIH PROBLEMA I POTREBA, KORIŠCENJE ZS I
ZADOVOLJSTVO KORISNIKA ZZ 2. ISPITAJU RAZLIKE U
ZDRAVSTVENOM STANJU, IZLOŽENOSTI FAKTORIMA
RIZIKA I KORIŠCENJU ZS U ODNOSU NA DEMOGRAFSKE
KAR, SOCIJALNO-EKONOMSKI STATUS, GEOGRAFSKU
OBLAST I TIP NASELJA 3. USTANOVE PROMENE U
POKAZATELJIMA ZDRAVSTENOG STANJA, UCESTALOSTI
FAKTORA RIZIKA, KORIŠCENJU ZS I ZADOVOLJSTU
KORISNIKA U ODNOSU NA 2000.GODINU
29
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
UCESTALOST HRONICNIH BOLESTI KOD STANOVNIKA
UZRASTA OD 20 GODINA
2006. GODINA
2000. GODINA
HIPERTENZIJA 20,0
HIPERTENZIJA 23,0
UCESTALOST POVIŠENOG KRVNOG PRITISKA
TA134,2/82,0 mmHg
TA133,7/82,7 mmHg
MUŠKARCI, STARIJI OD 45 GODINA, JUGOISTOCNA
SRBIJA, NAJNIŽA ŠKOLSKA SPREMA, NAJSIROMAŠNIJI
ŽENE, STARIJI, SEOSKI TIP NASELJA, NAJNIŽA
ŠKOLSKA SPREMA
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
30
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
UHRANJENOST KOD STANOVNIKA UZRASTA OD 20 GODINA
Uhranjenost 2000. () 2006. ()
POTHRANJENOST 7,4 2,3
NORMALNA UHRANJENOST 38,6 38,3
PREDGOJAZNOST 36,6 36,2
GOJAZNOST 17,3 18,3
2000. BMI26,0 kg/m2
2006. BMI26,7 kg/m2
PORAST SA UZRASTOM, NIŽIM STEPENOM OBRAZOVANJA,
VEOMA DOBRO MATERIJALNO STANJE GOJAZNI I
POTHRANJENI
PORAST SA UZRASTOM DO 64 GOD, NIŽI STEPEN
OBRAZOVANJA, VEOMA DOBRO MATERIJALNO STANJE I
MUŠKARCI PREDGOJAZNOST
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
31
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
MENTALNO ZDRAVLJE - SKOR SKALE PSIHOLOŠKOG
DISTRESA PREKO 58
UCESTALOST NERVOZE, POTIŠTENOSTI, TUGE,
ISCRPLJENOSTI, UMORA
2006. GODINA
2000. GODINA
59,5
55,8
UZRAST OD 45-54, ŽENE, GRADSKA NASELJA, LOŠE
MATERIJALNO STANJE
UZRAST STARIJIH OD 55, ŽENE,VANGRADSKA NASELJA,
NASIROMAŠNIJI I SIROMAŠNI PREMA IB
POZITIVNA OSECANJA KOD SAMO 4,4 BEOGRAD,
NAJBOGATIJI
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
32
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
ISHRANA
SVAKODNEVNA KONZUMACIJA SVEŽEG VOCA I POVRCA I
RAZMIŠLJANJE O ZDRAVLJU I NACINU ISHRANE
2006. GODINA
2000. GODINA
POVRCE 42,4 VOCE 34,4 NACIN ISHRANE 15,4
POVRCE 54,8 VOCE 44,0 NACIN ISHRANE 19,9
nikada ne razmišlja o zdravlju
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
33
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
FIZICKA AKTIVNOST
SLOBODNO VREME, REKREACIJA, TIP POSLA
2006. GODINA
2000. GODINA
SLOBODNO VREME 67,7 REKREACIJA 25,5 SEDENTARNI
TIP POSLA 31,1
SLOBODNO VREME 63,4 REKREACIJA 13,7 SEDENTARNI
TIP POSLA 25,2
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
34
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
PUŠENJE
UCESTALOST PUŠACA SE U POSMATRANOM PERIODU
SMANJILA SE ZA 6,9
2000. GODINA
2006. GODINA
40,5 IZLOŽENOST U KUCI
72,4 IZLOŽENOST NA RADNOM MESTU 27,3 SVEST O
ŠTETNOSTI 34,6
33,6 IZLOŽENOST U KUCI
61,7 IZLOŽENOST NA RADNOM MESTU 44,9 SVEST O
ŠTETNOSTI 57,5
PAD JE IZRAZITIJI KOD MUŠKARACA, ALI JE I DALJE
PUŠENJE ZASTUPLJENIJE KOD MUŠKARACA SVAKODNEVNO
PUŠI 27,7 VIŠE IH JE U VOJVODINI, U GRADU
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
35
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
ALKOHOL
2000. GODINA KONZUMACIJA 47,5 SVAKODNEVNO 3,3
2006. GODINA KONZUMACIJA 40,3 SVAKODNEVNO 3,4
PROSECNI BROJ DNEVNO POPIJENIH DOZA 8,3
PROSECNI BROJ DNEVNO POPIJENIH DOZA 6,4
SVAKODNEVNO MUŠKARCI, STARIJI, VOJVODINA, SEOSKA
PODRUCJA, NAJNIŽA ŠKLSKA SPREMA
SVAKODNEVNO MUŠKARCI, STARIJI OD 75 GODINA,
ISTOCNA SRBIJA, NAJSIROMAŠNIJI
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
36
Faktori rizika, Srbija, 2000 i 2006.
Zdravstveno stanje stanovništva Srbije, 2000 i
2006. godina
Zdravstveno stanje stanovništva Srbije, 2006
37
ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠTVA SRBIJE 20
Prevalencija () odraslog stanovništva sa
navedenim oboljenjima prema polu
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
38
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci hospitalnog registra
Prosecan uzrast bolesnika lecenih u KJ 64 godine

Incidencija i mortalitet od akutnog koronarnog
sindroma u 2006, 2007, 2008, Srbijia
39
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci hospitalnog registra
Distribucija bolesnika prema dobnim grupama
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
40
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci hospitalnog registra
Incidencija i mortalitet od akutnog koronarnog
sindroma u 2006, 2007, 2008, Srbija
41
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci hospitalnog registra
Data from National Hospital Registry of ACS
(REACS) in 2008
age 64,2411,74 (18-108 age) 63 male
37 female 62,3411,70 67,3311,13 70
male 6212 30 female 7012 EHS ACS II
Izvor Ministarstvo zdravlja R.Srbije.
Istraživanje zdravlja stanovnika Republike
Srbije. 2006. godina osnovni rezultati, Beograd
2007.
42
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci hospitalnog registra
Data from National Hospital Registry of ACS
(REACS) in 2008
43
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci hospitalnog registra
Data from National Hospital Registry of ACS
(REACS) in 2008
44
Akutni koronarni sindrom u Srbiji, 2006-2008.
godina, podaci hospitalnog registra
Godina 2006 2007 2008
vreme u minutima 210 180 180
blagovremena PTCI i fibrinoliticka terapija
45
Javno-zdravstveni znacaj
Promenjivi faktori rizika
FAKTORI RIZIKA
Nepromenjivi faktori rizika
VELIKE PROMENE CE NASTATI KAO REZULTAT PREVENCIJE
46
HVALA NA PAŽNJI!