Elektroniczne instrumenty platnicze

1
Elektroniczne instrumenty platnicze

• Przedstawienie pojecia pieniadza i innych srodków
  platniczych
• Przedstawienie pojecia elektronicznych
  instrumentów platniczych
• Charakterystyka poszczególnych eip

2
Pojecie pieniadza
3
Inne podzialy
4
Inne podzialy
5
Pieniadz gotówkowy

• banknoty i monety emitowane przez NBP, bedace na
  podstawie ustawy prawnym srodkiem platniczym w
  Polsce i którym panstwo nadalo moc umarzania
  zobowiazan pienieznych.

6
Pieniadz gotówkowy- podstawa prawna emisji

• Konstytucja RP, art. 227
• Centralnym bankiem panstwa jest Narodowy Bank
  Polski. Przysluguje mu wylaczne prawo emisji
  pieniadza oraz ustalania i realizowania polityki
  pienieznej. Narodowy Bank Polski odpowiada za
  wartosc polskiego pieniadza.

7
Pieniadz gotówkowy- podstawa prawna emisji

• Ustawa o Narodowym Banku Polskim
• Art. 31. Znakami pienieznymi Rzeczypospolitej
  Polskiej sa banknoty i monety opiewajace na zlote
  i grosze.
• Art. 32. Znaki pieniezne emitowane przez NBP sa
  prawnymi srodkami platniczymi na obszarze
  Rzeczypospolitej Polskiej.

8
Pieniadz gotówkowy- podstawa prawna emisji

• Ustawa o denominacji zlotego
• Art. 1. 1. Poczynajac od dnia 1 stycznia 1995 r.
  Narodowy Bank Polski dokona ekwiwalentnej
  denominacji zlotego, wprowadzajac do obrotu
  pienieznego nowa polska jednostke pieniezna.
• 2. Nowa jednostka pieniezna o nazwie zloty bedzie
  dzielila sie na 100 groszy.

9
Pieniadz gotówkowy
10
Pieniadz bankowy

• Zapis na rachunku prowadzonym przez bank.
• Brak definicji ustawowej

11
Pieniadz elektroniczny

• Pojecie pieniadze elektronicznego definiowane
  jest w wielu aktach prawnych, z których
  najwieksze znaczenia ma Dyrektywa Parlamentu
  Europejskiego i Rady 2000\46\EC w sprawie
  podejmowania i prowadzenia dzialalnosci przez
  instytucje pieniadza elektronicznego oraz nadzoru
  ostroznosciowego nad ich dzialalnoscia oraz
  ustawa Prawo bankowe

12
Dyrektywa

• wartosc pieniezna stanowiaca prawo do roszczenia
  wobec emitenta która jest
• przechowana na urzadzeniu elektronicznym
• wyemitowana w zamian za srodki platnicze o
  wartosci nie mniejszej niz wartosc wyemitowana
• srodkiem platniczym akceptowanym przez podmioty
  inne niz instytucja emitujaca.

13
Ustawa prawo bankowe

• Wartosc pieniezna stanowiaca elektroniczny
  odpowiednik znaków pienieznych, która spelnia
  lacznie nastepujace warunki
• jest przechowywana na elektronicznych nosnikach
  informacji,
• jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w
  zamian za srodki pieniezne o nominalnej wartosci
  nie mniejszej niz ta wartosc,
• jest przyjmowana jako srodek platniczy przez
  przedsiebiorców innych niz wydajacy ja do
  dyspozycji,
• na zadanie jest wymieniana przez wydawce na
  srodki pieniezne,
• jest wyrazony w znakach pienieznych.

14
Instytucja pieniadza elektronicznego

• Instytucja pieniadza elektronicznego jest osoba
  prawna nie bedaca bankiem, dzialajaca w formie
  spólki akcyjnej utworzonej i dzialajacej na
  podstawie zezwolenia wlasciwych wladz lub
  przepisów prawa, której przedmiotem dzialania
  jest prowadzenie we wlasnym imieniu i na wlasny
  rachunek dzialalnosci polegajacej na wydawaniu do
  dyspozycji i wykupie pieniadza elektronicznego
  oraz rozliczanie transakcji dokonywanych przy
  uzyciu instrumentów pieniadza elektronicznego-
  art. 2 pkt 5 UoEIP

15
Róznice miedzy pieniadzem gotówkowym a
bezgotówkowym

• Pieniadz gotówkowy
• jest prawnym srodkiem platniczym
• zaplata ma charakter prawnorzeczowy
• zwolnienie z zobowiazania z chwila zaplaty
• powszechnosc akceptacji
• anonimowosc stron

• Pieniadz bezgotówkowy
• nie jest prawnym srodkiem platniczym
• zaplata ma charakter obligacyjny
• zwolnienie z zobowiazania z chwila dokonania
  rozliczenia
• konieczne istnienie dodatkowego porozumienia
• brak anonimowosci (z wyjatkiem pieniadza
  elektronicznego)

16
Srodki pieniezne

• Pieniadze (banknoty i monety) oraz jednostki
  pieniezne (rozrachunkowe) krajowe i zagraniczne,
  tak w gotówce, jak i na rachunku bankowym lub w
  formie lokaty pienieznej, czeki i weksle obce,
  jezeli sa one platne w ciagu 3 miesiecy od daty
  ich wystawienia, oraz metale szlachetne, jezeli
  nie sa zaliczane do rzeczowych skladników majatku
  obrotowego- ustawa z dnia 29 wrzesnia 1994 r. o
  rachunkowosci, art. 3 ust. 1 pkt. 1.

17
Srodki platnicze

• srodkami platniczymi wymienianymi w ustawach,
  poza srodkami pienieznymi sa weksle, czeki,
  czeki podróznicze, akredytywy, polecenia wyplat,
  przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe
  platne w walucie polskiej oraz dewizy - pelniace
  funkcje platnicza weksle, czeki, czeki
  podróznicze, akredytywy, polecenia wyplat,
  przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe
  platne w walutach obcych

18
Srodki platnicze a srodki zaplaty

• Srodek platniczy to srodek, którym dokonujemy
  zaplaty

• Srodek zaplaty to srodek, przy pomocy którego
  dokonujemy zaplaty.

19
Elektroniczne instrumenty platnicze- definicja

• Kazdy instrument platniczy, w tym z dostepem do
  srodków pienieznych na odleglosc, umozliwiajacy
  posiadaczowi dokonywanie operacji przy uzyciu
  elektronicznych nosników informacji lub
  elektroniczna identyfikacje posiadacza niezbedna
  do dokonania operacji, w szczególnosci karta
  platnicza lub instrument pieniadza
  elektronicznego- art. 2 ust. 4 ustawy o
  elektronicznych instrumentach platniczych

20
Posiadacz

• osoba fizyczna, osoba prawna lub inny podmiot,
  który na podstawie umowy o elektroniczny
  instrument platniczy dokonuje w swoim imieniu i
  na swoja rzecz operacji okreslonych w umowie.

21
Uzytkownik karty platniczej

• osoba fizyczna upowazniona przez posiadacza do
  dokonywania w imieniu i na rzecz posiadacza
  operacji okreslonych w umowie, której dane
  identyfikacyjne sa umieszczone na karcie
  platniczej

22
Operacja

• wyplata gotówki, wydanie polecenia przelewu lub
  polecenia zaplaty albo dokonanie zaplaty przy
  uzyciu elektronicznego instrumentu platniczego

23
Podzial elektronicznych instrumentów platniczych
24
Karta platnicza- definicja

• Ustawa prawo bankowe, art. 4 ust. 1 pkt 4
• Karta identyfikujaca wydawce i uprawnionego
  posiadacza, uprawniajaca do wyplaty gotówki lub
  dokonywania zaplaty, a w przypadku karty wydanej
  przez bank lub instytucje ustawowo upowazniona do
  udzielania kredytu- takze do dokonywania wyplaty
  gotówki lub zaplaty z wykorzystaniem kredytu

25
Karta platnicza

• Z fizycznego punktu widzenia karta platnicza to
  plytka laminowanego PCV o standardowych wymiarach
  54 x 86 x 0,76 mm., okreslonych przez ISO
  (International Organization for Standarization).
  Standardy miedzynarodowych systemów kart
  platniczych reguluja jej wyglad zewnetrzny oraz
  charakterystyczne cechy zewnetrzne. Na karcie
  znajduja sie cechy okreslajace przynaleznosc do
  któregos z systemów, a takze wiele elementów
  sluzacych do weryfikacji okaziciela, sprawdzenia
  waznosci karty oraz zabezpieczajacych karte przed
  uzyciem przez osoby niepowolane.

26
Karty platnicze- podzial
27
Karta kredytowa

• Karta platnicza umozliwiajaca posiadaczowi
  korzystanie z przyznanego mu kredytu
  odnawialnego, z uwzglednieniem limitu do
  wysokosci którego mozna placic karta nie
  posiadajac srodków na koncie, sposobu splaty oraz
  wysokosc odsetek naleznych wydawcy karty, który
  udziela kredytu.

28
Karta debetowa

• Karta funkcjonujaca na zasadzie rozliczania
  wykonanych transakcji natychmiast po otrzymaniu
  przez bank informacji o ich przeprowadzeniu.
  Najczesciej karta debetowa mozna poslugiwac sie
  do wysokosci aktualnego stanu rachunku
  powiekszonego czasami o dostepny limit zadluzenia.

29
Karta obciazeniowa

• Karta pozwalajaca na dokonywanie platnosci oraz
  pobieranie gotówki, nie znajdujacej sie na
  rachunku jej posiadacza. Moment platnosci jest
  odroczony w stosunku do momentu zakupu. Dzien
  rozliczenia karty z reguly ustalany jest w
  umowie.

30
Fizyczny podzial kart
31
Podzial ze wzgledu na ilosc podmiotów bioracych
udzial w transakcji
32
Podmioty biorace udzial w transakcji

• Wydawca
• Posiadacz/uzytkownik
• agent rozliczeniowy
• akceptant

33
Wydawca

• Brak definicji ustawowej
• Nie okreslono katalogu form organizacyjno-prawnych
  , wiec wydawca moze byc kazdy przedsiebiorca (z
  wyjatkiem kart kredytowych, gdzie wydawca musi
  miec uprawnienie do udzielania kredytów)

34
Organizacje wydawców kart

• Jest wlascicielem symbolu karty i wszystkich praw
  do niej. Udziela ona prawa do emisji i czuwa nad
  caloscia polityki i wizerunku danej karty, ustala
  wewnetrzne regulacje dotyczace dzialania systemu
  oraz swiadczy uslugi autoryzacyjne i
  rozliczeniowe, sama nie wydajac kart platniczych
  i nie zawierajac umów z akceptantami

35
Organizacje wydawców kart

• Obecnie na swiecie wydawcy kart platniczych sa
  skupieni w dwóch miedzynarodowych systemach.
  Jednym z nich jest zdecentralizowany system
  bankowy, do którego naleza Visa International,
  Europay, MasterCard, Japan Credit Bureau. Drugim
  jest zcentralizowany system klubowy American
  Express oraz Diners Club.

36
Posiadacz

• Posiadaczem karty platniczej moze byc osoba
  fizyczna, osoba prawna lub jednostka
  organizacyjna nie posiadajaca osobowosci prawnej,
  mogaca jednak byc podmiotem praw i obowiazków.

37
Akceptant

• Przedsiebiorca, który zawarl z agentem
  rozliczeniowym umowe o przyjmowanie zaplaty przy
  uzyciu elektronicznych instrumentów platniczych

38
Agent rozliczeniowy

• bank badz inna osoba prawna zawierajace z
  akceptantami umowy o przyjmowanie zaplaty przy
  uzyciu elektronicznych instrumentów platniczych

39
Umowa o karte platnicza

• Przez umowe o karte platnicza wydawca karty
  platniczej zobowiazuje sie wobec posiadacza karty
  platniczej do rozliczania operacji dokonanych
  przy uzyciu karty platniczej, a posiadacz
  zobowiazuje sie do zaplaty kwot operacji wraz z
  naleznymi wydawcy kwotami oplat i prowizji lub do
  splaty swoich zobowiazan na rachunek wskazany
  przez wydawce

40
Obowiazki posiadacza

• Posiadacz jest obowiazany do
• przechowywania karty platniczej i ochrony kodu
  identyfikacyjnego, z zachowaniem nalezytej
  starannosci,
• nieprzechowywania karty platniczej razem z kodem
  identyfikacyjnym,
• niezwlocznego zgloszenia wydawcy utraty lub
  zniszczenia karty platniczej,
• nieudostepniania karty platniczej i kodu
  identyfikacyjnego osobom nieuprawnionym.
• zglosic wydawcy niezgodnosci w zestawieniu
  operacji

41
Obowiazki wydawcy

• Wydawca obowiazany jest
• wydac karte platnicza
• przyjmowac przez cala dobe zgloszenia posiadaczy
  lub uzytkowników kart platniczych o utracie lub
  zniszczeniu karty platniczej, dokonywane przy
  wykorzystaniu dostepnych srodków komunikowania.
• prowadzic rejestr zgloszen utraty lub zniszczenia
  karty
• udostepnic posiadaczowi zestawienia operacji
  dokonanych z uzyciem karty

42
Ograniczenie odpowiedzialnosci posiadacza

• posiadacza obciazaja operacje dokonane z uzyciem
  utraconej karty platniczej do czasu zgloszenia
  wydawcy jej utraty, do kwoty stanowiacej
  równowartosc w zlotych 150 euro. Postanowienia
  umowne mniej korzystne dla posiadacza sa niewazne

43
Zaplata karta platnicza- model prawny

• Umowa o karte platnicza jest umowa nienazwana.
  Prawa i obowiazki stron nie pozwalaja na
  jednoznaczne zakwalifikowanie jej do
  którejkolwiek z umów uregulowanych w kodeksie
  cywilnym. Ma ona charakter kauzalny, odplatny i
  dwustronnie zobowiazujacy. Jest ona konsensualna,
  o wylacznie obligacyjnych skutkach. Nie posiada
  ona cech umowy wzajemnej, ewentualna oplata za
  wydanie i korzystanie z karty nie stanowi
  odpowiednika swiadczenia wydawcy, jest jedynie
  oplata manipulacyjna.

44
Zaplata karta platnicza jako przekaz

• Przekazujacego i przekazanego laczy wewnetrzny
  stosunek pokrycia, w ramach którego, jesli
  przekazany jest dluznikiem przekazujacego, to ma
  obowiazek honorowac przekaz, a jego swiadczenie,
  które czyni odbiorcy przekazu jest zarachowane na
  jego dlug u przekazujacego (tzw. przekaz w dlug).
  Jezeli przekazujacy nie jest dluznikiem
  przekazanego a spelni przekazane swiadczenie,
  staje sie wierzycielem przekazujacego w rozmiarze
  odpowiadajacym temu swiadczeniu (tzw. przekaz w
  kredyt).

45
wydawca
akceptant
posiadacz
46
Umowa o przyjmowanie zaplaty karta platnicza
Umowa o karte platnicza
Zaplata karta platnicza
47
przekazany
Przedmiot przekazu- swiadczenie pieniezne
Prosze zaplacic z mojego rachunku
Odbiorca przekazu
Upowazniam do przyjecia zaplaty od wydawcy
Skutek- umorzenie zobowiazania
Przekazujacy
48
Instrument pieniadza elektronicznego

• urzadzenie elektroniczne, na którym jest
  przechowywany pieniadz elektroniczny, w
  szczególnosci karta elektroniczna zasilana do
  okreslonej wartosci- art. 2 ust. 6 ustawy o
  elektronicznych instrumentach platniczych.

49
Instrument pieniadza elektronicznego

• Elektroniczna portmonetka

• Instrument programowy

50
Podmioty biorace udzial w zaplacie pieniadzem
elektronicznym

• wydawca
• posiadacz
• akceptant

51
Wydawca

• Wydawanie instrumentu pieniadza elektronicznego
  jest tzw. bezwzgledna czynnoscia bankowa, a wiec
  do jej wykonywania upowaznione sa jedynie banki
  lub inne podmioty na podstawie przepisów prawa.

52
Posiadacz

• Posiadaczem instrumentu pieniadza elektronicznego
  moze byc osoba fizyczna i prawna, a takze
  jednostka organizacyjna nie posiadajaca
  osobowosci prawnej, jesli zostaly wyposazone
  przez ustawe w zdolnosc do nabywania we wlasnym
  imieniu i na wlasny rachunek praw i obowiazków w
  sferze prawa materialnego

53
Akceptant

• przedsiebiorca, który zawarl z agentem
  rozliczeniowym umowe o przyjmowanie zaplaty przy
  uzyciu instrumentu pieniadza elektronicznego

54
Umowa o instrument pieniadza elektronicznego

• Przez umowe o instrument pieniadza
  elektronicznego bank albo instytucja pieniadza
  elektronicznego zobowiazuja sie do udostepnienia
  posiadaczowi pieniadza elektronicznego w zamian
  za srodki pieniezne o nominalnej wartosci
  wydanego pieniadza elektronicznego

55
Obowiazki wydawcy

• Zapewnienie bezpieczenstwa w zakresie przesylania
  pieniadza elektronicznego, wprowadzajac
  rozwiazania uniemozliwiajace znieksztalcenie lub
  pozyskiwanie przez osoby nieuprawnione informacji
  o czynnosciach i rozliczeniach prowadzonych z
  posiadaczem.
• umozliwienie posiadaczowi, za pomoca
  udostepnionego instrumentu pieniadza
  elektronicznego, identyfikacje co najmniej 5
  ostatnich operacji zrealizowanych przy uzyciu
  tego instrumentu oraz stanu srodków pozostajacych
  i przechowywanych na instrumencie pieniadza
  elektronicznego.
• informowanie posiadacza o sposobie oznaczenia
  miejsc, w których mozna dokonac ponownego
  zasilenia instrumentu pieniadza elektronicznego

56
Obowiazki posiadacza

• Posiadacz zobowiazany jest do niezwlocznego
  zawiadomienia wydawcy o utracie pieniadza
  elektronicznego, na warunkach i zasadach
  okreslonych w umowie. Zobowiazany jest takze do
  odpowiedniej starannosci co do utrzymania w
  tajemnicy przed osobami trzecimi kodu
  identyfikacyjnego, pozwalajacego na korzystanie z
  pieniadza elektronicznego zapisanego na
  instrumencie

57
Model prawny umowy o instrument pieniadza
elektronicznego

• umowa dwustronna, której elementy wymienione sa w
  ustawie o elektronicznych instrumentach
  platniczych. Ma ona charakter kauzalny,
  dwustronnie zobowiazujacy, jest takze odplatna.
  Wydawca zawsze jest podmiotem gospodarczym,
  przedsiebiorca spelniajacym odpowiednie warunki
  przewidziane prawem. Uzytkownik moze byc
  konsumentem, który nie zawiera umowy bezposrednio
  w zwiazku z prowadzona dzialalnoscia gospodarcza,
  w zwiazku z tym umowa moze miec charakter
  konsumencki. Umowa o instrument pieniadza
  elektronicznego powinna zawierac w sobie dwie
  powiazane ze soba umowy- jedna, dotyczaca samego
  instrumentu, na którym przechowywany jest
  pieniadz elektroniczny oraz druga, zawierajaca
  postanowienia odnosnie samego pieniadza, warunków
  i sposobu jego wykorzystania, nabycia oraz zwrotu
  wydawcy.

58
Uslugi bankowosci elektronicznej

• aplikacje zwiazane z obsluga konta bankowego
  przez telefon oraz obsluga konta na odleglosc
  przy wykorzystaniu urzadzen elektronicznych oraz
  laczy telekomunikacyjnych

59
Umowa o uslugi bankowosci elektronicznej

• bank zobowiazuje sie do zapewnienia dostepu do
  srodków pienieznych zgromadzonych na rachunku za
  posrednictwem urzadzen lacznosci przewodowej lub
  bezprzewodowej wykorzystywanych przez posiadacza,
  a takze do wykonywania operacji lub innych
  czynnosci zleconych przez posiadacza,
• posiadacz upowaznia bank do obciazania jego
  rachunku kwota dokonanych operacji oraz naleznymi
  bankowi oplatami i prowizjami albo zobowiazuje
  sie do zaplaty naleznosci na rachunek wskazany
  przez bank, w okreslonych terminach

60
Obowiazki wydawcy

• Bank, swiadczac uslugi na podstawie umowy o
  uslugi bankowosci elektronicznej, obowiazany jest
  do
• zapewnienia posiadaczowi bezpieczenstwa
  dokonywania operacji, z zachowaniem nalezytej
  starannosci oraz przy wykorzystaniu wlasciwych
  rozwiazan technicznych,
• udostepniania posiadaczowi informacji o
  dokonanych operacjach i zrealizowanych z tego
  tytulu rozliczeniach oraz pobranych oplatach i
  prowizjach, w terminach i w sposób okreslony w
  umowie,
• niezwlocznego poinformowania o odmowie lub braku
  mozliwosci wykonania zleconej operacji z przyczyn
  niezaleznych od banku

61
Obowiazki posiadacza

• Posiadacz jest obowiazany do nieujawniania
  informacji o dzialaniu elektronicznego
  instrumentu platniczego udostepnionego w ramach
  umowy o uslugi bankowosci elektronicznej, których
  ujawnienie moze spowodowac brak skutecznosci
  mechanizmów zapewniajacych bezpieczenstwo
  zlecanych operacji

62
Model prawny uslug bankowosci elektronicznej

• umowa o swiadczenie uslug, bank przyjmuje na
  siebie obowiazek dzialania w odpowiedni sposób,
  zgodny z zakresem okreslonym w umowie.
  Najczesciej zwiazane sa one z prowadzeniem
  rachunku bankowego lub rachunku kredytowego dla
  klienta. Podstawa jest umowa prowadzenia rachunku
  bankowego, umowa o uslugi bankowosci
  elektronicznej zwiekszaja mozliwosc korzystania z
  tego rachunku poprzez poszerzenie kanalów dostepu
  i sposobów komunikacji z bankiem, wplywajacych na
  mozliwosc korzystania ze srodków pienieznych
  zgromadzonych na rachunku. Umowa taka przewiduje
  czesto równiez dostarczenie posiadaczowi rachunku
  bankowego, z którym uslugi bankowosci
  elektronicznej sa zwiazane urzadzen, które
  stanowia dodatkowe zabezpieczenie przed
  korzystaniem z nich przez osoby nieuprawnione.