MERKANTYLIZM (prekapitalizm, okres wczesnej akumulacji kapitalu)

1
MERKANTYLIZM(prekapitalizm, okres wczesnej
akumulacji kapitalu)
2
Plan wykladu

1. Pojecie merkantylizmu
2. Czas, miejsce i tlo historyczne
3. Merkantylizm wczesny
4. Merkantylizm wlasciwy
5. Podsumowanie

3

• ...Rózny stopien wzrostu bogactwa w róznych
  wiekach i u róznych narodów przyczynil sie do
  powstania odmiennych systemów ekonomii
  politycznej w kwestii bogacenia sie ludnosci,
  (...), systemu handlowego, (...), czyli systemu
  merkantylistycznego oraz systemu rolniczego "
• Adam Smith

4
Pochodzenie slowa merkantylizm

• z j. wloskiego
• mercante handlowiec

5
Pojecie merkantylizmu

• Merkantylizm jest pierwsza próba teoretycznej
  interpretacji kapitalistycznych stosunków
  produkcji, przy czym glówna uwaga skupiona jest
  na handlu.

6
Okres historyczny

• Poczatek XVI polowa XVIII wieku
• (okolo 250 lat)
• W Polsce od XVII wieku
• Epoka Odrodzenia

7
Obszar, na którym sie rozwinal

• Europa Zachodnia szczególnie Anglia i Francja,
  ale tez Wlochy, Hiszpania, Portugalia, Holandia,
  Niemcy

8
Rys historyczny

• Transformacja ustroju spoleczno-gospodarczego
• - okres upadku posiadlosci ziemskich
• - powstawanie narodu-panstwa
• - odkrycia szeregu wynalazków (kompas, naped
  wodny, druk, proch, czólenko latajace w przemysle
  tkackim, pierwsze próby wykorzystania wegla
  kamiennego) i zwiazany z nimi duzy wzrost sil
  wytwórczych
• Odrodzenie i negacja sredniowiecznych norm i
  regul zycia spolecznego
• Nastepstwo wielkich odkryc geograficznych

9
Merkantylizm, odkrycia geograficzne i uklad sil w
Europie

• Najwczesniej rozwinal sie we Wloszech jeszcze
  przed odkryciem Ameryki
• Gdy w XV w. Turcy opanowali basen morza
  sródziemnego zyskal popularnosc w Hiszpanii i
  Portugalii.
• Przelom XV i XVI wieku to liczne odkrycia
  geograficzne dokonane przez Portugalczyków i
  Hiszpanów.
• Portugalczycy oplywaja Afryke i jako pierwsi
  doplywaja do Azji Mniejszej.
• 1492 r. odkrycie Ameryki.

10
Merkantylizm, odkrycia geograficzne i uklad sil w
Europie

• Kolonie hiszpanskie Meksyk, Kalifornia, Peru,
  Chile
• Kolonie portugalskie Sycylia, Sardynia, Neapol.
• Pod koniec XVI w. Hiszpania traci znaczenie, w
  1588 r. zostaje rozbita flota hiszpanska
  (niezwyciezona armada) przez zjednoczone floty
  angielska i holenderska.
• Na miejsce Hiszpanii utrwala sie na morzu potega
  angielska.

11
Akumulacja pierwotna kapitalu

• Historyczny proces, polegajacy na przechodzeniu
  wlasnosci odbieraniu dotychczasowym wlascicielom
  (chlopom i rzemieslnikom) narzedzi produkcji i
  skupieniu ich w rekach nowych klas (klasa
  kapitalistów).

12
Proces akumulacji kapitalu

• Najbardziej burzliwie przebiegal w Anglii.
• Juz w XIII w. mialo miejsce tzw. ogradzanie,
  czyli odbieranie przez panów feudalnych pastwisk,
  które byly im potrzebne do wypasu owiec.
• W XV w. zaczeto rugowac chlopów takze z gruntów
  ornych.

13
Dwa etapy rozwoju merkantylizmu

• Merkantylizm wczesny, tzw. bulionizm
• Merkantylizm wlasciwy, tzw. manufakturowy,
  rozwiniety

14

• Wladza i bogactwo
• Bogactwo okresla ilosc posiadanych metali
  szlachetnych
• Calosc bogactwa swiat jest okreslona
• Celem dzialalnosci gospodarczej jest produkcja
• Merkantylizm byl idea burzuazji handlowej, która
  dazyla do nagromadzenia bogactwa.

15
Bogactwo narodu wymaga masowego ubóstwa
jednostek
16
Zluda Midasa

• Kult zlota
• Zloto poczatkowo tezauryzowane potem mialo za
  zadanie krazyc i aktywizowac
• procesy gospodarcze
• Zwiekszony naplyw zlota powodowal zachwianie
  równowagi gospodarczej
• Spadek wartosci srebra w porównaniu do zlota
  (prawo Greshama-Kopernika o ucieczce lepszych
  monet z obiegu)
• Zmiana stosunku do operacji kredytowych

17
Bilans handlowy

• 1. Eksport powinien zawsze przewyzszac import
• Indywidualnie z kazdym krajem
• W sposób laczny, z wszystkimi krajami
• 2. Panstwo powinno stac na strazy
  dodatniego bilansu handlowego
• 3. Zakaz eksportu zlota

18
Zródla bogactwa w merkantylizmie

• Merkantylizm angielski (handlowo wszechstronny)
  handel, ale dbano o rozwój wszystkich dziedzin
  gospodarki.
• Merkantylizm hiszpanski wydobycie kruszców
  szlachetnych
• Merkantylizm francuski (colberyzm, merkantylizm
  przemyslowy) handel wydobycie kruszców
  szlachetnych, od Colberta, który zapoczatkowal
  uprzemyslowienie Francji, kosztem rolnictwa
• Merkantylizm holenderski (handlowo-morski)
  nastawiony glównie na czerpanie korzysci z
  posrednictwa w handlu morskim.

19
Opnie merkantylistów na temat zródel bogactwa
kraju

• Bogactwa kraju plyna z pracy ludu wywiezionego na
  rynki obce.
• Zagranica kupujac krajowe towary daje
  zatrudnienie i placi zarobki krajowym robotnikom
• Hiszpanie sa biedni, bo kupuja towary zagraniczne
  placac kruszcem, a nie dodajac do niego swojej
  pracy.
• Handel wewnetrzny jest bezplodny w znaczeniu
  tworzenia bogactwa

20
Pieniadz w merkantylizmie

• Ocena dzialalnosci gospodarczej w odniesieniu do
  wartosci nominalnych a nie realnych

21
Analiza pozycji pieniadza w gospodarce

• Jean Bodin uznal, ze wzrost poziomu cen jest
  spowodowany naplywem kruszców
• John Locke poziom dzialalnosci gospodarczej
  zalezy od ilosci pieniadza w obiegu i szybkosci
  jego krazenia
• David Hume zaleznosci pomiedzy bilansem
  handlowym, poziomem cen i szybkoscia obiegu
  pieniadza

22

• Wazniejsi autorzy i ich dziela
• Thomas MUN, England 's Treasure by Forraign
  Trade, 1664 Bogactwo Anglii w handlu
  zagranicznym)
• Isaac NEWTON, Principia Mathematica, 1687 Zasady
  matematyki)Wiliam PETTY, Political Arithmetic,
  1960 Arytmetyka polityczna)
• Bernard MANDEVILLE, The Fable ofthe Bees,
  1714(tlum. pol. Bajka o pszczolach, 1957)
• David, HUME, Political Discourses, 1755 Dyskusje
  polityczne)
• Richard CANTILLON, Essay sur la nature du
  commerce en general, 1755 (Esej o istocie handlu
  w ogólnosci)

23

• William Petty, 1623-1687.

24

• John Locke, 1632-1704.

25

• David Hume, 1711-1776.

26

• Dorobek teoretyczny merkantylistów
• Zaczatki naukowej ekonomii
• Uznanie mozliwosci analizowania gospodarki
• Poparcie dla interwencji panstwa w gospodarke
• Dostrzezenie bledów w pogladach ekonomicznych
  wlasnego nurtu
• Brak zintegrowanego pogladu na funkcjonowanie
  gospodarki rynkowej