TEORIA PARYTETU SILY NABYWCZEJ

1
TEORIA PARYTETU SILY NABYWCZEJ
2
1. NOMINALNY I REALNY KURS WALUTOWY 1.1.
NOMINALNY KURS WALUTOWY ? NOMINALNY kurs
walutowy jest relacja wymienna pieniadza jednego
kraju na pieniadz innego kraju. Nominalny kurs
walutowy bedziemy oznaczac symbolem, en.
3
Zwykle kurs NOMINALNY zapisuje sie w sposób
BEZPOSREDNI jako liczbe jednostek waluty
zagranicznej placonych za jednostke waluty
krajowej (np. 0,25 USD/PLN). (Dalej stosuje
wlasnie taki sposób zapisu). Jednak niekiedy
(np. w Polsce) stosowany jest POSRED-NI sposób
zapisu tego kursu. Informuje on wtedy o liczbie
jednos-tek waluty krajowej placonych za jednostke
waluty zagranicznej (np. 4,00 PLN/USD).
4
NOMINALNY kurs walutowy ulega DEPRECJACJI
(DEWALUA-CJI), kiedy sily rynkowe powoduja jego
spadek (panstwo adminis-tracyjnie obniza jego
poziom). W efekcie za jednostke waluty krajo-wej
chetni placa mniej jednostek waluty obcej (np.
0,2 USD/PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).
5
NOMINALNY kurs walutowy ulega APRECJACJI
(REWALUA-CJI), kiedy sily rynkowe powoduja jego
wzrost (panstwo adminis-tracyjnie podnosi jego
poziom). W efekcie za jednostke waluty kra-jowej
chetni placa wiecej jednostek waluty obcej (np.
0,3 USD/ PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).
6
1.2. REALNY KURS WALUTOWY NOMINALNY kurs
walutowy jest relacja wymienna pieniadza jednego
kraju na pieniadz innego kraju. Natomiast
REALNY kurs walutowy jest relacja wy-mienna
innych niz pieniadz towarów z róznych
krajów. ?Realny kurs walutowy jest relacja
wymienna innych niz pieniadz towarów z róznych
krajów. A oto formalny zwiazek realnego, er, i
nominalnego, en, kursu walutowego er
en Pk/Pz, gdzie Pz i Pk to odpowiednio -
cena tej samej porcji dóbr za granica i w kraju.
7
Powiedzmy np., ze en0,3 dol./zl, Pk 100
zl, Pz 15 dol. W takiej sytuacji realny kurs
tej porcji dóbr, której dotycza ceny Pk i Pz,
wynosi er(enPk)/Pz(0,3dol./zl100 zl)/15
dol.30 dol./15 dol.2.
8
er(enPk)/Pz(0,3dol./zl100 zl)/15 dol.30
dol./15 dol.2porcje amerykanskie za porcje
polska. CO TO ZNACZY? Otóz w naszym przykladzie
cena wybranego do porównan koszyka dóbr jest w
Polsce 2 razy wyzsza niz w USA. Za te same
pieniadze, które wydalibysmy na koszyk polski, w
Stanach mozemy kupic 2 takie same koszyki dóbr.
Towary polskie nie sa zatem konkurencyjne cenowo
w porównaniu z towarami amerykanskimi.
9
A teraz pomyslmy o relacji er/er, czyli o
zmianie realnego kursu. Otóz er/er
(en/en)(pk/pz), gdzie en, er i en, er to
kursy odpowiednio - na poczatku i koncu okresu,
a pk i pz to indeksy zmiany krajowej i
zagra-nicznej ceny przecietnego koszyka dóbr.
er/er (enPk/Pz)/(enPk/Pz)
(enPkPz)/enPkPz) (en/en)(Pk/Pk)(Pz/P
z) (en/en)(Pk/Pk)/(Pz/Pz) (en/en)(
pk/100)/(pz/100) (en/en)(pk/pz)
er/er. Jak sie okazuje, znajac zmiane kursu
nominal-nego i indeksy cen, mozemy ustalic zmiane
kursu realnego w pewnym okresie.
10
er/er (en/en)(pk/pz). Powiedzmy, ze
nominalny kurs zlotego sie zmniejszyl z en0,3
dol./zl do en0,2dol./zl, a wskazniki
inflacji dla Stanów i Polski w tym roku sa równe
pz120 i pk240. Otóz, w takiej sytuacji
 er/er(en/en)(pk/pz)(0,2/0,3)(240/120)?21
?, co oznacza, ze w analizowanym okresie realny
kurs zlotego wzrósl o ?. Za pieniadze, które
wydalibysmy na porcje dóbr w Polsce, w Stanach
mozemy teraz kupic o ? wiecej porcji takich
samych dóbr niz na poczatku tego okresu.
11
er/er(en/en)(pk/pz)(0,2/0,3)(240/120)?21
?. W takiej sytuacji mówimy, ze trwa REALNA
APRECJACJA wa-luty krajowej. (Przeciez
miedzynarodowa sila nabywcza odnosnej kwoty
pieniadza krajowego sie powieksza). Realna
aprecjacja po-woduje, ze pogarsza sie cenowa
konkurencyjnosc krajowych towa-rów na rynkach
zagranicznych. (Wszak kupujac porcje dóbr w
kraju, nabywca traci coraz wiecej dóbr
zagranicznych).
12
er/er (en/en)(pk/pz). A oto inna
sytuacja. Powiedzmy, ze nominalny kurs zlotego
wzrósl z en0,3 dol./zl do en0,4dol./zl, a
wskazniki inflacji dla Stanów i Polski w tym roku
sa równe pz240 i pk120. Otóz, w takiej
sytuacji er/er(en/en)(pk/pz)(0,4/0,3)(120
/240)4?½?, co oznacza, ze w analizowanym
okresie kurs realny zlotego obni-zyl sie o ?. Za
pieniadze, które wydalibysmy na porcje dóbr w
Polsce, w Stanach mozemy teraz kupic o ? mniej
porcji takich samych dóbr niz na poczatku tego
okresu.
13
er/er(en/en)(pk/pz)(0,4/0,3)(120/240)4?½
?. W takiej sytuacji mówimy, ze doszlo do
REALNEJ DEPRE-CJACJI zlotego. Oznacza to, ze
nastapil wzrost miedzynarodo-wej cenowej
konkurencyjnosci polskich towarów.
14
2. OD CZEGO W DLUGIM OKRESIE ZALEZY REAL-NY KURS
WALUTOWY? Przyjrzyjmy sie czynnikom, które
decyduja o zmianach realnego kursu walutowego...
15
2.1. TEORIA PARYTETU SILY NABYWCZEJ (ang.
Pur-chasing Power Parity, PPP) Zgodnie z PRAWEM
JEDNEJ CENY takie same towary maja równa cene w
kraju i za granica. Jesliby cena porcji dobra w
jednym kraju byla inna niz za granica, oplacaloby
sie kupowac to dobro w kraju tanszym po to, aby
je sprzedac w kraju drozszym. Taki ARBITRAZ
TOWAROWY powodowalby wyrównanie sie cen takich
samych dóbr we róznych krajach. W praktyce
koszty transportu, zróznicowane cla i po-datki, a
takze odmienna polityka cenowa sprzedawców na
róz-nych rynkach powoduja, ze obserwacja
zaprzecza PRAWU JED-NEJ CENY. ----- Chodzi o
cene wyrazona w którejs z wchodzacych w gre
walut. Cene krajowa w drugim kraju przeliczamy na
walute partnera, stosujac nominalny kurs
walutowy.
16
TEORIA PARYTETU SILY NABYWCZEJ (TEORIA PPP) (ang.
purchasing power parity, PPP) jest UOGÓLNIENIEM
PRAWA JEDNEJ CENY i dotyczy wybranego arbitralnie
koszy-ka wielu dóbr, a nie jednego dobra. Jest
ona próba wyjasnienia poziomu realnego kursu
walutowego. Zgodnie z ta teoria nominalny kurs
waluty dazy do poziomu odpowiadajacego parytetowi
sily nabywczej. ?Nominalny kurs dwóch walut
odpowiada parytetowi sily nabywczej, kiedy za
jednostke jednej waluty mozna nabyc taka sama
porcje dóbr w kraju i za granica.
17
Zauwazmy, ze jesli nominalny kurs walutowy dwóch
walut odpowiada parytetowi ich sily nabywczej,
kurs realny jest równy er1. Przeciez miara
stosunku sily nabywczej dwóch walut jest wlasnie
realny kurs walutowy (erenPk/Pz). Jesli
enPk/Pz1, to enPkPz, czyli wyrazona w
pieniadzu zagranicznym cena wchodzacej w gre
porcji dobra w kraju (enPk) i za granica, Pz,
jest równa. Z kolei to oznacza, ze takze za
jednostke pieniadza zagranicznego i za jednostke
pieniadza krajowego w kraju i za granica mozemy
nabyc taka sama czesc tej porcji dóbr. Po
lacinie PARITAS znaczy RÓWNOSC, wiec PARY-TET
sily nabywczej znaczy RÓWNOSC sily nabywczej.
18
2.2. ARBITRAZ UZASADNIENIEM TEORII PARYTETU SILY
NABYWCZEJ. Rozpatrzmy trzy przypadki a)
ergt1, czyli enPkgtPz. Waluta krajowa jest
PRZEWARTOSCIOWANA (w stosunku do innych walut),
wszak to jej cena (czyli nominalny kurs walutowy
waluty krajowej) sprawia, ze za dana kwote
pieniadza krajowego mozna kupic wiecej za granica
niz w kraju.
19
a) ergt1, czyli enPkgtPz. Kurs walut nie
odpowiada ich parytetowi sily nabywczej. Towary
krajowe NIE SA konkurencyjne cenowo w porównaniu
z towarami zagranicznymi. Przeciez porcja dóbr
nabywana w kraju kosztuje WIECEJ niz taka sama
porcja dóbr nabywana za granica. Oplaca sie
zatem kupowac takie same towary za granica i
sprzedawac je w kraju. W efekcie Pk? i (lub)
en? oraz Pz?, wiec er?1.
20
Rozpatrzmy trzy przypadki b) erlt1, czyli
enPkltPz. Waluta krajowa jest NIEDOWARTOSCIOWANA
(w stosunku do innych walut). Wszak to jej cena
(czyli nominalny kurs walu-towy waluty krajowej)
sprawia, ze za dana kwote pieniadza kra-jowego
mozna kupic mniej za granica niz w kraju).
21
Rozpatrzmy trzy przypadki b) erlt1, czyli
enPkltPz. Kurs walut nie odpowiada ich
parytetowi sily nabywczej. Towary krajowe SA
konkurencyjne cenowo w porównaniu z towarami
zagranicznymi. Przeciez porcja dóbr nabywana w
kraju kosztuje MNIEJ niz taka sama porcja dóbr
nabywana za granica. Oplaca sie zatem kupowac
takie same towary w kraju i sprzedawac je za
granica. W efekcie Pk? i (lub) en? oraz Pz?,
wiec er?1.
22
Rozpatrzmy trzy przypadki c) er1, czyli
enPkPz. Kurs walut odpowiada wtedy ich
parytetowi sily nabywczej. Nie oplaca sie zatem
kupowac dobra w jednym kraju, aby sprzedac je w
innym kraju.
23
Podsumujmy Jesli poczatkowo erlt1 lub ergt1 za
sprawa ARBITRAZU TOWA-ROWEGO w dlugim okresie er
bedzie zmierzal do poziomu 1 (er?1). A zatem,
zgodnie z teoria PPP w dlugim okresie er zmie-rza
do poziomu 1. (Innymi slowy, w dlugim okresie
nominalny kurs walutowy dwóch walut odpowiada
parytetowi ich sily na-bywczej).
24
Jednak realny kurs walutowy zwykle odchyla sie od
1. Nawet odnoszacy sie do BigMaca kurs walut
krajowych z The Economist okazuje sie silnie
przewartosciowany lub niedowartosciowany.
Kolumna 5 tabeli pokazuje
odchylenia oficjalnego kursu walut krajowych do
dolara od bigmacowego kursu PPP. Dla Polski
chodzi o 35,4. Oficjalny kurs zlotego (3,30
zl/dol.) musialby spasc o 35,4, by zrównac sie z
bigmacowym kursem PPP (2,13 zl/dol.). Zloty
jest zatem NIEDOWARTOSCIOWANY do dolara.
Kurs
y
25
2.3. ABSOLUTNA I WZGLEDNA WERSJA TEORII PPP
Teoria PPP ma dwie wersje ABSOLUTNA
(mocniejsza) oraz WZGLEDNA (slabsza). WERSJA
ABSOLUTNA TEORII PPP Realny kurs walutowy, er,
jest zblizony do 1. Ta wersja teorii PPP NIE
ZNAJDUJE potwierdzenia w faktach.
26
WERSJA WZGLEDNA TEORII PPP er?1, lecz sila
dzialania czynników, które powoduja odchylenia
re-alnego kursu walutowego od 1 (np. koszty
transportu, róznice skladu koszyka dóbr
reprezentantów w róznych krajach uzywa-nego do
wyliczenia tempa inflacji) jest wzglednie stala.
Innymi slowy, zgodnie z wzgledna wersja teorii
PPP er?1, lecz w dlugim okresie poziom er waha
sie wokól pewnej sredniej wieloletniej.
27
W przypadku dlugiego okresu wzgledna wersja
teorii PPP jest O WIELE LEPIEJ potwierdzona
obserwacyjnie niz wersja absolut-na (zob.
rysunek).A ---------- A Cyt. za
D.Miles, A.Scott, Macroeconomics, John WileySons
Ltd., 2005.
28
W przypadku dlugiego okresu wzgledna wersja
teorii PPP jest O WIELE LEPIEJ potwierdzona
obserwacyjnie (zob. rysunek).A Na
rysunku widzimy, ze dlugi okres, o którym jest
mowa, moze trwac dziesieciolecia. Oczywiscie,
czyni to teorie PPP bezuzyteczna jako wskazówke
umozliwiajaca zyskowne inwestycje na rynku
walutowym... --- A Cyt. za D.Miles, A.Scott,
Macroeconomics, John WileySons Ltd., 2005.
29
Zauwazmy jeszcze, ze zgodnie z teoria PPP
(niezaleznie od jej wersji) STOPE ZMIANY
NOMINALNEGO KURSU WALUTY WYZNA-CZA CETERIS
PARIBUS RÓZNICA STÓP INFLACJI ZA GRANICA I W
KRAJU. Wszak er/er(en/en)(pk/pz), wiec
przy stalym kursie realnym, er/er1
(en/en)(pk/pz)1. Wynika stad, ze en/en
pz/pk, wiec zmiany en/en sa takie same jak
zmiany pz/pk.
30
ZMIANY en/en SA TAKIE SAME JAK ZMIANY
pz/pk... Powiedzmy, ze inflacja w Stanach wynosi
3, a w Kanadzie 1 i ze patrzymy z perspektywy
Stanów (USA to kraj, a Kanada zagranica).
W takiej sytuacji - ceteris paribus - dolar
amerykanski bedzie ule-gal deprecjacji wzgledem
dolara kanadyjskiego w tempie OKO-LO 2 na rok
(en/en101/103?0,98). Oczywiscie, podobnie
jak wzgledna wersja teorii PPP wniosek ten jest
stosunkowo dobrze potwierdzony empirycznie TYLKO
W PRZYPADKU DLUGIEGO OKRESU.
31
3. MIEDZYNARODOWE PORÓWNANIA POZIOMU ZYCIA
Nominalny kurs walutowy PPP jest wykorzystywany
do porów-nan poziomu zycia w róznych krajach.
Jak pamietamy, nominalny kurs walut, en,
odpowiada pa-rytetowi sily nabywczej, jesli kurs
realny jest równy 1, erenPk/Pz 1, czyli kiedy
enPkPz. Zastosowawszy nominalny kurs, en,
odpowiadajacy PPP, za jednostke jednej z walut
mozna nabyc taka sama porcje dóbr w kraju i - po
jej wymianie na druga z walut - za granica.
(Skoro za Pz jednostek jednej z walut mozna nabyc
taka sama porcje dóbr w kraju i za granica, to i
za jedna jednostke tej waluty mozna nabyc taka
sama porcje dóbr w kraju i za granica).
32
Powiedzmy, ze dochód per capita w kraju A (np.
1000 gdybów) prze-liczymy na walute kraju B po
kursie PPP (np. 1,25jl/gb). Mimo róz-nicy cen w
obu krajach za uzyskane 1250 jesli bedzie wtedy
mozna kupic w kraju B taki sam koszyk dóbr jak
ten, który za 1000 gb mozna bylo kupic w kraju A.
Okaze sie wtedy, czy dochód per capita w kraju
B (np. 1251 jl) jest wiekszy, czy mniejszy niz
dochód per capita w kraju A, czyli czy wystarcza
on na kupno wiekszego, czy mniejszego koszyka
dóbr.A ------------ A Po przeliczeniu dochodu
per capita w kraju A na walute kraju B wyrazona w
pieniadzu kraju B jednostka dochodu per capita
obywatela kraju A ma taka sama sile nabywcza jak
jednostka dochodu per capita obywatela kraju B.
Przeciez, przy obowiazujacym kursie nominalnym,
en, mozna za nia ku-pic taka sama porcje dóbr.
Oznacza to, ze dochody per capita w obu krajach
zmierzylismy taka sama jednostka miary.
33
Zauwaz, ze skoro dla kursu PPP - enPk/Pz1, to
enPkPz oraz enPz/Pk. Otóz dla róznych dóbr
ich ceny zagraniczna, Pz, i krajowa, Pk,
pozostaja do siebie w róznej proporcji. Wynika
stad, ze iloraz Pz/Pk zmienia sie, zaleznie od
skladu koszyka dóbr, którego dotycza ceny Pz i
Pk. Oznacza to, ze poziom kursu PPP, enPz/Pk,
zalezy od tego, jaka porcje dóbr wykorzystano dla
jego ustalenia... ISTNIEJE NIE JEDEN, LECZ
WIELE KURSÓW PPP!
34
Poziom kursu PPP, enPz/Pk, zalezy od tego, jaka
porcje dóbr wy-korzystano dla jego ustalenia...
Oczywiscie porównania poziomu zycia za pomoca
kursu PPP daja rózne wyniki, zaleznie od tego,
jaki kurs PPP zostal w ich trakcie zastosowany. W
przypadku krajów o podobnej strukturze konsumpcji
problem ten nie ma duzego znaczenia. W takim
przy-padku kurs PPP nalezy ustalic w oparciu o
TYPOWY dla obu krajów koszyk konsumowanych dóbr.
Jednak dla krajów o bardzo róznej strukturze
konsump-cji (np. Polska i Malezja?) koszyk taki
NIE ISTNIEJE i wynik po-równan poziomu zycia moze
zalezec od ARBITRALNEGO wybo-ru koszyka dóbr, w
oparciu o który ustala sie poziom kursu PPP...
35
ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkanców, PKB równa
sie tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji
PKB per capita wynosi 5500 jesli (jl). Oba kraje
wytwarzaja tylko wino i ryby. Tablica zawiera
dalsze informa-cje.  
  a) Podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy parytetowi sily nabywczej (PPP) obu
walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Hipotecji.
36
ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkanców, PKB równa
sie tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji
PKB per capita wynosi 5500 jesli (jl). Oba kraje
wytwarzaja tylko wino i ryby. Tablica zawiera
dalsze informa-cje.  
  a) Podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy parytetowi sily nabywczej (PPP) obu
walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Hipotecji. 60 gb12w12r48jl24jl72jl.
Szukany kurs powinien umozliwic zamiane 60gb na
72jl. 1 gb 1,2 jl lub 1,0 jl 0,8(3) gb. b)
A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy pa-rytetowi sily nabywczej (PPP)
obu walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej samej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Fantazji.
37
ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkanców, PKB równa
sie tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji
PKB per capita wynosi 5500 jesli (jl). Oba kraje
wytwarzaja tylko wino i ryby. Tablica zawiera
dalsze informa-cje.  
  a) Podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy parytetowi sily nabywczej (PPP) obu
walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Hipotecji. 60 gb12w12r48jl24jl72jl.
Szukany kurs powinien umozliwic zamiane 60gb na
72jl. 1 gb 1,2 jl lub 1,0 jl 0,8(3) gb. b)
A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy pa-rytetowi sily nabywczej (PPP)
obu walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej samej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Fantazji. 80 jl10w20r20gb60gb80gb. Szukany
kurs powinien umozliwic zamiane 80jl na 80gb. 1
gb 1 jl. c) Wyraz PKB per capita w Hipotecji w
jeslach. Posluz sie oboma kursami PPP, które
wyliczyles.
38
ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkanców, PKB równa
sie tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji
PKB per capita wynosi 5500 jesli (jl). Oba kraje
wytwarzaja tylko wino i ryby. Tablica zawiera
dalsze informa-cje.  
  a) Podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy parytetowi sily nabywczej (PPP) obu
walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Hipotecji. 60 gb12w12r48jl24jl72jl.
Szukany kurs powinien umozliwic zamiane 60gb na
72jl. 1 gb 1,2 jl lub 1,0 jl 0,8(3) gb. b)
A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy pa-rytetowi sily nabywczej (PPP)
obu walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej samej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Fantazji. 80 jl10w20r20gb60gb80gb. Szukany
kurs powinien umozliwic zamiane 80jl na 80gb. 1
gb 1 jl. c) Wyraz PKB per capita w Hipotecji w
jeslach. Posluz sie oboma kursami PPP, które
wyliczyles. 5000 gb1,2 jl/gb6000 jl. 5000
gb1,0 jl/gb5000 jl. d) W którym kraju PKB p.
c. umozliwia nabycie wiekszej porcji dóbr?
39
ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkanców, PKB równa
sie tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji
PKB per capita wynosi 5500 jesli (jl). Oba kraje
wytwarzaja tylko wino i ryby. Tablica zawiera
dalsze informa-cje.  
  a) Podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy parytetowi sily nabywczej (PPP) obu
walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Hipotecji. 60 gb12w12r48jl24jl72jl.
Szukany kurs powinien umozliwic zamiane 60gb na
72jl. 1 gb 1,2 jl lub 1,0 jl 0,8(3) gb. b)
A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jesle,
odpowiadajacy pa-rytetowi sily nabywczej (PPP)
obu walut, dotyczacej koszyka dóbr o takiej samej
strukturze wartosciowej jak struktura PKB w
Fantazji. 80 jl10w20r20gb60gb80gb. Szukany
kurs powinien umozliwic zamiane 80jl na 80gb. 1
gb 1 jl. c) Wyraz PKB per capita w Hipotecji w
jeslach. Posluz sie oboma kursami PPP, które
wyliczyles. 5000 gb1,2 jl/gb6000 jl. 5000
gb1,0 jl/gb5000 jl. d) W którym kraju PKB p.
c. umozliwia nabycie wiekszej porcji dóbr? To
zalezy od struktury wartosciowej tej porcji
dóbr...
40
4. DLACZEGO FAKTY SLABO POTWIERDZAJA TEORIE PPP?
Dane obserwacyjne w niewielkim stopniu
potwierdzaja absolutna wersje teorii PPP. Po
pierwsze, powodem jest to, ze czynniki
przyblizajace realny kurs walutowy do poziomu 1
dzialaja z niewielka sila. Po drugie, istnieja
nieuwzgledniane przez nas do tej pory czynniki,
których dzialanie sprawia, ze realny kurs
walutowy rózni sie od 1.
41
4.1. CZYNNIKI PRZYBLIZAJACE REALNY KURS WALUTO-WY
DO POZIOMU 1 DZIALAJA Z NIEWIELKA SILA. Zgodnie
z absolutna wersja teorii PPP realny kurs
walutowy, er, jest zblizony do 1. Jesli ergt1 lub
erlt1, za sprawa arbitrazu towaro-wego kurs
realny, er bedzie w dlugim okresie zmierzal do
1. Jed-nak w praktyce arbitraz towarowy natrafia
na przeszkody
42
4.1. CZYNNIKI PRZYBLIZAJACE REALNY KURS WALUTO-WY
DO POZIOMU 1 DZIALAJA Z NIEWIELKA SILA. Zgodnie
z absolutna wersja teorii PPP realny kurs
walutowy, er, jest zblizony do 1. Jesli ergt1 lub
erlt1, za sprawa arbitrazu towaro-wego kurs
realny, er bedzie w dlugim okresie zmierzal do
poziomu 1. Jednak w praktyce arbitraz towarowy
natrafia na przeszkody a) Wieloma towarami nie
handluje sie na rynkach miedzynarodo-wych sa to
tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable goods)
(np. ziemia, mieszkania, uslugi fryzjerskie,
kanapki BigMac ). Arbitraz nie powoduje
wyrównania sie cen dóbr niehandlowych.
43
4.1. CZYNNIKI PRZYBLIZAJACE REALNY KURS
WA-LUTO-WY DO POZIOMU 1 DZIALAJA Z NIEWIELKA
SILA. Zgodnie z absolutna wersja teorii PPP
realny kurs walutowy, er, jest zblizony do 1.
Jesli ergt1 lub erlt1, za sprawa arbitrazu
towaro-wego kurs realny, er bedzie w dlugim
okresie zmierzal do poziomu 1. Jednak w praktyce
arbitraz towarowy natrafia na przeszkody a)
Wieloma towarami nie handluje sie na rynkach
miedzynarodo-wych sa to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE
(ang. non tradeable goods) (np. ziemia,
mieszkania, uslugi fryzjerskie, kanapki BigMac
). Arbitraz nie powoduje wyrównania sie cen dóbr
niehandlowych. b) W dodatku DOBRA HANDLOWE
(ang. tradeable goods) w róz-nych krajach czesto
róznia sie, co hamuje wymiane i utrudnia
ar-bitraz (np. Niemcy sa przyzwyczajeni do
niemieckiego, a nie do polskiego piwa).
-------- Chodzi o rzeczywiste zróznicowanie
dóbr lub o ich zróznicowanie pozorne, w które
wbrew faktom - wierza nabywcy.
44
4.1. CZYNNIKI PRZYBLIZAJACE REALNY KURS WALUTO-WY
DO POZIOMU 1 DZIALAJA Z NIEWIELKA SILA. Zgodnie
z absolutna wersja teorii PPP realny kurs
walutowy, er, jest zblizony do 1. Jesli ergt1 lub
erlt1, za sprawa arbitrazu towaro-wego kurs
realny, er bedzie w dlugim okresie zmierzal do
poziomu 1. Jednak w praktyce arbitraz towarowy
natrafia na przeszkody a) Wieloma towarami
nie handluje sie na rynkach miedzynarodo-wych sa
to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable
goods) (np. ziemia, mieszkania, uslugi
fryzjerskie, kanapki BigMac ). Arbitraz nie
powoduje wyrównania sie cen dóbr niehandlowych.
b) W dodatku DOBRA HANDLOWE (ang. tradeable
goods) w róz-nych krajach czesto róznia sie, co
hamuje wymiane i utrudnia ar-bitraz (np. Niemcy
sa przyzwyczajeni do niemieckiego, a nie do
polskiego piwa). c) Takze inne przeszkody
hamuja handel zagraniczny, utrudniajac arbitraz
towarowy (np. cla, koszty ubezpieczenia i
transportu). -------- Chodzi o rzeczywiste
zróznicowanie dóbr lub o ich zróznicowanie
pozorne, w które wbrew faktom - wierza nabywcy.
45
4.2. WIELE PRZYCZYN SPRAWIA, ZE REALNY KURS
WA-LUTOWY ODCHYLA SIE OD 1. Oto niektóre sposród
tych przyczyn a) Efekt Samuelsona-Balassy
(efekt S-B). b) Zaklócenia zewnetrznej
równowagi gospodarki. c) Przypadkowe
fluktuacje nominalnych kursów walut na rynkach
walutowych. Przyjrzymy sie teraz tym
przyczynom.
46
EFEKT SAMUELSONA-BALASSY W sprzecznosci z
absolutna wersja teorii PPP stoi EFEKT
SA-MUELSONA-BALASSY (EFEKT S-B). Sprawia on, ze
(wyra-zony w jednej walucie) poziom cen wielu
dóbr w krajach o duzej produkcyjnosci pracy
(czyli w krajach bogatych) jest wyzszy niz poziom
cen takich samych dóbr w krajach o malej
produkcyj-nosci pracy (czyli w krajach bogatych).
(W szczególnosci chodzi o dobra niehandlowe). W
efekcie, realny kurs walutowy w krajach bogatych
(w krajach o duzej produkcyjnosci pracy) jest
zwykle wyzszy od 1. Innymi slowy kraje bogate sa
drozsze niz kraje biedne, a ich waluty sa
przewartosciowane. PRZYJRZYJMY SIE EFEK-TOWI
S-B...
47
Oto efekt S-B W krajach bogatych produkcyjnosc
w galeziach wytwarzajacych DOBRA HANDLOWE jest
wysoka. (Dlatego sa one bogate). W efekcie w
krajach bogatych place w tych galeziach sa
wysokie. W krajach bogatych wysokie sa zatem
równiez place pracowników wytwarzajacych DOBRA
NIEHANDLOWE. Inaczej przeniesliby sie oni do
galezi wytwarzajacych dobra han-dlowe... Przy
wzglednie niskiej produkcyjnosci pracy
pracow-ników, którzy produkuja dobra
niehandlowe, jedynym sposobem sfinansowania ich
wysokich wynagrodzen sa wysokie ceny dóbr
niehandlowych. Jest to mozliwe, gdyz dotycza one
dóbr niehandlowych (w przypadku takich dóbr
arbitraz nie jest mozliwy). ------ Wzrost
produkcyjnosci pracy przy produkcji DÓBR
NIEHANDLO-WYCH (np. uslugi krawieckie) jest
zwykle wolniejszy niz wzrost produk-cyjnosci
pracy przy produkcji DÓBR HANDLOWYCH (np.
samocho-dy).
48
Oto efekt S-B cd. Efektem jest wyzszy
przecietny (dla dóbr handlowych i niehandlowych)
poziom cen w bogatych krajach o wysokiej
pro-dukcyjnosci pracy. Nawet jesli za sprawa
arbitrazu towarowe-go - poziom cen dóbr
handlowych w krajach bogatych jest po-dobny do
poziomu cen takich samych dóbr w krajach ubogich,
poziom cen dóbr niehandlowych w krajach bogatych
przewyzsza poziom cen tych dóbr w krajach
ubogich. Wyzszy przecietny poziom cen w krajach
bogatych oz-nacza, ze waluty w krajach bogatych
staja sie trwale przewar-tosciowane (ergt1).
49
ZAKLÓCENIA ZEWNETRZNEJ RÓWNOWAGI
GOSPODAR-KI ZAKLÓCENIA ZEWNETRZNEJ RÓWNOWAGI
GOSPODARKI moga m. in. przyjac forme wahan salda
bilansu handlowego i (lub) wahan salda rachunku
kapitalowego bilansu platniczego. Skutkiem moga
byc zmiany nominalnego kursu walutowego i przy
lep-kich cenach, P krótkookresowe wahania
realnego kursu waluto-wego, er (przeciez
erenPk/Pz). PRZYKLAD Przy plynnym
nominalnym kursie walutowym, en, deficyt bilansu
handlowego (NXX-Zlt0 ZKSIY) moze spowodowac
nominalna deprecjacje waluty krajowej. Przy
lepkich cenach, Pk i Pz, skut-kiem okaze sie
wtedy spadek realnego kursu walutowego, er
(prze-ciez erenPk/Pz).
50
Natomiast o miedzynarodowych przeplywach kapitalu
decyduja m. in. róznice poziomu zagranicznej, iz,
i krajowej, i, stopy procento-wej (izi). Kapital
plynie tam, gdzie przychód z jego zainwestowa-nia
jest najwiekszy. Mobilnosc kapitalu ograniczaja
m. in. ryzyko kursowe i róznice wysokosci
podatków.
51
Poza polityka gospodarcza wiele innych czynników
okresla polo-zenie linii IS i LM, a zatem równiez
poziom krajowej stopy pro-centowej (por. wyklad o
modelu IS/LM).
52
A zatem, wiele rozmaitych czynników okresla
przebieg linii IS i LM, czyli równiez poziom
stopy procentowej w gospodarce... Skutkiem
oddzialywania tych czynników sa róznice poziomu
stóp procentowych w kraju i za granica. Powoduja
one wahania salda rachunku kapitalowego bilansu
platniczego. Przy plynnym kursie walutowym, en, i
lepkich cenach, P, moga one z kolei skutkowac
fluktuacjami nominalnego, en, a zatem takze
real-nego kursu walutowego, er (erenPk/Pz!).
Na przyklad, naplyw do kraju lokowanego w
wysoko op-rocentowanych bonach Skarbu Panstwa
miedzynarodowego kapi-talu spekulacyjnego moze
spowodowac wzrost (zapisywanego w sposób
bezposredni) nominalnego kursu zlotego. W efekcie
moze dojsc do wzrostu realnego kursu zlotego.
53
PRZYPADKOWE FLUKTUACJE NOMINALNYCH KURSÓW WALUT
NA RYNKACH WALUTOWYCH
Zdaniem dealerów handlujacych walutami na rynkach
walutowych w krótkim i srednim okresie nominalne
kursy walutowe zmieniaja sie pod wplywem efektu
owczego pedu, bezwladnosci rynku, transakcji
spekulacyjnych. W krótkim okresie (do 6 miesiecy)
in-formacje o stanie poszczególnych gospodarek
nie maja decyduja-cego znaczenia dla poziomu
kursów. Oczywiscie te wahania nominalnego, en,
powoduja z kolei fluktuacje realnego kursu
walutowego, er (erenPk/Pz), który od-chyla sie
od poziomu 1.
54
Tabela pokazuje wyniki ankiety przeprowadzonej
wsród dealerow na rynku walutowym w Londynie
(tzw. forex, rynek FX ang. Fo-reign Exchange
market, FX market).A ---- A Zob.
Cheung, Chinn, Marsh, How do UK Based Foreign
Exchange Dea-lers Think Their Market Operates?
NBER Working Paper 7524 (2000). (Cyt. za
D.Miles, A.Scott, Macroeconomics, John WileySons
Ltd., 2005).
55
Badania sugeruja, ze w krótkim okresie na
nominalny kurs walu-towy na rynkach walutowych
silnie wplywa tzw. STRUMIEN ZLECEN (ang. order
flow). Chodzi o roznice wartosci zlecen kup-na i
sprzedazy waluty na rynku przy danym poziomie jej
kursu. Wielkosc STRUMIENIA ZLECEN i poziom kursu
sa ze soba sil-nie dodatnio skorelowane.
56
Wielu sadzi, ze chodzi tu o taki oto zwiazek
przyczynowy w wa-runkach asymetrii informacji
zmiany STRUMIENIA ZLECEN stanowia sygnal
nastawienia rynku, którym w krótkim okresie
kieruja sie niedoinformowani sprzedawcy i nabywcy
walut. W efekcie male zmiany STRUMIENIA ZLECEN sa
wzmacniane na skutek nasladowczych reakcji
sprzedawców i nabywców (owczy ped) i staja sie
duzymi zmianami cen. Duza liczba graczy na
rynku FX sprawia, ze raz pow-stala tendencja jest
zwykle stosunkowo trwala. Podtrzymuja ja kolejni
wchodzacy do gry gracze. Rynek walutowy odznacza
sie zatem duza bezwladnoscia.
57
ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Zgodnie z prawem
jednej ceny odnosny realny kurs walutowy równa
sie 1.
58
2. Prawo jednej ceny stanowi uogólnienie teorii
PPP.
59
3. Nominalny kurs walutowy odpowiada parytetowi
sily nabywczej, jesli realny kurs walutowy równa
sie 1. (er en Pk/Pz).
60
4. Wyniki obserwacji lepiej potwierdzaja
wzgledna wersje teorii PPP.
61
5. Wynik porównania poziomu zycia nie zalezy od
wyboru koszyka dóbr w oparciu o który ustala sie
poziom stosowanego przy tej okazji kursu PPP.
62
6. Zgodnie z teoria PPP, kiedy inflacja w kraju
jest szybsza niz za granica, skutkiem okazuje
sie nominalna deprecjacja waluty kra-jowej.
63
7. Wahania realnych kursów walutowych sa
spowodowane m. in. fluktuacjami stóp procentowych
w róznych krajach.
64
8. Na forexie zmiany strumienia zlecen i
nominalnego kursu waluty sa silnie skorelowane.
65
Zadania 1. W Hipotecji i w Fantazji wytwarza sie
tylko chleb! W ciagu roku ceny wzrosly tu
odpowiednio z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za
bo-chenek. Nominalny kurs walutowy obnizyl sie w
tym czasie z 9 jl/gb do 3 jl/gb. a) O ile
procent zmienil sie kurs realny? b) Ile
bochenków chleba mozna bylo dostac w Fantazji za
bochenek chleba z Hipotecji na poczatku I, a ile
w koncu XII tego roku? c) Jak zmienila sie
konkurencyjnosc towarów z Fantazji w handlu z
Hipotecja? (Odpowiedz, uzupelniajac szablon)?
Konkurencyjnosc towarów z Fantazji
................................., bo najpierw za
kwote przeznaczona na zakup 1 bochenka chleba w
Fantazji mozna bylo miec ............., a potem
.................... bochenka chleba w
Hipotecji. d) Czy doszlo do realnej
aprecjacji, czy realnej deprecjacji gdyba?
66
2. a) Co to znaczy, ze w dlugim okresie en/en
pz/pk? b) Skad wiadomo, ze to jest prawda?
c) Powiedzmy, ze w Polsce w dlugim okre-sie
roczne tempo inflacji wynosi 2, a w USA 8. O
ile w przybli-zeniu zmieni sie nominalny kurs
zlotego do dolara?
67
3. W 1969 r. w bramie na Brackiej w Warszawie
kupiono 15 po 100 zl te dolary wywieziono
pociagiem Chopin do Wiednia. Tam za 5 nabyto
peruke, a za 10 koncowki dlugopisowych wkladów,
które nastepnie w pilce plazowej przemycono do
Polski. W Krakowie pe-ruke sprzedano za 1000 zl,
a koncówki wkladów za 3000 zl. a) Ile wyniósl
perukowy kurs PPP zlotego? b) Ile wyniósl
dlugopisowy kurs PPP zlotego? c) Pokaz, ze
te kursy sa kursami PPP. d) O ile wyzsza
byla stopa zysku (przebicie) na wkladach
dlugopi-sowych niz na perukach? Co wspólnego ma
to z odpowiednimi kur-sami PPP zlotego?
68
KOMENTARZ W latach 70. XX w. kwitl przemyt
towarów do Polski. Gospodarka nakazowo-rozdzielcza
nie byla w stanie wytworzyc wielu atrakcyj-nych
dóbr konsumpcyjnych, wiec bardzo oplacalo sie za
nabyte w warszawskiej bramie waluty wymienialne
kupowac np. dzinsy w Monachium, przemycac je do
kraju i sprzedawac z wysokim przebiciem np.
na bazarze. Pamietam, ze jeszcze wyzszy od
dzinsowego kursu dolara byl np. kurs
ketchupowy (chodzi o kurs PPP dla odpowiednio
pary dzinsów i butelki ketchupu).
69
4. PKB w Fantazji, która ma 1 mln mieszkanców,
wynosi 1 mld jl. Kraj wytwarza wino i ryby
handluje winem z Hipotecja. Oficjalny kurs
walutowy wynosi 1 jl/gb. Tablica zawiera dalsze
informacje.
a) Wez warta w F. 100 jl porcje dóbr o strukturze
wytwarzanego tu PKB. Podaj jej sklad. Ile gb
kosztuje ta porcja dóbr w H.?   b) Przy jakim
kursie wymiany mieszkaniec F. moze sobie kupic w
H. porcje dóbr o takiej strukturze, na która bylo
go stac w domu? c) Kurs, który obliczyles,
odpowiada parytetowi sily nabywczej obu walut.
Uzasadnij stosowanie tej nazwy. d) Wyraz PKB
per capita w F. w gdybach. Posluz sie oboma
kursami walutowymi. e) Który z uzyskanych
wyników lepiej nadaje sie do porównan po-ziomu
zycia w Fantazji i Hipotecji? Dlaczego?
70
5. a) Ocen niedowartosciowanie i
przewartosciowanie kursu róz-nych walut do
bigmacowego kursu PPP (zob. tablica) podaj po
2 przyklady.
b) Uogólnij te obserwacje w jakich krajach
kurs walutowy jest nie-dowartosciowany, a w
jakich przewartosciowany? c) Czy
niedowartosciowanie zlotego do dolara w 2004 r.
potwierdza efekt S-B? d) Co z tego wynika?
71
6.a) Wskaz skutki efektu S-B. b) Czy na
poczatku XXI w. w Polsce mozna sie spodziewac
szybkiego wzrostu produkcyjnosci pracy? Dlaczego?
c) W których sektorach polskiej gospodarki
produkcyjnosc pracy bedzie rosla najszybciej?
d) Jak wplynie to na wzgledne tempo inflacji w
Polsce? e) Czy efektem bedzie realna aprecjacja
czy deprecjacja zlotego? Dlacze-go? f) Wskaz
czynniki hamujace te procesy.
72
Test Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i
falszywe odpowiedzi 1. Prawda jest, ze A.
er/er(en/en)(pz/pk). B. erenPk/Pz. C.
er/er(en/en)(pk/pz). D. enerPk/Pz.
73
2. Zgodnie z teoria PPP, kiedy erlt 1 A. enPk lt
Pz. B. Pk? i (lub) en?. C. Pz?. D.
Oplaca sie kupowac takie same dobra w kraju, a
nie za granica.
74
3. Kiedy ergt 1 A. enPk gt Pz. B. Pk ? i
(lub) en?. C. Pz ?. D. Oplaca sie kupowac
takie same dobra za granica, a nie w kraju.
75
4. Przewartosciowanie waluty krajowej oznacza
m. in., ze A. er lt 1. B. Towary krajowe nie sa
konkurencyjne cenowo na rynkach miedzynarodowych.
C. Podobna porcja dóbr kosztuje w kraju wiecej
niz za granica. D. Za dana kwote pieniadza w
kraju mozna kupic mniej niz za granica.
76
5. W Polsce wskaznik inflacji wyniósl 105, a w
USA 110. W takiej sytuacji zgodnie z teoria PPP w
dlugim okresie (ceteris paribus) A. Zloty bedzie
ulegal deprecjacji w stosunku do dolara. B.
Tempo aprecjacji zlotego w stosunku do dolara
wyniesie okolo 5. C. Dolar bedzie ulegal
deprecjacji w stosunku do zlotego. D. Tempo
aprecjacji dolara w stosunku do zlotego wyniesie
oko-lo 5.
77
6. er?1 m. in. dlatego, ze A. Istnieja dobra
niehandlowe. B. Dobra handlowe pochodzace z
róznych krajów róznia sie od siebie. C. Wysokie
koszty transakcyjne utrudniaja handel
zagraniczny. D. Kurs realny zwykle odpowiada
parytetowi sily nabywczej.
78
7. Przyczyna tego, ze absolutna wersja teorii
PPP sie nie sprawdza, sa m. in. A. Efekt
S-B. B. Arbitraz towarowy. C. Transakcje
spekulacyjne na rynkach walutowych. D.
Zaklócenia zewnetrznej równowagi gospodarki.