AILE PLANLAMASI Y

1
AILE PLANLAMASI YÖNTEMLERI

• Aras.Gör. Dr. Suna Kiliçarslan
• T.Ü.T.F Aile Hekimligi A.D
• 15 Mayis 2006

2
AiLE PLANLAMASI

• Aile Planlamasi Fertlerin istedikleri sayida ve
  istedikleri zaman çocuk sahibi olmalari demektir.
• Toplumda, aileler ve bireylerin kendi
  dogurganlik davranislari konusunda dogru bilgiye
  dayali, bilinçli ve gönüllü bir seçim yapma
  haklari vardir.
• Böylece istemedikleri gebeliklerden saglikli ve
  etkin biçimde korunabilirler.
• 1993 Türkiye Nüfus ve Saglik Arastirmasi
  sonuçlarina göre ailelerin 84ü henüz veya
  artik çocuk sahibi olmak istememektedir

3
Türkiyede Yöntem Kullanimi

• Geleneksel yöntemler arasinda en yaygin
  kullanilan yöntem Geri çekme
• En yaygin kullanilan modern yöntem RIAdir.

4
Türkiyede AP Yöntemlerinin Kullanimindaki
Degisim (1988-2003)
Gebeligi önleyici yöntem Evli kadin yüzdesi (TNSA) Evli kadin yüzdesi (TNSA) Evli kadin yüzdesi (TNSA) Evli kadin yüzdesi (TNSA)
Gebeligi önleyici yöntem 1988 1993 1998 2003
Herhangi bir yöntem 63.4 62.6 63.9 71.0
Modern yöntem 31.0 34.5 37.7 42.5
Hap 6.2 4.9 4.4 4.7
RIA 14.0 18.8 19.8 20.2
Kondom 7.2 6.6 8.2 10.8
Tüp ligasyonu 1.7 2.9 4.2 5.7
Diger modern yöntemler 2.0 1.3 1.1 1.1
Geleneksel yöntem 32.3 28.1 26.1 28.5
Takvim 3.5 1.0 1.1 1.1
Geri çekme 25.7 26.2 24.4 26.4
Diger geleneksel yönt. 3.1 0.9 0.6 1.0
Halen yöntem kullanmiyor 36.6 37.4 36.1 29.0
TOPLAM 100.0 100.0 100.0 100.0
5
Aile planlamasi danismanligi
6

• Kisiler veya çiftler ancak yöntemi kendileri
  seçerse etkin sekilde kullanirlar

7
Kontraseptif seçiminde rol oynayan faktörler

• Kontraseptif olmayan yararlar
• Yöntemin etkinligi
• Yöntemin güvenirligi
• Hafif yan etkiler
• Diger kisisel düsünceler

8
Kontraseptif olmayan yararlar

• Kontraseptif olmayan yararlar yöntemin
  seçiminde belirleyici unsur olmamali, ancak uygun
  birkaç yöntem arasindan birinin seçilmesine
  yardimci olmalidir.

9
EtkinlikIse yarayacak mi?

• Etkinligi belirten sayilar tek tek bireyler için
  geçerli degildir
• Kontraserptifler kusursuz degildir
• Iki yöntemin birlikte kullanilmasi gebelik
  riskini önemli ölçüde azaltir
• Uzun süre kullanilabilen yöntemlerin basarisizlik
  hizlari daha düsüktür

10
GüvenirlikBana zarar verir mi?

• Çekinmedigi bir yöntem seçmesine yardimci olun
• Personelin bilgisinden emin olun
• Sormasalar da bilmesi gerekenleri anlatin
• Kontraseptiflerin riskini dogumla karsilastirin
• Hem gebelikten koruyucu hem de CYBHlardan
  koruyucu yöntemler önerin

11
Kontraseptiflerin yan etkileriBeni rahatsiz
eder mi?

• Yan etkilerin önceden belirtilip anlatilmasi
  çogunlukla kullanicilarin bunu kabullenmesini
  saglar.Hafif yan etkiler bir yöntemin
  kullanilmasinda kontrendikasyon olusturmaz.

12
Kisisel düsüncelerBenim için uygun mu?

• Hangi konu önemli tahmin etmeyin
• Kotrasepsiyonun cinsel yönlerini düsünmelerine
  yardimci olun
• Ikinci,üçüncü yöntem seçmesine izin verin
• Esinin düsüncesini arastirin
• Kosullara göre yöntem degistirebilir

13
Kontraseptif seçiminde diger faktörler

• Saglik hizmetinin ulasilabilirligi
• Kontraseptiflerin fiyati
• Üreme yasami boyunca degisen gereksinimler
• Cinsel aktivite farkliliklari
• Esler arasi iletisim

14
Hasta egitimi ve danismanligi ilkeleri

• Uygulamalar yaptirin
• Hastanin egitim düzeyini dikkate alin, onun
  kullandigi terimleri kullanin
• Ortalama bir kisinin egitimden sonra aklinda üç
  mesaj kalir
• Bütün egitimciler ve personel ayni mesaji
  vermelidir

15

• Birkaç anahtar soru sorun
• Egitim sürekli olmalidir,klinige tekrar çagirin
• Sik sik daha fazla bilgi isteyip istemediklerini
  sorun
• Insanlar en iyi güvenli ve sakin ortamda
  ögrenirler

16
Basvuranin Degerlendirilmesi

• Yöntemin kisiye uygun olup olmadigi , genelde,
  kisinin üreme sagligi öyküsü, fizik degerlendirme
  ve mümkünse laboratuvar tetkiklerine dayanarak
  verilir.

17
Tibbi Öykü

1. Basvuru öyküsü
2. Menstrüasyon öyküsü
3. Dogurganlik öyküsü
4. Aile planlamasi öyküsü
5. Genel öykü
6. CYBE /GYE öyküsü
7. Aile öyküsü

18
Fizik Muayene

• Tüm yeni basvuranlarda ilk ziyarette,
• Sürekli aile planlamasi yöntemi kullananlara,
  yillik muayenenin bir parçasi olarak izlemlerde,
• Veya gerek duyuldugunda fizik muayene yapilir.

19
Modern/geleneksel Yöntemler Modern/geleneksel Yöntemler Geri dönüsümlü/geri dönüsümsüz yöntemler Geri dönüsümlü/geri dönüsümsüz yöntemler Kadin / erkek yöntemleri Kadin / erkek yöntemleri
Modern Geleneksel Geri dönüsümlü Geri dönüsümsüz Kadin Erkek
RIA Geri çekme RIA Tüp ligasyonu RIA Geri çekme
Hap Takvim Hap Vazektomi Hap Kondom
Kondom Vajinal dus Kondom Spermisit Vazektomi
Spermisit Diger Spermisit Diyafram
Diyafram Diyafram Depo Provera
Depo Provera Depo Provera Mesiygna
Mesiygna Mesiygna Tüp ligasyonu
Implant Implant Implant
Tüp ligasyonu
Vazektomi
20
Dogal Aile Planlamasi Yöntemleri
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Durum
Fertil dönemde çiftin gönüllü olarak cinsel iliskide bulunmamasi Servikal mukus Bazal vücut isisi Sempto-termal Servikal palpasyon Takvim yöntemi Geri çekme Fertilite belirtilerini taniyabilenler Düzenli sikluslari olan kadinlar Diger yöntemleri kullanmak istemeyen çiftler Bu yönteme esiyle birlikte karar verenler, Baska yöntemlerin kontrendike oldugu çiftler Gebeligi sorun olarak görmeyecek çiftler Yan etkisi yoktur Kisinin üreme fonksiyonlari konusunda bilgilenmesini saglar Erkegin de sorumlulugu paylasmasini saglar Ekonomiktir Fertilite hemen geri döner Kurallara uyulmadigi takdirde basarisizlik orani yüksektir Kullanim egitimi 3 ay sürer Her iki esin de benimsemesi ve isbirligi sarttir Fertilite belirtilerinin günlük kaydi gerekir Bazi kadinlarin gebe kalabilecekleri günleri belirleyebilmeleri zordur Etkili bir yöntem kullanmak isteyen çiftler Düzensiz adet kanamalari olan kadinlar Esleri uyum saglayamayan kadinlar Gebeligi riskli olan kadinlar Iletisimi zayif olan çiftler Inatçi vajinal akintisi olan kadinlar Birden çok cinsel esi olan kadinlar
21
Servikal Mukus Yöntemi

• Kadin, vajinal salgisini her gün kontrol eder ve
  kayit eder
• Vajinada islakligin hissedildigi ilk günden
  baslayarak, kaygan, ince ve bol mukusun
  bitiminden sonraki üç güne kadar cinsel iliskiden
  kaçinilir veya ek yöntem kullanilir.

22
Bazal Vücut Isisi Yöntemi

• Ovülasyondan sonra progesteron hormonu, vücut
  isisini 0,2C-0,5C arasinda yükseltir ve bir
  sonraki menstrüasyona kadar devam eder
• Bazal vücut isisi, hassas bir termometreyle,
  menstrüel siklus boyunca,
• her sabah yataktan kalkmadan önce,
• ortalama ayni saatlerde ve
• tercihan oral yoldan ölçülür.
• Tarih belirtilerek bir çizelgeye kaydedilir.

23
(No Transcript)
24
Servikal Palpasyon Yöntemi

• Kadin, serviksteki degisiklikleri belirler.
• Serviksin kivami
• Yumusakken alt dudagin iç kismi gibi hissedilir
  Fertil dönemdedir
• Sertken burun ucunun ortasi gibi
  hissedilirInfertil dönemdedir.

25
Semptotermal Yöntem

• Semptotermal yöntem, servikal mukus, bazal vücut
  isisi ve servikal palpasyon yöntemlerinin
  birlesimidir.
• Her üç yöntemin birlesimi oldugundan
  digerlerinden daha etkilidir.

26
Takvim Yöntemi

• Takvim yöntemi, menstrüel siklusun fertil ve
  infertil günlerini hesaplamak için 6 aylik bir
  gözlem süresi sonunda matematiksel formüllere
  dayanan dogal bir yöntemdir.
• Yöntemin dayandigi temeller sunlardir
• Düzenli menstrüel siklus
• Ovülasyonun genellikle bir sonraki menstrüel
  periyoddan önceki 14. günde oldugu, ancak 11. ve
  17. günler arasinda da olabilecegi varsayimi

27
Emzirme ve Gebeligin Önlenmesi

• Laktasyonal amenore yöntemi(LAM), annenin
  emzirme döneminde emzirmeyle ilgili bazi
  kosullara uyarak laktasyon amenoresini bir aile
  planlamasi yöntemi olarak kullanmasidir.

28
Tam Emzirme Kosullari

• Bebegin alti aydan küçük olmasi,
• Annenin adet görmemesi,
• Bebegin , sik araliklarla (6-10 kez) ve en az
  dört dakika emzirilmesi,
• Bebegin beslenmesinin en az 85inin anne sütüyle
  saglanmasi
• Bebegin dogumdan sonra hemen emzirilmesi

29
Kondom
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Durum
Cinsel iliski sirasinda penise takilan bir kiliftir Etki mekanizmasi Erkegin spermlerinin vajinaya girmesini engeller Geçici bir yöntem gereksinimi olanlar Yan etkileri nedeni ile diger yöntemleri kullanamayanlar Birden fazla cinsel esi olanlar Emziren kadinlar Seyrek cinsel iliskide bulunan çiftler CYBH riski altinda olanlar Yan etkisi yoktur Hemen etkilidir Tibbi denetim gerektirmez Ucuzdur, kolay bulunur Dogru kullanildiginda etkinlgi 98dir Saglik yararlari CYBH, HBV ve AIDSe karsi koruyucudur Servikal kanserin önlenmesine yardimci olabilir Gebe kalmasi saglik açisindan sakincali olanlara önerilmez Cinsel iliskiyi kesintiye ugratabilir Bazi çiftlerde duyarliligin azalmasina neden olabilir Her cinsel iliskide yeni bir kondom kullanilmasi gerekir Yeterli miktarda kondom önceden bulundurulmalidir Gebe kalmasi sakincali olanlar Cinsel iliskiyi etkilemeyen bir yöntem kullanmak isteyen çiftler Sürekli kullanmak istemeyenler
30
KONDOM KULLANIMINDA DIKKAT EDILMESI GEREKENLER

• Kullanim süresi geçmis kondomlari kullanilmamali
• Her iliskide yeni bir kondom kullanilmali
• Kuru, kirli, esnekligini kaybetmis,eskimis,zedelen
  mis kondomlari kullanilmamali
• Vazelin, bebek yagi veya yagli kremlerle
  kullanilmamali

31
Kondom Yirtilmasi

• Tehlikeli cinsel iliskiden sonraki ilk 72 saat
  içinde Acil Korunma için klinige basvurmasini
  önermeliyiz
• Kontrole gelene ise kullanim kurallarini ve
  yirtik/sizinti olmasi halinde 72 saat içinde acil
  kontrasepsiyon kullanmalarini hatirlatmaliyiz.

32
DIYAFRAM
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Durum
Kubbe biçiminde kauçuktan yapilmis kenarlari esnek bir araç Spermisitle birlikte kullanilir ve cinsel iliskiden önce vajinaya yerlestirilmelidir Etki mekanizmasi Serviksi örterek spermlerin geçisini önler Geçici bir yönteme gereksinimi olan çiftler Baska bir yöntem kullanmak istemeyen çiftler Seyrek cinsel iliskide bulunan çiftler Emziren anneler Saglik riski yoktur Hemen etkilidir Baska yöntemin kullanimi ertelenmisse iyi bir ara yöntemdir Saglik yararlari CYBHa karsi kismen koruyucu Servikal kanserin önlenmesine yardimci olabilir Pelvik muayene yapilmasi gerekir Dogru kullanilmadiginda basarisizlik orani artar Ilk uygulama klinikte yapilmalidir Gebe kalmasi sakincali olanlara önerilmez Cinsel iliskiden önce uygulanmalidir Iliskiden sonra en az 6 saat çikartilmamalidir Her cinsel iliskide kullanilmasi gerekir Bazi kadinlarda idrar yolu enfeksiyonlarina neden olabilir Uterus prolapsusu Sistosel,rektosel Uterus pozisyon anomalileri Genital anomaliler Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu Genital organlarina dokunamama Sürekli kullanmayi istememe Gebe kalmasi riskli olanlar Cinsel iliskiden bagimsiz yöntem isteme
33
Kullanim Kurallari

• Diyafram cinsel iliskiden 6 saat önce hazneye
  yerlestirilebilir.
• Cinsel iliskiden sonra 6 saat boyunca vajina asla
  yikanmamalidir.
• Diyafram takildiktan sonra en fazla 24 saat
  kalabilir, 24 saatin geçirilmemesine dikkat
  edilmelidir.
• Adet kanamasi disinda her zaman kullanilabilir

34
Spermisit
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Durum
Spermleri etkisizlestiren kimyasal maddelerdir Etki Mekanizmasi Sperm membranlarini bozarak spermin hareket ve döllenme yetenegini ortadan kaldirir Tipleri Köpüren tablet, ovül Krem, jel Köpük Film Her yas ve dogurganliktaki kadinlar kullanabilir Seyrek cinsel iliskide bulunan çiftler Kullandiklari yöntemin etkinligini arttirmak isteyen çiftler Emziren anneler Saglik riski yoktur Reçete ve tibbi muayene gerektirmez Hemen etkilidir Kullanimi kolaydir Yan etkisi yoktur Dogru ve sürekli kullanilmadiginda yüksek basarisizlik Gebe kalmasi riskli olanlar kullanmamalidir Her cinsel iliskide kullanilmalidir Köpüren tablet,ovül, film tiplerinde cinsel iliski için 5-10 dakika beklenmesi gerekir Etkisi 1 saat sürer Spermisitlere karsi allerji Genital organlarina dokunamama Gebe kalmasi riskli olanlar Sürekli kullanmak istememe Birkaç saat sonra yeni bir cinsel iliski planlanmasi
35
Spermisitin Kullanim Kurallari

• Köpüren tablet, ya da ovül cinsel iliskiden 10 dk
  önce yerlestirilir
• Krem/jelin etkisi hemen baslar, beklemeye gerek
  yoktur.
• Film cinsel iliskiden 5 dk.önce yerlestirilir
• Cinsel iliskiden sonra 6-8 saat süresince
  vajinada kalmalidir, bu süre içinde vajina
  yikanmamalidir.

36
Hormonal Yöntem Kullanacaklar Için Tarama Kontrol
Listesi

• Adetinin ilk gününden 5 gün veya daha fazla
  zaman geçmis
• Emziriyor
• Adetler arasinda kanama/lekelenme
• Gözlerde ya da deride sarilik
• Siddetli bas agrisi ya da ani görme bozuklugu
• Kan basinci 160/100 mmHgnin üstü
• Memede kitle veya beze
• Devamli kullandigi ilaç
• Herhangi bir durum için verilen evet yaniti, daha
  ileri degerlendirme gerektigini belirtir.

37
Kombine Oral Kontraseptifler
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Durum
Sentetik östrojen ve progesteron içeren haplar Etki mekanizmasi Ovülasyonu baskilamasi Servikal mukusun kalinlasmasi Etkin biçimde korunmak isteyen kadinlar Dogumdan sonra emzirmeyen kadinlar 3-4 hafta geçmis olan ya da 6 ay geçmis olup emzirenler Düsük sonrasi Anemi öyküsü olanlar Dismenoresi olanlar Düzensiz adetleri olanlar Ektopik gebelik öyküsü olanlar Iyi huylu over kisti öyküsü olanlar Iyi huylu meme hastaliklari Etkinligi yüksektir Kullanimi kolaydir Cinsel ilskiden bagimsizdir Yöntem birakildiiginda dogurganlik hemen geri döner Saglik yararlari Adetlerin düzenli hale gelmesini saglar Anemiyi azaltir Adet öncesi gerginligi azaltir Over kisti olusumunu azaltir Ektopik gebeligi önler Iyi huylu meme hastaligi riskini azaltir Her gün hap alinmasinin hatirlanmasi gerekir Bulanti- kusma Kilo artisi Gögüslerde gerginlik ilk 3 ay görülebilir Bazi kisilerde ruhsal degisiklikler olabilir Kan basincini yükseltebilir Sigara içen kadinlarda dolasim bozukluklarina neden olabilir. Gebelik süphesi Meme Ca öyküsü Tromboembolik hastalik öyküsü Genital organ kanserleri Kalp hastaligi öyküsü Karaciger hastaligi Emziren kadinlar 35 yas üstü ve günde 15ten fazla sigara içenler Son 3 ayda anormal vajinal kanamasi olanlar Migren türü siddetli bas agrilari olanlar Hipertansiyon
38
Kombine Oral Kontraseptifler

• Desolett tab.
• Ginera tab.
• Minulet tab.
• Lo- Femenal tab.
• Lo- Ovral tab.
• Microgynon tab.
• Miranova tab.
• Yasmin tab.

• Anovlar tab.
• Ovral tab.
• Ovulen tab.
• Eugynon tab.
• Lyndiol tab.

39
KOK Kullanim Kurallari

• Düzenli olarak, her gün 1 hap yutulur.
• Tercihan her gün yaklasik ayni saatlerde, aksam
  yemeginden sonra veya gece yatmadan önce,
  yutulmalidir
• 21 gün düzenli-unutulmadan yutulur.7 gün hap
  yutulmaz, ara verilir,
• 8. gün yeni bir kutuya baslanir.
• 7 günlük ara süresi içinde adet kanamasi
  baslayabilir ama yeni kutuya baslamak için 8. gün
  beklenir!

40
KOK Kullanmaya Baslama

• Kadin adetinin ilk 5 günü içindeyse Hemen
  baslanir.(Ek yöntem gerekmez.)
• Kadin adetinin 6-28. günlerinde ve gebe
  olmadigindan emin ise KOK baslanir 7 gün ek
  yöntem kullanir.

41
KOK Kullanmaya Baslama

• Dogum sonrasi emziriyorsa, 6 aydan sonra
• Dogum sonrasi emzirmiyorsa, 21. günden sonra KOK
  baslanir,
• Düsük sonrasi Ilk 7 gün içindeyse Hemen
  BASLANIR

42
Hap unutuldugunda !

• 1 hap unutulduysa
• Hatirlandigi anda hemen 1 hap ve o günün
  hapi da saatinde alinmalidir ve düzenli olarak
  her gün 1 hap yutulmaya devam edilmelidir, ek
  yönteme gerek yoktur.

43
Hap unutuldugunda !

• 2 hap unutulduysa
• Siklusun ilk iki hafta içinde ise üst üste iki
  gün ikiser hap alinir ve bir hafta ek yöntem
  kullanilir
• Siklusun üçüncü haftasi içinde unutulmussa,
  kullanilmakta olan paket atilip , hiç ara
  verilmeden ayni gün yeni pakete baslanmalidir ve
  bir hafta ek yöntem kullanilir.

44
Hap unutuldugunda !

• 3 veya daha fazla hap unutulduysa
• Paket atilip ayni gün yeni bir pakete baslanmali
  ve bir hafta süre ile ek bir yöntem
  kullanilmalidir.

45
Kombine Oral Kontraseptiflerde Uyari Isaretleri

• Siddetli karin agrisi
• Siddetli gögüs agrisi, nefes darligi
• Siddetli bas agrisi
• Siddetli uyluk, bacak agrisi
• Ani görme kaybi veya bulanik görme
• Konusma bozuklugu

46
OKS Izlem

• Ilk izleme 3 ay içinde yapilmalidir
• Sürekli hap kullanan kadinlarin her 6-12 ayda bir
  kontrol amaci ile klinige basvurmalari gerekir
• Ilk kez veya yillik kontrolü için geldiginde
• Kan basinci, kilosu ölçülmeli
• Yan etki veya sorunlari olup olmadigi ögrenilmeli
• Sigara içiyorsa sikligi sorulmali
• Uzun süreli kullandigi ilaçlar sorulmali

47
Minihaplar
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Durum
Yalniz progestin içeren dogum kontrol haplari Etki mekanizmasi Servikal mukusu kalinlastirir Ovulasyonu engeller Tübal motiliteyi degistirir Endometriyumu incelterek implantasyon olasiligini azaltir FEMULEN 0,5 mg etinadiol diasetat 28 tablet Yasi ve dogum sayisi ne olursa olsun uzun süreli ve etkili korunma isteyenler Yan etki veya komplikasyonlari nedeni ile östrojen içeren kontraseptif kullanamayanlar Dogumdan sonra korunma gereksinimi olanlar Etkinligi yüksektir Yöntem birakildiginda dogurganlik geri döner Yöntemle ilgili saglik riski azdir Pihtilasma riskini arttirmaz Kardiyovasküler hastalik riskini arttirmaz Cinsel iliskiden bagimsizdir Saglik yararlari Emzirmeyi etkilemez Adetle ilgili agrilar azalir Adet kanamalari azalir Anemiyi düzeltebilir Iyi huylu meme hastaliklari azalir Kombine oral kontraseptiflerden daha az bir korunma düzeyi saglar Hergün düzenli kullanilmasi gerekir (hap unutuldugunda gebelik riski yüksek) Düzensiz kanama/lekelenme Amenore gibi menstrüel degisikliklere neden olabilir. Gebelik süphesi Tani konulmamis vajinal kanama Meme Ca öyküsü Aktif tromboembolik hastalik Sarilik, aktif karaciger hastaligi Hipertansiyon Siddetli migren türü basagrilari Haplarin her gün düzenli alinmasini hatirlayamama Olasi adet düzensizliklerine uyum saglayamayacak kadinlar Ektopik gebelik öyküsü olan kadinlar Sigara kullanimi
48
Enjekte Edilen Kombine Kontraseptifler
Yöntem Kimler Kullanabilir? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Zamanlama
Uzun süreli ve geri dönüslü östrojen ve progestin içeren gebelikten koruyucu igneler Etki mekanizmasi Ovülasyonun baskilanmasi Servikal mukusun kalinlasmasi Endometriyumda implantasyonun olmamasi Mesigyna Uzun sürerli ve etkili korunma isteyenler Günlük kullanim gerektirmeyen yöntem isteyenler Dogumdan sonra emzirmeyen ve 3-4 hafta geçmis olanlar ya da 6 ay geçmis olup emzirmeyi sürdürenler Düsük sonrasi dönemdeki kadinlar Ektopik gebelik öyküsü olanlar Etkinligi yüksektir Uygulanmasi kolaydir Cinsel iliskiden bagimsizdir Yalniz progestin içeren enjekte edilen kontraseptiflere göre dogurganlik daha çabuk geri döner Ucuzdur Enjeksiyonlar için ayda bir klinige gelinmesi gerekir Kilo artisina neden olabilir Düzensiz kanama/ lekelenme tarzinda menstrüel degisikliklere neden olabilir Ilk 3 ay bulanti, bas agrisi, gögüslerde gerginlik olabilir Bazi kisilerde ruhsal degisikliklere neden olabilir Kan basincini yükseltebilir Ilk enjeksiyonlar menstrüel periyodun ilk 5 gününde yapilmalidir Böylece kadinin gebe olmadigindan emin olunur Dogum sonrasi emziriyorsa bebek 6 aylik olana kadar ertelenmelidir Emzirmeyen kadinlarda 3-4 hafta içinde baslanabilir Düsük sonrasi hemen veya ilk 7 gün içinde uygulanir
49
Kombine Enjektabl Yöntemlerin Kullanim
Kurallari

• Düzenli olarak, 4 haftada bir kez aylik
  enjeksiyon uygulanir.
• Enjeksiyon tarihini 7 günden fazla geçmis ise ve
  gebe olmadigindan emin ise enjeksiyon yapilabilir
  7 gün süre ile ek yöntem kullanilmalidir.

50
Uyari Isaretleri

• Siddetli karin agrisi
• Siddetli gögüs agrisi, nefes darligi
• Siddetli bas agrisi
• Siddetli ayak veya bacak agrisi
• Ani görme kaybi veya bulanik görme
• Asiri kanama
• Bu sorunlardan herhangi biri ile karsilasirsa
  hemen klinige basvurmasi gerektigi kadina
  anlatilmalidir.

51
Enjekte Edilen Kontraseptiflerde Izlem

• Kullaniciya tekrar ziyareti için enjeksiyonun
  türü, enjeksiyonun yapildigi tarih ve bir
  sonraki enjeksiyon tarihi bulunan izlem karti
  verilir
• Yeniden geldiginde
• Kan basinci, kilosu ölçülmeli
• Sigara içiyorsa sikligi
• Yan etkiler ve sorunlar olup olmadigi sorulmali
• Yöntemden memnun mu? Ögrenilmeli
• Ve bir sonraki uygulama zamani kullaniciya
  bildirilip, izlem kartina islenmeli

52
Yalniz Progestin Içeren Enjekte Edilen
Kontraseptifler
Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Zamanlama
Yalniz progestin içeren gebelikten koruyucu igneler Etki mekanizmasi Ovülasyonun baskilanmasi Servikal mukusun kalinlasmasi Endometriyumun incelmesi Tübal motilitenin degismesi Depo Provera3 ayda bir enjekte edilen 150 mg. Depo medroksiprogesteron asetat(DMPA) Uzun süreli ve etkili korunma isteyenler Günlük kullanim gerektirmeyen yöntem isteyenler Düsük sonrasi Yan etki nedeni ile östrojen içeren yöntem kullanamayanlar Dogumdan sonra emzirmeyen ve 3-4 hafta geçmis olanlar veya 6 hafta geçmis olup emzirmeyi sürdürenler Etkinligi yüksektir Hemen etkilidir Saglik riski azdir 35 yas üstü kadinlar kullanabilir Cinsel iliskiden bagimsizdir Ucuzdur Saglik yararlari Adet kanamalari azalir Adetle ilgili kramp ve agrilar azalir Anemiyi düzeltebilir Iyi huylu meme hastaliklari azalir Yöntem birakildiginda dogurganliga dönüs 10 ay kadar gecikebilir Enjeksiyonlar için klinige gelmek gerekir Kilo artisina neden olabilir Düzensiz kanama, lekelenme Amenore Nadiren de asiri kanama gibi adet degisikliklerine neden olabilir ilk enjeksiyon menstrüel periyodun ilk 5 gününde yapilmali Gebelik olmadigindan emin olundugunda menstrüel periyodun herhangi bir gününde uygulanabilir Dogum sonrasi emziriyorsa 6 haftadan sonra Emzirmiyorsa 3-4 hafta sonra yapilmali Gebe kalmak isredigi zaman, birkaç ay önceden kontraseptif enjeksiyonlarin birakilmasi gerekir.
53
Deri Alti Implantlari
Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri Durum
Yalniz progestin içeren implantlar kadinin üst kolunun iç kismina derinin hemen altina lokal anestezi kullanilarak küçük bir kesi ile yerlestirilir Etki mekanizmasi Ovülasyonun baskilanmasi Servikal mukusun kalinlasmasi Endometriyumun incelmesi Tübal motilitenin degismesi Norplant implanon Uzun süreli ve etkili koruma isteyenler Günlük kullanim gerektirmeyen yöntem isteyenler Düsük sonrasi Yan etki veya komplikasyonlari nedeni ile östrojen içeren kontraseptif kullanamayanlar Etkinligi yüksektir Hemen etkilidir Kullanimi kolaydir Istendiginde çikarilabilir Yöntem birakildiginda dogurganlik hemen geri döner Saglik riski azdir Uygulama ve çikarilma için egitilmis personel gerekir Her küçük cerrahi girisimin ortak risklerini tasir Kullanici yöntemi kendi kendine birakamaz Derinin altinda farkedilebilir Adet degisikliklerine neden olabilir Gebelik süphesi Sarilik, aktif karaciger hastaligi Aktif tromboembolik hastalik Tani konulmamis vajinal kanama Meme Ca öyküsü Hipertansiyon Migren türü basagrilari Sigara kullanimi Olasi adet düzensizliklerine uyum gösteremeyecek olanlar
54
Norplant

• 3.4 cm X 2.4 mm boyutlarinda, herbiri 36 mg
  kristalize levonorgestrel içeren 6 ince ve esnek
  silikon kapsülden olusur.
• 5 yil süre ile koruma saglar.
• Geri dönüsümlüdür.
• Cilt altina uygulanir.

55
Implanon

• 68 mg etonogestrel içerir.
• Boyu 40mm,dis çapi 2mm boyutlarindadir.
• Tek çubukludur.
• 3 yil süre ile koruma saglar.
• Geri dönüsümlü,cilt altina uygulanan bir
  yöntemdir.
• Yapilan arastirmalarda, 100 koruyucu olarak
  bulunmustur.

56
Implanon Kullanim Kurallari

• Üç yilda bir kez cilt altina uygulanir.
• Uygulama menstrüel periyodun ilk 7 günü içinde
  yapilmalidir
• Emziren kadinlarda dogum sonrasi 6. hafta sonunda
  
• Emzirmeyen kadinlarda dogumdan 3-4 hafta sonra
  uygulanabilir
• Düsük sonrasi hemen veya ilk 7 gün içinde
  uygulanabilir.

57
Implanon Uyari Isaretleri !

• Uygulama yerinde agri, kizariklik, hassasiyet
• Adet gecikmesi (gebelik kuskusu)
• Düzensiz ve asiri vajinal kanama, normalin 2 kati
  uzun süre ya da 2 kati fazla miktardaki kanama
• Siddetli bas agrisi

58
Örnek

• 26 yasinda bir bayan
• 2 yasinda bir çocugu var
• RIA taktirmak için bize basvuruyor

59
RIA Kullanacaklar Için Tarama Kontrol Listesi

• Adetin ilk gününden beri 10 günden fazla zaman
  geçmis
• Kadinin veya esinin baska cinsel esi var
• Cinsel yolla bulasan akut genital yol enfeksiyonu
  var
• PID veya Ektopik gebelik öyküsü
• Asiri adet kanamasi
• Uzun süren adet kanamasi
• Semptomatik kapak ya da konjenital kalp hastaligi

60
Rahim Içi Araçlar
Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Durum
RIA, rahim içine yerlestirilen, genellikle bakir ya da hormon içeren, küçük plastik bir cisimdir Etki mekanizmasi Spermin üst genital yollara ulasmasina Ovum transportuna Fertilizasyona engel olur Bakirli RIAlar TCu 380A, Multiload (MLCu 250 ve 375) ve Nova T (TCu 200Ag ve 380Ag) Hormonlu RIAlar Progestasert LevoNova ve Mirena. Günlük kullanim gerektirmeyen yöntem isteyenler Uzun süreli ve etkin korunma isteyenler Emziren kadinlar Daha önce RIA kullaniminda sorun olmayan kadinlar Hormonal yöntem istemeyen kadinlar 35 yasin üstünde sigara içen kadinlar Etkinligi yüksek Hemen etkili,uzun süreli Çikarildiginda dogurganlik hemen geri döner Cinsel iliskiden bagimsizdir Güvenlidir Kullanislidir Emzirmeyi etkilemez Takilmasi ve çikarilmasi egitilmis personel gerektirir GYE öyküsü olan veya birden fazla kisi ile cinsel iliskisi bulunanlarda pelvik enfeksiyon riski yükselir Adet miktari artabilir Lekelenme ve kramplar olabilir Araç uterustan servikse dogru kayabilir ve vajinaya atilabilir Uygulama sirasinda az da olsa perforasyon riski vardir Kullanici yöntemi kendi kendine birakamaz Gebelik süphesi Pelvik enfeksiyon öyküsü Anormal vajinal kanama veya genital kanser belirtisi olanlar Ektopik gebelik öyküsü olanlar Derin anemisi olanlar Pelvik muayenede anatomik bozuklugu düsündüren bulgulari olanlar Asiri servikal darligi olanlar
61
Tarih Boyunca RIA Çesitleri
62
T Cu 380 A (T-care, Pregna)

• T harfine benzer.
• Poliüretandan yapilmistir.
• Gövdede 314 mm², her iki kolda 33er mm²lik iki
  bakir bant bulunmaktadir.
• 10 yil süreyle korur

63
Türkiyede Kullanilmakta Olan Hormonlu RIAlar

• Ülkemizde hormonlu RIA olarak Mirena
  piyasada bulunmaktadir.
• T seklindeki iskeleti polietilenden
  yapilmistir.
• Gövdesinde 52 mg levonorgestrel içeren bir
  silindir bulunur.
• 5 yil süreyle korur

64
RIA uygulama

• Adetin ilk 12 günü içinde uygulanabilir.
• Gebe olmadigindan emin olunan herhangi bir
  zamanda uygulanabilir.
• Ek yöntem gerekmez.

65
Dogum sonu RIA uygulama

• Plasentanin ayrilmasindan sonraki ilk 10 dakika
  içinde ya da ilk 2 gün içinde RIA uygulanabilir.
• Ilk 2 gün geçmis ise, 4. haftadan sonra RIA
  uygulanabilir.
• Düsük sonrasi hemen veya ilk hafta içinde
  uygulanabilir.

66
RIA Kullanicilari Için Uyari Isaretleri

• Adet gecikmesi, gebelik kuskusu
• Asiri vajinal kanama
• Karin agrisi,
• Cinsel iliski sirasinda agri,ates
• Anormal vajinal akinti
• Ipliklerin kaybolmasi, ele kisa ya da uzun
  gelmesi

67
RIA Izlem

• Ilk izlem Uygulamadan sonraki ilk adetin
  bitiminde kontrol için basvurmalidir. Bu
  kontrolde
• Sorunlar ve yan etkiler kullaniciya sorulmali
• Spekulum ve bimanüel muayene ile Iplikler
  kontrol edilmeli
• Enfeksiyon belirtileri kontrol edilmeli
• Kullanici RIAdan memnunsa ve devam etmesinde
  sakinca yoksa bir yil sonra kontrole
  çagrilmalidir.

68
Kadinda Gönüllü Cerrahi Sterilizasyon(TÜP
LIGASYONU)
Yöntem Kimler kullanabilir? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Durum
Kadinda dogurganligin cerrahi yöntemle kalici olarak sonlandirilmasi Etki mekanizmasi Fallop tüplerinin bilateral kapatilmasi spermin ovuma ulasmasini engeller Daha fazla çocuk istemeyen çiftler Yas ya da saglik sorunlari nedeni ile gebeligi yüksek risk tasiyan kadinlar Girisim için bilinçli ve gönüllü karar veren çiftler Etkinligi yüksek Hemen etkili Kalici, girisim sonrasi korunma kaygisi kalmaz Basit bir cerrahi girisim Ileri dönemde ortaya çikan yan etkisi yoktur Cinsel iliskiye olumsuz etkisi yoktur Kalici, pismanliga neden olabilir Cerrahi girisimlerin ortak risk ve yan etkilerini tasir Baska çocuk sahibi olma istegi Gebelik süphesi Akut pelvik enfeksiyon Akut sistemik enfeksiyon Yöntem konusunda kusku veya kabul formunu imzalamama Baski altinda karar verme Depresyon Evlilik sorunlari Çok genç ve evli olmayan kadinlar Çocugu olmayan kadinlar
69
Erkekte Gönüllü Cerrahi Sterilizasyon(VAZEKTOMI
)
Yöntem Kimler için uygun? Olumlu yönleri Olumsuz yönleri Durum
Erkegin dölleme yeteneginin cerrahi yöntemle kalici olarak sonlandirilmasi Etki mekanizmasi Erkeklerde vaz deferensin baglanip kesilmesi sonucu spermlerin meniye geçisini engelleyerek etkili olur Daha fazla çocuk istemeyen çiftler Gebeligi yüksek risk tasiyan kadinlarin esleri Girisim için bilinçli ve gönüllü karar veren çiftler Etkinligi yüksek Kalici Basit bir cerrahi girisimdir Cerrahi riski az Girisim sonrasi korunma kaygisi kalmaz Ileri dönemlerde ortaya çikan yan etkisi yoktur Cinsel iliskiye olumsuz etkisi yoktur Kalici bir yöntem pismanliga neden olabilir Hemen etkili degildir(yaklasik 20 ejekülasyon sonra) Küçük cerrahi girisimlerin ortak risk ve yan etkilerini tasimaktadir. Baska çocuk sahibi olma istegi Yöntem konusunda kusku, kabul formunu imzalamama Baski altinda karar verme Depresyon Evlilik sorunlari Bekar veya çocugu olmayanlar
70
(No Transcript)
71
Kaynaklar

• T.C Saglik Bakanligi Üreme Sagligi Egitim
  Programi
• T.C Saglik Bakanligi Aile Planlamasi Klinik
  Uygulama El Kitabi