Entzun gorputzaren musika!

1
Entzun gorputzaren musika!
2
Ahoa, ipurdia eta eskua.

• 1.a Zer soinu ateratzen dira ahotik, eta zergatik
  sortzen dira?
• ZOTINA Urdailea lanean dagoenean bakarrik
  sortzen da. Urdaila diafragmatik oso gertu
  kokatuta dago. Diafragma, birikak airez
  betetzeko eta husteko erabiltzen dugun muskulua
  da, eta birikak airez betzean, diafragma uzkurtu
  egiten da eta birikak hustean, berriz, zabaldu.
• Egoera normalean, asnas erritmoa erregularra izan
  arren, lizeriketa garaian urdaila gehiegi
  mugutzen bada, diafragmak kolpeak jasotzen ditu
  eta, kolpeen ondorioz kontrolik gabe uzkurtu edo
  zabalduko da, birikietatik aire-kantitate txikiak
  kanporatuz.
• Horixe da zotina birikietatik nahi gabe
  kanporatzen dugun airea, ahots kordak
  mugitzerakoan sortzen den soinua.

3
Ahoa, ipurdia eta eskua.

• Zotinaren maiztasuna pertsonaren araberakoa izan
  arren, minutuko 2 tik 60ra zotin egin ditzakegu
  eta normalean ez du luze irauten. Hala ere,
  zenbait kasutan zotina kroniko bihur daiteke eta,
  orduan, lo egiteko arazo handiak sortzen dira.
• Arnasari eustea, ur-zurrupada batzuk edatea,
  koilarakada bat azukre jatea edo susto bat
  hartzea, baita beste asko ere, guztiok behin
  baino gehiagotan jasaten ditugun zotin-erasoaldi
  gogaikarriei aurre egiteko erabiltzen ditugun
  erremedioak dira.
• AHOTSA ETA OIHUA Laringeko kordak dardarazten
  direnean sortzen den soinua. Ahots kordek,
  botatzen dugun airearen zutabean dadaran jarriko
  dira eta ondorioz soinu bat sortuz ahotsa.

4
Ahoa, ipurdia eta eskua.

• DOMINISTIKUA Usina, biriketako airea sudurretik
  eta ahotik indarrez kanporatzeko erreflexu
  ekintza bat da, diafragmaren eta saihets tarteko
  giharren bat-bateko mugimenduak eraginda,
  sudurreko mukosen narritadura edo mukosetan
  beraietan kanpoko objektu baten ukipena dela eta.
• Doninistiku izena latinezko Dominus tecum
  esapidetik dator (euskaraz Jauna Zurekin),
  doministiku egitean hori esaten baitzitzaion
  usinlariari.
• ZURRUNGA Arnasbidearen egituren bibrazioa eta
  honek sortutako soinua da, loa bitartean haize
  jarioaren butxadurak eragundakoa.

5
Ahoa, ipurdia eta eskua.

• Nahastutako egituren artean ubula eta ahosabaiak
  ditugu, eta arrazoien artea, zintzurraren
  ahultasuna, masailezur edo baraiaren jarrera
  okerra, lepoaren loditasuna eta sudurraren
  igarobidearen butxadura.
• TXISTUA espainetan mehar bat eratuz eta bertatik
  airea jaurtikiaz ateratzen den soinua da.
• Modu askotan egin daiteke, hatzamarrekin,
  aginekin, espainekin, etb. Zenbait kasuetan
  hizkuntza bezala erbiltzera heldu dira, La gomera
  Kanariar irlan adibidez.

6
Ahoa, ipurdia eta eskua.

• TXISTUA espainetan mehar bat eratuz eta bertatik
  airea jaurtikiaz ateratzen den soinua da.
• Modu askotan egin daiteke, hatzamarrekin,
  aginekin, espainekin, etb. Zenbait kasuetan
  hizkuntza bezala erbiltzera heldu dira, La gomera
  Kanariar irlan adibidez.
• KORROSKADA Lizeri aparatuak sortutako soinu
  desatsegina. Zerbait jaten edo edaten dugunean,
  airea barnera sartzen dugu. Ezin dugunez
  lizeritu, kanpora irtetzen da ahots kordak
  mugituz eta korroskada sortuz.

7
Ahoa, ipurdia eta eskua.

• 1.b Zer soinu ateratzen da ipurditik, eta
  zergatik sortzen da?
• PUZKERRA Gorputzak behar ez dituen gasak
  botatzean sortzen den soinua.
• Liseriketa egitean ematen diren erreakzio
  kimikoen ondorioz eratzen diren gas hondakinak
  kanporatu behar direnez puzkerrekin kanporatzen
  ditugu.

8
Ahoa, ipurdia eta eskua.

• 1.c Zer soinu ateratzen da eskutik, eta zergatik
  sortzen da?
• TXALOAK Eskuak, bata besteraen kontra eragitean
  sortzen den soinua.
• Hatzamarrekin ere soinuak atera daitezke, bata
  bestearen kontra igurtzita sortzen dena.
• TABAK Hatzamarren falangetan presioa
  egiterakoan, likidio sinobialeko aire burbuilak
  mugitzen direnez, soinua entzuten dugu.

9
Gorputzaren beste zein soinu ezagutzen duzue?

• Kontatu zein diren eta zein zerk sortzen dituen.
• AHARRAUZIA Logurearen zein gorputzeko ondoezin
  baten ezaugarria den ahoa zabaltzea. Nahigabe
  egiten den ahoaren irekidura arnasketa motel
  baten ondorioz sortzen den soinua.
• DOMINISTIKUA Usina, biriketako airea sudurretik
  eta ahotik indarrez kanporatzeko erreflexu
  ekintza bat da, diafragmaren eta saihets tarteko
  giharren bat-bateko mugimenduak eraginda,
  sudurreko mukosen narritadura edo mukosetan
  beraietan kanpoko objektu baten ukipena dela eta.

10
Gorputzaren beste zein soinu ezagutzen duzue?

• Doninistiku izena latinezko Dominus tecum
  esapidetik dator (euskaraz Jauna Zurekin),
  doministiku egitean hori esaten baitzitzaion
  usinlariari.
• Gosea duzunean, sabelak barneko haireak mugitzen
  hasten da, eta ondorioz zarata ateratzen dute.

11
Eztabaida gorputzaren soinu eta hotsak ezkutatu
behar dira?

• Eztabaidatu taldean, eta eman ateratako argudio
  eta ondorioen berri.
• Gure ustez, soinuak ez dira ezkutatu behar
  naturalak bait dira, baina egoeraren eta kulturen
  arabera ohiturak aldatu egiten dira. Badaude
  zenbait soinu, puzkerra edo aharrausia adibidez,
  ezin direnak edozein lekuetan eta edozein modutan
  egin. Beste batzuk aldiz, ezin dira kontrolatu,
  estula edo usina esaterako.

12
Eztabaida gorputzaren soinu eta hotsak
ezkutatu behar dira?

• Zenbait kulturatan, gurean ez bezela, ezker
  onekoa da korroskadak botatzea bazkaldu eta
  afaldu ondoren jakiak ezkertzeko.
• Beraz, egoera, ahalmena eta herrialdea izan behar
  dugu kontutan soinuak ezkutatzeko orduan.