MINERALLERIN VE VITAMINLERIN EMILIMLERI

1
MINERALLERIN VE VITAMINLERIN EMILIMLERI

• Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINISIK
• ADÜ Tip Fakültesi
• Biyokimya Anabilim Dali

2
Mineraller

• Sodyum (Na)
• Potasyum (K)
• Klor (Cl)
• Magnezyum (Mg)
• Kalsiyum (Ca)
• Fosfor (P)
• Bakir (Cu)
• Demir (Fe)
• Çinko (Zn)
• Kobalt (Co)
• Molibden (Mo)
• Manganez (Mn)

• Kadmiyum (Cd)
• Lityum (Li)
• Selenyum (Se)
• Krom (Cr)
• Nikel (Ni)
• Vanadyum (V)
• Arsenik (As)
• Silisyum (Si)
• Bor (B)
• Kükürt (S)
• Iyot (I)
• Flüor (F)

3
Sodyum (Na)
günlük diyette NaCl seklinde 8-15 g kadar bulunur
büyük ölçüde ileumdan emilir
4
Potasyum (K)
günlük diyette 4 g kadar bulunur. Diyetle alinan
potasyum emilimi midede baslar
5
Klor (Cl)
günlük diyetle 3-6 g kadar olmak üzere özellikle
NaCl ve KCl halinde gidalarla ve gidalara katilan
tuzla alinir Diyetle alinan klor klorür (Cl?)
iyonu halinde bütün bagirsaklar boyunca emilir
6
Magnezyum (Mg)
günlük diyette 0,4 g kadar bulunur. Diyetle
alinan magnezyum midede HCl etkisiyle MgCl2
seklinde çözülür ve bu sekilde ince bagirsaklarin
üst kismindan emilir. Bagirsaktan magnezyumun
emilisi vücuttaki magnezyum depolariyla
ilgilidir vitamin Dden etkilenmez olasilikla
parathormon tarafindan düzenlenir.
7
Kalsiyum (Ca)
günlük diyetle 0,5 g kadar alinmasi gereken
elementtir. Diyetle alinan kalsiyum midede HCl
etkisiyle çözünür. Kalsiyum, bagirsakta yaglarin
hidrolizi ile ortaya çikmis olan yag asitleriyle
sabunlar olusturur safra asitleriyle
olusturulmus çok küçük emülsiyonlar içinde, en
fazla olarak ince bagirsagin proksimalinden aktif
transport ve pasif diffüzyonla emilir.
Emilen kalsiyum miktari, vücudun gereksinimine
göre düzenlenir ki bu düzenlenmede aktif vitamin
D3 (1?,25-dihidroksi vitamin D3) rol oynar.
Vücudun kalsiyum gereksinimi arttiginda vitamin
D3 sentezi ve böbreklerde 1?,25-dihidroksi
vitamin D3 seklinde aktivasyonu artar
1?,25-dihidroksi vitamin D3 de ince bagirsaktan
kalsiyum emilimini artirir. Ayrica büyüme
hormonu, ince bagirsaklardaki asit ortam ve diyet
protein içeriginin yüksekligi kalsiyum emilimini
artirir.
8
Tahil tanelerinde bulunan, inozin heksoz fosfat
yapisina sahip fitik asidin kalsiyum tuzu ve
oksalik asidin bagirsaklarda olusan kalsiyum tuzu
ve yag sindiriminin bozulmasinda olusan yag
asitlerinin suda çözünmeyen kalsiyum tuzlari,
ince bagirsaktan kalsiyum emilimini azaltirlar.
9
Fosfor (P)
besinlerde ve organizmada, ortofosforik asidin
(H3PO4) alkali ve toprak alkali metallerle
olusturdugu tuzlar, alkollerle olusturdugu
esterler, organik asitlerle olusturdugu
anhidridler halinde (inorganik fosfor, Pi)
bulunur Diyetle alinan inorganik fosfor,
serbestlestikten sonra ince bagirsagin ilk
kisimlarindan aktif transportla, büyük miktarda
ve hizla emilir. D vitamini ve büyüme hormonu,
fosfor emilimini artirir. Diyet kalsiyumunun
azalmasi ve ince bagirsak içeriginin asitliginin
artmasi fosfor emilimini azaltir.
10
Bakir (Cu)
günlük diyette 1,5-4 mg kadar bulunur. ince
bagirsaklarin üst kismindan spesifik bir
mekanizma ile emilir Agiz yoluyla alinan bakirin
50-80 kadari emilmektedir. Emilimi etkileyen
faktörler arasinda cinsiyet (kadinlarda emilim
daha fazladir). Alinan bakir miktari ve kimyasal
sekli ile bazi diyet bilesenleri (eser
elementler, sülfat, çesitli amino asitler,
diyetteki lif ve fitatlar) yer almaktadir.
11
Demir (Fe)
Eriskinlerde normal sartlarda günlük diyetle
yaklasik 1 mg demir emilir Demirin emilimi Fe2
iyonu seklinde, baslica duodenum ve jejunumda
olmaktadir. Ince bagirsak mukozasinda bulunan
ferritin ve transferrinin demir emilimini
birlikte düzenlediklerine inanilmaktadir.
12
Sistein, askorbik asit ve tiyol grubu içeren bazi
indirgen maddelerin etkisiyle Fe3, Fe2 haline
indirgenir böylece daha kolay çözünür ve
emilebilir hale gelmis olur. Fe2, mide
sivisinda gastroferrin, amino asitler ve fruktoz
ile selatlar olusturur ve böylece asidik mide
sivisinin bagirsakta nötürlesmesi sirasinda
Fe2nin Fe(OH)2 seklinde çökmesi önlenmis olur.
Fosfat, fitat, oksalat gibi bazi maddeler demiri
çözünmeyen bilesiklere dönüstürerek emilimini
engellerler.
13
Çinko (Zn)
günde vücut agirliginin kgi basina 0,3 mg kadar
gereken bir iz elementtir Diyetle alinan
miktarin yaklasik 20-30 kadari baslica duodenum
ve proksimal jejunumdan aktif olarak ve spesifik
transport ligandlari araciligiyla emilmektedir.
Fitatlar, selüloz ve diyetteki diger lifler çinko
emilimini engellemektedir. Diyette yüksek
miktarda kalsiyum, fosfor, demir ve bakirin
bulunmasi çinko emilimini azaltmaktadir. Proteinde
n zengin diyet çinko emilimini uyarmakta,
proteinden fakir diyet ters yönde etki
göstermektedir. EDTA, lizin, sistein, glisin ve
histidinin emilim üzerine pozitif etkisi
bulunmaktadir.
14
Kobalt (Co)
vitamin B12 yapisi için gerekli bir iz elementtir
ve vitamin B12 yapisinda olarak emilir
15
Molibden (Mo)
Diyetle alinan molibdenin yaklasik 25-80 kadari
henüz bilinmeyen bir mekanizmayla mide ve ince
bagirsaktan emilmektedir. Diyetteki bakir ve
sülfat molibden emilimini azaltmaktadir.
16
Manganez (Mn)
diyetle günde 4 mg kadar alinan bir iz
elementtir. Diyette bulunan mangan, ince
bagirsaktan bilinmeyen bir mekanizmayla çok az
emilmektedir. Mangan alinimi arttiginda emilim
azalmakta, alinim azaldiginda ise emilim
artmaktadir. Emilimi etkileyen diyet faktörleri
arasinda demir, Ca, fosfatlar, lif ve fitat
bulunmaktadir.
17
Selenyum (Se)
Diyetle alinan selenyumun 50 kadari emilir.
Emilimin düzenlenmesi hakkinda az bilgi
bulunmaktadir.
18
Krom (Cr)
Insanda emilim yeri ve mekanizmasi
bilinmemektedir. Hayvanlarda ince bagirsagin üst
kisimlarindan emildigi gösterilmistir.
19
Nikel (Ni)
Günlük gereksinimi 150 ?g kadardir Demir
eksikligi olan siçanlarda nikel emiliminin
artmasi nedeniyle nikel iyonlarinin ince bagirsak
proksimalinde bulunan demir transport sistemini
kullandigi gösterilmistir.
20
Kükürt (S)
bazi besinlerde ve sularda sodyum sülfat,
potasyum sülfat, magnezyum sülfat gibi inorganik
sülfatlar seklinde bulunur proteinlerde
metionin ve sistein amino asitlerinin yapisinda
tiamin, biotin, lipoik asit, glutatyon, koenzim
A, kondroitin sülfat, taurokolik asit gibi
bilesiklerin yapisinda bulunur.
21
Iyot (I)
günde 100-200 ?g kadar gerekli bir iz elementtir.
organizmaya giren iyodun 50den fazlasi birkaç
dakika içerisinde tiroit bezi tarafindan
alinmaktadir
22
Flüor (F)
Günlük diyette 1 mgdan az bulunur. Mide ve ince
bagirsaktan kolayca emilir.
23
Vitaminler

• suda çözünen vitaminler
• yagda çözünen vitaminler
• vitamin benzeri bilesikler

24
Suda çözünen vitaminler

• vitamin B1 (tiamin)
• vitamin B2 (riboflavin)
• nikotinik asit (niasin)
• vitamin B5 (pantotenik asit)
• vitamin B6 (piridoksin)
• biotin (vitamin H)
• folik asit
• vitamin B12
• vitamin C (askorbik asit)

25
Vitamin benzeri bilesikler

• kolin
• karnitin
• ?-lipoik asit
• PABA (p-aminobenzoat)
• inozitol
• koenzim Q
• biyoflavonoidler (vitamin P)

26
Vitamin B12 disindaki suda çözünen vitaminler
ince bagirsagin üst kismindan emilirler. Ancak
yumurta akinda bulunan ve avidin adi verilen bir
glikoprotein biotinin emilimini engeller. Avidin,
biotin ile birleserek sindirilemeyen ve
dolayisiyla bagirsaktan emilemeyen bir kompleks
meydana getirir
27
Vitamin B12 (kobalamin, ekstrinsik faktör) emilimi
Vitamin B12, ileumdan reseptör yerler
araciligiyla emilir.
Transkobalamin I denen bir tasiyici protein,
vitamin B12nin çogunu sitoplazmada tasir.
transkobalamin Iin karacigerde vitamin B12yi
depo etme görevi oldugu gösterilmistir
28
Yagda çözünen vitaminler

• vitamin A
• vitamin D
• vitamin E
• vitamin K

Yagda çözünen vitaminler lipidlerle birlikte
emilirler.