Slayt 1

1
TARIHSEL JEOLOJI
Günes Sistemi ve Dünyanin Olusumu
Füsun Alkaya
JEOLOJI MÜHENDISLIGI BÖLÜMÜ
2
G Ü N E S S I S T E M IveD Ü N Y A N I NO L
U S U M U
3
Yaklasik 12-20 milyar yil önce, küçük bir
noktanin hizla genisleyerek patlamasiyla evren
olustu BIG - BANG
4
Baslangiçta evrende sadece Hidrojen
vardi Hidrojenin yerel olarak yogunlasmasiyla
milyarlarca asiri yogun Hidrojen küresi olustu.
Bu kürelerde füzyon reaksiyonlari basladi
5
4 Hidrojen çekirdegi (protonlar)
kaynasarak Helyum çekirdeklerini (2 proton2
nötron) olusturdu
6
Bu reaksiyonlar sonucunda yildizlar dogdu
7
Yaklasik 5-6 milyar yil önce bu yildizlardan
birinin Hidrojen yakiti tükenmeye basladi
8
Yildiz önce kirmizi bir dev olusturacak sekilde
genisledi
9
Daha sonra, Yildiz önce kendi içine dogru
çöktü.. takiben patladi.. ve bir süpernova
olusturdu
Multiwavelength X-ray image of the remnant of
Kepler's Supernova, SN 1604. (Chandra X-ray
Observatory) image from wikipedia
10
Bu süpernova içinde bütün elementler olustu
11
Yeni malzemeler içeren bu süpernova yogunlasti ve
disk sekilli bir kütle olusturdu
Bu kütlenin merkezinin asiri isinmasiyla yeni bir
yildiz, GÜNES, dogdu
12
Günes nebulasi toz ve gazlardan olusmaktaydi
A nebula (Latin "mist" pl. nebulae) is an
interstellar cloud of dust, gas and plasma.
13
Nebuladaki küçük parçaciklar birleserek
gezegencikleri, bunlar da birleserek ve/veya
nebuladan malzeme toplayarak gezegenleri
olusturdular
14
BILINEN 8 GEZEGEN
Pluto artik bir gezegen olarak kabul edilmiyor
15
TARIHSEL JEOLOJI
PREKAMBRIYEN
Füsun Alkaya
JEOLOJI MÜHENDISLIGI BÖLÜMÜ
16
(EONS)
P R E K A M B R I Y E N
17
PREKAMBRIYEN4.6 milyar yil 542 milyon yil önce
Dünyanin bir gezegen olarak sekillendigi,
jeosferin, atmosferin, hidrosferin ve biyosferin
gelistigi, dolayisiyla dünyanin ölü bir
gezegenden yasayan bir gezegen haline dönüstügü
dönemdir.
18
PREKAMBRIYEN4.6 milyar yil 542 milyon yil
542 my
2.500 my
4.600 my
19
ARKEEN 4.600 2.500 my
20
ARKEEN (Eoarkeen)
Yaklasik 4.6 milyar yil önce, Dünya
gezegeninin kütlesi arttikça yerçekimi de artti,
daha küçük ve daha yogun bir gövde olusturacak
sekilde sikisti. Sikisma dünyanin merkezini
isitmaya basladi, radyoaktif bozulmalarin
ürettigi isinin da ilavesiyle dünyanin
iç kesimleri ergimeye basladi.
21
ARKEEN (Eoarkeen)
4.6 my
Günümüz
Dünya ergidikçe, dünyayi olusturan elementlerin
en agiri olan Demir ergimis damlaciklar halinde
dünyanin merkezine dogru inip burada yogunlasti.
22
ARKEEN (Eoarkeen)
AY OLUSTU
Bazi kisiler bu dönemin baslarinda Mars gezegeni
büyüklügünde bir asteroidin dünyaya çarparak
ergimeye neden oldugu ve ayin bu evrede dünyadan
koptugu düsüncesindedir.
23
ARKEEN (Eoarkeen)
YERYÜZÜ

• Yeryüzünde cehennemi kosullar hüküm sürmekteydi
• - likit kayaç okyanuslari,
• - kaynayan sülfür,
• patlayan volkanlar,
• - kizgin lavlar,
• - durmaksizin gökten yagan tas ve asteroidler.

24
ARKEEN (Eoarkeen)
Karbon dioksit, su buhari, nitrojen ve kötü
kokulu sülfür bilesiklerinden olusan hava sicak,
yogun ve tozluydu. Bu dönemde dünyada yasam
yoktu
HAVA - YASAM
konveksiyon akimlari
25
ARKEEN (Eoarkeen)
OKYANUSLAR OLUSTU
Dünya isindikça ve kismi olarak ergidikçe
minerallerin içinde oksijen ve hidrojen olarak
kapanlanmis olan su faal volkanik bacalarla
yüzeye tasindi
Diger gazlarla karismis olan su buhari atmosferin
daha soguk olan üst kesiminde yogunlasarak
bulutlari olusturdu
26
ARKEEN (Eoarkeen)
OKYANUSLAR OLUSTU
Su, sicak yagmurlar halinde yer yüzüne indi,
ancak yüzey o kadar sicakti tekrar buharlasti
Bu islemler tekrar ettikçe yerkabugu sogumaya
basladi, kabuk sogudukça su buharlari yogunlasti
ve yagmurlar okyanuslari olusturdu
27
ARKEEN (Eoarkeen)
okyanus
okyanusal litosfer
enine kesit
Baslangiçta sadece okyanuslar ve okyanusal
litosfer vardi.
the lithosphere includes the crust and the
uppermost mantle which is joined to the crust
across the Mohorovicic discontinuity. Lithosphere
is underlain by asthenosphere the weaker, hotter,
and deeper part of the upper mantle.
28
ARKEEN (Eoarkeen)
Yayilma merkezleri
Dalma-Batma zonlari
Okyanusal litosferin kirilmasiyla levhalar olustu
Konveksiyon akimlari
29
KONVEKSIYON AKIMLARI
30
ARKEEN (Eoarkeen)
Yaklasik 4 milyar yil önce levhalarin dalmasiyla
dalma-batma zonlarinda adayaylari gelismeye
basladi
A volcanic arc is chain of volcanic islands or
mountains formed by plate tectonics as an oceanic
tectonic plate subducts under another tectonic
plate and produces magma. There are two types of
volcanic arcs oceanic arcs (commonly called
island arcs, a type of archipelago) and
continental arcs. In the former, oceanic crust
subducts beneath other oceanic crust on an
adjacent plate, while in the latter case the
oceanic crust subducts beneath continental crust.
In some situations, a single subduction zone may
show both aspects along its length, as part of a
plate subducts beneath a continent and part
beneath adjacent oceanic crust.(wikipedia)
31
ARKEEN (Eoarkeen)
Volkanik yay çarpismalari veya dalma-batma
zonunun dönmesiyle proto kitalar olustu
Proto kitalar çarpisarak mikrokitalari meydana
getirdi
Mikro kitalar çarpisarak süperkitalari meydana
getirdi
32
ARKEEN (Paleoarkeen)
YASAM
Arkeende tek hücreli degisik tipte bakteriler
okyanuslarda yasamaya basladi.
Bilinen en yasli fosiller siyanobakterilerin
olusturdugu stromatolitler olup 3.5 milyar yil
yasindaki Arkeen kayaçlarinda bulunmustur.
33
ARKEEN (Paleoarkeen)
OKSIJEN
3.5 milyar yil önce.. Atmosferin mimarlari
CYANOBACTERIA Siyanobakteriler fotosentez
yaparak CO2 tüketip O2 ürettiler Bu sayede
önce denizlerde sonra atmosferde oksijen
birikmeye basladi
34
ARKEEN (Eoarkeen)
HAVA
Hava çogunlukla nitrojenden olusmaktaydi, gökyüzü
normal bulutlarla ve yagmurla kapliydi.
35
PROTEROZOYIK 2.500 542 my
36
PROTEROZOYIK
ÖKARYOTIK HÜCRE ortaya çikti
3.5-1.8 milyar yil arasinda dünyaya prokaryotik
hücreliler (siyanobakteriler, bakteriler) egemen
oldu 2.5-1.8 milyar yil arasinda hidrosfer ve
atmosferdeki önemli degisimler ökaryotik
hücrelerin gelismesini sagladi.
37
PROTEROZOYIK
KARTOPU DÜNYA (snowball earth)
Proterozoyik sonlarinda dünya donarak yer
tarihindeki en siddetli buzul çagina girdi
38
PROTEROZOYIK
ÇOK HÜCRELILER
Milyonlarca yil süren isinma-buzullasma, yasami
hemen hemen yok olma noktasina getirdi.
Ancak....Buzul dönemini takiben Çok hücreli,
yumusak gövdeli organizmalar ortaya çikti
39
PROTEROZOYIK
ÇOK HÜCRELILER
Proterozoyik sonlarinda yumusak gövdeli çok
hücreli hayvanlar sig denizlerde yasamaya
basladi.
Yer Avustralya, Edikara alani Yas 590-700
milyon yil
Mawsonites, deniz anasi benzeri, Australia
40
PROTEROZOYIK
ÇOK HÜCRELILER
Üst Proterozoyik, yumusak gövdeli, çok hücreli
hayvan fosilleri
Mawsonites, Australia
Dickensonia costata,Australia
Newfoundland
(590 - 700 my)
41
PROTEROZOYIK
KITALAR
Proterozoyikin baslangicinda, bu günkü kitasal
kabugun yaklasik 50-70i mevcuttu 1 milyar 100
milyon yil önce tüm kitalar bir araya toplanarak
süper kita RODINYA yi (Rusçada ev-anavatan)
olusturdu.
42
PROTEROZOYIK
KITALAR
750 milyon yil önce RODINYA ikiye ayrildi Iki
parçanin arasinda Kongo kratonu (kuzey-orta
Afrika) bulunmaktaydi
PANTALASSA
43
PROTEROZOYIK
enlem
KITALAR
600 milyon yil önce bu 3 kita birleserek yeni
bir süper kita PANNOTIYAyi olusturdu
P A N N O T I Y A
44
enlem
boylam
Kuzey kutbu
Güney kutbu
45
PROTEROZOYIK
OROJENEZ
600 milyon yil önce bu çarpismayla iliskili
olarak meydana gelen dag olusumlari PAN-AFRIKAN OR
OJENEZI dir
46
PROTEROZOYIK
DALMA-BATMA
600 milyon yil önce Afrika ve Güney Amerikanin
kuzey sahili açiklarinda gelisen dalma-batmaya
iliskin volkanik yay olustu Avalonya-Kadomiya
alani
47
PROTEROZOYIK
PANNOTIYAnin PARÇALANMASI
Geç Proterozoyik sonlarina dogru PANNOTIYA
parçalanmaya basladi
48
GEÇ PROTEROZOYIK - ERKEN KAMBRIYEN
PANNOTIYA nin parçalanmasiyla GONDWANALAND LAVREN
SIYA BALTIKA SIBIRYA ÇIN KAZAKISTANYA Kitalari
ortaya çikti
49
RIFTLESME ILE KITASAL KABUGUN PARÇALANMASI blok
diyagram
hatirlatma
50
RIFTLESME ILE KITASAL KABUGUN PARÇALANMASI -
harita
Rift 1
Rift 2
K I T A
Rift 3
hatirlatma
51
RIFTLESME ILE KITASAL KABUGUN PARÇALANMASI -
harita
Yeni kita 1
Açilmaya baslayan okyanus
Açilmaya baslayan okyanus
Yeni kita 2
Yeni kita 3
Açilmaya baslayan okyanus
hatirlatma
52
RIFTLESME ILE KITASAL KABUGUN PARÇALANMASI -
harita
hatirlatma
53
RIFTLESME ILE KITASAL KABUGUN PARÇALANMASI -
harita
hatirlatma
54
GEÇ PROTEROZOYIK (600 my önce )
PANNOTIYA
http//www4.nau.edu/geology/master.html?http//www
4.nau.edu/geology/blakey.html
55
GEÇ PROTEROZOYIK (560 my önce)
Sibirya
Lavrensiya
Gondwanaland
Baltika
56
ERKEN KAMBRIYEN (540 my önce)
Sibirya
Lavrensiya
Gondwanaland
Baltika