Verginin Yansimasi

1
Verginin Yansimasi
2
Tanim

• Vergi, her zaman konuldugu yerde, kanun koyucunun
  mükellef olarak belirttigi kisiler üzerinde
  kalmayabilmekte, vergiyi ödeyen kisi onu
  baskalarina devredebilmektedir. Bu durumda vergi,
  bir mükelleften alindigi halde baska birisi
  tarafindan ödenmis olmaktadir. Herhangi bir ürün
  üzerinden üreticisi tarafindan ödenmis olan vergi
  ürünün fiyatinin yükseltilmesi suretiyle onu
  tüketenlere devrolunmakta, tüketici yüksek fiyat
  içerisinde vergiyi ödemis olmaktadir.

3
Yansima Sekilleri

• Ileriye Dogru Geriye Dogru Yansima
• Verginin yüksek fiyat içerisinde tüketicilere
  transferine ileriye dogru yansima verginin
  üretim faktörlerine dogru transferine ise geriye
  dogru yansima denilmektedir.
• Kanuni Fiili Yansima
• Yasa koyucu, vergilerle ilgili yasal
  düzenlemeleri yaparken verginin mükellefi
  tarafindan baskalarina aktarilmasini uygun
  görebilir. Örnegin KDV ve BSMV gibi.
• Ekonomik islemlerden yararlanmak suretiyle
  mükellefin vergi yükünü yasa koyucunun amaçlamis
  olmamasina ragmen baska kisilere devretmesine
  fiili yansima denilmektedir. Örnegin bina
  sahibinin kirayi artirmak suretiyle vergiyi
  kiraciya ödetmesi gibi.

4

• Sinirli Sinirsiz Yansima
• Sinirli yansima, yansimanin belirli bir yönde
  olacagini ve belirli iktisadi unsurlar ya da
  kisiler üzerinde toplanacagini, yansima sonucu
  verginin sonsuza kadar yayilmasindan söz
  edilemeyecegini ifade etmektedir.
• Mansfield, Hamilton, Verri, Canard, Thiers gibi
  bazi yazarlar ve teorisyenler ise yansimanin
  sinirsiz olacagini, sirttan sirta yüklenmek,
  trasnsfer edilmek suretiyle vergi yükünün tüm
  topluma yayilacagini ve hissedilmeyecek hale
  gelecegini savunmuslardir.

5

• Mutlak Yansima Diferansiyel Yansima
• Mutlak yansima, belirli bir vergideki artisin
  gelir dagilimi üzerindeki etkisini ifade
  etmektedir. Devlet harcamalarinda ve diger
  vergilerde herhangi bir degisiklik olmadigi
  durumda, bir vergide yapilan degisikligin veya
  özel bir vergi uygulamasinin yarattigi etkilerin
  dagilimini inceleyen yansima seklidir.
• Diferansiyel yansima, kamu harcamalari sabit
  varsayildiginda belirli bir vergi ile diger bir
  verginin degistirilmesi halinde, gelir
  dagiliminda meydana gelen degismedir.

6
DEVLET BÜTÇESI
7
BÜTÇE TÜRLERI

• Klasik Bütçe hangi kuruluslarinhangi harcama
  kalemlerine ne miktar ödenek verilecegi tespit
  edilerek ve ödenekler parlamento onayindan
  geçirilmek suretiyle bütçeler olusturulur.
• Torba Bütçe klasik bütçe sisteminde harcama
  kalemlerine ayri ayri ödenek verildigi halde,
  torba bütçe sisteminde ayrintiya inmeden
  ödenekler toplu olarak verilir. Bu bakimdan torba
  bütçelerde harcamaci kuruluslara verilen
  ödeneklerde harcama yerleri bakimindan herhangi
  bir sinirlama bulunmamaktadir.

8
Bütçe Türleri (Devam)

• Klasik bütçe sisteminde her yil gerçeklestirilen
  artislar, uygulamada genellikle bir önceki yil
  verilmis olan ödeneklerin belirli yüzdeler
  seklinde artirilmasi seklinde olmaktadir. Sifir
  tabanli bütçe sisteminde, kurum bütçelerinin
  önceki yil bütçeleriile iliskileri tamamen
  kesilir.

9
Bütçe Türleri (Devam)

• Plan-Program-Bütçe Sistemi çesitli asamalardan
  olusmaktadir. Ilki sistemin planlamaya dayanarak
  olusturulmasidir ikinci asama programlarin
  gerçeklestirilmesidir. Son asama kamu
  hizmetlerini fonksiyonel olarak siniflandirmadir.
  Bütçenin daha önce hazirlanan plan ve programlar
  dogrultusunda hazirlanmasi gerekir.

10
Bütçe Türleri (Devam)

• Plan ve programlarin yasama geçme süresinin bir
  yildan daha uzun bir süreyi kapsamasi nedeniyle
  bütçeler yillik yapilsa dahi, yapilan hizmetin
  toplam maliyeti ile ülkeye saglayabilecegi sosyal
  yararin birlikte degerlendirilmesidir.
• Performans Esasli Bütçeleme üç asamadan
  olusmaktadir. Birincisi bütçelerin yapilacak
  islere göre siniflandirilmasidir. Bu
  siniflandirma sirasinda hangi islerin
  yapilacaginin tespiti önemlidir. Ikinci asama
  tespit edilen islerin maliyetlerinin
  hesaplanmasidir. Üçüncü ve son asamada elde
  edilen çikti ve sonuçlarin ölçülmesi, basari ya
  da basarisizliklarin tespit edilmesidir.

11
Bütçe Türleri (Devam)

• Dünya uygulamalarinda karsimiza çikan modelleri
  asagidaki gibi siralamak mümkündür
• Stratejik plan ile bütünlestirilmis performans
  bütçe sistemi,
• Performans sözlesmesine dayali modeller,
• Bütçe formatina (kanun yapisina) dönüstürülmüs
  performans bütçe modeli.

12
Bütçeleme Ilkeleri

• Genellik Ilkesi bütün gelir ve giderlerin
  bütçede yer almasi, bütün kamu gelirlerinin bütün
  kamu giderlerinin karsiligi olarak kabul
  edilmesidir.
• Safi usul
• Gayrisafi Usul
• Adem-i Tahsis ilkesi (Hazine Birligi Ilkesi)
  devletin belirli gelirlerinin belirli giderlere
  ayrilamamasina denilmektedir.

13
Bütçe Ilkeleri (Devam)

• Birlik ilkesi tüm gelir ve giderlerinin tek bir
  bütçede gösterilmesini öngörür.
• Ön Izin Ilkesi mali yila girmeden önce bütçenin
  onaylanmis ve kanunlasmis olmasini öngörmektedir
  (izin ve yetki verilmesi).
• Yillik Olma Ilkesi bütçe hemen her ülkede bir
  yil için geçerlidir.

14
Bütçe Ilkeleri (Devam)

• Açiklik ve Alenilik Ilkeleri açiklik ilkesine
  göre bütçe herkes tarafindan anlasilabilir
  olmali alenilik ilkesi ise, bütçe ile ilgili tüm
  islem ve uygulamalarin, herkesin gözü önünde
  herhangi bir gizlenmeye basvurulmaksizin
  gerçeklestirilmesini öngörmektedir.
• Dogruluk ve Samimilik Ilkesi bütçe öngörüleri
  elden geldigi ölçüde gerçek durumu yansitmali ve
  mevcut kosullari içtenlikle ortaya koymalidir.

15
Bütçe Ilkeleri (Devam)

• Samimilik ilkesi, bütçe uygulamasi sonunda
  gerçeklesen gelir ve giderlerin bütçe
  tahminleriyle tutarli bir biçimde mali yilin
  ekonomik kosullarina göre uygunlugunu ifade
  etmektedir.

16
Türkiyede Kamu Mali Yönetimi

• Kamu yönetimi reformunun mali ayagini olusturan
  5018 sayili Kanun 10 Aralik 2003 tarihinde
  TBMMce kabul edilmistir.
• Kanun kamu mali yönetimini, Kamu kaynaklarinin
  tanimlanmis standartlara uygun olarak etkili,
  ekonomik ve verimli kullanilmasini saglayacak
  yasal ve yönetsel sistem ve süreçler olarak
  tanimlamaktadir.
• Kanun uyarica genel bütçeli idareler, özel
  bütçeli idareler ve düzenleyici ve denetleyici
  kurum bütçelerinden olusmaktadir.

17
5018 Sayili Kanun ile Getirilen Yenilikler

• Bütçe türleri, uluslararasi standartlarda
  benimsenen biçimde yeniden tanimlanmis ve
  siniflandirilmistir.
• Bütçelerin kapsami genisletilmis döner sermayeli
  isletmeler ile fonlar ilgili olduklari idare
  bütçelerinin içine alinmasi saglanmistir.
• Idarelerin tüm gelir ve giderleri bütçelerde yer
  almasi saglanmistir.

18
5018 Sayili Kanun ile Getirilen Yenilikler

• Stratejik planlama ve performans esasli
  bütçeleme, yeni sistemin temel ayaklari olmustur.
• Harcama öncesi kontrol yapma ve harcama sonrasi
  iç denetimi gerçeklestirme görevleriilgili kamu
  idarelerine devredilmistir.
• Mahalli idareler ile sosyal güvenlik kurumlarinin
  bütçe büyüklükleri TBMM bilgisine sunulmasi
  saglanmistir.

19
5018 Sayili Kanun ile Getirilen Yenilikler

• Vergi muafiyeti, istisna ve indirimleri ile
  benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen kamu
  gelirleri cetveli bütçe kanunlarina eklenmesi
  saglanmistir.

20
BÜTÇENIN HAZIRLANMASI
21
Bütçe Tahmin ve Gerçeklesmeleri
1999 1999 2000 2000 2001 2001 2002 2002 2003 2003
Bütçe   Bütçe   Bütçe   Bütçe   Bütçe  
Tahmini Gerç. Tahmini Gerç. Tahmini Gerç. Tahmini Gerç. Tahmini Gerç.
27.143.467 28.084.685 46.713.341 46.705.028 48.360.006 80.579.065 98.131.000 115.682.350 146.996.389 140.454.842
7.952.784 9.172.790 13.040.209 13.613.937 16.049.781 20.448.022 28.783.230 31.107.959 37.139.699 38.513.866
5.603.000 6.911.927 9.200.000 9.978.784 11.300.000 15.211.894 21.000.000 23.089.184 27.986.669 30.209.473
2.349.784 2.260.863 3.840.209 3.635.153 4.749.781 5.236.128 7.783.230 8.018.775 9.153.030 8.304.393
1.340.593 1.544.427 2.351.784 2.475.116 3.469.629 4.149.580 5.735.940 6.891.836 8.950.125 7.179.667
17.850.090 17.367.468 31.321.348 30.615.975 28.840.596 55.981.463 63.611.830 77.682.555 100.906.565 94.761.309
10.300.000 10.720.840 21.132.975 20.439.862 16.677.400 41.062.226 42.795.000 51.870.659 65.450.000 58.609.163
9.500.000 9.824.622 19.802.975 18.791.862 14.297.400 37.494.301 36.900.000 46.807.038 58.050.000 52.718.886
800.000 896.218 1.330.000 1.648.000 2.380.000 3.567.925 5.895.000 5.063.621 7.400.000 5.890.277
386.100 416.800 594.600 885.908 847.100 1.107.081 1.655.000 2.170.000 1.881.000 1.881.000
193.050 176.442 198.200 248.200 187.150 513.150 40.000 25.000 60.000 40.000
891.000 1.159.991 966.225 1.632.049 1.300.200 2.918.206 3.400.000 5.665.750 6.762.000 8.335.922
2.350.000 2.750.000 3.468.500 3.321.098 4.335.000 5.112.000 7.930.000 11.205.000 14.923.000 15.922.000
970.000 1.035.000 1.620.285 1.775.000 2.250.000 2.625.000 4.000.000 4.822.000 5.890.000 6.145.000
793000 1.105.000 822.530 400.000 430.000 730.000 1.670.000 3.180.000 4.589.000 4.505.000
587000 610.000 1.025.685 1.050.685 1.380.000 1.437.000 1.740.000 2.943.000 4.094.000 4.922.000
  0   95.413 275.000 320.000 520.000 260.000 350.000 350.000
845460 985.797 1.377.490 1.995.073 911.100 1.480.497 300.000 234.000 280.000 280.000
2.884.480 1.157.598 3.583.358 2.093.785 4.582.646 3.788.303 7.491.830 6.512.146 11.550.565 9.693.224
22
BÜTÇENIN HAZIRLANMASI

• Bütçenin Hazirlanma Esaslari
• Bakanlar Kurulu Mayis ayinin sonuna kadar
  toplanarak makro politikalari, ilkeleri, hedef ve
  gösterge niteligindeki temel ekonomik
  büyüklükleri kapsayacak orta vadeli programi
  onaylamasi ile baslar. Orta vadeli program,
  kalkinma planlari ve hükümetlerin öncelikleri ile
  uyumlu olmak zorundadir. Orta vadeli program DPT
  hazirlanir ve Bakanlar Kurulunun onayi ile resmi
  gazetede yayimlanir. Orta vadeli planin süresi
  kanunda belirtilmemekle birlikte 3 ilâ 5 yildir.

23

• Ikinci önemli belge orta vadeli mali plândir.
  Orta vadeli mali plân orta vadeli program ile
  uyumlu olmalidir. Söz konusu plân 3 yil süre için
  Maliye Bakanligi tarafindan hazirlanip YPKnca
  Haziran ayinin 15ine kadar karara baglanip Resmî
  Gazetede yayimlanir. Orta vadeli mali plân
  gelecek üç yila iliskin gelir ve gider
  tahminlerini içerir. Malî plân hedef bütçe
  dengesini ve açik varsa bunun ne sekilde finanse
  edilecegini, fazla varsa bunun ne sekilde
  kullanilacagini belirtir.
• Orta vadeli mali plânin en önemli unsurlarindan
  birisi kamu idarelerinin ödenek taleplerine bir
  üst sinir getirilmesidir.

24
Gider Bütçesinin Hazirlanmasi

• Gider Bütçesinin hazirlanmasi ile ilgili genel
  ilke ve standartlar Bütçe Çagrisi ve Yatirim
  Genelgesi ile belirlenmektedir. Bütçe Çagrisi
  Maliye Bakanligi tarafindan hazirlanir ve
  Basbakan tarafindan onaylanir. Yatirim genelgesi
  de yatirim programinin hazirlanmasi ile ilgili
  genel esaslari belirlemekte ve DPT tarafindan
  hazirlanir. Bu belgeler en geç Haziran ayinin
  sonuna kadar Resmî Gazetede yayimlanir. Kamu
  idarelerince hazirlanan gider bütçeleri Temmuz
  ayinin sonuna kadar Maliye Bakanligina Yatirim
  bütçeleri ilgili esaslar çerçevesinde yine Temmuz
  ayinin sonuna kadar DPT gönderilir.

25
Gider Bütçesinin Hazirlanmasi

• Düzenleyici ve denetleyici kuruluslarin yatirim
  harcamasi niteligindeki harcamalarinin bilgi için
  ilgili yatirim programlarinda yer verilmesi
  öngörülmüs DPT belirleyici rolünün olmadigi ifade
  edilmistir.
• Sosyal Güvenlik Kurumlari ile mahalli idarelerin
  yatirim harcamalarinda DPT belirleyici rol
  oynamaktadir.
• Kamu yatirim projelerinin gerçeklesme ve uygulama
  sonuçlari, ilgili kamu idaresi tarafindan izleyen
  yilin Mart ayi sonuna kadar bir rapor halinde
  Sayistay Baskanligina, Maliye Bakanligina ve
  DPT Müstesarligina gönderilmektedir.

26
Gider Bütçesinin Hazirlanmasi

• Kamu idarelerinin yetkilileriyle Agustos ayinin
  ikinci yarisindan itibaren bütçenin TBMM
  sunulmasina kadar geçen süre içinde görüsmeler
  yapilir.
• Idarelerle ayri ayri yapilan görüsmelerde,
  teklifler ayrintili olarak irdelenir, açikliga
  kavusturulmasi gerekli hususlar idarelerin
  temsilcileri ile tartisilir ve ödenek tahsis
  edilecek faaliyet ve projeler en etkin kaynak
  kullanimi saglayacak sekilde belirlenir.

27
Gider Bütçesinin Hazirlanmasi

• Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, stratejik
  plân ve programlari hedefleri dogrultusunda
  hazirlayacaklari bütçelerinin Eylül ayi sonuna
  kadar dogrudan TBMM bir örnegini de Maliye
  Bakanligina gönderirler.
• Makro göstergeler ve bütçe büyüklüklerinin en geç
  Ekim ayinin ilk haftasi içinde YPKnda
  görüsülmesinden sonra son sekli verilen ve Maliye
  Bakanligi tarafindan konsolide edilen bütçe mali
  yilbasindan en az 75 gün önce Bakanlar Kurulu
  tarafindan TBMMne gönderilir.

28
Gelir Bütçesinin Hazirlanmasi

• Gelir Bütçesini hazirlama yetkisi Maliye
  Bakanligina verilmistir. Her yilin Ekim ayinin
  17sine kadar baglanmis olmaktadir.
• Gelir Bütçesinin Hazirlanmasinda 3 temel yaklasim
  bulunmaktadir
• Bir Önceki Yil Artis Usulü
• Ortalama Artis Usulü (Geçmis 3-5 yilin
  ortalamasina göre artisin yapilmasi)
• Dogrudan Dogruya Takdir Usulü

29
Bütçe Kanun Tasarisinin Görüsülmesi

• Mali yil basindan 75 gün önce (17 Ekim) TBMM
  sunulan kanun tasarisi Plân ve Bütçe Komisyonuna
  sevk edilir (Anayasa madde 162).
• Kirk üyeden olusan Plân ve Bütçe Komisyonunda
  Bütçe ve ekleri görüsülür. Elli bes gün içinde
  görüsülüp oylanmak zorundadir. Tasariya muhalefet
  edenler komisyon raporunda muhalefet nedenlerini
  belirtmek zorundadirlar. Komisyonun bütçe
  tasarisi üzerinde her türlü degisikligi yapma
  yetkisi bulunmaktadir.

30
Genel Kurulda Görüsülmesi

• Anayasanin 162 maddesi uyarinca 55 gün içinde
  karara baglana bütçe mali yil basina kadar TBMM
  genel kurulunda görüsülüp karara baglanmak
  zorundadir.
• Bölümler ve degisiklik önergeleri görüsme
  yapilmaksizin okunup oya sunulur. Üyeler gider
  artirici ve gelir azaltici öneride bulunamazlar.
  Genel Kurul bütçeleri, daireler ve bölümler
  itibariyle ayri ayri görüsür ve oylar.