KAMU MALIYESI

1
KAMU MALIYESI

• Yrd.Doç.Dr.M.Umur TOSUN

2
Kamu Gelirleri Yarimi

• Cebrilik Açisindan ayrim. Cebre dayanan ve cebre
  dayanamayan olarak ikiye ayrilir. Vergiler,
  harçlar, cezalar ve tazminatlar cebre dayali kamu
  gelirleri iken mülk ve tesebbüs gelirleri ve
  zorunlu olmalari hali disinda borçlanma gelirleri
  cebre dayali olmayan kamu gelirleridir.
• Saglandiklari Kaynagin Niteligi Açisindan Ayrim.
  Özel ekonomi gelirleri ve kamu ekonomisi
  gelirleri olarak ayrima tabî tutulmaktadirlar.

3

• Gelirin Sürekliligi Açisindan ayrim. Adi (olagan)
  veya olaganüstü gelirler olarak ayrima tabi
  tutulabilir. Her yil tekrarlanir nitelikteki ve
  sürekli gelir yaratir kaynaklardan elde edilen
  gelirlere adi, normal gelirler denilmektedir.
  Vergi, resim, harç gibi. Ani sekilde ortaya çikan
  ve önceden öngörülmesi olanagi olmayan
  gelirlerdir. Borçlanma gibi.

4
Vergi Teorisi ve Uygulamasi

• Kamu hizmetlerinin gerektigi giderler ile kamu
  borçlari dolayisiyla ortaya çikan yükleri
  karsilamak amaciyla, egemenlik gücüne göre,
  karsiliksiz olarak, gerçek ve tüzel kisilerden
  alinan ve cebri nitelige sahip para seklindeki
  ödemelerdir.
• Amaçlari
• Fiskal (Malî) amaç
• Ekstra Fiskal (Malî olmayan) amaç

5
Teorik Açidan Gelisimi

• Verginin Fayda Teorisi vergi ile herhangi bir
  faydanin degisimini esas almaktadir. Degisim
  teorisi, sigorta primi teorisi ve sosyal üretim
  giderlerine katilma payi teorisi olarak üç grupta
  toplanmaktadir.
• Fayda teorisi, vergilerin kamu harcamalarindan
  saglanan faydaya göre dagitilmasini
  öngörmektedir.
• Sigorta primi görüsü, vergi toplum bireylerinin
  mal ve mülklerini güvenlik altinda bulunduran
  devlete bu hizmetlerin karsiligi olarak ödemis
  olduklari bir sigorta primine benzetilmektedir.
• Sosyal üretime katilma görüsüne göre, vergi
  devlet tarafindan yapilan kamu hizmetlerinin
  sosyal üretime katilmasi karsiligi olarak ödenen
  bir paydir.

6

• Verginin günümüzdeki açiklanis sekli, vergi
  günümüzde, ödeme gücüne göre alinmak için çaba
  gösterilen ve özel bir karsiligi bulunmayan cebri
  nitelikli bir ödemedir. Özellikleri
• Vergi, fertlerden yalnizca siyasi bir toplum
  üyesi olmalari nedeniyle alinan bir ödemedir.
  Topluma dahil olan yabancilar da dahil herkes,
  hiçbir karsilik aranmaksizin vergilere katilmak
  zorundadir,
• Verginin amaci, tüm kamu hizmetlerini
  gerçeklestirmeye yöneliktir,
• Vergi sadece ahlakin gerektirdigi bir dayanisma
  kurali olmayip, cebir ile müeyyidelesmis, kanuni
  bir görevdir,
• Vergi, günümüzde para ile ödenir.

7
Vergi Ile Ilgili Temel Kavramlar

• Verginin Konusu, verginin üzerine konuldugu
  dogrudan ya da dolayli olarak kaynagini
  olusturdugu iktisadi unsurdur.
• Vergi matrahi, verginin üzerinden hesaplandigi
  deger veya miktar olarak tanimlanabilir. Vergi
  konusunun verginin alinmasina esas olacak deger
  ve de miktarinin ne oldugunun, nasil
  hesaplanacaginin ve isleme tabi tutulacaginin
  yasalarla belirtilmesi gerekir.

8

• Matrah Çesitleri
• Spesifik vergiler, matrahin metre, metreküp,
  agirlik gibi belirtilen ölçüler seklinde
  salinmasina spesifik matrahli vergiler
  denilmektedir.
• Ad valorem vergiler, degerin esas alinmasi ile
  salinan vergilerdir.
• Matrah Belirleme Usulleri
• Beyan Usulü, vergiye tabi unsurlarin deger ya da
  miktarlarinin mükelleflerce vergi dairelerine
  bildirilmesini öngörmektedir.
• Karine veya Dis Göstergeler Usulü, mükellefin
  gelir veya servetinin ölçüsü oldugu kabul edilen
  çesitli dis göstergelerden yararlanmak suretiyle
  vergi hesaplanmaktadir. Fransada XX.yüzyilin
  basina kadar uygulanan kapi-pencere-baca vergisi
  bu kapsamdadir.
• Götürü Usul, vergilendirmeye esas olacak deger
  veya miktarin tek tek belirlenmesi yerine, ayni
  durumdaki tüm konu ve vergi mükellefleri için,
  bütünlük içinde ve genel olarak belirlenmesidir.

9

• Idarece tahsil usulü, resen ya da ikmâlen vergi
  tarhi seklinde gerçeklesebilir.
• Vergiyi doguran olay, vergi kanunlarinin verginin
  dogumunu bagladiklari bir olayin gerçeklesmesi
  veya hukuki bir durumun olusmasi olarak
  tanimlanabilir. Mükellefiyeti dogurucu olay
  olarak da nitelendirilebilen bu iliski bir vergi
  konusunun mülkiyeti, iktisabi, kullanimi,
  satisi-alisi, degisimi seklinde ortaya
  çikabilecegi gibi, veraset, hibe gibi hukuki bir
  olay sonucu da gerçeklesebilmektedir.
• Vergi mükellefi, vergi kanunlari geregince
  üzerine vergi borcu düsen kisidir.
• Kanuni mükellef
• Araci mükellef (Vergini yansimasi nedeniyle)
• Vergi Sorumlusu (Stopaj-Kaynakta Kesinti)

10

• Vergi muafiyeti, vergi kanunlarina göre
  vergilendirilmesi gereken kisi ya da kisi
  gruplarinin, ayni veya baska kanunlarla vergi
  disinda birakilmasina denilmektedir.
• Vergi istisnasi, vergi kanunlarina göre
  vergilendirilmesi gereken vergi konularinin ayni
  veya baska kanunlarla kismen ya da tamamen vergi
  disi birakilmasidir.

11
Verginin Tarh, Teblig, Tahakkuk ve Tahsil
Ilkeleri ile Vergi Alacaginin Sona Erme Sekilleri

• Verginin tarhi, bir mükellefin ödemesi gereken
  vergi tutarinin hesaplanmasi, hazine lehine vergi
  alacaginin belirlenmesi için yapilan bir idari
  islemdir. Vergi ile ilgili oran ve ölçülerin
  vergi matrahina uygulanmasidir.
• Verginin tebligi, verginin tarhinin ardindan
  vergileme ile ilgili belgelerin süresi içinde ve
  usulüne uygun bir sekilde yükümlülere
  bildirilmesi gerekmektedir. Posta yoluyla, ilân
  araciligiyla veya memur eliyle teblig islemi
  yapilabildigi gibi, ilgilinin kabul etmesi
  kosuluyla daire ya da komisyonda teblig
  yapabilmektedir.

12

• Vergini tahakkuku, verginin ödenebilir asamaya
  gelmesi olarak tanimlanan verginin tahakkuku,
  tarh ve mükellefe teblig olunan vergi ile ilgili
  olarak herhangi bir uyusmazligin çözümlenmesi
  sonucunda kesinlesmesinden sonra ortaya
  çikabilmektedir.
• Verginin tahsili ve Vergi alacaginin sona erme
  sekilleri
• Verginin mükellefçe yatirilmasi, vergi
  kanunlarinda öngörüldügü sekliyle verginin
  taksitler halinde vergi idaresine yatirilmasidir.
• Yetkili kisiler tarafindan verginin toplanmasi
• Iltizam Usulü
• Ihale Usulü
• Temsilciler Araciligiyla Tahsil Usulü
• Devlet Memurlari Eliyle Tahsil Usulü (Emanet
  Usulü)
• Verginin Kaynakta Kesilmesi Usulü
• Pul, bandrol, kiymetli kagit seklinde satis veya
  isaret konulmasi, kayit düsülmesi gibi tahsil
  sekilleri bulunmaktadir.
• Vergi Alacagini Sona Erdiren Diger Durumlar
• Verginin terkini
• Zamanasimi
• Af

13

• Vergiden kaçinma, vergiyi doguran olaya neden
  olmadan vergi yükünün disinda kalma çabalarini
  ifade etmektedir.
• Vergi kaçakçiligi, vergi borcu dogmus olmasina
  ragmen vergi kanunlarina aykiri düsen
  hareketlerle verginin hiç ödenmemesi veya kismen
  ödenmesi olarak tanimlanabilir.
• Çifte vergi, ayni vergi konusu üzerinden birden
  fazla sekilde vergi alinmasina denilmektedir.

14

• Vergilendirme yetkilerinin çatismasi nedeniyle
  ayni vergi konusu üzerinden birden fazla vergi
  alinmasina çifte vergilendirme adi verilmektedir.