Title: T
1TÜRKIYENIN JEOPOLITIK KONUMUNDAN KAYNAKLANAN
TEHDITLER
2TÜRKIYE COGRAFYASI VE JEOPOLITIGI
- Cografya yeryüzünün tamami veya bir parçasi
üzerinde, dogal, beseri ve ekonomik olaylarin
dagilisini, aralarindaki baglantilari, sebep ve
sonuçlarini inceleyen bir bilim dalidir. - Jeopolitik ( Ingilizce Geopolitics, Fransizca
Geopolitique, Almanca Geopolitik), kelimesinin
sözlük anlami ekonomik ve siyasal cografya
verilerine göre dis siyasetin saptanmasi Yer
Politikasi, Siyasi Cografya.Daha genis anlamiyla
Jeopolitik Devletlerin cografi özellikleri ile
siyasetleri arasindaki iliskileri inceleyen
bilimdir.Diger bir ifadeyle de, uluslar arasi
siyasette, cografi etmenlerin güç iliskileri
üzerindeki etkisinin incelenmesidir. - Jeostrateji ise (Ingilizce Geostrategic,
Fransizca Geostrategie), cografi etmenlerin
ülkelerin askeri stratejileri üzerindeki
etkilerinin incelenmesidir. Diger bir ifadeyle
yer stratejisidir. -
- ILHAN, Cografya Jeopolitik
iliskisini su sekilde ifade eder Cografya
jeopolitigin, jeostratejinin iki temel ayagindan
birisidir.Cografya dikkate alinmadan politikaya
ve stratejiye veri hazirlamak mümkün degildir.
Çünkü jeopolitik cografyanin politikaya verdigi
yönü belirler. Cografya her konu için
görmezlikten gelinemeyecek bir emri vakidir,
üzerinde yasayanlara göre bazi cografi kesimler
önem kazanir.
3TÜRKIYENIN JEOPOLITIK KONUMU
- Jeopolitik Konum Ülkelerin cografi konumlari
ile jeopolitik konumlari farkli durumlari
açiklar. Bir bölgenin cografi konumu degismez
jeopolitik konum ise bölgedeki, çevredeki ve
dünyadaki güç odaklarinda baki olacak her
degisiklige göre farkli bir deger gösterir.
4Harita 1 Türkiye Siyasî
5- Türkiyenin jeopolitik konumu
belirlenirken dünyadaki güç odaklarini göz
önünde bulundurmak gerekir. Bu gün için dünya güç
merkezleri ABD, BDT, AB., Çin ve Japonyadir.
Türkiye tüm bu güç odaklarinin tam merkezinde
bulunmaktadir. Bu nedenle Türkiyenin jeopolitik
konumu oldukça önemlidir ayni zamanda dünya
cografyasinda büyük askeri bir güç ve birlik
olusturan NATOnun içindedir, Ve güney kanadini
olusturan bir devlettir. Diger taraftan Türkiye
Islam Dünyasi ve Hiristiyan Bati Dünyasinin
karsilasma bölgesinde bulunan Müslüman bir
devlettir.
6DÜNYA HAKIMIYET TEORILERI VE TÜRKIYE
- Devletlerin yayilmasi çok genis
topraklara ve hatta dünyaya hükmetmeleri
iki asamada gerçeklesir. Birinci asama
teorik, ikinci asama pratiktir. Devletin
genislemesi üzerinde, önce atilim
politikalari üretilir, çesitli teoriler
ve öneriler getirilir. En sonunda en akilci ve
gerçekçi teori uygulama asamasina geçirilir.
Birinci dünya savasi öncesinde ve sonrasinda
dünya hakimiyeti üzerinde çesitli teoriler ortaya
atilmistir.
71. KARA HAKIMIYET TEORISI VE TÜRKIYE
- Kara hakimiyet teorisi, Halford John
Mackinder adli bir Ingiliz siyasi cografyacisi
tarafindan gelistirilmis ve ortaya atilmistir.
Mackinderin kara hakimiyet teorisi kisaca su
sekilde özetlenebilir Asya, Avrupa ve Afrika
kitalarinin bütünü dünya adasini olusturur. Bu
eski kara kütlelerinin disinda kalan Amerika,
Avustralya ve Antarktika gibi kitalar ise Dünya
Adasinin Uydularini teskil ederler. Dünya adasi
içinde kalan dogu Avrupa ve Sibirya Bölgesi,
dünyanin Heartlandi (kalp sahasi) ni
olusturur. Heartlandin çevresindeki
Balkanlardan Çine kadar uzanan saha ise Iç
veya Kenar Hilal yada Rimland kusagidir.
Bunun disinda kalan Amerika Afrika Avustralya
Japonya hatti ise Dis veya Kenar Hilal yada
Dünya Adasinin Peykleri olarak kabul edilir.
Mackinder, Dünyayi bu sekilde tasnif ettikten
sonra, teori olusturan görüsünü su sekilde
sonuçlandiriyor Dogu Avrupaya hükmeden bir
devler Heartlanda hakim olur. Heartlanda
hükmeden ise öncelikle Iç-Kenar Hilale yada
Rimlanda hükmeder, sonra da Dis-Kenar Hilale
yani bütün Dünyaya hakim olur.
8Harita 2 Kara Hakimiyet Teorisi
9- Mackinderin Kara Hakimiyet Teorisinde, Türkiye
Iç veya Kenar Hilal bölgesinde yer alir. Diger
bir ifade ile Türkiye, dünya kalesine sahip olan
bir milletin ilk hedef tahtasi olan bölgenin orta
bölümünde yer aldigi dikkati çeker. Dünyaya hakim
olmak isteyen bir gücün ilk hedef tahtasi,
elbette Türkiyedir. Çünkü dünya kalesinin
alinmasi ve yakin takibi için iç surlari teskil
eden Türkiye, jeopolitik bakimdan büyük öneme
sahiptir. Öte yandan bu topraklar, kalenin iç
surlarinda aranan tüm fiziki ve beseri sartlari
üzerinde tasimaktadir. Karadan, denizden ve
havadan, kalenin kontrolü için en avantajli
konuma sahip olan sur bölgesi olarak, Anadolu
topraklari görülmektedir.
102. KENAR KUSAK HAKIMIYET TEORISI VE TÜRKIYE
- Kenar Kusak Hakimiyet Teorisi, Halford john
Mackinder tarafindan ortaya atilan Kara Hakimiyet
Teorisine karsilik ortaya atilmis bir dünya
hakimiyet teorisidir. Teori ABD Yale
Üniversitesinde Uluslar arasi Iliskiler
Profesörü Nicholas J. Spykman ( 1843 1943 )
tarafindan ortaya atilmistir. Spykman, Kenar
Kusak Hakimiyet Teorisini ortaya atarken Kara
Hakimiyet Teorisinden oldukça fazla
yararlanmistir.Spykman, çagdas ve meslektas gini
dünyayi hemen hemen ayni jeopolitik levhalara
ayirmistir.
11- Spykman, Mackinder gibi zaman zaman degisiklik
yaptigi görüslerini kisaca su sekilde
sonuçlandirir Dünya Hakimiyeti, ancak disaridan
içeriye dogru gerçeklesir. Kaleler, disaridan
kusatilir ve sonra alinir. Bu sebeple, dünya
hakimiyetini saglamak için, önceleikle dünya
peykleri adi verilen topraklarda hakimiyet kurmak
gerek, dünyanin peyklerine sahip olan bir millet,
öncelikle Dis-Kenar Hilale ve daha sonra Iç
Kenar Hilale yada Rimlanda hükmeder. Rimlanda
hükmeden bir millet ise, Dogu Avrupaya ve
heartlanda hakim olur. Hartlanda ( dünyanin
kalbi ) hakim olan bir millet nihayet bütün
dünyaya hükmeder. Diger bir ifadeyle bu görüs
su sekildedir Kuzey Amerikaya sahip olan bir
millet, Güney Amerikaya hakim olur. Bu
topraklara hakim olan bir millet de, bati
Avrupaya Balkanlar, Güneybati, güney ve
Güneydogu Asyaya ve nihayet Dogu Avrupa ve
Asyanin tümüne hükmeder. Böylelikle dünya
hakimiyeti kurulmus olur.
12- Spykman, Kenar Kusak Hakimiyet Teorisini ortaya
atarken, dünya hakimiyetinin sadece ve sadece
Amerika Birlesik Devletleri açisindan ele
almistir. Görüslerini, Amerikan menfaatlerine
ters düsmeyecek sekilde sonuçlandirmistir. Ve
asil önemlisi, Spykmanin görüsleri, ABD
tarafindan büyük destek görmüstür.
13Harita 3 Kenar Kusak Hakimiyet Teorisi
14- Spkymanin Kenar Kusak Hakimiyet Teorisinde,
Türkiye Mackinderin Kara hakimiyet Teorisinde
oldugu gibi, Iç veya Kenar Hilal bölgesinde yer
alir. Spykmana göre, Türkiye dünya kalesine
sahip olmayi arzulayan bir millet için kaleye
yapilacak olan son kusatma alani olarak
nitelendirilen bölgenin tam ortasindadir. Bu
sebeple dünya hakimiyetinin yolu, Türkiyeden
geçmektedir.
153. DENIZ HAKIMIYET TEORISI VE TÜRKIYE
- Ana hatlariyla, Denizlere hakim olan bir
devlet, dünyaya hakim olur. görüsüne dayanan
Deniz Hakimiyet Teorisi, özellikle denizciler
tarafindan benimsenmis bir jeopolitik bir
görüstür. Görüsün temeli, Amerika Birlesik
Devletleri Deniz Akademisinden mezun olan Amiral
Alfred Mahan ( 1840 -1914 ) tarafindan
atilmistir. Mahan, 1890 yilinda yayinlandigi
Deniz Kuvvetinin Tarihe Etkisi ( 1660 1783 )
adli eserinde,denizin önemini açikça
vurgulamistir. Ancak açik bir sekilde, Deniz
Hakimiyet Teorisini ileri sürmemistir. Teori,
Mahanin görüsleri dogrultusunda, daha sonraki
denizciler tarafindan gelistirilmistir. Bu
teoriye göre dünyaya hakim olmanin tek sarti,
denizlerde güçlü olmaktir. Denizlere hakim olan
bir milletin mutlaka, dünyaya hakim olacagi ileri
sürülmektedir.
16Harita 4 Deniz Hakimiyet Teorisi
17- Türkiye, üç tarafi denizlerle çevrili bir
ülkedir. Trakya ile Avrupaya, Anadolu
yarimadasinin dogusu ile Asya kitasina karadan
baglidir. Kuzeyden Karadeniz, batidan Marmara
Denizi ve Adalar Denizi, güneyden Akdeniz ile
çevrilidir. Bu denizler, bogazlar yoluyla
birbirlerine baglantili olup, Cebelitarik Bogazi
ile Atlas Okyanusuna, Süveys Kanali ile
Kizildeniz ve oradan Hint Okyanusuna ve öterin
ötesindeki Pasifik Okyanusuna kadar ulasma
imkanina sahiptir. Diger bir ifadeyle, denizden
ve karadan tüm kara parçalari ile baglanti kurma
avantajina sahip oldugu için, ayni zamanda amfibi
( karadan ve denizde hareket kabiliyeti olma )
devlet olma özelligini tasimaktadir.
18- Dünya hakimiyeti bas sartlarindan biri denizlerde
hakimiyet kurmaktir. Osmanli padisahlari Cihan
Padisahi unvanini hak kazanmislarsa ve devletini
Cihan Imparatorlugu yapmislarsa, denizlerdeki
üstünlüklerine ve Kaptan-i Deryalarina
borçludur. Eger Türkiye, diger Türk Dünyasi
Ülkeleri ile birlikte, 21. yy.da Dünya
Hakimiyetine aday bir millet olmayi
arzuluyorlarsa, Deniz Hakimiyetini
saglamalidirlar. Bunun için de, dünya siyasi
arenasinda aktif bir politika izlemek icap eder.
194. MEDENIYETLER ÇATISMASI TEORISI VE TÜRKIYE
- A.B.D. Harward Üniversitesinde Stratejik
Arastirmalar Merkezi Baskani Samuel Huntington,
1993 yilinda bir teori ortaya atti. Medeniyetler
Çatismasi adi verilen bu teori, özellikle 1989
Sovyet Blogunun dagilmasindan sonra, dünya
üzerindeki yeni bazi gelismeler dogrultusunda
gelecegi yönlendirme açisindan büyük önem arz
etmektedir.
20Harita 5 Medeniyetler Çatismasi Teorisi
21- Huntington Benim faraziyem sudur ki, bu yeni
dünyada mücadelenin esas kaynagi öncelikle
ideolojik ve ekonomik olmayacak. Beseriyet
arasindaki büyük bölünmeler ve hakim mücadele
kaynagi kültürel olacak. Milli devletler
dünyadaki hadiselerin yine en güçlü aktörleri
olacak fakat global politikanin asil
mücadelelerle farkli medeniyetlerine mensup grup
ve milletler arasinda meydana gelecek,medeniyetler
in çatismasi global politikaya hakim olacak,
medeniyetler arasindaki fay hatlari gelecegin
muhabere hatlarini teskil edecek diyor ve bu
teorisini desteklemek için dünya üzerindeki
çesitli gelismeleri örnek veriyor Bosna Savasi,
Körfez Savasi, Kafkaslarda olan savaslar gibi.
22- Huntington, teorisinde yöneticileri ayri, halki
ayri düsünen bölünük ülkelerden bahsetmekte ve
Türkiyeyi bölünük bir ülke olarak
nitelendirmektedir ve Türkiyenin gelecegi
hakkindaki tespiti ise söyle Mekkeyi
reddettikten ve ardindan Brüksel tarafindan
reddedildikten sonra, nereye bakar Türkiye?
Cevap, Taskent olabilir. Sovyetler Birliginin
zevali,Türkiyeye Yunanistan sinirlarindan Çine
kadar yedi ülkeyi ihata eden ve yeniden hayat
bulan bir Türkiye Medeniyetinin lideri olma
firsatini veriyor. Bati tarafindan tesvik edilen
Türkiye, bu yeni kimligi benligine kazanmak için
hareketli çabalar sarf ediyor ve Huntington
teorisini su cümlelerle bitiriyor Uzak olmayan
bir gelecekte, cihansümul bir medeniyet olmayacak
fakat bunun yerine, her biri baskalariyla beraber
yasamayi ögrenmek zorunda kalacak farkli
medeniyetlerden mürekkep bir dünya olacaktir.
235.EKSEN ÜLKELER HAKIMIYET TEORISI VE TÜRKIYE
- Bu teori, 1989 yilinda Sovyetler Birliginin
dagilmasindan sonra ortaya atilan ABD merkezli
bir hakimiyet teorisi niteligi tasimaktadir.
Teori, Robert Chase, Emil Hill ve Paul Kennedy
tarafindan kaleme alinan ve 1996 ocak ayinda
Foreign Affairsde yayinlanan Eksen Ülkeler
Devletler ve ABD Stratejisi adli makale ile
ortaya atilmis ve daha sonra bu teori, diger bazi
arastirmacilarin da katilimi ile daha da
genisletilerek, 1999 yilinda The Pivotal
States A New Framework For U.S. Policy In The
Devoloping World adiyla kitap halinde
yayinlanmistir.
24- Teoriye göre, Gelisen Dünyada ABD Politikasinin
ana hatlari ne olmalidir? Eksen ülkeler
hangileridir? Sorularina cevap aranmis ve bazi
sonuçlara gidilmistir. Teoristyenler eksen ülke
olabilecek ülkeleri söyle siralamaktadirlar
Endonezya, Hindistan, Pakistan, Türkiye, Misir,
Güney Afrika, Brezilya, Cezayir ve Meksika. Bu
ülkeler konunun uzmanlari tarafindan iyice tahlil
edilmislerdir. Ayrica bu ülkeler, nüfus, uluslar
arasi göç, çevre insan haklari stratejisi, etnik
çatisma, uluslar arasi finans, ticaret bakimindan
degerlendirilmisler ve ABDnin Stratejik
Planlamasi üzerinde durmuslardir.
25- Bu teoriye göre ABD, eger dünyaya hakim olmak
istiyorsa, diger süper güçlerin disinda, dünya
platformunda kendi bölgesinde en üstün olan 9
eksen ülke ile iliskilerini daha iyi düzenlemek
zorundadir.
26Harita 6 Eksen Ülkeler Hakimiyet Teorisi
27- ABDnin Türkiye Analisti, Istihbarat ve Arastirma
Bürosu Güney Avrupa Bölüm Sefi Makovskynin
Türkiye ile ilgili görüsleri oldukça dikkat
çekici. Diyor ki ABD dis politikasinda birincil
öncelige sahip birkaç bölge arasinda, Türkiye de
Amerikanin güvenlik çikarlari açisindan
kanitlanmis bir öneme sahiptir.
28- Makavsky Türkiye yalniz bir açidan degil,
birçok açidan Eksen Ülkedir demekte ve bunlari
özetle söyle siralamaktadir Türkiye ideolojik
eksenlere duyarli bir devlettir.Sinir komsusu
oldugu bölgelerin çogunda, ABD çikarlari için
hayati önem tasimaktadir. Türkiye, komsularinin
lider kabul ettigi bir ülkedir. Türkiye ayni
zamanda NATOnun tek Müslüman çogunluk devletidir
ve NATOnun en büyük devletlerinden birisidir.
Siyasal olarak, Türkiye herhalde hala Islam
Dünyasinin demokratik ülkesidir. Ekonomi söz
konusu oldugunda, Türkiye uzmanlara meydan
okumaktadir.
29- Ortadogu bölgesinde en önemli bir müttefiktir.
Müslüman dünyasinin Israille iliskilerinin
normallestirilmesinde tempo koyucu (tavsan) rolü
üstlenmistir. 1949dan 1979a kadar Türkiye,
Israili tanimis olan tek Müslüman devlettir.
Türkiye, terörü destekleyen ülkeler listesindeki
üç ülkeyle ( Iran, Irak, Suriye) birden sinir
komsusu olan tek dünya ülkesidir. Türkiye dil ve
kültür yakinliklari nedeniyle Eski Sovyetler
Birligi ülkeleriyle ekonomisi giderek artmakta ve
kilit nokta durumda bulunmaktadir. Balkanlarda
yapici bir Türk rolü ABD için özellikle
yararlidir. Zaten Türkiye genellikle bölgedeki
önemli ABD çikarlarina hayati destek vermistir.
Türkiye, bölgede jeostratejik ve siyasal açidan
bölgesel bir güçtür.
306. MERKEZI TÜRK HAKIMIYET TEORISI VE TÜRKIYE
- Bu hakimiyet teorisi, Ramazan ÖZEY tarafindan
1994 yilinda ortaya atilmistir. Bu teori tamamen
Türkiye merkezli bir hakimiyet teorisi olup,
tarihin gelecege bir yansimasi olarak kabul
edilmektedir.
31- Bu hakimiyet teorisini su sekilde belirtebiliriz
Asya, Afrika ve Avrupa eski kara kütlelerinin
bitisme noktasinda yer alan ANADOLU Yarimadasi,
dünya kalesini, ayni zamanda dünyanin kalbi
(heartland) olusturmaktadir. Çünkü Anadolu
Yarimadasi, üç tarafi denizlerle çevrilidir.
Yükselti bakimindan kitalarin en yücesi olan
Asya2dan (1010m.) bile hayli yüksek (Türkiyenin
ortalama yükseltisi 1.132 m.) bir kara parçasini
teskil eder. Anadolu yarimadasinin Asya ve
Afrikaya bitisik oldugu kesimlerde asilmasi zor
siradaglar yer almaktadir.)
32- Kalenin Asyaya açilan burcu Malazgirt, Avrupaya
açilan burcu ise Istanbuldur. Anadolu
yarimadasinda çevreleyen Balkan Yarimadasi,
Kafkaslar, Iran Arabistan ve Kuzeydogu Afrika
kisacasi Balkanlar ve Ortadogu, dünya kalesini
çevreleyen iç Çemberi meydana getirir. Bunun
disindaki kara parçalari ise, Dis Çemberi yada
Dünya Adasini olusturmaktadir.
33- Böyle bir açiklama yapildiktan sonra,
jeopolitigin çizdigi kavram ve ölçüler
çerçevesinde su sonuca varabiliriz Dünya
Kalesini (Anadoluyu) elinde bulunduran bir
millet, Iç Çembere (Balkanlar ve Ortadogu)
hükmeder. Iç Çembere hükmeden bir millet ise, Dis
Çembere yani Dünyaya hakim olur.
34Harita 7 Merkezi Türk Hakimiyet Teorisi
35- Merkezi Türk Hakimiyeti, diger teorilerde oldugu
gibi sadece bir güce dayanmaz. Bu teorinin
gerçeklesmesi için, kara, deniz ve hava gücünün
birlikte gelistirilmesi gerekir. Öte yandan 21.
yüzyilin iletisim ve bilgisayar çagi olacagi
düsünülürse, bu alanda da üstün olunmasi gerekir.
Kisacasi zaman ve mekan çerçevesi içinde bilgi ve
teknolojinin tüm imkanlari kullanilmalidir. Adeta
Fiziki Cografya özellikleri ile Beseri ve
Ekonomik Cografya özellikleri kaynastirilmalidir.
36- Çünkü bir devletin sadece bir ve iki alanda güçlü
olmasi yetmez. Söz gelisi sadece kara gücü yada
deniz gücü bakimindan üstün olan bir devlet, hava
gücü yoksa, hava gücü üstün olan bir devlet
tarafindan tehdit unsuru olabilir. Bu nedenle
hava gücü bakimindan da üstün olmak zorundadir.
Daha ötesi, dünya iletisim agini kurmali ve diger
devletlere göre üstün olmalidir. Gerekiyorsa uzay
çalismalarina yönelmeli ve uydular araciligiyla
dünyaya hükmetmelidir.
377. DÜNYA HAKIMIYETI VE TÜRKIYE
38- Dünya hakimiyetlerinde ezilen, sömürülen, hep
küçük devletler olmustur. 20. yy boyunca ABD,
Sovyetler, Çin gibi büyük devletlerin birbirleri
ile yakinlasmalarinda, hep dünyanin paylasilmasi
konusulmustur. Yine bu devletlerin birbirleri ile
uzaklasmalari ve çatismalari esnasinda yine küçük
devletler ezilmistir.
39- Türkiye, 20. yüzyilda ezilecegi ve yokolacagi
birliklerden sakinmalidir. Hiçbir zaman çimler ve
serçe konumuna düsmemelidir. Bunun için de
gerekli olan hassasiyeti göstermelidir. Günümüz
Türk jeopolitikçilerinden Suat Ilhanin bu
konudaki tespitleri dikkate alinmalidir. Ilhan
Dünya yeniden kuruluyor adli eserinde ABDnin
ABne dayanan Avrasya Egemenlik politikasi için
de Orta Asya büyük deger tasiyor. Türkistan,
ABden dislanan, NATOdan dislanmaya çalisilan
bütün komsulari ile sorunlari olan ve Dogu
sorununun ilk muhatabi olan Türkiye için ayri bir
önem ve degere sahiptir. demektedir.
40- Gerçekten Türkiye için Orta Asya büyük önem ve
degere sahiptir. Özellikle Merkezi Türk Hakimiyet
teorisinin uygulamaya konulmasinda, ayni dil,
din, irk, gelenek, görenek, kültür ve medeniyeti
paylasan Türk ülkeleri arasinda ortak bir
isbirligi kurulmasi gerekmektedir. Denilebilir ki
Merkezi Türk Hakimiyet Teorisi disindaki tüm
teorilerin temel felsefesi, Dünya üzerinde
bulunan tüm orta ve küçük ölçekli devletleri
sömürmektir. Oysa Merkezi Türk Hakimiyet
Teorisinin temel felsefesi, Dünya barisini ve
huzurunu saglamaktir.
41- Süphesiz en tutarli teori, uygulanabilir ve
özellikle geçmiste uygulanmis olmasi
gerekmektedir. Tarafimizdan ileri sürülen
Merkezi Türk Hakimiyet Teorisi, en gerçekçi ve
uygulanabilir bir Hakimiyet teorisidir. Çünkü bu
teori M.Ö. 2. yüzyilin ortalarindan bugüne tam 3
kez uygulama asamasina konulmustur. Bu teorinin
4. kez uygulama asamasina konulmasinda, siyasi
cografya açisindan herhangi bir engel yoktur.
Sadece bugün bu bölgede yasayan insanlarin bilim
ve teknolojik açidan fazla gelismemis olmasi
önemli bir engel teskil etmektedir. Bu bölgede
yasayan insanlar, bilim ve teknolojik
gelismelerini tamamlarlar ve bölgesel birligi
kurabilirlerse teorinin 4. kez uygulamaya
konulmasi gerçeklesebilecektir.
42KAYNAKÇA
- ÖZEY R., Türkiye Cografyasi ve Jeopolitigi,
Aktif Yayinevi, Istanbul, 2002 - ILHAN S., Dünya Yeniden Kuruluyor, Jeopolitik ve
Jeokültür tartismalari, Ötüken Yayinlari, Ankara
1999 - ILHAN S., Türkiyenin ve Türk Dünyasinin
Jeopolitigi, Türk Kültür Arastirma Enstitüsü
Yayinlari, Ankara, 1993 - http//www.ramazanozey.net
- http//www.stradigma.com
- Dünya Atlasi, Lokomotif Multimedya.