voorblad

1
voorblad
Overheid Verbrede landbouw fopspeen of
reddingsboei Gert van der Bijl - Raad voor het
Landelijk Gebied Anders ondernemen in de groene
ruimte VAB 9 december 2008
2
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008

• Verbreders hebben in de toekomst een grotere
  kans dan schaalvergroters
• eens / oneens?
•  
•  
•  

3

• Bij de huidige afname van zekerheden is
  verbreding voor de meeste bedrijven een goede
  manier om risicos te verminderen
• eens / oneens?

4
Overheid en verbrede landbouw fopspeen of
reddingsboei? 

•  
• Inleiding
• Waar hebben we het eigenlijk over?
• Omvang en ontwikkelingen verbrede landbouw
• LNV-beleid Taskforce Multifunctionele landbouw
• Publieke diensten (natuur, water, landschap)
• Slotopmerkingen

Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
2 . Waar hebben we het eigenlijk
over?VerdiepingHet verhogen van de toegevoegde
waarde door eigen producten te verwerken en te
verkopen (bijv. verwerken, streekproducten of
huisverkoop) VerbredingHet realiseren van
andere activiteiten naast de reguliere,
landbouwkundige activiteiten (bijv. zorg,
recreatie, educatie, waterberging en
energieproductie).

•  

6
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
2 . Waar hebben we het eigenlijk over?

• Private goederen diensten
• recreatie, zorg, educatie, loonwerk, stalling,
  energie
• b. Publieke diensten
• natuur, landschap, waterbeheer

7
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
2. Waar hebben we het eigenlijk over?

• Twee typen verbreders (onderzoek WUR)
• 1. Rationele verbreders
• richten zich in eerste plaats op
  landbouwproductie, hebben niet ambitie om
  verbreding even succesvol als agrarische tak te
  laten zijn (vooral agrarisch natuurbeheer)
• 2. Geïnspireerde verbreders
• kiezen verbreding vanuit eigen visie en
  strategie
• (vooral zorg en recreatie)
• Agrariër of Partner?

8
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
2. Waar hebben we het eigenlijk over?

• Strategie melkveehouders West Nederland
• (LEI, 2001)
• Groeiers 30
• (groei / schaalvergroting centraal in visie
  strategie)
• Rationele verbreders 50
• (in eerste plaats landbouwproductie, niet per se
  groei / verbreding als t daarin past)
• Geïnspireerde verbreders 20
• (verbreding centraal in visie strategie)

9
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
3. Omvang en ontwikkelingen

• Totale omzet ruim 500 mln.
• (vgl. omzet primaire landbouw 22 mrd. 2
  van omzet)
• schattingen lopen zeer uiteen!!
• Stijgers
• zorg en natuurbeheer
• Dalers
• productbewerking, huisverkoop, recreatie en
  stalling

10
3. Omvang en ontwikkelingen
Aantal bedrijven Omzet ( x mln.)
Loonwerk 4.980 gt 150
Natuur en landschapsbeheer 10.353 75
Huisverkoop 2.851 62
Product- Bewerking (m.n. zelfkazen) 600 60 (alleen zuivel)
Windmolens 463 56

•  

Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
11
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
3. Omvang en ontwikkelingen
Aantal bedrijven Omzet ( x mln.)
Recreatie (dag- verblijf-) 2.432 40 60
Zorg 605 42
Streekproducten 600 30
Stalling 3.830 9
Agrarische kinderopvang 25 3

12
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
3. Omvang en ontwikkelingen

• Ontwikkeling Zorglandbouw
• 2003 370 bedrijven
• 2007 600 bedrijven,
• omzet 40 mln.
• Potentie 1000 1500 bedrijven, omzet
  280 mln.

13
3 Omvang en ontwikkeling

• Marktperspectief zorgboerderijen
• (onderzoek St. Green Valley)
• in 10 jaar van 88 -gt 1012 bedrijven
• verschillen N werklozen / Z senioren / W
  verslaafden burn-out
• omzetgroei 15 / in Noord Holland 38
  (Landzijde) / helft omzet bij 15 bedrijven
• omzet 50 mln 0,3 van zorgomzet in NL
• sleutelfactoren marketing en positionering
  markt, samenwerking met overheid en zorgpartijen

14
3 Omvang en ontwikkeling

• RECREATIE EN TOERISME
• Omzet toerisme NL 36 mrd (landbouw 22 mrd /
  recreatie bij boer 50 mln)
• Nederlanders maken per jaar 1 miljard dagtochten,
  waarvan 26 mln naar platteland
• In andere Europese landen agrotoerisme
  hoogwaardiger en professioneler
• RECRON overheid moet stoppen met stimuleren
  agrotoerisme slecht voor economie

15
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
3. Omvang en ontwikkelingen

• Groeiperspectief bij
• Recreatie
• Streekproducten
• Agrarische kinderopvang
• Educatie (nog heel klein omzet 1mln)
• Natuur- en landschapsbeheer

16
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
4. LNV-beleid

• Nota Kiezen voor Landbouw (2005)
• Verbrede landbouw kan zorgen voor goed contact
  met samenleving en bijdrage leveren aan leefbaar
  platteland
• Potentie in sommige delen van het land groot
• Opgaven
• Marktontwikkeling
• Belevingswaarde toevoegen aan product
• Professionalisering en bundeling aanbod

17
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
4. LNV-beleid Taskforce Multifunctionele landbouw
18
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
4. LNV-beleid Taskforce Multifunctionele landbouw

• April 2006 Motie Tweede Kamer met vraag om via
  task force knelpunten bij overheid weg te nemen
• Minister Veerman wilde lead bij private partijen
• Stuurgroep onder voorzitterschap Ronald van der
  Zijl, oud-directievoorzitter Efteling

19
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
4. LNV-beleid Taskforce Multifunctionele landbouw

• Vier doelen
• Inspelen op marktvraag
• Ruimte bieden (o.a. wegnemen belemmeringen)
• Versterken ondernemerschap
• Meer en beter toegankelijke kennis
• Streven omzetverdubbeling in 4 jaar
• van 0,6 mrd. naar 1,2 mrd / jr. (5 omzet
  landbouw)

20
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
4. LNV-beleid Taskforce Multifunctionele landbouw

• Vooral gericht op ontwikkeling robuuste ketens en
  netwerkstructuren
• Veel discussie over ketenomkering individuele
  creatievelingen vs. franchise-gedachte

21
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5. LNV beleidNetwerk Waardewerken

22
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5. Publieke diensten

• Houtskoolschets GLB minister Verburg
• Directe ondersteuning op termijn - ombouwen
  naar
• a. Beloning van instandhouding basiskwaliteit in
  maatschappelijk waardevolle gebieden (bijv. delen
  van Nationale Landschappen / Natura 2000)
• b. Extra betalingen voor maatschappelijke
  prestaties en groen-blauwe diensten.
• .

23
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5. Publieke diensten

• Publieke diensten (natuur, water, landschap)
• Enerzijds
• forse opgaven in sommige gebieden (bijv. rond
  KRW, Natura 2000)
• alom steun voor vergoeding agrariërs voor
  publieke diensten / koppelen ondersteuning aan
  maatschappelijke diensten

24
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5. Publieke diensten

• Publieke diensten (natuur)
• Anderzijds
• Veel boeren willen stoppen met SAN (lichte
  weidevogelpakket verdwijnt, papierwinkel)
• Minder belangstelling voor natuurbeheer bij
  hogere prijzen en verruiming melkquota

25
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5. Publieke diensten

• Inkomenstoeslagen EU (Pijler 1) 850 mln / jr
• nagenoeg zonder tegenprestatie boer hoeft er
  geen kosten voor te maken!
• Inkomsten agrariërs uit natuurbeheer 60 mln /
  jr.
• Pijler 2 (totaal) 70 mln / jr.
• Catalogus Groenblauwe Diensten ?

26
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5. Publieke diensten

• Voorbeelden
• gemeente Hardenberg en provincie Overijssel
  trekken 200.000 uit voor behoud bomen en
  houtwallen door 11 boeren (augustus 2008)
• gemeente Midden Delfland heeft Groenfonds in het
  leven geroepen voor openhouden groene ruimte met
  budget van 400.000 / jr

27
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
5. Publieke diensten

• www.catalogusgroenblauwediensten.nl
• De Catalogus groenblauwe diensten is een
  overzicht van vergoedingen die overheden in
  Nederland mogen geven aan grondeigenaren die een
  groenblauwe dienst leveren. Deze diensten kunnen
  gaan over natuur en landschap, cultuurhistorie,
  recreatie of waterbeheer.

28
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
6. SLOT

• Verbreding kansen maar geen gouden bergen.
  Totale omzet nu 2, toekomst 5?
• Perspectief vooral bij zorg, recreatie,
  streekproducten en wellicht natuur landschap.
• Veel te verbeteren en vooral te
  professionaliseren (bijv. ketenontwikkeling)
• Voor sommigen bedrijven en in sommige gebieden
  kan verbreding van groot belang zijn. Maar ook
  bij forse groei blijft (macro-)economische
  betekenis beperkt.

29
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
6. SLOT

• 5. Overheid ondersteunt verbreding, maar heeft
  geen voorkeur. Groei verbrede landbouw is geen
  doel van de overheid, maar van ondernemers.
• 6. Dat ligt anders bij collectieve goederen
  natuur, water, landschap. Overheid als klant.

30
Anders ondernemen in de groene ruimte - VAB
- 9 december 2008
6. SLOT

• FOPSPEEN of REDDINGSBOEI?
• Hebben verbreders betere toekomstkansen dan
  schaalvergroters?
• Voor sommigen reddingsboei, mits..