Title: SOLUNUM TERAPISI CIHAZLARI
1- SOLUNUM TERAPISI CIHAZLARI
- Amaçlar
- 1. Yapay solunum terapisi gerektiren durumlarin
(hastalikli durumlar) fizyolojik temellerini
tanima. - 2. Tibbi gaz ve emniyet sistemlerini
(silindirler, yüksek basinç kontrolü) tanima. - 3. Oksijen terapisinde kullanilan islem ve
cihazlari (regülatörler, akis ölçerler,
nemlendiriciler/nebülizerler (sislendiriciler),
kannulalar, oksijen maskeleri, oksijen çadirlari)
tanima. - 4. Düzensiz pozitif basinç altinda soluma (IPPB)
terapisinde kullanilan islem ve cihazlarin
taninmasi.
2- 5. Yapay mekanik ventilasyonda kullanilan islem
ve cihazlarin taninmasi. - 6. Solunum terapisi aygitlarinda kullanilan
aksesuarlarin (solunum izleme ve alarm cihazlari,
oksijen analizörü) taninmasi. - 7. Solunum terapisi aygitlarinda kullanilan
tecrit ve sterilizasyon yöntemlerinin taninmasi. - 8. Yapay solunum ventilatörlerinde görülen tipik
arizalar ve tamir ve bakim islemlerinin
ögrenilmesi.
3- Yapay Solunum Terapisi Gerektiren
Hastalikli Durumlar - Yapay solunum gerektiren 4 temel pulmonar
anormallik - 1. ventilasyon problemleri (hipoventilasyon),
- 2. ventilasyon/perfüzyon problemleri,
- 3. zar geçirgenlik bozukluklari (difüzyon
yetersizligi), ve 4. arteriovenoyüs söntleme
(kanin anormal bir sekilde akcigerlere ugramadan
geri dönmesi)dir. - Temelde iki solunum hastaligi solunum
(ventilasyon) yetersizligine neden olur
4- Hipoksia yetersiz ventilasyon nedeniyle kandaki
oksijenin düsmesi. Bu durum pulmonar emfisema
(gerilmis alveol- akciger esnekliginin azalmasi),
kronik bronsit, pulmonar tümörler, aspirasyon
pnömanisi, interstitial fibroz veya pulmonar
enfarktüsten (kan beslemesinin zayifligindan
kaynaklanan doku ölümü) kaynaklanir. - Hiperkapnia düsük alveol ventilasyonu sonucunda
kandaki karbondioksit miktarinin artmasi. Bu
durum merkezi sinir sistemi bozukluklarindan,
sinirlerin ve kaslarin hastalanmasindan,
metabolik hastaliklardan, pulmonar emfisemadan,
kronik bronsitten veya akcigerlerin tikanmasindan
kaynaklanabilir.
5- Yapay solunum pulmonar anormalliklerin
düzeltilmesi amaci vücudun degisken oksijen
ihtiyacini karsilayarak karbondiokisitin disari
atilmasini saglayacak sekilde alveol
ventilasyonunu saglamaktir. Alveol ventilasyonu,
solunum hizi, gel-git hacmi (TV) ve ölü bosluk
arasindaki bagintiyla iliskilidir. - Ek olarak, trakeostomi (üst solunum yolunu
tikayan engellerin ortadan kaldirilmasini
saglayan ameliyat islemi) uygulanarak uzun vadeli
yapay solunum saglanabilir.
6- Ventilasyon ile Ilgili Kavramlar
- Hastanin ventilasyon islemine katkida
bulunabilecek çesitli tipte mekanik cihaz vardir.
Fakat yine de akciger dokusunda hasar oldugu veya
kan perfüzyonu (kanin akciger dokusu üzerine
dökülmesi) durumunda ventilasyon problemini
giderecek yöntemler yeterli olmayabilir. - Temelde su ventilasyon islemleri yaygindir
7- Mekanik destekli ventilasyon (ventilasyonun
tamami mekanik düzenlerle saglanir). - Kontrollü yapay ventilasyon (solunum çevrimini
baslatmakta hastanin hiçbir rolü bulunmaz). - Hasta çevrimli yapay ventilasyon (solunum
çevrimini hasta baslatmak zorundadir). - Hacim çevrimli ventilasyon (belli bir hacimdeki
gaz gönderildikten sonra soluk almanin kesildigi
sistem). - Basinç çevrimli ventilasyon (soluk alma çevrimi
belli bir basinca ulasildigi noktada
sonlandirilir).
8- Ventilasyonla ilgili kavramlar asagidaki pulmonar
fonksiyonlarin parametreleri ile iliskilidir - Tepe basinç degeri yapay solunum esnasinda
akcigerlerin genlesmesi ile elde edilen en yüksek
hava yolu basinç degeri - Solunum güçlügü solunum sisteminin vücudun O2ye
olan ihtiyacini ve CO2nin uzaklastirmasini
karsilamakta yetersiz kalmasi.
9- Ventilasyon güçlügü solunum sisteminin CO2nin
vücuttan atilmasi görevini yerine getirmekte
basarisiz olmasi. - Toplardamar geri dönüsü sag kulakçiga gelen
dakikalik kan akis hacmi. Normal dakikalik hacim,
gel-git hacmi (500ml) ile dakikadaki nefes sayisi
(yaklasik 16) çarpimidir (8000ml). Dakikalik
Solunum hacmi pulmonar ventilasyon olarak
bilinir. - Akciger hacimleri TLC, VC, RV, IC, IRV, ERV, FRC
10- Yapay Solunumun Tarihi Perspektifi
- Pulmonar fizyolojisinin anlasilmasi Joseph
Priestly (1733-1804) ve Joseph Black (1728-1799)
tarafindan oksijenin bulunmasi ile baslar. - 1790 yilinda, Thomas Beddoes (1760-1808) gazlarin
solunumundan kaynaklanan rahatsizliklarin
tedavisi için Pnömatik enstitüsünü kurdu. Solunum
terapisi çagi sör Arbuthnot Lanein burun
kateterini 1907de buldugunda ve John Haldane
(1860-1936) oksijen maskesini gelistirdiginde
(Birinci Dünya savasinda zarar gören kimyasal gaz
kurbanlarinin pulmonar ödem hastaligini tedavi
etmek için) basladi. Sör Leonard Hill tarafindan
1920de bulunan oksijen çadiri da gelecek vaat
etmekteydi. Daha sonra ayak pompali Fell-O-Dwyer
solunum aygiti ile sikistirilmis gaz teknikleri
modern yapay solunum sistemlerinin icadina giden
yolu açtilar.
11- Tibbi Gazlar ve Emniyet Sistemleri
- Solunum terapisti tarafindan çesitli tibbi
gazlar, tüpler, ve düzenleyici (regülatör)
cihazlar kullanilmaktadir. Asagida sayilan
düzenleyici (kanun koyucu) ajanslar ve kanunlar
terapist açisindan önemlidir - Ulusal Yangindan Korunma Ajansi (NFPA) - yangin
tehlikelerinin tespit ve önlenmesini tesvik eden
gönüllü ajans (Ulusal konsensüs standartlari). - US Transportasyon (Ulasim) Bölümü (DOT) - gaz
tüplerinin imali, test edilmesi ve bakimi
konularinda düzenlemeler yapar.
12- Basinçli Gaz Birligi (CGA) - sikistirilmis
gazlarin tasinmasi ve kullanilmasiyla ilgili
emniyetli metodlar arastirir. - Federal Yiyecek, Ilaç ve Kozmetik Kanununu -
eyaletler arasi ticaretle tibbi gazlarin
postalanmasini düzenler ve Birlesik Devletlerdeki
Pharmacopeia araciligiyla standartlar üretir. - Federal Is Güvenligi ve Saglik Yasasi 1970 (OSHA)
- yanici gazlarin depolanmasinda kullanilan
birimlerin federal denetlemesini gerçeklestirir. - Yerel ve Eyalet Ajanslari - kamuyu, sikistirilmis
gazlarin kullanimi, depolanmasi ve tasinmasi
esnasinda meydana gelebilecek tehlikelerden
koruyacak tedbirler alirlar.
13- Gaz tüpleri eksiz borulardan (lehimlenmis veya
kaynatilmis) veya düz çekilmis çelik levhalari
kivirarak silindir haline getirmek suretiyle elde
edilirler. Bazi yaygin türler ICC-3A (eksiz
yüksek basinç, 150, 15000 psig.), ICC-3AA (eksiz,
yüksek basinç, 3A degerlerinin üstünde), ICC-3B
(eksiz, 150-500 psig) , ICC-3E (eksiz, 2 inç
maksimum çap, 24 inç maksimum uzunluk, 1800
psig), ve ICC-8 (eksiz, düsük basinçli, 250 psig,
asetilen servisi için). Gaz tüpleri tehlikelidir
ve eger uygunsuz sekilde kullanilirlarsa yangin
ve patlamaya neden olurlar.
14- Gaz tüpleri üzerinde markalama yapmak gerekir.
Örnegin ilk satirda ICC 3AA özellikte, 2015 psig
ikinci satirda H 396042 Üçüncü satirda BAP
(Üretici markasi) ve dördüncü satirda 8 -70
(kalite testi ay ve yili).
15- Boru sistemleri, Sekil 11.1de görüldügü üzere,
tüm hastanede dolasmaktadir. Merkezi oksijen
tüpleri belirli hastane bölgelerine 50 ila 100
psi basinç saglayan bir basinç regülasyon valfi
üzerinden oksijen saglarlar. Ana besleme sistemi
bir kapatma valfine ve bir alarm sistemine sahip
olmalidir. Ayrica istasyonda otomatik veya manuel
kapatma valflerine de ihtiyaç vardir. Bütün
personel bu valflerin yerleri ve kullanimlari
hakkinda bilgilendirilmelidir.
16Sekil 11.1 Oksijen dagitim sistemleri a) oksijen
silindir sistemi b) toptan oksijen dagitim
sistemi.
17- Terapatik gazlar sunlardan olusur
- oksijen-hayat için gereklidir (normalde 21),
- karbon dioksit solunumun devami ve kontrolu
açisindan önemlidir (normalde 0.025) - helyum - düsük yogunluklu soy gaz, solunum
yetersizligi durumlarinda kullanilir - azot oksit - anestezik olarak kullanilan
inorganik gaz - helyum-oksijen karisimlari - astim hastalarinda
kullanilan düsük yogunluklu gaz - oksijen-karbon dioksit karisimlari derin nefes
almayi uyarmak için ve serebral vasküler
kasilmalari önlemek için kullanilir.
18- Hastanelerde sikistirilmis gazlar için emniyet
tedbirleri almak gereklidir. Çap belirli emniyet
sistemi (DISS) otoriteler tarafindan
gelistirilmis bir emniyet sistemidir ve
zincirleme baglantilarin degistirilebilir biçimde
gerçeklestirilmesine olanak verir. Her bir DISS
baglantisi (tak-çikar zincirleme baglantilar) bir
gövdeden, memeden ve bir somundan olusur. Igne
belirli emniyet sistemi (iki igneli yaklasim)
flus tipinde valflere sahip tibbi gaz
silindirlerinin hatali degis tokusunu engelleyen
bir emniyet sistemidir. 10 sekli mevcuttur,
bunlardan 8 tanesi halen kullanilmaktadir. Iki
igneli yaklasim sayesinde uygun olmayan iki
farkli gaz tüpünü bir arada baglamak mümkün
degildir.
19- Oksijen Terapisi
- Oksijen terapisi, oksijen eksikliginden
kaynaklanan rahatsizliklarin giderilmesinde
oksijenin kullanildigi bir tedavi yöntemidir. Bu
rahatsizliklar pnömani, pulmonar ödem, nefes
darligi, kalp krizi, koroner trombosis (kan
tikanmasi) ve ameliyat sonrasi ortaya çikan
komplikasyonlardir. Oksijen, burun kateterleri,
maskeler, huniler veya koniler, oksijen
çadirlari, veya özel oksijen odalari araciligiyla
verilir. Tipik bir oksijen gaz karisim orani 70
ile 100 arasindadir. Oksijen genellikle
ilaçlarla, su buhariyla, diger gazlarla
(karbondioksit veya helyum) ve anesteziklerle
birlikte verilir.
20- Oksijen terapisi, gaz regülatörü/akis kontrol
devreleri, nemlendirici/nebülizer sartlandirma
üniteleri ve oksijen maskesi/çadiri sistemleri
gibi özel araç ve islemler araciligiyla verilir.
21- Gaz regülatörleri silindir basincini emniyetli
bir seviyeye mesela 50 psige indirmeye yarar.
Bir akis metre dakikada geçen gaz miktarini
ayarlar. Silindir regülatörleri tipleri preset
(50 psiglik çalisma basincina indirme bir odadan
ve bir emniyet valfinden geçerek
gerçeklestirilir), ayarlanabilir (50 ila 100
psige indirme islemi bir odacik ve bir emniyet
valfinden geçirilerek saglanir), çok katli (50
psig basinca indirme islemi iki veya daha fazla
odacik ile ayni sayida emniyet valfinden
geçirilerek elde edilir). Sekil 11.2de bir akis
ölçere ve akis ayarlayici valfe sahip bir tüp
regülatörü görülmektedir.
22Sekil 11.2 Tüp regülatörü.
23- Bir akis ölçer akisi kontrol eden bir valf ile
dakikada geçen oksijen gazinin litre cinsinden
hacmini gösteren bir kalibreli tüpten olusur.
Dogru bir okuma saglayabilmek için yukari dogru
bakacak sekilde yerlestirilmelidir. Bu cihazlar
tarafindan akis borusunda olusturulan ters
basinçtan dolayi dogru okuma elde edebilmek için
ters basinç kompanzasyonlu aletler kullanmak
gerekir. Sekil 11.3te kompanze edilmemis Thorpe
akis ölçer (igneli valf kontrolü) Bourdon akis
ölçer (igne valfli, sabit bogumlu kontrol) ve
basinç kompanzeli akis ölçer (geri basinçla asagi
inen bir yükselen toplu ayarlanabilir alanli akis
ölçer) görülmektedir. Bazi standart tip duvar
priz ve adaptörleri Sekil 11.4te görülmektedir.
24Sekil 11.3 Akis ölçerler a) Thorpe
kompanzasyonsuz akis ölçer b) Bourdon
kompanzasyonsuz akis ölçer c) Basinç
kompanzasyonlu akis ölçer
25Sekil 11.4 Çesitli duvar priz ve adaptörleri
26- Nemlendiriciler hastaya verilen gazlara su buhari
ekler. Bu islem gereklidir çünkü alveol-kilcal
damar gaz transfer zarinin verimli çalisabilmesi
için yüksek nem oranina ihtiyaci vardir. Bu durum
gazi sterilize edilmis sudan geçirerek elde
edilir. Iki tip nemlendirici cihaz, Ohio tibbi
jet nemlendirici ile Puritan-Bennett kabarcik-jet
nemlendiricidir. Bütün hepsi kullanimdan sonra
sterilize edilmelidir.
27- Nebülizerler verilen gaz içerisinde asili bir
sekilde duran ince partiküller veya damlaciklar
olusturan aerosol terapi üniteleridir. Bu
Bernoulli prensibi (dar bir alandan geçen sivinin
yükselen hizi basincinda bir düsmeye neden olur)
ile saglanir. Bu tip nebülizatörler genel
amaçlidirlar ve siviyi buhar haline getirmek için
bir sikisikliktan faydalanirlar. Digerleri
ultrasonik nebülizatörlerdir. Bunlar suyu küçük
parçaciklar haline getirmek için su içerisinden
geçirilen yüksek frekansli ultrasonik ses
dalgalari (1.35 -1.75 MHz) kullanirlar. Bu tip
aerosoller brons agacinin en derin noktalarina
kadar nüfuz etmeyi saglar. Devilbiss ultrasonik
nebülizatör kolayca temizlenebilen tasinabilir
bir cihazdir.
28Sekil 11.5 Nemlendiriciler a) Ohio jet b)
Puritan-Bennett kabarcik jeti.
29- Oksijen terapisi oksijen maskeleri veya çadirlari
ile verilir. Oksijen maskeleri hastanin yüzüne
takilan ve oksijenin burun ve agza gitmesini
saglayan bir aygittir. Maskeler tehlikelidir,
çünkü oksijen kesildigi takdirde ve hasta maskeyi
çikartamazsa bogulma meydana gelir. Yine de
maskeler nasal kanulalardan (22 ile 30 oksijen
vermek üzere her bir nostrile yerlestirilen basit
ucuz esnek borular) veya nasal kateterlerden (
30 ile 35 oksijen vermek üzere bir nostrile
yerlestirilen plastik tüp) daha etkilidirler.
30- Oksijen çadirlari, mesela Bunn çadiri hastanin
sicaklik-nem-oksijen orani düzenlenmis bir
ortamda tutulmasini saglar. Seffaf bir elyaf örtü
hastayi çevrelemekte, içeri gaz verilmekte ve
atik gazlar disari atilmaktadir. Oksijen
çadirlari mesela Olympic Oxyhood, yeni dogmus
bebeklere yüksek konsantrasyonlu oksijen vermeyi
saglar. Ohio Armstrong yalitim küvezi gibi özel
bebek küvezleri isitilmis, filtrelenmis,
nemlendirilmis hava saglayabilir.
31- Teknoloji ve makinelerin sadece yardimcilar
oldugunu unutmamak gerekir. Solunum terapistleri
ve solunum terapisi koguslari hastalara hizmet
verir. Kayitlarin tutulmasi doktorlar,
hemsireler, terapistler, ve diger saglik
personeline hastanin tedavisi hakkinda degerli
bilgiler saglar. - Sehir ve endüstriyel alanlardaki hava
kirletildiginden, solunum tahrisi siklikla
görülür. Modern medeniyet gelistikçe artan sayida
insan yapay solunum cihazlarina ihtiyaç
duyacaktir.
32- Kesintili Pozitif Basinç Altinda Soluma Terapisi
- Kesintili Pozitif Basinç altinda soluma tedavisi
(IPPB) özel islemler ve cihazlar gerektirir.
IPPB, akcigerlerin soluk alma esnasinda pozitif
basinç uygulanarak sisirilmesi ve basincin
serbest birakilmasiyla beraber soluk vermenin
gerçeklesmesinin saglandigi bir çesit soluma
yardimidir. - IPPB, su rahatsizliklarda kullanilir ödem,
pulmonar emfisema, astim, bronsiyektasis, bronsit
gibi gögüs rahatsizliklari merkezi sinir sistemi
bozukluklari (asiri dozda ilaç alma gibi) kronik
bronsopulmonar hastaliklar (bronsiyal
enfeksiyonlar, solunum asiditesi) ve ameliyat
sonrasi sartlar (pnömaniye mani olmak maksadiyla).
33- IPPBnin amaçlari daha iyi ventilasyonu
saglamakta yardimci olmak daha iyi O2 ve CO2
degisimini saglamak ve antibiyotik ilaçlarin
solunmasini saglamak, bronsospazmlari azaltmak,
bronsopulmonar sekresyonlarin atilmasini
kolaylastirmak ve solunum kaslarina egzersiz
yaptirmaktir. Genelde kullanilan tibbi gazlar,
oksijen, sikistirilmis hava, ve oksijen -
helyumdur.
34- IPPB solunum sistemlerinin bulunmadigi acil
durumlarda kardiyopulmonar resustasyon (CPR)
hastanin hayatini kurtarabilir. Bu kan akisinin
sürekliligini saglayan ve bir kalp krizi
(fibrilasyon) veya solunum yolu tikanikliklarinda
oksijenlemenin devamini saglayan bir tekniktir.
Bu yöntemde hastanin gögsüne bir elin avuç içi
ile periyodik baski yapilirken, öte taraftan
hastanin agzindan periyodik olarak nefes verilir.
Uzun vadeli solunum terapisinde solunum terapisi
cihazlari kullanmak gerekir. Bütün hasta bakimi
personeli CPRyi bilmelidir.
35- IPPBde basari saglamak için hasta oryantasyonu
çok önemlidir. Solunum terapistleri hastalara
karsi ilgili ve nazik olmali ve bu islemin kolay
oldugunu fakat kendisinin isbirligine ihtiyaç
oldugunu anlatmalidir. Eger hasta makineyle
mücadele ederse tam basari kesin degildir.
Terapist, tedavi islemi hakkinda da bilgi vermeli
ve hastadan gelecek sorulari cevaplamalidir.
36- IPPB donaniminda Bennett Valfi denilen özel bir
alet vardir. Bu valf, cigerleri sisiren pozitif
basinci kontrol eder. Hastanin solunum eforu (hiz
ve ritmi) valfin açilip kapanmasini denetler.
Hasta ve gaz deposu arasindaki baglanti valf
üzerinden öyle saglanir ki otomatik modda hasta
hem nefes alabilir hem de verebilir. - Sekil 11.6da 50 psilik standart basinca sahip
bir kaynak ile çalisan bir Bennett soluma ünitesi
görülmektedir. Kaynak, 40-70 psi standart hastane
sebekesinden veya ayri bir gaz silindirinden 50
pside regüle edilerek temin edilebilir.
37Sekil 11.6 Bennett solunum cihazi.
38- Sekil 11.7de Bennet tipi bir IPPB ünitesinin
fonksiyonel blok diyagrami görülmektedir. 50 psi
basincindaki hava Bennett valfine bir
ayarlanabilir seyreltici regülatör üzerinden
uygulanmaktadir. Kontrol ve sistem basinci ön
paneldeki ölçü aletlerinde gösterilmektedir. Ana
gaz giris hattindan beslenen bir düsük basinç
regülatörü girise hassasiyetin, hiz ve soluk
vermenin kontrolünü saglayan bir kontrol basinci
saglar. Bütün bunlar elle ayarlanan kontrolde
dogruca Bennett valfine gider. Terminal ve
negatif basinçlar da ana hat üzerinden kontrol
edilir. Hasta soluk verdiginde Bennett valfindeki
hareketli bilye kapanir ve soluk verme diyaframi
atik gazlarin disari atilmasini saglayacak
sekilde açilir. Soluk alma esnasinda ise diyafram
kapanir ve Bennett valfi oksijen ve su buhari
(nebülizerden gelen) verecek sekilde açilir.
39Sekil 11.7 IPPB solunum cihazi a) fonksiyonel
diyagram b) Bennett valfinin iç yapisi
40- Bu üniteyle birlikte aksesuarlar kullanilabilir.
Bunlar bir izleme spirometresi - her bir verilen
solugun hacmini gösterir, bir alarm - daha
önceden ayarlanmis bir gel-git hacminin altinda
çalan, bir nemlendirici - anhidrit gazlarin
kurutucu etkisini ortadan kaldiran kaskat tipte,
bir oksijen ekleyici- ölçülü beslemeden gelen
oksijeni disaridan alinan hava ile karistirir
bakteri filtresi - hastalar arasinda enfeksiyonun
yayilmasini engeller, ve volumetrik ventilasyon
kontrolü- hastaya akciger uyumundan bagimsiz
olarak önceden ayarlanmis gel-git hacminde hava
saglar.
41- Bennett IPPB ünitesinin mekanizmasi ve kullanim
islemleri oldukça önemlidir. Bu islemlerin
gerçeklestirilmesi esnasinda hastaya önemli
ölçüde zarar verecek problemlerin farkina
varilmayabilinir.
42- Cihazla ilgili mekanik kurulum islemi asagidaki
islem basamaklarindan olusur - Silindir valfindeki tozlari temizleyin ve
sikistirilmis gaz silindirine baglayin (bir
anahtarla iyice sikistirin fakat ek yerlerini
zedelemeyin). - Destek kolunu ünite kafasi üzerindeki halkaya
geçirin (kelebek civatalarla sabitleyin fakat
parçalari zorlamadan yerine takin). - Soluk verme valfini de içeren manifoldu destek
kolunun sonuna takin (soluk verme portu hastaya
dönük olmali). - Büyük ana hava borusunun bir ucunu Bennett
valfinin altindaki girise takin.
43- Ana hava borusunun diger ucunu yatay nebulizer
kullaniliyorsa alt manifold girisine, dikey
nebulizer kullanilacaksa manifoldun arka girisine
baglayin. - Küçük çapli borunun bir ucunu manifoldun
üzerindeki soluk verme girisine ve öteki ucunu
ise Bennett valfinin altindaki girise takin. - Büyük çapli borunun bir ucunu nebülizerin kuyruk
girisine ve diger ucunu ise nebülizer kontrol
girisine (ünite kafasinin üstündeki giris)
baglayin. - Esnek boruyu ve agizligi (veya maskeyi) soluk
verme borusunun yakinindaki manifolda baglayin.
44- Diger baglanti sekillerinin de çalisabilecegini
ancak hasta terapisinin basarili olmasi
bakimindan yetersiz veya degisken sonuçlar
verebilecegini akilda tutmak gerekir. - Isletme islemleri asagidaki gibidir
- Her iki elle, silindir valfini sonuna kadar açin
(Gaz desarjiyla beraber cihazin parçalarindan
birisinin firlamasi tehlikesine karsi cihazin
arkasinda durun). - Cihazin üzerindeki kapatma valfini dikey pozisyon
alacak sekilde tamamen açin ( açik konum).
45- Basinç ayarini doktorun belirttigi seviye
(genelde 10 ile 20 cm su basinci) ölçü aletinde
okununcaya kadar saat yönünde çevirin. - Seyreltme ayarini doktorun belirttigi sekilde ya
100 oksijen, ya da oksijen-hava oranina
ayarlayin. - Nebülizer içine konulacak ilaci kavanoz içine
doldurun (mutlaka ilaç, saf su, veya fizyolojik
tuz çözeltisi koydugunuzdan emin olun çünkü kuru
gaz hastaya zarar verir). - Nebülizer ayarini açin ve hafif bir buharlanma
veya sis görün.
46- Daha sonraki islemler bir isletme siralamasini
içerir ve soluk alma baslatmasi (hasta çevirmeli
veya otomatik süreli çevrim), soluk verme
baslangici (soluk alma sonu), sistem çevrimi
(oran kontrolü), soluk alip/verme orani,
nebülizer debisi ve solunum sistemi (akciger
akis direnci, akciger ve toraksik uyum ve
kaçaklar) gibi ayarlarin yapilmasi ile ilgilidir. - Tibbi cihaz teknisyenin solunum terapisini
düzenlemesi veya uygulamasi dogru degildir. Bu
islem ilgili egitilmis solunum terapistinin
sorumlulugundadir.
47- Otomatik elektronik kontrollü IPPB terapi
üniteleri de pazarda yer almaktadir (ör. Bennett
AP-5). Bunlarda hastaya Bennett valfi üzerinden
filtrelenmis hava gönderen bir motor ve pompa
mekanizmasina sahiptirler. Çogu zaman bu tür
cihazlar hastanin evinde, doktorun
muayenehanesinde veya harici hasta kliniklerinde
bulunur çünkü bir sikistirilmis hava tüpüne
ihtiyaç yoktur. Bu cihazlar ayrica kaskat
nebülizerler, nemlendiriciler ve bakteri
filtreleri ile de donatilabilirler. - Bazi manuel IPPB cihazlari oda havasi
sikistirilarak isletilebilir ve ekstra oksijen
verecek sekilde donatilabilir(ör. Bennett TA-1,
Sekil 11.8).
48Sekil 11.8 Bennett TA-1 manuel IPPB cihazi.
49- Yapay Mekanik Ventilasyon
- Yapay akciger ventilatörleri hastanin hava yoluna
baglanan ve hastanin ventilasyonunu otomatik
olarak gelistirmek veya yerini almak için
tasarlanmis aygitlardir. Bu cihazlar bir maske
ile, endotrakeal (trakea içine yerlestirilmis)
veya trakeostomi tüpü (bogaz üzerinden açilmis
yapay bir delik) ile kullanilirlar. Bu
ventilatörler, hastanin soluk alma çabasindan
bagimsiz bir sekilde çalisan bir kontrolcüden
rasgele soluk almaya çalisan hastaya yardimci
olan bir yardimcidan yardimciyi kontrol eden bir
denetleyiciden olusur.
50- Bazi akciger ventilatörleri basinç ayarli iken
digerleri hacim ayarlidirlar (gel-git veya
dakikalik hacim). Bazilari soluk almadan soluk
vermeye geçisi döndürürler (basinç, zaman, veya
ikisinin kombinasyonu). Bazilari ise soluk
vermeden soluk almaya geçisi döndürürler (basinç,
zaman, kombine, hasta kontrollü veya manuel
kontrollü). Emniyet sinirlari hacim, basinç veya
zaman ayarlaridir. Basinç verme sekilleri pozitif
atmosferik, pozitif negatif, veya pozitif-pozitif
seklindedir. Çogu pnömatik olarak çalisir,
digerleri elektrikle çalisirlar.
51- Temelde ventilatörler ikiye ayrilirlar
- Basinç çevirmeli (basinç sinirli) Soluk verme
bitip de soluk alma basladiginda hastanin
cigerlerinin önceden ayarlanmis bir basinca
ulasincaya kadar sisirildigi sistem. Bu cihazlar
kaçaklari az olan sistemlerde iyi ventilasyon
saglarlar fakat tikaniklari asmakta iyi
degildirler.
52- Hacim kontrollü (hacim sinirlamali) Pulmonar
uyumda veya hava direncinde degisiklik olsa dahi
bu sistemler sabit miktarda dakikalik veya
gel-git hacmi saglarlar. Maksimum basinç ayari
yapmayi saglayan emniyet valfleri bu sistemde
gereklidir. Bu üniteler sabit gel-git hacmi
saglarlar fakat kismi tikaniklarda sistem
kaçaklarini dengelemekte basarili degildirler.
53- Basinç çevrimli, yardimci kontrollü pnömatik
ventilatörler (Bird Mark-8, Sekil 11.9) apne
hastalarinda ventilasyona yardimci olmak için ve
havayolu direnci fazla olan hastalarda
kullanilir. Sistem basinci operatör tarafindan
ayarlanir ve hastaya aktarilan gaz hacmi akciger
uyumuna bagli olarak degiskendir. Sekil 11.10da
görülen Bird Mark-14, bird Mark-8in yapabildigi
her seyi yapar ve ilaveten kaçak dengelenmis
pozitif faz operasyonuna, otomatik akis
hizlandiricisina ve 140 mmHgya kadar olan
havayolu dirençleri ile 160 l/dakya kadar olan
akis hizlari için uygun düzenlere sahiptir.
54Sekil 11.9 Bird Mark-8 ventilatör
Sekil 11.10 Bird Mark-14 ventilatör
55- Hacim sinirlamali ventilatörler (Bennett solunum
cihazi Model MA-1, Sekil 11.11) kendi solunumunu
baslatabilme yetenegine sahip hastalarda
kullanilirlar. MA-1 ortamdaki havayi temel gaz
olarak kullanan elektrikle çalisan bir cihazdir
ve 100 oksijen zenginlestirmesi saglayan
düzenlere sahiptir. Soluk almayi bir zamanlama
düzeni araciligiyla baslatabilir. Soluk alma
hasta tarafindan da baslatilabilir ve bu durumda
cihaz bir yardimci gibi çalisir. Hastanin apne
belirtileri göstermesi durumunda solunumun
kontrolünün ele almasini saglayacak ayarlari da
mevcuttur.
56- Ayarlanabilir hacim ve basinç limitleri alinan
solugun sonunu belirler. Temelde bu ayarlar her
bir soluk alinisinda sabit hacimde hava
aktarilacak sekilde maksimum emniyet basincinin
asilmayacagi bir degere ayarlanir. Dakikada
alinan nefes sayisi zamanlayici kadranindan
ayarlanir. Bu deger hacim veya basinç limitleri
ile kalibre edilmis maksimum akis hizi ile
belirlenir. Periyodik derin nefes alma (iç çekme)
hacmi ve basinç limitleri, oksijen orani ve
nebülizer ayarlari da ön panelde bulunur.
57Sekil 11.11 a) Bennett solunum cihazi Model MA-1
yariiletken IPPB ünitesi b) Akis diyagrami.
58- 9 adet çikis görüntüleme birimi bulunur
- Sistem basinci göstergesi.
- Spirometre hacmi düsük ve spirometre sesli
alarmi. - Ters basinç orani.
- Uyari isigi.
- Oksijen yetersizligi sesli alarmi.
- Iç çekme uyari isigi.
- Basinç uyarisi limiti isikli/sesli ikazi
- Termometre
- Geçen süre göstergesi.
59- MA-1 ünitesi 115V-60Hz sebeke gerilimiyle
beslenir ve cihaz gövdesi elektriksel emniyet
açisindan (düsük kaçak akim) topraga
baglanmistir. Sekil 11.11de görülen harici
ayarlar asagida belirtilmistir - Ayarli kalibreli normal hacim (0-2200 ml).
- Ayarli kalibreli normal oran (dakika basina 6-60
çevrim) - Ayarli kalibreli normal basinç limiti (20-80 cm
H2O) - Manuel normal soluk alma baslangiç kontrolü.
- Ayarli kalibreli iç çekme hacmi (0-2200 ml)
- Ayarli kalibrelei iç çekme araligi (engelleri
ortadan kaldirmak için her bir saatte 4-6-8-10-15
kez)
60- Ayarli kalibreli iç çekme sayisi (her bir aralik
için 1-2-3 iç çekme) - Ayarli kalibreli iç çekme basinç limiti (28-80 cm
H2O) - Iç çekme sonrasi kontrollü nefes verme.
- Manuel iç çekme baslangiç kontrolü.
- Ayarli kalibreli O2 orani (21-100)
- Ayarli yardim hassasiyeti ( konum kilitli)
- Ayarli kalibreli maksimum akis ( 15-100 l/dak)
- Ayarli soluk alma platosu ve soluk verme direnci.
- Nebülizer on/off kontrolü.
- Ayarli isitilmis nemlendirici.
- Güç açma/kapama anahtari.
61- Solunum Terapisinde Kullanilan Cihazlarin
Aksesuarlari - Solunum terapisinde kullanilan cihazlara ait
aksesuarlar hastaya kaliteli bir bakim saglamak
bakimindan önemlidir. - Solunum monitörleri gel-git hacmi için, dakikalik
hacim ve solunum hizi göstergelerine, düsük
yüksek basinç alarm ayarlarina ve sesli ikazlara
sahiptirler. Bunlar portatif cihazlardir ve sehir
sebekesinden yada dahili sarjli pillerden
beslenebilirler. Çikis sinyalleri genellikle
osiloskop veya bir serit kaydedici üzerinden
takip edilebilir. - Solunum transdüserleri yüzeyine hasta hava
üfledikçe sicakligi degisen termistörlerdir. - Pnömograflar fiziksel solunumun çizdigi egriyi
gösterirler.
62- Portatif oksijen analizörleri kontrollü
ortamlardaki (mesela çadirlar, küvezler, oksijen
çadirlari ve ventilatörler) oksijen
konsantrasyonlarini belirtmek için kullanilir. - Ventilasyon arizasi uyari cihazlari hastanin gaz
aktarim hattina baglanir ve solunum durmasi,
besleme gazinin kesilmesi, büyük kaçaklar,
uyumluluk-engel degisimi ve gevsemis trakeostomi
eklemleri gibi durumlarda sesli ikaz verirler.
63- Solunum Terapisi Cihazlarinda Sterilizasyon ve
Izolasyon Islemleri - Bütün mikroorganizmalarin öldürülmesi için
solunum terapisi cihazinin sterilizasyonu
gereklidir. Bu gereklidir çünkü bakteri tasiyan
gazlar enfeksiyon dolayisiyla akcigerlere ciddi
zarar verebilirler. Solunum terapisinin etkinligi
böyle bir durumda önemli ölçüde azalir ve bazi
durumlarda hasta kaybedilebilir.
64- Kirletilmis cihazin sterilizasyon islemi temiz
depodan uzakta ayri bir yerde yapilmalidir. Bütün
cihaz olabildigince parçalarina ayrilmali ve bir
deterjan ve firça kullanilarak iyice
temizlenmelidir. Daha sonra cihaz parçalari
tamamiyla durulanmali ve kurutulmalidir. - Daha sonra cihaz asagida belirtilen yöntemlerden
birisiyle sterilize edilmek üzere paketlenmelidir
65- Otoklav 212 oF (100oC)den yüksek sicakliklarda
20 dakika veya daha uzun süre buhara tutmak. - Etilen oksit gazi 5 dakikaligina (45 dakika veya
daha fazlasi da oldukça yaygindir) mikrobisid ve
sporisid ajanin cihaz parçalari üzerine
dökülmesi. - Glutaraldehid (Cydex) kullanarak soguk
sterilizasyon 2 oraninda sivi aktiflestirilmis
dialdehid bakterisid, tüberkülosid, virüsid, ve
sporisid ajan olarak cihaz üzerine 10 dakika veya
10 saatligine dökülür. - Otomatik dekonteminasyon sistemi (Cidematic)
cihazi otomatik olarak temizleyen, dezenfekte
eden ve kurutan cihaz. - Sonacide (kuvvetlendirilmis asitli
glutaraldehid) limon esansli sterilize/dezenfekte
edici çözelti.
66- Bu teknikler duruma göre uygulanarak küf ve
mantarlar (fungi), bakteriler ve çogu virüsler
öldürülür. Yine de kullanilan metoddan bagimsiz
olarak bakteriyolojik kültürlerin sterilizasyonun
etkinligini belirlemek amaciyla incelenmelidir. - Sterilizasyona ilave olarak, hastaliklarin
yayilmasini engellemek maksadiyla bazi hastalarin
yalitimi gerekli olmaktadir. Enfeksiyon dogrudan
ve endirekt temas ile bulasabilir, bir vasitanin
yolu üzerinden (kan, su, ilaçlar, yiyecekler),
vektör yoldan (böcekler), veya hava yoluyla
(damlaciklar ve toz) bulasabilir.
67- Ellerin sikça yikanmasi iyi bir önlemdir.
Eldivenler, tulumlar giymek ve maskeler takmak
hastalarin yanina giderken alinabilecek ek
tedbirleri olusturur. - Asagidaki hastalarda yalitim gereklidir
- stafilokokus aureus, streptokokus, difteri,
herpes simpleks, veba, rubella (kizamikçik),
smallpox (çiçek), rubella (konjenital sendrom),
menenjit, mumps (kabakulak), tüberküloz, ve
herhangi bir aspergillosis, pseudomonas,
bacillus, veya coccidioidomycosis
(pneumonia-pnömani-zatürre) durumlari.
68- Ventilatörlerde Görülen Tipik Arizalar ve Bakim
Prosedürleri - Genelde hava borulari ve baglantilari önemli
ölçüde güçlük çikartirlar. Bu durum sik
teftislerle özellikle hasta kullanimindan önce ve
sonra yapilarak azaltilabilir. Yipranmis kelepçe
ve borular hemen degistirilmelidir. Nemlendirici
ve nebülizerler siklikla tikanirlar fakat düzenli
temizlik bu problemin önüne geçer. Nadiren birisi
makine üzerine bir miktar sivi (kan, ürin,
saline, antiseptik betadin, veya su) dökebilir.
Böyle durumlarda yogun bir sökme ve parça
degisimi (anahtarlar, röleler, motor ve
filtreler) çogunlukla gerekli olur.
69- Sikistirilmis gaz silindirlerinde (oksijenlenmis
helyum) ve ventilatör sistemlerinde dikkatli bir
gözetime karsin kaçaklar olabilir. Bu kaçaklar
sistemin çesitli parçalari üzerine degisen oranda
basinçlar uygulanarak belirlenebilir. Açikçasi,
kaçaklar gaz basincini ve hastaya aktarilan gaz
hacmini düsürürler. - Elektriksel kaçak akimi (10 uAden az)
kontrolleri aylik periyotlarla gerçeklestirilmelid
ir. Kalibrasyon genellikle her 6 ayda bir
yapilir. Kalibrasyon islemleri için cihaza ait
isletme ve bakim kilavuzuna bakilmalidir.
70- Hasta hava filtreleri periyodik olarak
temizlenmeli ve degistirilmelidir (kullanima ve
hasta enfeksiyonuna bagli olarak her birkaç
haftada bir). Bu hastaya düzgün hava beslemesi
saglamak açisindan önemlidir. - Periyodik degisim ihtiyaci gösteren elektrik
elemanlar lambalar, anahtarlar, röle ve
selenoidler, motor ve isiticilardir. Elektronik
elemanlardan (kondansatör, diyot, transistör ve
entegre devreler) kaynaklanan problemler azdir.
7110.18 Özet
- Yapay solunum terapisi gerektiren iki genel
solunum sistemi hastaligi hipoksia (düsük kan
oksijen içerigi) ve hiperkapnia (yetersiz alveol
ventilasyonu)dir. - Yapay solunum kontrol mekanizmasinin ana amaci
vücudun degisen oksijen ihtiyaci ile
karbondioksitin uzaklastirilmasina olan
ihtiyacini karsilayacak sekilde alveol
ventilasyonunu saglamaktir.
72- Tibbi gazlarin emniyetini NFPA, DOT, FDA, OSHA ve
eyalet/yerel ajanslar düzenler. Gaz silindirleri
tehlikelidirler, çünkü sikistirilmis hava,
oksijen, helyum ve azot oksit gazlari yangina,
patlamaya veya direkt fiziksel yaralanmalara
neden olur. Zincirli boru sistemlerinde tüp
degisimi spesifik sistemlerle kontrol edilir (ör.
DISS).
73- Oksijen terapisi hastanin oksijen yetersizligiyle
bas basa kaldigi durumlarda (pnömani, ödem,
tikaniklik, kalp krizi, ve trombosis) tedaviyi
saglamak üzere hastaya oksijen verilmesidir. Bu
islem esnasinda gaz regülatörleri, akis ölçerler,
nemlendiriciler, nebülizerler, maskeler,
çadirlar, ve küvezler genellikle kullanilan alet
ve cihazlardir.
74- IPPB terapisi, akcigerlerin hava, O2, veya
O2-helyum gibi gazlarla nefes alma esnasinda
pozitif bir basinçla sisirildigi bir çesit
desteklenmis soluma seklidir. Basincin serbest
birakilmasiyla nefes verme pasif bir sekilde
gerçeklesir. IPPB terapisi, nefes almayi
kolaylastirir, daha iyi O2-CO2 degis tokusu
saglar ve sekresyonun uzaklastirilmasini saglar.
Hasta oryantasyonu oldukça önemlidir. Baglanti
sirasi ve isletme basamaklari dikkatle takip
edilmelidir. Çogu IPPB soluk alma ve vermeyi
kontrol eden bir Bennett tipi valf bulundurur.
Spirometre, alarmlar, nemlendiriciler ve
filtreler siklikla kullanilan aksesuarlardandir.
75- CPR acil durumlarda solunumun devamini saglayan
bir manuel mekanik metoddur. - Mekanik yapay ventilatörler, hastanin hava yoluna
baglanmis olan ve hastanin solunumuna yardimci
olan veya onun yerini alan bir aygittir. Otomatik
çalisirlar ve ya basinç çevrimli (basinç limitli)
ya da hacim kontrollü (hacim limitli) sekilde
çalisirlar. Islemler için isletme ve bakim
kitapcigina danisilmalidir (tahmin yapmak
tehlikeli sonuçlar dogurabilir). - Solunum terapisi cihazi aksesuarlari solunum
monitörleri, pnömograflar, O2 analizörleri ve
alarmlardir.
76- Solunum terapisinde kullanilan cihazlarin
sterilizasyonu bakteri ve virüslerin temizlenmesi
ve birikmis kirlerin temizlenmesi islemidir. Bu
islem otoklav kullanilarak, etilen oksit gazi,
soguk sivi (dialdehid) ve otomatik
dekontaminasyon odalari kullanilarak
gerçeklestirilir. - Yapay solunum cihazlarinda karsilasilan tipik
arizalar kirik veya sizdiran hava
borulari/kelepçeler, tikanmis aletler/filtreler,
kaçaklar, geçmis lambalar, bozuk anahtarlar, ve
seyrek de olsa elektronik eleman (kondansatörler,
diyotlar, transistörler, ve entegre devreler)
arizalaridir.
7710.19 Tekrar
- Simdi bölümün basindaki amaçlar ve çalisma
sorulari bölümlerine geri dönün ve sorulara ne
kadar dogru cevap verebildiginize bakin. Eger
cevaplayamadiginiz sorular varsa, karsilarina bir
isaret koyun ve ilgili bölümleri tekrar okuyun.
Daha sonra, ayni yöntemi kullanarak asagidaki
sorulari cevaplayin. - Sorular
- Iki genel solunum terapisi gerektiren rahatsizlik
ve hastanin ventilasyon güçlügü çekmesine
neden olur. - Bir yapay solunum kontrol mekanizmasinin ana
amaci ventilasyonunu vücudun alma ve verme
ihtiyacini karsilayacak sekilde ayarlamaktir. - Asagidaki alti düzenleyici kurulus sikistirilmis
gazlarin güvenligiyle ilgilidir , , ,
, , .
78- Eksiz bir ICC-3B tankindaki 150 psigdeki
sikistirilmis gaz endüstriyel standartlara göre
yüksek/alçak basinçli kabul edilir. - Hastane boru sisteminin güvenligi açisindan,
otomatik valfleri kadar ayri istasyon manuel
valfleri de gerekir. - Terapitik gazlar arasinda , , - gaz
karisimi, ve - gaz karisimi bulunur. - Gaz silindirlerinde degistirilebilir zincirleme
baglantilar Birligi tarafindan
gelistirilmis olan - Sistemi ile
saglanir. - . - Sistemi iki igne yaklasimi sayesinde
flus tipi valfe sahip tibbi gaz silindirlerinin
yanlislikla önlenir.
79- Oksijen terapisi, yetersizliginden kaynaklanan
rahatsizliklarin tedavisi için hastaya gazi
. - Oksijen nasal , , veya yoluyla
verilebilir. - Gaz regülatörleri, silindir emniyetli bir
düzeye, mesela psige için kullanilir. - Bir akisölçer, gaz akisini kontrol eden ve
birimiyle ölçen bir aygittir. - Aerosol terapi niteleri olarak bilinir ve
prensibine göre veya enerjisi kullanilarak
çalisir. - Bebek küvezleri bir çesit terapisi aygitidir.
80- IPPB nin kisaltilmis halidir ve
bir basinç altinda soluk alam esnasinda
sisirildigi bir çesit desteklenmis seklidir. - IPPB terapisinin amaçlari daha iyi ventilasyon
yapmasini saglamak, daha iyi ve degis
tokusu saglamak, rahatlatmak, atilmasini
kolaylastirmak ve solunum kaslarina olmaktir. - Genelde kullanilan tibbi gazlar , , , ve
dir. - IPPB üniteleri, genelde içinde döner bir bilye
bulunan bir valfi kullanirlar. Bu valf,
hastanin sisirmeye yardimci olan bir
kesintili basinci kontrol eder.
81- CPR hangi islemin adidir?
- Bennett valfine ne kadar basinç uygulanmaktadir?
- Bennett valfi, hastanin soluk alma baslangicina
göre çalisacak sekilde ayarlanabilir mi? - IPPB cihazlariyla birlikte hangi aksesuarlar
kullanilir? - IPPB cihazlarinin kurulum ve isletim islem
basamaklari neden önemlidir? - Mekanik yapay ventilatörler genelde hangi iki tip
metod kullanilarak döndürülürler? - Bennett MA-1 ventilatör hangi metodla
döndürülmektedir? - Bennett Ma-1 ventilatörde maksimum oksijen
konsantrasyonu, dakikadaki nefes sayisi, ve akis
hizi degerleri nedir?
82- Bennett MA-1 ventilatör üzerinde neden basinç
limiti ayarlari bulunmaktadir? - Bennett MA-1 üzerindeki iç çekme ayari hangi uzun
vadeli amaca hizmet eder? - Yapay solunum cihazlariyla birlikte kullanilan 4
aksesuarin ismini sayiniz. - Solunum terapisi cihazlari üzerindeki
sterilizasyon isleminin amacini belirtiniz. - Mevcut sterilizasyon ekipmani ile solunum
cihazlarinin sterilizasyonu nasil yapilir? - Mikroplarla kirletilmis solunum terapisi
cihazinin tamiri esnasinda personel eldiven,
tulum ve maske giymeli midir? - Yapay solunum cihazlarinin 5 en genel arizasini
sayin ve çözümlerini belirtin.
83- Problemler
- Bir solunum terapisti açma/kapama dügmesine
basildiginda bir mekanik ventilatörün
çalismadigini söylemektedir. Hangi kontrol
islemlerini kullanmali ve öncelikle hangi sistem
elemanlarini kontrol etmelisiniz? - Bir hemsire, uygun akis, basinç, ve gaz karisimi
ayarlari yapildigi halde hastaya yeterince gaz
gitmedigini rapor etmektedir. Hangi kontrol
islemlerini kullanmali ve öncelikle hangi sistem
elemanlarini kontrol etmelisiniz?