END

1
ENDÜSTRIYEL ATIKLAR

• Dr Peri Arbak
• Düzce Üniversitesi Tip Fakültesi Gögüs
  Hastaliklari AD

2
KONU PLANI

• 1- TARIHÇE
• 2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
• 3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
• 4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
  ÜSTÜNDEKI ETKILERI
• 5- ÖNLEM VE ÖNERILER

3
1-TARIHÇE

• Meuse Vadisi Felaketi (Belçika/1930)
• Birkaç bin insan agir hastalanmis, 60 kisi ölmüs
• Üç gün boyunca tüm ülkeyi endüstri duman ve
  sisinin çorbamsi karisimi sarmis
• Yasli kurbanlarda nefes azalmasi, boguk seslilik,
  kalici öksürük, irin benzeri kitle atilimi ile
  sonlanan köpüklü balgam çikarma, bulanti ve kusma
  gözlendi
• Ölümler akut kalp hastaligi?
• Roholm K. The Journal of Industrial Hygiene and
  Toxicology. 1937

4
1-TARIHÇE

• Donora Felaketi (Pennsylvania, 1948)
• Yaklasik 6000 birey (bölgedekilerin 42si)
  kirlilige bagli solunumsal sorun yasamis
• Göz, burun, bogaz irritasyonu, gögüs agrisi,
  nefes azalmasi, siddetli basagrilari, bulanti ve
  kusma
• Çinko aritma tesislerinden çikan asidler (örn.
  sülfürik asid) ve kömür yakan buharli
  lokomotiflerin sisi sorumlu
• Helfand WH. Am J Publ Health 2001

5
1-TARIHÇE

• Donorada Ölüm
• Bogazimda bir sis hissettim
• Ölümün donuk eli yüzümü oksuyor
• Bir tutam gri sis örgüsünün beni bogdugu
• Korkunç bir düsmanla cebellestim
• Öldügümden beri gözlerimde simdi
• Kasvetli, sevimsiz çiplak tepeler
• yükseliyor aptalca
• Derine sinmis esaretin iziyle,
• Ve hala insanlar yasiyor, yasiyor
• zehirli gecelerde
• John P. Clark

6
1-TARIHÇE

• Fosil yakit tüketimi sisle birlikte 1952 yilinda
  4 günlük sürede en azindan 4000 ölüm ve çok
  sayida hastaligi yol açti (Londra)
• Duman ve sülfür dioksid oranlari sehir merkezinde
  normalin 10 katina ulasti

• Quarterly Journal of the Royal MeteorologicalSocie
  ty.2006

7
KONU PLANI

• 1- TARIHÇE
• 2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
• 3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
• 4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
  ÜSTÜNDEKI ETKILERI
• 5- ÖNLEM VE ÖNERILER

8
2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI

• Emisyonlar dogal veya insan yapimi süreçler
  sonucunda havaya salinan gaz ve partiküllerdir
• Emisyonlar sera gazlari (iklim degisiklikleri
  yapar) ile hava kalitesi emisyonlari olmak üzere
  siniflandirilir

http//www.mtpc.org/cleanenergy/important/envemiss
ions.htm
9
2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
SERA GAZLARI
KARBONDIOKSID
NITRÖZ OKSID
HALOKARBONLAR VE SÜLFÜR HEKZAFLUORID
METAN
10
2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
Sera gazlarinin sektörlere göre dagilimi
11
2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
OZON
Hava kalitesi emisyonlari
KARBONMONOKSID
PARTIKÜLLER
SÜLFÜR DIOKSID
NITROJEN OKSIDLER
UÇUCU ORGANIK BILESIKLER
12
2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
HAVA KALITESI EMISYONLARININ SEKTÖREL DAGILIMI
13
KONU PLANI

• 1- TARIHÇE
• 2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
• 3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
• 4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
  ÜSTÜNDEKI ETKILERI
• 5- ÖNLEM VE ÖNERILER

14
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM

ABDDE SERA VE HAVA KALITESI GAZLARI 2000 SONRASI
VERILERI
http//www.mtpc.org/cleanenergy/important/envemiss
ions.htm
15
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
KAYNAK UNEP - http//vitalgraphics.net/waste/html
_file/20-21_manufacture.html
16
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM(TÜRKIYEDE SANAYI
ATIKLARI YÖNETIM SORUNLARI PANELI/2006, CANER
ZANBAK)
17
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
SERA GAZLARI EMISYON ENVANTERI ÇALISMA GRUBU 2006
TASLAK RAPORU
18
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
Endüstriyel proseslerden kaynaklanan CH4
emisyonlari
SERA GAZLARI EMISYON ENVANTERI ÇALISMA GRUBU 2006
TASLAK RAPORU
19
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
Endüstriyel proseslerden kaynaklanan N2O
emisyonlari
SERA GAZLARI EMISYON ENVANTERI ÇALISMA GRUBU 2006
TASLAK RAPORU
20
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
Endüstriyel proseslerden kaynaklanan NOx
emisyonlari
SERA GAZLARI EMISYON ENVANTERI ÇALISMA GRUBU 2006
TASLAK RAPORU
21
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
Endüstriyel proseslerden kaynaklanan CO
emisyonlari
SERA GAZLARI EMISYON ENVANTERI ÇALISMA GRUBU 2006
TASLAK RAPORU
22
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
Endüstriyel proseslerden kaynaklanan SO2
emisyonlari
SERA GAZLARI EMISYON ENVANTERI ÇALISMA GRUBU 2006
TASLAK RAPORU
23
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
Endüstriyel proseslerden kaynaklanan NMVOC
emisyonlari
SERA GAZLARI EMISYON ENVANTERI ÇALISMA GRUBU 2006
TASLAK RAPORU
24
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
Kalkan O. Hava Kirliligi. 2001,
www.bsm.gov.tr/makale/makale.asp?sayi20013
25
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM

Türkiye'de Kirletici Potansiyeli Olan
Endüstrilerden Atmosfere Birakilan Yillik S02 ve
Partiküler Madde (ton/yil) (Kalkan O. Hava
Kirliligi 2001)
26
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
TÜRKIYEDE GÜÇ SANTRALLERINDEN BIRAKILAN
KIRLETICI MIKTARLARI
Kalkan O. Hava Kirliligi. 2001
27
3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM


100 MW Gücünde Termik Santrallarin Kirletici
Etkileri, Kalkan O, Hava Kirliligi, 2001
28
KONU PLANI

• 1- TARIHÇE
• 2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
• 3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
• 4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
  ÜSTÜNDEKI ETKILERI
• 5- ÖNLEM VE ÖNERILER

29
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI
Karboksihemoglobin olusturur
Karbonmonoksid
Ozon Sülfür dioksid PM Nitrojen dioksid
Akciger gelisimini etkilerler
Solunum yolu hastaliklarini artirir
Astim alevlenmelerini artirirlar
Akciger fonksiyonlarini azaltirlar
ATS, Am J Respir Med, 1996
30
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI
Eriskinlerde solunumsal, kardiyovasküler
hospitalizasyonu artirir, Kardiyovasküler
mortaliteyi artirir, Akciger kanserlerini artirir
PM
Dockery DW, Environ Health Perspect. 2001 Pope
CA, JAMA 2002
Hava kirliligi
Saglik kaynaklarinin kullanimini artirir, Okuldan
geri kalmayi artirir
McConnell R, Lancet. 2002
31
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI-OZON

• Çocuklarda
• Akciger fonksiyonlarinda azalma,
• Solunum yolu semptomlarinda artma,
• Astim alevlenmelerinde artis,
• Hospitalizasyonda ve acile basvuruda artis,
• Okuldan geri kalma
• Kinney PL, Environ Health Perspect. 1996
• Thurston GD, Am J Respir Crit Care Med. 1997
• Tolbert PE, Am J Epidemiol. 2000
• Gilliland FD, Epidemiology. 2001

• Eriskinlerde
• Havayolu inflamasyonu ve hiperreaktiviteye yol
  açar,
• Solunum fonksiyonlarini azaltir,
• Solunum yolu semptomlarini artirir
• Aeroallerjen maruziyetine duyarliligi artirir
• Molfino NA, Lancet. 1991

32
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI-OZON

• Ozonun solunum sistemini etkileme yollari
• Brons epiteli hücrelerinden inflamatuar
  mediatörlerin
• (IL-6, IL-8, GM-CSF, fibronektin) salinimini
  artirmak yoluyla
• havayolu inflamasyonunu düzenler
• Bayram H, J Allergy Clin Immunol 2001
• Devlin RB, Am J Respir Cell Mol Biol 1991
• Balmes JR, Respir Rep Health Eff Inst 1997
• O3 hücre içi reaktif oksijen türlerinde (ROS)
  acil ve
• doza bagli bir artisa ve gene epitelyal hücre
  geçirgenliginde
• artisa yol açar. Bu da inhale allerjenlerin ve
  toksinlerin
• girisini kolaylastirir
• Kelly FJ, Am J Respir Crit Care Med 1996

33
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI-OZON

• Bir hayvan çalismasinda O3 un mukosilier
  temizligi azalttigi anlasilmistir
• Schlesinger RB, J Toxicol Environ Health 1987
• Bronsiyal C liflerini stimüle eder
• Beckett WS, J Appl Physiol 1985
• O3 maruziyeti hayvanlarda ve insanlarda inhale
  antijenlere yanitlari artirir
• Jorres R, Am J Respir Crit Care Med 1996

34
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI-PM

• PM hava kirliligi
• Solunum ve kardiovasküler hastaliklardan dolayi
  olusan mortalite artisina,
• Allerjilerin, astimin artisina,
• Kronik bronsitin artisina,
• Solunum yolu infeksiyonlarinin artisina,
• Hastane basvurularinin artisina yol açar

35
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI-PM

• Seaton ve ark partiküllerin özellikle de
  ultrafine- çok küçük partiküllerin
• pulmoner interstisyuma penetre olabildigini,
• interstisyel inflamasyona ve önemli oksidatif
  hasara yol açabildigini ilk kez öne süren
  arastirmaci
• Seaton A, Lancet 1995

36
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI-PM

• PMnin akciger üstüne hasar yapma mekanizmalari
• 1. Inhale kirleticilerle makrofaj
  fonksiyonlarinin ve akciger
• savunmasinin bozulmasi
• Becker S, J Toxicol Environ Health 1999
• 2. Endotelyal hasar ödeme yol açarak gaz
  difüzyonunu
• bozar ve hipoksik strese neden olur
• 3. Hava kirliligi artmis kalp hizi ve azalmis
  kalp hizi
• degiskenligi ile iliskili ? agir aritmi ve
  mortalite
• Pope CA, Am J Respir Crit Care Med 1999
• Peters A, Am J Epidemiol 1999
• Pope CA, Am Heart J 1999

37
4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
ÜSTÜNDEKI ETKILERI-PM

• 4. Oksidanlar kan pihtilasmasi düzeyini
  artirabilir ve kirmizi kan
• hücrelerinin yapisma özelliklerini degistirebilir
  ? iskemik hasar
• riskini artirir. Hava kirliligiyle fibrinojen
  artisi baglantisi gösterilmis
• Peters A, Lancet 1997) (Pekkanen J, Occup Environ
  Med 2000
• 5. Hava kirliligi sistemik reaksiyona yol açar ve
  bu da artmis CRP
• düzeyiyle gösterilmistir
• Peters A, Eur Heart J 2001
• 6. PM maruziyetine bagli oksidatif stresle olusan
  Endotelin-1 gibi
• vazokonstriktörlerin
• KKYni alevlendirdigini, iskemik kalp hastaligini
  artirdigini, infarkt
• yayilimini artirdigini ve
• endotel disfonksiyonu olan durumlardaki -diabet,
  ateroskleroz ve böbrek hastaliklari- hastalari
  etkiledigini göstermisler
• Bouthillier L, Am J Pathol 1998

38
4-ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI ÜSTÜNDEKI
ETKILERI-SO2
Maruziyet düzeyleri-ppm Saglik etkileri
1-5 Saglikli bireyde egzersiz veya derin solukla solunumsal yanit için esik
3-5 Dinlenme sirasinda solunum fonksiyonlarinda azalma, havayolu direnci artisi
5 Saglikli bireyde havayolu direnci artisi
6 Göz, burun ve bogazin hizli irritasyonu
10 Göz, burun ve bogazin bozulan irritasyonu
10-15 Uzamis maruziyet için toksisite esigi
20 Uzamis maruziyet sonrasi paralizi veya ölüm
150 Saglikli bireyin birkaç dk. durabilecegi max. konsantrasyon
Baxter, 2000 Nemery, 2001 NIOSH 1981 Wellburn,
1994
39
4-ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI ÜSTÜNDEKI
ETKILERI-SO2

• Kisa dönemli maruziyet
• mukozal inflamasyon ve irritasyon, öksürük,
  solunum güçlügü ve gögüste sikisma hissi yapar
• Astimli bireyler
• 0.2-0.5 ppm gibi düsük düzeylere duyarli
• Baxter 2000
• Önceden kalp ve akciger hastaliklari
  bulunanlarda
• tekrarlanan veya uzamis düsük düzey maruziyet
  mortaliteyi artirir (1-5 ppm)
• Kolinerjik aracilikli nöral mekanizma sorumlu
• tutulmaktadir
• DAmato G, European Respiratory Society Journals
  Ltd, 2002

40
4-ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI ÜSTÜNDEKI
ETKILERI-NO2

• Nitrojen dioksid düzeylerinin artmasi ile solunum
  yolu semptomlari, astim alevlenmeleri baglantili
  bulunmus
• Hajat S, Thorax. 1999
• Lipsett M, Environ Health Perspect. 1997
• Havayollarinda oksidatif hasar yapar ve
  permeabilitesini artirir
• Kelly FJ, Am J Respir Crit Care Med 1996
• Brons epitelinde kalici nötrofilik inflamasyon
  yapar
• Blomberg A, Am J Respir Crit Care Med 1999
• Allerjenlere ve metakoline karsi artmis asiri
  cevaplilik ve bronkokonstriksiyon yapar
• Tunnicliffe WS, Lancet 1994
• Strand V, Am J Respir Crit Care Med 1997

41
KONU PLANI

• 1- TARIHÇE
• 2- ENDÜSTRIYEL ATIK TANIM VE KAPSAMI
• 3- DÜNYADA VE TÜRKIYEDE DURUM
• 4- ENDÜSTRIYEL ATIKLARIN SOLUNUM SISTEMI
  ÜSTÜNDEKI ETKILERI
• 5- ÖNLEM VE ÖNERILER

42
5- ÖNLEM VE ÖNERILER

• Sera gazlarinin zararli etkilerinin engellenmesi
  amaciyla BM Iklim Degisiklikleri
  Konvansiyonu-1992 ve Kyoto Protokolu-1997
  yürürlükte
• Kyoto protokolu ?2008-2012 döneminde sera etkisi
  olan gazlarin emisyonunu 5 indirmeyi hedeflemis
  (1990 dönemine)
• ABD, Avustralya ve Türkiye imzalamamis

43
5- ÖNLEM VE ÖNERILER

• Türkiyenin AB 2003 Ilerleme Raporuna göre
• hava kalitesi konusunda mevzuatini AB ile uyumlu
  hale getirmesi ve
• hava kalitesi gözlem sistemini gelistirmesi
  gerekiyor
• Endüstriyel kirlilik için
• daha fazla çaba harcamasi gerekiyor ve
• 2006 sonuna kadar hukuki düzenlemeler yapmali

44
5- ÖNLEM VE ÖNERILER

• Endüstriyel kirlilik baslica
• yanlis yer seçimi ve
• atik gazlarin yeterli önlem alinmadan
  salinmasiyla ilgili
• Temel endüstriyel kirlilik kaynagi
• tesislerdeki yakit kullanimi
• Endüstrilerin kirletme kaynagi
• genelde yakit miktarina bagli
• Bacalari
• alçak endüstriyel isletmeler ? lokal kirlilik,
• yüksek endüstriyel isletmeler ? uzak kirlilik
• Kalkan O. Hava Kirliligi 2001

45
(No Transcript)