TARIH BILIMINE GIRIS

1
TARIH BILIMINE GIRIS
ÖZGÜ GÜVECIN
TAIH NOTLAI
2
TARIHin TANIMI

• Toplumlarin geçmisteki yasayislarini,
  olusturduklari kültür ve uygarligi, yer ve zaman
  göstererek, neden-sonuç iliskisi içinde,
  belgelere dayanarak, objektif olarak inceleyen ve
  anlatan bir sosyal bilimdir.

3
TARIHin ÖZELLIKLERI

• Geçmiste yasanmis olaylari inceler.
• Insanlar meydana getirir.
• Belgelere dayanmalidir.
• Yer ve zaman belirtilmeli.
• Sebep-sonuç iliskisi olmalidir.
• Objektif olmali.
• Tarihi olaylar tekrarlanamaz (deney-
  gözlem yapilamaz).

4

• TARIHIN KONUSU
• Insanlarin faaliyetleri ve bunlarin sonuçlarini
  inceler.
• Insan faaliyetleri önce düsünce olarak ortaya
  çikar, daha sonra uygulama alanina konulmasi ile
  olgu ve olaylar sekline dönüsür.

Olgu Fetih hareketi, Anadolunun Türklesmesi,
Nüfus artisi Olay Istanbulun Fethi, Malazgirt
savasi, Bir çocugun dogumu
5

• Türk evladi, ecdadini tanidikça, daha büyük
  isler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktir.
• Büyük devletler kuran atalarimiz, büyük ve
  yaygin uygarliklara da sahip olmuslardir. Bunu
  aramak, incelemek, Türklüge ve cihana bildirmek,
  bizler için bir borçtur.
• Mustafa Kemal ATATÜRK

6
Isanin dogumu 0
Isadan Sonra (IS) Milattan Sonra (MS)
Isadan Önce (IÖ) Milattan Önce(MÖ)
Kavimler Göçü 375
Fransiz Ihtilali
Istanbulun Fethi
TAS ve MADEN DEVIRLERI
1453
1789
3200 Yazinin Icadi
ILK ÇAG
ORTA ÇAG
YENI ÇAG
YAKIN ÇAG
TARIH ÖNCESI DEVIRLER
TARIH DEVIRLERI
7

• M.Ö. M.Ö. 0 M.S.
  M.S.
• 200 100 (MILAT) 100 200

M.Ö.200-150 (ILK YARISI)
M.Ö.200-175 (ILK ÇEYREGI)
M.Ö.150-100 (SON YARISI)
M.Ö.125-100 (SON ÇEYREGI)
8
M.Ö. YÜZYIL, YARIYIL ve ÇEYREKKAVRAMI

• 200 175 150 125
  100

ILK IKINCI ÜÇÜNCÜ SON ÇEYREK
ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK
ILK YARISI IKINCI YARISI
9
TARIHIN KAYNAKLARI

• Yazisiz Kaynaklar
• Her türlü araç ve gereçler,
• Toprak, tas ve kemikten yapilmis
• esyalar,
• Magara resimleri,
• Kabartmalar,
• Mezarlar, anitlar,
• Insan ve hayvan iskeletleri.

10
Yazili Kaynaklar

• Kitabe,
• Biyografi, yilliklar, kitaplar,
• Resmi yazismalar, mühürler,
• fermanlar, kanunnameler,
• Paralar, takvimler, antlasmalar,
• Kil tabletler.

11
mühür
12
Harita Anal (Yillik) Mezar Anit (Kitabe) Kil Tablet Biyografi Araç gereçler Paralar Bakir Tablet Harita Anal (Yillik) Mezar Anit (Kitabe) Kil Tablet Biyografi Araç gereçler Paralar Bakir Tablet
Y A Z I L I Y A Z I S I Z
13
Tarih Biliminin Yöntemi Kaynaklarin

• Arastirilmasina (belgeler)
• Siniflandirmasina (tasnif)
• Elestirilmesine (tenkit)
• Çözümlenmesine (tahlil)
• Sentezine (terkip-birlestirme)
• dayanir.

14

• Tarih yazmak, tarih yapmak kadar zordur. Yazan,
  yapana sadik kalmazsa hakikat, içinden çikilmaz
  bir hal alir.
• Atatürk bu sözü ile belgelerin sentezinde
  (birlestirme) ne kadar titiz ve tarafsiz olunmasi
  gerektigini vurgular.

15
Sentez yapacak Tarihçide su özellikler olmalidir

• Olaylari neden-sonuç iliskisi içerisinde ortaya
  koyarken, onlara etki eden sosyal, psikolojik ve
  dogal etkenleri kavrayabilmelidir.(zamanin
  kosullari bilinmelidir)
• Tarafsiz (objektif) olmalidir.
• Belgelere dayanmalidir.
• Anlatimi akici ve anlasilir olmalidir.

16
TARIHE YARDIMCI BILIMLER

• Arkeoloji Kazi bilimidir. Tarih öncesi
  arastirmalarda tarihe yardimci olan en önemli
  bilimdir.
• Etnografya Öz kültür bilimidir.
• Epigrafya Anit, kitabe bilimidir.
• Paleografya Eski yazi bilimidir. Tarih
  devirlerini aydinlatmada tarihe yardimci en
  önemli bilimdir.
• Paleontoloji Fosilbilim.

17

• Nümizmatik (Meskukat) Eski paralar.
• Kronoloji Zaman ve takvim bilimidir.
• Filoloji Dil bilimidir.
• Diplomatik Belgeler ve yazismalar
  bilimidir.(Antlasma ve fermanlari inceler).
• Antropoloji Irk bilimidir.
• Heraldik Arma bilimidir.
• Sigilografya Mühür bilimi.
• Cografya Yer bilimi.
• Sosyoloji Toplum bilimidir.
• Kimya C-14 (Karbon 14).

18
EPIGRAFYA ETNOGRAFYA PALEOGRAFYA ANTROPOLOJI COGRAFYA DIPLOMATIKA NÜMIZMATIK SOSYOLOJI KIMYA (C-14) FILOLOJI
Y A Z I L I Y A Z I S I Z
19
TARIH YAZICILIGININ GEÇIRDIGI ASAMALAR

• Hikayeci (Nakilci) Tarih Olaylar hikaye
  biçiminde mübalagali biçimde ele alinir.
  Sebep-sonuç iliskisi yoktur.
• Ögretici Tarih (Pragmatik) Olaylardan ders
  çikarmak suretiyle, toplumun ahlak ve karakterini
  gelistirmeyi amaçlar. Kahramanlar ön plana
  çikartilir.
• Sosyal Tarih Olaylarin duygusal yönlerini
  dikkate almadan açiklayan tarih anlayisidir.

20

• Neden-Nasilci (Bilimsel) Tarih Olaylar
  sebep-sonuç iliskisi içinde, neden ve nasil
  sorularina cevap aranarak incelenir.
• Kronik Tarih Her yilin olaylari, aralarinda
  herhangi bir baglanti gözetilmeden arka arkaya
  siralanir.
• Not Tarih yaziciligi, Hitit krallarinin
  tutturdugu yilliklarla (anal) baslar.

21
TARIH ÇESITLERI

• Zamana Göre Ilkçag uygarliklari
• Fatih Devri.
• Mekana Göre Orta Asya Türk Tarihi, Anadolu
  Tarihi, Avrupa Tarihi.
• Konuya Göre Siyasi tarih, Kültür tarihi, Iktisat
  Tarihi, Bilim Tarihi.

22
TAKVIMLER

• Miladi Takvim
• Günes yili esaslidir. 365 gün 6 saat.
• 4 yilda bir Subat 29 çeker (artik yil).
• Ilk Misirlilar buldu, Roma gelistirdi
• Baslangiç Hz.Isanin dogumu.
• 26 Aralik 1925te T.C. kabul etti (1
  Ocak 1926da kullanmaya basladi)

23

• Hicri Takvim
• Ay yili esaslidir(Ay yili takvimini Sümerler
  buldu).
• 354 gün. Ayin Dünya etrafinda 12 kez dönmesidir.
• Baslangiç hicrettir (622).
• Hz. Ömer zamaninda kullanilmaya baslandi.

24
Türklerin Kullandigi Takvimler

• On Iki Hayvanli Türk Takvimi.
• Hicri Takvim.
• Celali Takvim (Selçuklu sultani Celalettin
  Meliksaha sunuldu).
• Rumi(Mali)Takvim
  (XVIII. ve XIX. yyda Osmanli).
• Takvim-i Garbi (XX.yy baslarinda Osmanli).
• Miladi Takvim (T.C. dönemi).

25

• TARIHE GIRIS ve ÖZELLIKLERI
• Tarihi olaylarda kesinlikle DENEY-GÖZLEM
  yapilamaz.
• Tarihi olayda üç önemli unsur olmalidir
• YER ZAMAN INSAN (Toplum)
• Tarihçi OBJEKTIF olmalidir. Olaylari, zamanina ve
  sartlarina göre degerlendirmeli.
• Tarih yada Tarih Çaglari ne zaman baslamistir?
  gibi bir soruya nasil cevap verebiliriz?
• - Yazinin icadi, Kil tabletler, Yazili
  belgelerin bulunmasi ile, Sümerlerin yaziyi
  bulmasi.

26

• Tarih Öncesi medeniyetler, devirleri ayni anda
  yasamamislardir. Örnek Misir medeniyeti Maden
  devirlerini yasarken, Anadolu medeniyetleri
  Cilalitas devrini yasayabiliyordu.
• Iki medeniyetin ayni devirleri yasamasi
• Ihtiyaçlarin ayni olmasi ile,
• Etkilesim (göç, ticaret, savas) olmasi ile
  olabilirdi.
• Tarih Öncesi devirleri aydinlatmada kullanilan
  tarihe yardimci en önemli bilim ARKEOLOJI.
• Tarih devirlerini aydinlatmada en önemli yardimci
  bilim PALEOGRAFYA ve DIPLOMATIKA.

27

• Farkli mekanlarda ve sartlarda gerçeklestigi
  için, Tarihin belirli kanun ve kurallari yoktur.
• Tarihi olaylar tekrarlanamaz, deney ve gözlem
  yapilamaz. Bu özelligi ile Fen bilimlerinden
  ayrilir. Belgelere dayandigi için ve Sebep-Sonuç
  iliskisi ile arastirma yaptigi için Tarih bir
  bilimdir.

28

• Nehir kenarlarina yerlesen toplumlar tarim ile
  geçinir,
• Saldiriya açik bölgelerde kurulan devletler
  güçlü ordular kurar,
• Yerlesik toplumlarda mimari görülür,
• Tarim toplumlarinin tanrilari da tarim ve doga
  ile ilgili olur,
• Bu durum
• Dogal kosullarin uygarliklarin olusmasini
  belirleyen en önemli etken olduguna kanittir.

29

• Tarih öncesi devirleri aydinlatmada kullanilmayan
  tarihe yardimci bilimler
• Paleografya (Eski yazi bilimi)
• Diplomatika (yazisma ve antlasma)
• Epigrafya (Anit, kitabe bilimi)
• Nümizmatik (eski paralari inceler)

30

• SORU Tarih öncesi devirlerde toplumlar arasi
  iletisim nasil olurdu?
• Ticaret
• Göç
• Savas

31

• Soru Hangi tarih daha belirgindir?
• 15 Mayista Yunan askerleri Izmire çikti.
• Fransiz Ihtilali XVIII.YYda olmustur.
• Kades Barisi M.Ö. 1280de imzalandi.

32

• Soru Hangi tarih daha belirgindir?
• 15 Mayista Yunan askerleri Izmire çikti.
• Fransiz Ihtilali XVIII.YYda olmustur.
• Kades Barisi M.Ö. 1280de imzalandi.

33

• SORU Tarih öncesi devirlerin dünyanin her
  yerinde ayni anda yasanmamasinin en önemli nedeni
  nedir?
• Toplumlar arasi iletisimin yavas olmasi.

34

• SORU
• Tarih öncesinde yasayan insanlar esya ve alet
  yapiminda asagidaki maddelerden hangi sirayla
  yararlanmaya baslamislardir?
• A)Toprak-Tas-Maden
• B)Tas-Maden-Toprak
• C)Tas-Toprak-Maden
• D)Maden-Tas-Toprak
• E)Beton-Prefabrik-Uranyum

35

• SORU
• Tarih öncesinde yasayan insanlar esya ve alet
  yapiminda asagidaki maddelerden hangi sirayla
  yararlanmaya baslamislardir?
• A)Toprak-Tas-Maden
• B)Tas-Maden-Toprak
• C)Tas-Toprak-Maden
• D)Maden-Tas-Toprak
• E)Beton-Prefabrik-Uranyum

36

• SORU
• Tarih biliminin yararlandigi asagidaki
  kaynaklardan hangisi öznel ve tarafli bilgi
  verir?
• A)Haritalar
• B)Antlasmalar
• C)Fermanlar
• D)Hatiralar
• E)Arkeolojik buluntular

37

• SORU
• Tarih biliminin yararlandigi asagidaki
  kaynaklardan hangisi öznel ve tarafli bilgi
  verir?
• A)Haritalar
• B)Antlasmalar
• C)Fermanlar
• D)Hatiralar
• E)Arkeolojik buluntular

38

• SORU Toplumlarin kültür ve medeniyet alanindaki
  etkilesimlerini asagidakilerden hangisinin olumlu
  yönde etkiledigi savunulamaz?
• A)Kagit ve Matbaa
• B)Savaslar
• C)Hayvancilik
• D)Ticari etkinlikler
• E)Yazi

39

• SORU Toplumlarin kültür ve medeniyet alanindaki
  etkilesimlerini asagidakilerden hangisinin olumlu
  yönde etkiledigi savunulamaz?
• A)Kagit ve Matbaa
• B)Savaslar
• C)Hayvancilik
• D)Ticari etkinlikler
• E)Yazi

40

• Tarih yaziciliginda
• I.Olaylar arasindaki sebep-sonuç iliskisini
  dikkate alma
• II.Tarafsizligina inandigi kaynaklari kullanma
• III.Yazili ve yazisiz belgelerden yararlanma
• durumlarindan hangilerinin tarih biliminin
  yöntemleri arasinda yer aldigi söylenebilir?
• A. Yalniz I B. Yalniz II C. Yalniz III
• D. I ve II E. I, II ve III

41

• Tarih yaziciliginda
• I.Olaylar arasindaki sebep-sonuç iliskisini
  dikkate alma
• II.Tarafsizligina inandigi kaynaklari kullanma
• III.Yazili ve yazisiz belgelerden yararlanma
• durumlarindan hangilerinin tarih biliminin
  yöntemleri arasinda yer aldigi söylenebilir?
• A. Yalniz I B. Yalniz II C. Yalniz III
• D. I ve II E. I, II ve III

42

• Hititlerden kalan en önemli belge, Misirlilar
  ile yapilan Kades Antlasmasidir.
• Buna göre
• I. Diplomasinin gelismis oldugu,
• II. Yönetim sekillerinin benzerligi,
• III. Ilkçagda yasamis olduklari.
• durumlarindan hangilerine varilabilir?
• A. I ve II B. I ve III C. II ve III
• D. Yalniz I E. I, II ve III

43

• Hititlerden kalan en önemli belge, Misirlilar
  ile yapilan Kades Antlasmasidir.
• Buna göre
• I. Diplomasinin gelismis oldugu,
• II. Yönetim sekillerinin benzerligi,
• III. Ilkçagda yasamis olduklari.
• durumlarindan hangilerine varilabilir?
• A. I ve II B. I ve III C. II ve III
• D. Yalniz I E. I, II ve III

44

• Asagidakilerden hangisi tarihin zamana göre
  siniflandirilmasina örnek olarak gösterilemez?
• A. Prehistorya (Tarih öncesi)
• B. XIX. Yüzyil Tarihi
• C. Sanat Tarihi
• D. III. Selim
• E. Ortaçag Tarihi

45

• Asagidakilerden hangisi tarihin zamana göre
  siniflandirilmasina örnek olarak gösterilemez?
• A. Prehistorya (Tarih öncesi)
• B. XIX. Yüzyil Tarihi
• C. Sanat Tarihi
• D. III. Selim
• E. Ortaçag Tarihi