IS YERI (FABRIKA) D

1
IS YERI (FABRIKA) DÜZENLEME STRATEJILERI

• Yard.Doç.Dr. Bersam BOLAT

2
1. Is Yeri Düzenlemenin Stratejik Önemi2.
Düzenleme Türleri3. Montaj Hatti Dengeleme4.
Ofis Düzenleme
3

• Üretim araçlarinin, is istasyonlarinin , yardimci
  tesislerin ve tasima, depolama, kalite kontrolü
  gibi üretimle ilgili faaliyetlerin fiziksel konum
  açisindan bir bütün olarak koordinasyonuna
  Fabrika Düzenleme denir.
• Bu tanim, bürolar gibi hizmet üretiminin
  yapildigi yerleri kapsamasi halinde Is Yeri
  Düzenleme olarak geçmektedir.

4

• Bir isletmedeki bölümlerin, bölümler içerisinde
  yer alan is gruplarinin, is istasyonlarinin,
  makinelerin ve stok bulundurma noktalarinin yer
  belirleme süreci Is Yeri Düzenleme olarak
  tanimlanmaktadir.

5
Is Yeri Düzenlemenin Amaçlari ve Stratejik Önemi
6

• Mesafe ve maliyet azalmasi.
• Malzeme ve insan hareketlerinin basitlesmesi,
  kolaylasmasi ve rahat kontrol edilebilmesi.
• Birikimlerin ve gecikmelerin minimizasyonu.
• Mekan, tesisler ve isgücünden azami yararlanma
• Çalisma hayatinin kalitesini arttirma

7
Is Yeri Düzeni Planlari
8

• Planlar, bir kurulus içerisindeki ekonomik
  faaliyet merkezlerinin fiziksel düzenlemesiyle
  ilgili kararlardan olusur.
• Ekonomik faaliyet merkezi Kurulus içerisinde yer
  (alan) gerektiren her sey olabilir. Bireyler ya
  da gruplar, banka veznesi, makine, is istasyonu,
  fonksiyonel birim, merdiven, kafeterya, depolama
  alani v.b.

9
Plan Yapma Gerekleri

1. Mevcut bölümlerin genisletilmesi veya azaltilmasi
2. Bir bölümün baska bir yere tasinmasi
3. Yeni bir bölümün eklenmesi ya da mevcut bir
   bölümün kaldirilmasi
4. Mevcut donanimin degistirilmesi ya da yeni
   donanimin yerlestirilmesi

10
Cevaplanmasi gereken sorular...

• Hangi merkezler is yeri düzenleme plani içerisine
  dahil edilecek?
• Her merkez için ne kadar yer ve kapasite
  gerekmektedir?
• Merkezler ne sekilde yerlestirilecektir? Biçim
  nasil olacaktir?

11

• 4. Merkezler birbirlerine göre nasil
  yerlestirilecektir? Bu yerlestirme iki türlü
  olabilir
• Merkezler birbirleriyle iliskili olacak sekilde
  yakin biçimde yerlestirilebilir.
• Bina içerisinde ayri bir bölüme/yere sahip (diger
  merkezlerden ayri) olacak sekilde
  yerlestirilebilir.

12
Düzenleme Türleri
13

• Is yeri düzenleme türlerini etkileyen faktörler
• Proses
• is akisi
• mamül cinsi
• mamül büyüklügü, miktari
• Bunun için belirli formüller yoktur. Her
  problemin kendi özelliklerine göre en uygun
  yerlestirme düzeni bulunabilir.

14
Prosese göre düzenleme (Fonksiyonel Düzenleme)
15

• Benzer donanim veya fonksiyonlara sahip makineler
  bir araya toplanir.
• Belli isler için malzemeler ayni proses
  bölümünden bir kaç kere geçebilir.
• Çok çesitli mamuller küçük miktarlarda
  üretilirler.
• Örnegin tornalama, taslama, pres, boya v.b.
  Islemler için ayri bölümler ayrilir.

16
Saw
Saw
Grinder
Saw
Grinder
Heat Treat
Lathe
Press
Press
Lathe
Lathe
Press
17
(No Transcript)
18
Prosese Göre Düzenleme Teknikleri
19
Bölümler Arasi Akis Yöntemi

• Prosese göre düzenlemede en genel yöntem
  bölümleri (departmanlari), aralarinda malzeme
  tasima maliyetlerini minimize edecek sekilde
  düzenlemektir. Böyle bir problemi çözmek için
  gerekli girdiler
• Bölümler arasi is akisinin durumu (yük miktari
  ve/veya hareket sayisi)
• Bölümler arasi tasimanin ne sekilde oldugu
• Bir bölümden digerine parça basina tasima
  maliyeti. Tasima maliyeti bölümler arasi
  uzakligin bir fonksiyonu olabilir.
• Bu verileri kullanarak ulasmak istedigimiz durum
  her bölüm için bölüm içi tasima, akis ve maliyet
  yönünden en iyi yerlesim.

20
(No Transcript)
21

• 
  n n
• Toplam Minimum Maliyet ? ? Xij Cij
• 
  i1 j1
• n Toplam bölüm sayisi
• i, j Tek basina birer bölüm
• Xij i bölümünden j bölümüne tasinan yük miktari
• Cij i bölümü ile j bölümü arasindaki bir birim
  yükü tasima maliyeti
• Örnegin Iki ayri bölüm karsilastirilir ve is
  yeri düzenleme yönünden toplam maliyetlerde
  azalma gösteren tercih edilir. Toplam
  maliyetlerde bir azalma saptanmayana kadar
  tekrarlanan biçimde iki bölümün karsilastirilmasi
  yapilir.
• Optimal çözümü garanti etmez.

22
(No Transcript)
23
Bitisik Depa arasi tasima maliyeti 1 Ayrik Dep
arasi tasima maliyeti 2 Toplam Maliyet 570
24
(No Transcript)
25
Toplam Maliyet (ikinci durum) 480
26
CRAFT (Computerized Layout Techniques) Yöntemi

• Bir bilgisayar programidir. Sezgisel yaklasimla
  degerlendirme yapar.
• Çok fazla bölümü olan is yerlerinde yerlesim
  problemi bu tip bilgisayar programlariyla
  çözülebilir (40 bölüme kadar yerlesim düzenlemesi
  yapabilir).
• Tasimalarin Fork-lift gibi tasima sistemleri ile
  yapildigini varsayar.

27
Mamule Göre Düzenleme Yöntemi
28

• Donanim (Tezgah, makine ve isçi v.b.) ve
  bölümler, belli bir mamul hattina göre
  yerlestirilir.
• Tezgahlarin konumlari, mamulün olusmasi için
  uygulanan islemlerin sirasina göre saptanir.
• Geri dönüsleri engellemek amaciyla birden fazla
  ayni amaçli donanim kullanilabilir.
• Dogrusal malzeme akisi vardir.
• Her islemin tamamlanma süresi farklidir. Üretim
  hizi, yani hattin sonundan çikan mamul sayisi en
  yavas islem süresine baglidir.
• Büyük miktarlarda ve az çesit mamul üretimi için
  uygundur. Örnegin, televizyon montaj hatti

29
(No Transcript)
30

• Montaj hatti mamule göre yerlestirmenin özel bir
  halidir.
• Montaj hatlarinda islem sayilari çok fazla ve
  üretim hizi yüksektir.
• Bu nedenle is istasyonlarinin islem zamanlari
  arasindaki farklarinin en düsük düzeyde olmasi
  istenir.

31
(No Transcript)
32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35

• Üretim hizi yani hattin sonundan çikan mamül
  sayisi, en yavas islem süresine baglidir
• Islem süresi biri 2, digeri 5 dak. olan iki
  islemden olusan bir üretim hattinda,
• Saatte üretilen mamül sayisi 60/5 12 adet
• Diger istasyonun çalisma süresi 12224 dak.
• Diger istasyonun bos kalma süresi 60-24 36 dak.

36
Assembly Lines Balancing Concepts
37

• Örnegin, yüzlerce islemin bulundugu bir otomobil
  montaj hattinda islem sürelerinin
  farkliliklarindan dolayi dogacak kayiplarin
  büyüklügü asikardir.
• Bu farklarin giderilmesi amaciyla yapilan
  çalismalara üretim hatti dengeleme denir. Mamule
  göre düzenleme yaklasiminda kullanilan temel
  kriter dengelemedir

38
Üretim hatti dengeleme

• Eger bir üretim hattindaki tüm istasyonlarin
  birim zamandaki üretim miktarlari esit ise üretim
  hatti dengededir demektir.
• Gerçek hayatta bir atölyede tam dengeye
  ulasilmasi imkansizdir. Ideal olani kapasite
  farkliliklarinin minimize edilmesidir.
• Çok basit ve az makineden olusan bir istasyonda
  dengeleme problemi oldukça basittir.

39

• Örnegin, çevrim zamanlari herbiri sirasiyla 3,
  2 ve 4 dak olan üç islemli bir proseste
  istasyonlarin dengelenmesi için birim zamandaki
  üretimlerin en küçük ortak katini (EKOK) bulmak
  yeterlidir.
• Makina 60/ 3 20 br.
• Makina 60/ 2 30 br.
• Makina 60/ 4 15 br.
• EKOK 60 br. Buna göre kapasiteler sirasi
  ile 3, 2, 4 kati arttirmak yeterlidir. Ancak
  islem sayilarinin fazla ve sürelerin kesirli
  olmasi halinde bu sekilde hesaplamak
  olanaksizdir. Ayrica gerçek hayata kapasiteler
  sinirlidir.

40
Imalat Çevrim Zamani (Cycle Time)

• Bir parçanin atölyeye is emrinin birakilmasindan,
  son müsteri için sevkiyatina kadar olan tüm
  zamani içeren bir çevrim süresidir. Bir birimi
  üretme zamani
• Kuyruk zamani (Waiting in a Queue) Operasyonun
  baslamasi için beklenen süre
• Hazirlik zamani (Set up time) Makinenin belirli
  bir parti miktari için operasyona hazirlanma
  süresidir.
• Kosum zamani (Run time) Bir parti miktarini
  üretmek üzere makine üzerinde harcanan zaman.
• Bekleme ve tasima zamani Operasyon
  tamamlanmasiyla belli bir zaman tasima için
  bekledikten sonra parti miktarinin tasima
  sistemine dahil edilmesi.

41
Sinirli kapasiteli dengeleme problemi

• Montaj hatti dengelemesi, montaj hattindaki
  kisitlara uyarak, bir veya daha fazla amaci en
  iyileyecek seklide, çesitli islerin istasyonlara
  atanmasi problemidir.
• Bu tip bir problemde amaç, islemleri uygun bir
  sekilde gruplandirarak bos zaman kayiplarini
  azaltmaktir.

42

• Islemler arasindaki öncelik iliskilerine göre
  akis diyagrami (öncelik diyagrami) çizilir.
• Sistemden beklenen üretim miktarina göre bir
  birimi üretmek için gerekli çevrim zamani
  hesaplanir.
• Optimal grup sayisi belirlendikten sonra islemler
  gruplandirilir.
• Tüm isler minimum sayida is istasyonuna atanir.

43
Sinirli kapasiteli dengeleme problemi-I

• Islem Islem süresi(ti)
  Önceki islem
• A 0,25 dak
  -
• B 0,42
  A
• C 0,21
  A
• D 0,23
  A
• E 0,24
  B,C
• F 0,44
  D,E
• G 0,41
  F

44

• Örnegin günlük istenen üretim miktari 1000 br
  olsun.
• Çevrim Zamani Üretim Zamani/ Istenen üretim
• 860/1000 0,48 dak/
  adet.
• Diger taraftan prosesin bir adet üretmesi için
  gerekli toplam zaman
• t ? ti 2,20 dak.
• Sistemdeki her is istasyonu bir ünite için en
  fazla 0,48 dak harcayabilir. Dolayisi ile is
  istasyonu sayisi
• N ? ti/ tc 2,20/ 0,48 4,58 5 istasyon
• (A-C) (B) (D-E) (F) (G)

45

• Sistemdeki islemler bes istasyonda
  gruplandirildigi takdirde, gerçek islem zamani
  ile gruplama sonucu belirlenen zaman arasindaki
  fark nedeniyle bir verim kaybi meydana gelir. Bu
  takdirde sistem verimliligi için
• Sistem verimliligi (?) (Toplam gerçek zaman)/
• (Istasyon
  say.Çevr. Zamani)
• ? ? ti/ N tc 2,20/ 50,48 0,9166 0,92
• Sistemin verim kaybi 1-0,92 8

46

• Istasyon sayisi arttikça verim düsebilir.
  Örnegin, istasyon sayisinin 6 old. düsünelim
• ? ? ti/ N tc 2,20/ 60,48 0,76

47
PROBLEM II

• Youve just been assigned the job a setting up an
  electric fan assembly line with the following
  tasks

48
Öncelik Diyagrami
IS ÖNCELIK
IS ÖNCELIK
A --
E D
B A
F E
C --
G B
D A, C
H E, G
A
B
G
H
C
D
E
F
49
(No Transcript)
50
ÖNCELIK DIYAGRAMI
Task C is the cycle time of the line and
therefore, the maximum rate of production.
51

• Question Suppose we want to assemble 100 fans
  per day. What would our cycle time have to be?

Answer
52
Determine Theoretical Minimum Number of
Workstations
Answer
53
(No Transcript)
54
Determine the Efficiency of the Assembly Line
55

• Prosese ve mamüle göre düzenleme sekillerinin
  karsilastirilmasi
• Mamül
  Proses
• 1.Tanim Faaliyetlerin ardisik siralanmasi
  Faaliyetlerin gruplandirilmasi
• 2. Proses türü Sürekli, kütle üretim
  Kesikli, atölye tipi üretim
• 3. Ürün Standart, stoka üretim
  Çesitli, siparise göre üretim
• 4. Talep Kararli, sabit
  Degisken
• 5. Hacim Yüksek
  Düsük
• 6. Teçhizat Özel amaçli
  Çok amaçli
• 7. Isçiler Sinirli beceri
  Kalifiye, çok özellikli
• 8. Stok Düsük PIS, yüksek BMS
  Yüksek PIS, düsük BMS
• 9. Depo yeri Küçük alan
  Büyük alan
• 10. Malz. tasima Sabit rota (konveyor)
  Degisken rota (forklift)

56

• Mamül
  Proses
• 11. Koridor Dar
  Genis
• 12. Çizelgeleme Kismi dengeleme
  Dinamik
• 13. Yerles. Karar. krit Hat dengeleme
  Makine yerles.
• 14. Amaç Her istasyonda is
  miktarini Malz. Tas.mal.
• 
  esitleme
  minimizasyonu
• 15. Avantajlari Verimlilik
  Esneklik

57
SABIT KONUMLU MAMÜLE GÖRE DÜZENLEME
58

• Bu türlü yerlesim düzeninde üretim donanimi
  (Isçiler, makinalar v.b.) sabit konumda bulunan
  ürüne dogru hareket eder.
• Böyle bir yerlestirme düzeni gerektiren mamüle
  örnek olarak gemi, uçak ve çesitli insaatlar
  verilebilir.

59
HÜCRESEL DÜZENLEME
60

• Hücresel düzenleme, aslinda prosese göre
  yerlestirmenin özel bir seklidir ve grup
  teknolojisinden yararlanilir.
• Belli bir proses yapilandirmasina göre, benzer
  ürünlerin imalatini amaçlayan bir yapidir.

61

• Grup teknolojisi yöntemi ile, benzer islemlerden
  geçen parçalar saptanir ve gruplandirilir.
  Böylelikle çesitli parça aileleri meydana gelir.
• Bir hücre içerisinde bir parça ailesine ait
  parçalar da üretilebilir. Tek bir üründe
  üretilebilir.

62
(No Transcript)
63

• Hücresel düzenlemenin yararlari
• Proses içi ve bitmis mamül envanterinin az
  tutulmasini saglar. Çünkü hücreler, makinden
  makineye olan is akisi dengelenecek sekilde
  düzenlenmektedir.
• Makineler birbirlerine yakin sekilde
  yerlestirilmesinden dolayi malzeme tasinmasi
  oldukça kolaydir.
• Isçilik maliyeti daha aza indirgenebilir.
• Üretim hazirlik sürelerinde kisalma saglanir.
• Kalite artar. Hücre içerisindeki isçiler
  ürünlerle birebir ilgilenmelerinden dolayi ürün
  kalitesinden de sorumlu olurlar.

64
(No Transcript)
65
OFIS DÜZENLEME
66

• Ofis düzenlemesiyle bir fabrikanin
  düzenlenmesindeki temel fark, fabrika içerisinde
  is akisinin ofis içerisinde ise bilgi akisinin
  düzgün olmasinin amaçlanmasidir.
• Ofis düzenlenmesinde hedef, metrekare basina net
  karin maksimizasyonudur.

67

• Ofis ya da bir hizmet yeri düzenlenmesinde önemli
  noktalar
• Hosa giden çevre
• Bölümlerin öncelikli iliskileri
• Mekana uygun düzenleme ve islevsellik
• Isaretler, simgeler ve düzenekler (tasarim)

68
ILISKI DIYAGRAMI (YAKINLIK DERECELERI)
69
Departmanlar arasi çizgilerin sayilari islem
düzeylerini göstermektedir.
70
ILK VE SON YERLESIM PLANI