Parasal Kavramlar-1

1
Parasal Kavramlar-1

• Para, satin alinan mal ve hizmetlerin bedelinin
  ödenmesinde veya borçlarin geri ödenmesinde genel
  olarak herkes tarafindan kabul edilen herseydir.
• Nakit (Efektif), kagit veya madeni paralara
  verilen genel isimdir
• Banknot, tasiyana, üzerinde yazan miktarin
  ödenmesinin, çikaran kurulus tarafindan garanti
  edildigi faiz tasimayan kiymetlerdir. Yasal ödeme
  aracidir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi TL
  Banknot basmaya yetkili tek kurumdur
• Likidite, bir aktifin sorunsuz ve fazla deger
  kaybina ugramadan paraya dönüstürülebilmesidir.
• Para stok bir kavramdir ve bu nedenle bazen para
  arzi yerine para stoku da denilmektedir.

2
Parasal Kavramlar-2

• Senyoraj, para basma tekeline sahip olmadan
  kaynakli gelirdir.
• Banknot ilkesi (D.Ricardo), dolasimdaki paranin
  100 altin karsiligi olmali
• Bankacilik ilkesi, dolasimdaki para degerli
  madenlerin yani sira avans ve reeskont gibi
  alacak islemleri karsiligindaa çikarilmali

3
Paranin Özellikleri

• Tasinabilirlik
• Dayaniklilik (Bozulmama)
• Bölünebilirlik
• Homojenlik
• Standart olma
• Genel kabul görme
• Taklit edilememe
• Zaman içinde degerini koruyabilmesi

4
Paranin Fonksiyonlari

• Degisim (mübadele) araci olmasi
• Hesap birimi olma (deger ölçme) fonksiyonu
• Deger biriktirme araci olma fonksiyonu

5
Paranin Tarihi ve Çesitleri

• Mal para
• Metal para
• Tek Metal Sistemi
• Çift Metal Sistemi
• Gresham Kanunu (Kötü para iyi parayi kovar)
• Temsili para
• Kagit para sistemi
• Kaydi para (banka parasi)
• Elektronik para

6
Analitik Bakimdan Paranin Çesitleri

• Asli para Efektif yani nakit paradir.
• Kagit para MB çikarir
• Ufaklik (madeni) para Hazine çikarir
• Kaydi para Vadesiz mevduat
• Para Benzeri Likiditeler (Quasy Money)
• Vadeli mevduat
• Hazine bonosu ve devlet tahvili

7
TCMB Kurulusu ve Görevleri

• TCMB 11 Haziran 1930da kurulmus, 3 Ekim 1931de
  faaliyete geçmistir.
• Temel Görevleri
• API yapmak
• Hükümetle birlikte TLnin iç ve dis degerini
  korumak için gerekli tedbirleri almak
• Bankalarin ve diger mali kurumlarin ZKO ve
  disponibilite ile ilgili islemleri yapmak
• Reeskont ve avans islemleri yapmak
• Ülkenin altin ve döviz rezervlerini yönetmek
• TLnin hacim ve tedavülünü düzenlemek

8
TCMBnin Temel Yetkileri

• Banknot ihraci imtiyazi TCMBdedir.
• Hükümetle birlikte enflasyon hedefini belirler ve
  buna uyumlu para politikasi uygular.
• Olaganüstü hallerde TMSFye avans vermeye
  yetkilidir
• Para politikasi araçlarini serbestçe kullanir
  (araç bagimsizligi)
• Nihai kredi merciidir.
• Mevduat kabulünde ve ödünç para vermede faiz
  oranlarini serbestçe belirler
• Bankalardan gerekli istatistik bilgileri toplar.

9
Para Arzi Artis Mekanizmasi

• Merkez Bankasi
• Mevduat Bankalari
• Fon Arz Edenler
• Fon Talep Edenler

10
Para Arzinin Teorik Tanimlari

• Klasik Yaklasim Paranin degisim fonksiyonunu
  dikkate alir (M1).
• MCDD
• Monetarist (Chicago) Yaklasim (Friedman ve
  Mieselman) Paranin degisim ve deger saklama
  fonksiyonlarini dikkate alir. Friedmana göre para
  yyi artirir.Para politikasi etkilidir. Ayrica,
  para ile vadesiz ve vadeli mevduatlar arasinda
  güçlü bir ikame vardir.
• MCDDTD
• Gurley ve Shaw Yaklasimi Halkin alternatif likid
  deger kabul ettigi bütün degerleri para arzi
  tanimina dahil eder.
• MCDDTDAlternatif Likid Degerler
• Krediyi Içeren Görüs Kredi ile para es
  anlamlidir. Para stoku mevduat bankalari ve tüm
  kredi kuruluslarinin verdigi krediler toplamidir.
• MVerilen Krediler Toplami

11
TCMB Para Arzi Tanimlari

• M1CDD Dar tanim
• M2M1TD Genis tanim
• M3M2RepoPara Piy.Fonlari (B tipi likit fon)
  En genis tanim
• Burada
• C, Dolasimdaki para(Dolasima çikan nakit
  banknotmadeni para)-Banka kasalari
• M, para stoku
• DD, TL ve yabanci para vadesiz mevduat
• TD, TL ve yabanci para vadeli mevduat

12
TCMB Bilançosu (Vaziyeti)

• Para politikasi uygulamalarinda Rezerv Para (R),
  Parasal Taban (H) ve Merkez Bankasi Parasi (MBP)
  gibi parasal büyüklükler kullanilir.
• Analitik bilanço ve Stand by bilançosu vaziyetten
  hareketle olusturulur.
• TCMBnin bilanço büyüklügü siki ve gevsek para
  politikasi uygulamalarina isaret
  etmektedir.Ayrica bilançodaki degismeler piyasada
  döviz kurlari, enflasyon orani, faiz oranlari,
  mevduat hacmi, kredi hacmi ve piayasa
  beklentileri v.b degiskenleri etkilemektedir.

13
TCMB Bilançosunun Ticari Banka Bilançolarindan
Farklari

• Banknot ihraç yetkisi sadece TCMBdedir ve
  tedavüle çikan banknotlar bilançonun pasifindeki
  Tedavüldeki Banknotlar kaleminde izlenir
• Hükümetin haznedarligi görevi nedeniyle,
  Türkiyenin IMFye üyeliginden dogan varklik ve
  yükümlülükleri seklindeki mali iliskiler TCMB
  bilançosunda yer alir

14
TCMB Analitik Bilançosu-Aktif

• Dis Varliklar
• Altin
• Döviz
• Iç Varliklar
• A)Nakit Islemler
• a)Hazine borçlari
• b)Bankalara açilan nakit krediler
• c)TMSFye kullandirilan krediler
• d)Diger kalemler
• B)Degerleme Hs
• C)IMF Acil Yardim Hs

15
TCMB Analitik Bilançosu-Pasif

• Toplam Döviz Yükümlülükleri
• Dis Yükümlülükler
• Iç Yükümlülükler
• Merkez Bankasi Parasi
• Rezerv Para
• Emisyon
• Bankalar Mevduati (Zorunlu karsiliklar ve
  Bankalar Serbest Imkani)
• Fon Hesaplari
• Banka Disi Kesim Mevduati
• Diger Merkez Bankasi Parasi
• API
• Kamu Mevduati

16
Parasal Büyüklüklerin Hesaplanmasi-Pasiften
Hesaplama (Kullanim Esasi)

• Rezerv para
• REmisyonBankalar MevFon HesBanka Disi
  Kes.Mev.
• HRAPI
• MBPHKamu Mevduati
• MBP, TCMBnin ekonomideki tüm birimlere TL
  cinsinden yükümlülüklerini göstermektedir. Para
  politika uygulamasinin likidite üzerindeki
  etkisini saglikli biçimde izlemek için MBPye
  bakmak gerekir. R ve H bunun alt kalemleridir.

17
Parasal Büyüklüklerin Hesaplanmasi-Aktiften
Hesaplama (Kaynak Esasi)

• MBPNDVKamuya açilan kredilerDegerleme
  HsÖzel Kesime Açilan KredilerNet Diger
• HMBP-Kamu Mevduati
• RH-API(net yükümlülük)

18

• NDV, ekonominin döviz kazanciyla ilgilidir. Bu
  nedenle TCMBnin dis kaynak birikimi ülkenin
  döviz kazancina baglidir.
• Degerleme Hs, TCMBnin üstlendigi kur riski
  yüzünden karsilastigi kar zarardir. DHnin kamu
  sektörüne kredi basligi altinda
  degerlendirilmesinin nedeni, MBnin kamu adina
  döviz borçlanmasi yapmasidir. Bu hesap,
  Hazinenin ve MBnin dogrudan kontrolü altinda
  degildir.

19
Türkiyede Gösterge Seçimi

• 1989 öncesi menkul kiymetler borsasi
  gelismediginden R kullanilmistir
• 1989 sonrasinda IMKBnin faaliyete geçmesi APIye
  imkan tanidigi için H ve MBP kullanilmaya
  baslamistir
• 2000den itibaren IMF Stand by anlasmalari
  çerçevesinde TCMB Bilançosu yeniden düzenlenmis
  ve Para Tabani adiyla yeni bir gösterge
  uygulanmaya konulmustur.
• Para TabaniEmisyonTL Zorunlu KarsiliklarSerbest
  Tevdiat (Pasiften Hesaplama)
• Para TabaniNDVNIV

20
Ticari Banka Bilançosu

• Aktif (Kullanim) Pasif(Kaynak)
• Nakit Özsermeye
• Karsiliklar(Rezervler) Mevduat
• Verilen Krediler Alinan Krediler
• Istirakler Sendikasyon Kr.
• Duran Varliklar Ihtiyat Akçesi
• Menkul Kiymet Plasmanari

21
Kaydi Para Yaratilmasi

• ?DDkd ?R (Toplam Vadesiz Mevduat Artis)
• kd1/rdctrte
• ?L(kl) ?R (Toplam Kredi Hacmindeki Artis)
• klkd-1
• rd, zorunlu karsilik orani
• c,halkin nakit tercihi cC/DD
• t,vadeli mevduat orani tTD/DD
• e,bankalarca tutulan atil rezerv orani eER/DD

22
Bazi Kavramlar

• Kaydi para, banka tarafindan yaratilan (muhasebe
  kayitlarinda yer alan) paradir. Banka parasi da
  denir.
• Mutlak Rezerv Bankaciligi (Ricardocu görüs),
  mevduatin tamami kadar kismi rezerv bankaciligi
  (Bankacilik görüsü) ise mevduatin belli bir orani
  kadar zorunlu rezerv tutulmasini savunur

23
Para Arzinin Belirlenmesi

• M1CDD M2CDDTD
• ?M1 k1?R k1(1c)/(rdctrte)
• ?M2 k2?R k2(1ct)/(rdctrte)
• k1, dar para çarpani
• k2, genis para çarpani
• MkH

24
Para Çarpaninin Belirleyicileri

• ZKO, reeskont orani, atil rezerv orani, halkin
  nakit tercihi, mevduat akisinda belirsizlik,
  vadeli mevduat orani artarsa para çarpaninin
  degeri düser ve para arzi azalir.
• Piyasa faiz orani artisi ile para arzi degisimi
  çift yönlü olabilir. Bunu banka ve kredi alanlar
  açisindan ayri ayri degerlendirmek gerekir.
• Parasal tabandaki artis ile para arzi artisi
  dogru orantilidir.

25
Dissal Para Arzi

• Keynesyen modelde para arzi faize karsi
  duyarsizdir, faiz eksenine paralel bir dogru
  olarak gösterilir. Yani dissaldir ve MB
  tarafindan otonom olarak belirlenir.
• Dissal para arzi varsayiminda para çarpani
  içindeki degiskenler faiz oranlari
  degismelerinden etkilenmezler. Ancak baska
  nedenlerle artip azalabilirler. Bu durumda para
  arzi egrisi saga sola kayar.

26
Içsel Para Arzi

• Bu görüse göre para arzi faiz oranina karsi
  duyarlidir. Bu nedenle para arzi egrisi pozitif
  egimlidir.
• ZKO ve para tabani ?MB
• Serbest rezerv orani ?Ticari bankalar
• c ve t ?Mevduat sahipleri tarafindan belirlenir
• Sayet i? ise e? ve c? Buna göre faiz arttikça
  para arzi artar