Title: Geschiedenis van het Nederlands
1Geschiedenis van het Nederlands
- Nieuwnederlands in de 16de eeuw
2Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
3Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- A. Doorbraak van de volkstaal
- B. Scheiding Noord en Zuid
4Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Doorbraak van de volkstaal
- 1. Factoren 2. Gevolgen
5Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Doorbraak van de volkstaal beïnvloed door
sociaal-economische en culturele veranderingen
6Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Centralisatiepolitiek van Karel V
- Verenigd in de strijd
- Reformatie
- Uitvinding boekdrukkunst
- Humanisme
7Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Centralisatiepolitiek van Karel V
8Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Centralisatiepolitiek van Karel V
- Karel V (Gent, 1500 Cuacos de Yuste (Spanje),
1558) - hertog van Bourgondië (1515-1558)
- koning van Spanje (1517-1556)
- keizer van het Heilige Roomse Rijk (1519-1558)
9Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Centralisatiepolitiek van Karel V
- 1548 verenigt de Zeventien Provinciën tot een
apart onderdeel van het Heilige Roomse Rijk - Het Bourgondische Kreitz
- Omvatte het huidige Nederland, Luxemburg en
België (zonder Luik!) én een deel van
Noord-Frankrijk
10Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Centralisatiepolitiek van Karel V
- 1548 verenigt de Zeventien Provinciën tot een
apart onderdeel van het Heilige Roomse Rijk - Het Bourgondische Kreitz
- gt toenemend economisch en intellectueel verkeer
11(No Transcript)
12Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- http//nl.youtube.com/watch?v4mKtcXRuMCgfeature
related - De Stroppendragers/Stroppen
13Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- http//nl.youtube.com/watch?v4mKtcXRuMCgfeature
related - De Stroppendragers/Stroppen ( Gentenaars)
14Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Centralisatiepolitiek van Karel V
- Het Bourgondische Kreitz
- Verenigd verzet tegen het beleid van
- Karel V zijn opvolger Filips II
15Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
16Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
17Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Verenigd in de strijd tegen
- Filips II (1527-1598) koning van Spanje
(1556-1598) en Portugal (1580-1598), heer der
Nederlanden. - Hertog van Alva (1507 1582) de IJzeren Hertog
18Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Verenigd in de strijd tegen
- Overcentralisering macht van Filips II
- Belastingen
- Inquisitie
- gt VERZET
19Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Reformatie
- Niet alleen verzet tegen belastingen (economisch)
- Het verzet is ook godsdienstig van aard
20Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Reformatie
- Niet alleen verzet tegen belastingen (economisch)
- Het verzet is ook godsdienstig van aard
- Filips II/Alva katholicisme
- 16de eeuw opkomst protestantisme (vooral
Calvinisme)
21Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
Johannes Calvijn (1509 1564)
22Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Uitvinding van de boekdrukkunst
- Revolutionair!
23Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Uitvinding van de boekdrukkunst
- Revolutionair!
- Reformatie
- Humanisme
24Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
25Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Renaissance Humanisme
- Desiderius Erasmus (1466? 1536)
- Opm. schreef in het Latijn
26Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Renaissance Humanisme
- Latijn, Grieks, Hebreeuws
- (Renaissance!)
- Maar ook de volkstaal!
- (modelleren naar het voorbeeld van de
- klassieke talen)
27Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
28Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Bourgondisch Kreits verenigd in de strijd
- Samenhorigheidsgevoel
- 1 Nederlandse taal
29Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Reformatie
- Bijbel voor iedereen toegankelijk
- gt Behoefte aan een taal die door iedereen
begrepen wordt
30Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Boekdrukkunst
- (commerciële oogmerken)
- Behoefte aan een taal die door iedereen begrepen
wordt - Cf. Drukkers vaak
- ook taalvernieuwers
31Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Renaissance humanisme
- gt Behoefte om de volkstaal te modelleren naar de
klassieke talen
32Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Mentaliteitswijziging
- Spelling
- Grammatica
- Woordenboeken
- Nederlands in de wetenschap
- Opmerking 16de eeuw alleen het begin van het
standaardisatieproces
33Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Mentaliteitswijziging
- Volkstalen verdienen ook wetenschappelijke
aandacht - Lappendeken van dialecten blijft, maar er begint
een algemenere schrijftaal te ontstaan - Die schrijftaal wordt in meer en meer domeinen
gebruikt (i.p.v. Latijn)
34Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Mentaliteitswijziging
- lt Renaissance humanisme
- De eigen moedertaal heeft een intrinsieke waarde,
maar is in slechte staat - gt moet verfraaid worden
- Nieuw belangstelling en verdedigen van de eigen
moedertaal
35Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Mentaliteitswijziging
- Cf. Becanus
- Antwerpse arts
- Origines Antwerpinae (De oorsprong van
Antwerpen). - Duyts de oudste en beste taal ter wereld
36(No Transcript)
37Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Mentaliteitswijziging
- Cf. Becanus
- Oertaal éénlettergrepige woorden
- Voorbeeld appel ? ap-fel aphappen, felwreed,
de combinatie verwijst naar de appel in het
Paradijs
38(No Transcript)
39Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Mentaliteitswijziging
- Desiderius Erasmus (1466? 1536)
- Noemde het Duyts een van de grondtalen, een
zustertaal naast het Latijn, waarvan de
Romaanse talen slechts dochters en dus
basterdtalen zijn (Janssens 2005 116)
40Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Spelling
- Begin van een eenvormige spelling
- Spelling in de middeleeuwen
41Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Spelling
- Begin van een eenvormige spelling
- Spelling in de middeleeuwen vooral volgens de
uitspraak - vs. Spelling in de 16de eeuw men begint te
letten op consequentheid en systematiek - Cf. Humanisme vormdiscipline
- (opm. nog meer in de volgende eeuwen)
42Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
Voorbeeld ltlandgt (vs. ME ltlantgt) lthoofdgt (vs.
ME lthooftgt)
43Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Spelling
- Systematiek enk. mv.
- Duidelijkheid, herkenbaarheid
Voorbeeld ltlandgt (vs. ME ltlantgt) lthoofdgt (vs.
ME lthooftgt) Cf. landen, hoofden
44Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Spelling
- Joos Lambrecht
- Gentse drukker
- Nederlandsche
- Spellijnghe (1550)
45Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Niet dat myn meaninghe of verstand zy, dat de
Hollanders of Bràbanters haar eighen manieren van
uutsprake, op de Vlaamsche wize, of de
Vlamijnghen en de Vriezen haar pronunciacië, op
de Brabantsche, of Hollandsche uutsprake
veranderen zullen maar dat elc in tsine zulke
termen of silleben van spràken, als hy in zijnder
moeder tàlen ghebruukt, de zelve déghelic, ende
met zulken letters alsser toe dienen, spellen
magh. (Joos Lambrechts)
46Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Niet dat ik van mening ben dat de Hollanders of
de Brabanders Vlaams moeten gaan praten, of dat
de Vlamingen en de Friezen hun uitspraak moeten
veranderen in Brabants of Hollands, maar dat
iedereen zijn eigen moedertaal correct spelt, met
de letters die we daarvoor hebben. (Joos
Lambrechts)
47Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Spelling
- Joos Lambrecht
- een uniforme fonetische spelling van de
verschillende streektalen - Bijv. ltjoasgt(Gents)
48Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Grammatica
- Taalbouwers ontwerpen grammaticale regels
- Streven naar zuivering (purisme) en verfijning
- Naar het model van de klassieke talen
49Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Grammatica
- H.L. Spiegel
- Twe-spraack vande
- Nederduitsche letterkunst
- ófte Vant spellen ende
- eyghenscap des
- Nederduitschen taals
- (1584)
50(No Transcript)
51Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- maar zó die twe an elck ander verknócht
wordende een wóórd uytmaken/ neemt menze bey
inden noemer als/ slaapmuts, hemdrock, borstlap,
handschoen, hozeband, voormou, knóópghat,
slaapkamer, woonhuis, bóómghaard, appelbóóm,
schryfpen, zandbus, ende dierghelyke ontellike
alzó tzamenghelascht in zulcker voeghen maghmer
daghelycks veel t'samenzetten/ die gróte cieraat
ende ryckheid inbrenghen/ ende zyn te
verstandigher om datter de betekenis beyder
wóórden in is/ hier in hebben wy ghelyck de
Grieken meerder ryckheid als de Latynen/ (H.L.
Spiegel)
52Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Voorbeeld
- lt Het zevende capittel. Vande t'samenvoeghing
ende ryckheyd des taals. - Over samentrekkingen
- Rijkheid van de taal
- Verheerlijking van de eigen moedertaal!
- Streven naar opbouw en verbetering van de
volkstaal
53Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Grammatica
- H.L. Spiegel, Twe-spraack vande Nederduitsche
letterkunst (1584) - Verheerlijking van de moedertaal
- Pleidooi voor taalzuivering
- Bijdrage tot opbouw en verbetering van de
volkstaal op het gebied van de grammatica, naar
het model van het Latijn - gt veel invloed!!
54Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Woordenboeken
- Inventariseren neologismen
- Weren van vreemde woorden (uit klassieke talen en
prestigieuze talen zoals het Frans! gt vgl.
Attitude t.o.v. Grammatica anders!)
55Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Woordenboeken
- Cornelis Kiliaan
- Dictionarium Teutonico-
- Latinum (1574)
- Bij drukker Plantijn
- in Anterpen
56(No Transcript)
57Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Woordenboeken
- Cornelis Kiliaan
- Dictionarium Teutonico-Latinum (1574)
- Een mijlpaal!
- Het eerste wetenschappelijke woordenboek van de
Nederlandse taal - Internationaal niveau
- Tot ca. 1700 alle vertaalboeken erop gebaseerd
58Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Woordenboeken
- Cornelis Kiliaan
- Dictionarium Teutonico-Latinum (1574)
- Dialectische oorsprong aangeven
- Vertalingen in het Latijn en het Duits
59Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Nederlands in de wetenschap
- Steeds meer Nederlands i.p.v. Latijn
60Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Nederlands in de wetenschap
- Simon Stevin
- (Brugge, 1548
- Den Haag of Leiden, 1620)
- Brugse wiskundige,
- fysicus ingenieur
61(No Transcript)
62(No Transcript)
63(No Transcript)
64Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Nederlands in de wetenschap
- Simon Stevin
- Publiceerde in het
- Nederlands!
- Neologismen!
- Waardering Ndl.
65Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
Driehoek Vierkant Wortel Loodrecht Evenwijdig Wis
kunde Wijsbegeerte Scheikunde
66Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Opmerking
- 16de eeuw alleen het begin van
standaardiseringsproces aanvang van een
algemene schrijftaal - In de volgende eeuwen gaat de standaardisering
verder - Standaardiseringsproces in het Noorden!
67Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- 1. Factoren 2. Gevolgen
- B. Scheiding Noord en Zuid
68Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- 1. Factoren
- B. Scheiding Noord en Zuid
69Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
70Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Reformatie
- 1566 Beeldenstorm
- Begin in (het huidige) Frans-Vlaanderen
- Reactie van Alva
- Raad van Beroerte de Bloedraad
71Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
72Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Verenigd in de strijd tegen
- Overcentralisering macht van Filips II (minder
macht voor de steden) - Belastingen
- Inqusitie
- gt VERZET
73Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gt De Tachtigjarige Oorlog
- De Opstand
- 1568-1648
- Twaalfjarig Bestand in de jaren 1609-1621
- Verzet van de Zeventien Gewesten tegen Filips II
74Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
75(No Transcript)
76Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gt De Tachtigjarige Oorlog
- Willem van Oranje!
- (1533 1584)
77Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
78Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
79Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- 1585 Val van Antwerpen
- gt het Zuidelijke deel van de Nederlanden
definitief in handen van de Spanjaarden
80Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Republiek der Verenigde Nederlanden
- gt het Noordelijke deel van de Nederlanden roept
de onafhankelijkheid uit - Vrede van Munster (1648) officieel erkend
(internationaal)
81Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gt Scheiding Noord Zuid
- gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
Zuiden immigreren naar het Noorden - gt Het economische en culturele centrum
verschuift van Zuid naar Noord
82Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gt Scheiding Noord Zuid
- Blokkade Antwerpse haven niet langer economisch
centrum - Contrareformatie gt katholicisme
83Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
Zuiden immigreren naar het Noorden - brain drain
- Ook econonomisch verlies voor Zuiden
- Mede dankzij deze rijke/intellectuele
immigranten bloei in het Noorden
84Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
Zuiden immigreren naar het Noorden - Kooplieden
- Predikanten
- Geleerden
- Kunstenaars
85(No Transcript)
86(No Transcript)
87Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
Zuiden immigreren naar het Noorden - Ruim 200.000 mensen ( 10 van de bevolking!)
88Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gtVele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
Zuiden immigreren naar het Noorden - Bijvoorbeeld
- Leiden 12.000 gt 45.000 inwoners
- Amsterdam 70.000gt 130.000 inwoners
- vs. Antwerpen 100.000 gt 42.000
89Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- gt Het economische en culturele centrum
verschuift van Noord naar Zuid - Amsterdam i.p.v. Antwerpen
90Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- 2. Gevolgen
- B. Scheiding Noord en Zuid
91Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Scheiding Noord Zuid
- Aparte ontwikkeling van het Nederlands Noord
versus Zuid
92Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Vele rijke kooplieden en intellectuelen uit het
Zuiden immigreren naar het Noorden - Het Hollands geeft de toon aan, maar invloed van
het Brabants - Opm. Statenbijbel! (volgend college)
93Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
94Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
Op Brabants op zn Brabants knopen sy zij
haer hun mouwen Op Brabants fronsen zy haer
brouwen wenkbrauwen Op Brabants segghense
zeggen ze jae voorwaer, Op Brabants spreken sy
alle gaer allemaal, Op Brabants singhense haren
sangh, Op Brabants makense haren gangh lopen
ze, Op Brabants Op Brabants Amsterdamse Dochters
doet mijn bescheyt, geef mij antwoord Schaemt
ghy u van de Hollantsche botticheyt? (Roemer
Visscher)
95Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Ook in de taal worden elementen van de
(prestigieuze!) Brabanders overgenomen - Invloed van de Brabanders op de uitspraak van de
Hollanders beperkt - Uitzondering diftongering
96Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Diftongering
- vb. huis y gt oey
- vb. wijs i gt ei
- Verklaring
- In Holland waren de klinkers al aan het
diftongeren - Proces versterkt door de Brabanders die al veel
langer diftongen hadden
97Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Diftongering
- vb. huis y gt oey
- vb. wijs i gt ei
- Brabants
- vb. huis y gt oi
- vb. wijs i gt ai
98Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
In Brabant sayn de liens mensen ghemaynlijck
exkies verfijnd In kleeding en in dracht, dus
op de Spaansche mode, Als kleyne Konincxkens of
sienelaycke zichtbare Goden. O Kaserlaijcke
stadt Hantwerpen groot en raijck (Bredero,
Spaanschen Brabander)
99Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Opmerking diftongering in het hedendaagse
Nederlands - Standaardtaal versus dialecten
- Zeer westelijke en zeer oostelijke dialecten
geen diftongen - Bijvoorbeeld het Antwerps andere diftongen oi
en ai
100http//www.ned.univie.ac.at/Publicaties/taalgeschi
edenis/nl/diphthong.htmmuis
101Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- http//nl.youtube.com/watch?vOsLevxGguGs
102Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- http//nl.youtube.com/watch?vOsLevxGguGs
't Was een occeuse occasie, tweedehands da is
waar Zai was al mienstens twie- of draiendeirtig
jaar Vindegai mai gat nie te diek in dèze
rok En ik ben beraid dat te herhalen onder
eed Maar oek voer mai was 't een emotioneel
moment
103Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Het economische en culturele centrum verschuift
van Zuid naar Noord - gt Standaardiseringsproces in het Noorden
104Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- Het Noorden een onafhankelijke republiek (met
godsdienstvrijheid) - Men bouwt bewust een algemene Nederlandse
schrijftaal - Patriottische overwegingen
- Culturele behoeften
- Economische behoeften
- Religieuze behoeften (Statenbijbel!)
105Geschiedenis van het Nederlands ?Nieuwnederlands
in de 16de eeuw
- VRAAGJES
- Een aantal externe (politieke, sociale,
economische, culturele,) factoren hebben de
doorbraak van de volkstaal in de 16de eeuw
beïnvloed. Noem deze factoren, en leg uit in welk
opzicht ze hebben bijgedragen tot de ontwikkeling
van één Nederlandse (standaard)taal. - In de 16de eeuw kan men een gewijzigde houding
ten aanzien van de volkstaal vaststellen. Leg
uit. - In de 16de eeuw deden verschillende taalbouwers
een poging om één Nederlandse taal te promoten,
en dit op verschillende gebieden spelling,
grammatica, woordenschat (woordenboeken en
woordenschat in de wetenschap). Leg uit en geef
telkens een voorbeeld. - Voor de constructie van een eenheidstaal werden
klassieke talen als model gebruikt. Tegelijk
probeerde men ook om de invloed van de klassieke
talen (en prestigieuze talen als het Frans) te
weren. Leg uit. - Hoe kwam de scheiding tussen de noordelijke en de
zuidelijke Nederlanden tot stand? Wat zijn de
gevolgen voor de ontwikkeling van het Nederlands?
106Geschiedenis van het Nederlands
- Nieuwnederlands in de 16de eeuw