door Heimen en Peter

1

• door Heimen en Peter

2
De kerkruimte

• Vieren kun je overal, in een schuur, in een
  vergaderruimte. Toch blijkt in de geschiedenis
  dat mensen die voor de eredienst, de ontmoeting
  met de Heer van de Kerk, bijeenkomen meer
  wensen.
• Wat vertelt de ruimte je?
• Wat zijn de concentratiepunten?
• Zijn de stoelen en banken hulpmiddelen?
• Is de ruimte vast of dynamisch? Wat staat
  centraal?

3
De aankleding

• Kleuren
• Kaarsen
• Kinderen
• Bloemen

4
Symbolen in de kerk

• Een symbool is een drager van een betekenis het
  heeft enerzijds een vorm of representatie
  (drager), en anderzijds een betekenis.
• De betekenis van een symbool berust meestal op
  afspraken die de gebruikers van het symbool ooit
  hebben gemaakt.

5
Gezicht, staat voor het Alziend oog. Gericht op
de plaats van de priester voor het altaar
6
Lam Gods met aureool, kruis en overwinningsvaan,
symbool van Jezus
7
(No Transcript)
8
Klaver vier, geluksbrenger Een klavertjevier (ook
wel klavervier) is een zeldzame mutatie van een
klaver die uit vier deelblaadjes bestaat. Het
vinden of het krijgen van een klavertjevier wordt
sinds de middeleeuwen beschouwd als een
geluksbrenger. Niet enkel de zeldzaamheid, maar
ook de vorm die doet denken aan een kruis zorgt
ervoor dat het klavertjevier als een
geluksbrenger beschouwd wordt. Volgens de legende
stelt elk deelblad iets voor het eerste de hoop,
het tweede vertrouwen, het derde liefde en het
vierde vanzelfsprekend geluk.
9
Sint Nicolaas, de schutspatroon van deze kerk
10
Adelaar, symbool van Johannes In de christelijke
iconografie is een arend het symbool van de
apostel Johannes, die de Adelaar van Patmos
wordt genoemd
11
St. Nicolaas, beschermheilige van zeevarenden,
Sint-Nicolaas is de beschermheilige van kinderen,
ongehuwde vrouwen, kooplieden, studenten,
geliefden, slagers, dieven, moordenaars, piraten
et cetera en schutspatroon van de zeelieden. Veel
havensteden hebben Sint-Nicolaas als
beschermheilige Aberdeen, Amsterdam,
Sint-Niklaas . Sint-Nicolaas wordt in de
Oosters-orthodoxe Kerk zeer vereerd en zijn
beeltenis is op veel iconen te vinden. Hij is één
van de beschermheiligen van het belangrijkste
orthodoxe land, Rusland.
12
De ondertiteling
13
Jezus doop in de Jordaan door Johannes de Doper
14
Sint Johannes de doper
15
Elia met drie broden in de hand. Elias is de
latijnse naam van Elia. Elia is de profeet die de
komst van de Messias aankondigt.
16
Simon (de Zeloot) herkenbaar aan de zaag,
verwijzend naar zijn marteldood. Er is verder
niets van hem bekend.
17
Judas Thaddeus. Broer van Jezus? Uitgerust met
een knots/ en boekrol, die verwijst naar zijn
Bijbelboek. . In de Rooms-katholieke Kerk is hij
de patroon heilige van wanhopige gevallen en
verloren oorzaken.
18
Apostel Thomas. Attribuut is lans.
19
Fasces Het bestaat uit een bundel houten roeden
die een bijl insluiten, bijeengehouden door
roodleren riemen. Fasces werden door ambtenaren
(lictores) voor de magistraten uit gedragen. De
roeden, gewoonlijk berk maar soms iep, waren
symbolisch voor de Macht om te Straffen. De
bijl symboliseerde de Macht over leven en dood
en de riemen de Macht om te arresteren. In de
iconografie is een fasces een attribuut van de
gepersonifieerde rechtvaardigheid.1 Daarom is
dit symbool aangebracht in de Amerikaanse senaat
aan weerszijden van de zetel van de voorzitter.
Ook is de fasces het symbool van eendracht,
bijvoorbeeld in het huwelijk. Dan wordt het
gedragen door Amor.
20
Helm, symbool van de adel. In de heraldiek kan
een helm naar links kijkend duiden op een
bastaard ( links sinstre in het latijn i.t.t.
dexter rechts).
21
Gedenkplaats, regenboog, rots, stenen.
22
Het symbool in het midden lijkt te duiden op
gehuwden, twee ringen en een kruis
23
Doodshoofd vergankelijkheid. Momento Mori
gedenk te sterven.
24
Kruis, vijf broden, twee vissen. O.a. Mat. 14
i.t.t. Mat. 15 32 e.v. Groen, kleur van de
verwachting en hoop.
25
Kruis en bijbel.
26
Wit Alpha en Omega
27
Beker, brood, korenaren, druiven. Wit, kleur van
hoogtijdagen als Kerst, Pasen en reinheid.
28
Xp Chi Rho, de eerste twee letters van Christus
Xpistos, korenaren. Paars symbool voor
soberheid, berouw, inkeer en voorbereiding.
29
Zie het lam van God, dat de zonden der wereld
wegdraagt (Joh. 1 29).
30
Zevenarmige kandelaar Een menora of menoure
(Nederlands-Jiddisch) is een zevenarmige
kandelaar. Het was het oude symbool voor het
Hebreeuwse volk en een van de oudste symbolen
voor het jodendom in het algemeen. De menora
symboliseert het brandende braambos dat Mozes zag
op de berg Sinaï. De traditionele menora heeft
zeven armen. Tijdens het chanoeka feest gebruikt
men een kandelaar met negen armen, de
chanoekia. Mozes moest van God volgens precieze
voorschriften een zevenarmige kandelaar laten
maken en plaatsen in de Tabernakel bij de Ark van
het Verbond waarin de stenen platen met de Tien
geboden lagen (Exodus 25). In de eerste tempel,
gebouwd door koning Salomo, brandden tien
menora's. Rood kleur van de Heilige Geest, vuur
en symbool van het bloed van de martelaren.
31
Alpha en Omega, Tongen als van vuur (Handelingen
2) , cirkel, en hand (3 vingers, drie-eenheid?)
32
Alpha en omega (Openbaringen) Openbaring 18 Ik
ben de alfa en de omega, zegt God, de Heer, ik
ben het die is, die was en die komt, de
Almachtige. Openbaring 216 Toen zei hij tegen
mij Het is voltrokken! Ik ben de alfa en de
omega, het begin en het einde. Wie dorst heeft
geef ik vrij te drinken uit de bron met water dat
leven geeft. Openbaring 2213 Ik ben de alfa en
de omega, de eerste en de laatste, het begin en
het einde. Kruis, korenaren (als de graankorrel
niet sterft , zonnerad (heidens van oorsprong,
nu zon als symbool van Christus), druiven
verwijzen naar de wijn aan het Avondmaal en naar
de dood van Christus. 5 wierookkorrels verwijzen
naar de 5 kruiswonden van Christus.
33
Toga, wit, doopkleed, priesterlijk, onderkleed in
rooms-katholieke traditie is albe onder kazuifel.
34
Bijbel als symbool van het centrum op lezenaar
voor de voorzanger of cantor.
35
Preekstoel Gods woord, doopvont en
collecteschaal. Wat zegt het als de doopvont in
het midden van de kerk staat en niet bijvoorbeeld
bij de ingang (drempel)?
36
Doopvont, rond, symbool van oneindigheid
37
Doopvont en doopkan.
38
Avondmaalstel
39
Symbolen in de eredienst

• Liturgische schikking als verwijzing naar de
  kleur, het thema, de lezingen van deze zondag
• Paaskaars als verwijzing naar Jezus Christus,
  de Levende. Licht is sterker dan duisternis
• Geopende bijbel als symbool van Gods Woord dat
  tot ons komt
• Doopvont
• Tafel
• Toga
• Kleuren

40

• Een ritueel is een serie handelingen die gezien
  worden als een gebruik en bepaald zijn door
  achtergrond en cultuur.
• Een ritueel kun je ook zien als een serie
  handelingen met of rondom een symbool.

41
Rituelen in een eredienst

• stilte in de eredienst
• bij de aanvang van de dienst
• voor het gebed van de zondag
• na de lezingen
• na de prediking
• tijdens de voorbede (voor persoonlijk gebed)
• na het ontvangen van brood en wijn.

42
Rituelen in een eredienst

• knielen bij schuldbelijdenis, gebed en
  (persoonlijke) zegen als teken van ootmoed en
  concentratie
• gebedshoudingen (vouwen van de handen, opheffen
  van de handen) als teken van toewijding en
  ontvankelijkheid
• handoplegging - als teken van zegen (bij doop,
  ambtsdragers en gemeenteleden aan wie een ambt of
  taak wordt toevertrouwd, mensen in specifieke
  persoonlijke situaties)
• zich bekruisen als teken van belijdenis en
  gedachtenis van de eigen doop.

43
Rituelen in de eredienst

• lopen bij avondmaal, kruismeditatie als teken
  van opstaan, in beweging komen, onderweg zijn,
  pelgrimeren . (Gaandeweg Hem tegemoet
• staan bij het gebed, de lezing(en), de
  geloofsbelijdenis, het avondmaalsgebed als
  teken van eerbied.
• kring bij Avondmaal, doop als teken van
  gelijkwaardigheid voor God
• groeten bij Groet, vredegroet (opgestoken hand,
  hand, kus, omhelzing) als teken van open staan
  voor God en elkaar

44
Rituelen in de eredienst

• Zegen (als handoplegging) als teken van de
  nabijheid van God
• Binnenbrengen van het Licht, voorbedeboek,
  doopwater, .. als teken van het niet
  vanzelfsprekende, het geschenkkarakter
• Het uitschenken van het water bij de doop als
  teken van het levende (niet stilstaande) water,
  d.w.z. Jezus
• Aansteken van kaarsen als teken van donker naar
  licht, van verbondenheid met het Licht

45
Liturgisch Jaar

• Kerstkring
• Advent
• Kerst
• Epifanie
• Paaskring
• Veertigdagentijd of lijdenstijd
• Stille week
• Drie dagen van Pasen (Witte Donderdag, Goede
  Vrijdag, Stille Zaterdag)
• Paastijd (van Pasen tot en met Pinksteren)
• Trinitatis (Zondag na Pasen kerst, Pasen en
  Pinksteren)
• Zomertijd (vanaf 21 juni)
• Herfsttijd (vanaf 21 september)
• Allerheiligen en Christus Koning

46
Kleur Periode Verklaring
Paars Advent Soberheid, inkeer, wanhoop. De dofheid van de kleur is een teken van rouw en boete. Eerst werd paars alleen gebruikt in de veertigdagentijd, later ook in de Adventstijd.
Rose 3e zondag van Advent Het paars licht op deze vreugde-zondag op tot roze.
Wit Kerstfeest tot en met de zondag na Epifanie (6 januari) Zuiverheid. Gebruikt op de feesten die te maken hebben met nieuwheid en verlossing Pasen en Kerst.
Groen Zondagen na kersttijd tot aswoensdag Groei en aarde. Groen drukt de verwachting uit Eens komt de grote zomer.
Paars Veertigdagentijd  
Wit Pasen tot en met de zondag na Hemelvaart.  
Rood Pinksteren Rood wordt verbonden met het vuur van de geest. Het is de kleur van Pinksteren en sommige heiligenfeesten.
Groen Zondagen na Pinksteren tot Advent  
47

• Palm- en Passiezondag
• Witte Donderdag
• Goede Vrijdag
• Stille Zaterdag
• Deze laatste drie zijn de drie dagen van Pasen en
  worden als één doorgaande viering gevierd

48
Witte Donderdag

• Kleur Wit (verwijst naar Pasen Ik heb macht het
  leven af te legen en macht het weer op te nemen
  (Joh. 1018)
• Witte Donderdag is een samenvatting van de drie
  dagen van Pasen
• Inzetting van het Avondmaal
• Voetwassing
• Themas Uittocht, bevrijding, dienstbaarheid,
  maaltijd, verraad
• Kringviering
• Afruiming van de Tafel, de nacht begint

49
Goede Vrijdag

• Kleur Paars of Rood (martelaarschap)
• De Schriften spreken
• Gebeden
• Kruismeditatie
• Themas Mensen doen elkaar het lijden aan.
• t en zijn de joden niet, Heer Jesu, die u
  kruisten Jacob Revius
• Jezus is in doodsnood tot nu toe Blaise
  Pascal

50
Stille Zaterdag

• Kleur Paars of Rood
• Voorafgaand aan de Paaswake
• Themas Graflegging, nedergedaald ter helle,
  godverlatenheid

51
Paaswake

• Kleur Wit
• Themas lijden, sterven, opstanding, uittocht,
  doortocht, intocht, doop, doopgedachtenis
• Wake, wachten op het Licht
• Het licht
• Wakend bij het vuur (vuurkolom in Exodus)
• Aansteken van de nieuwe Paaskaars
• Intocht van het Licht(door diaken)
• Paasjubel

52
Paaswake

• Lezingen rondom doortocht als wake
• Doop en doopgedachtenis
• Doortocht
• Doop en doopgedachtenis op basis van belijdenis
• Openbare belijdenis (eventueel) en verzaking d.i.
  afwenden van het kwaad en toewenden naar de
  Levende
• Proclamatie Paasevangelie (klokgelui)
• De Maaltijd

53

• Kleur Wit
• Vijftig-dagen tijd
• Trinitatis (Drieëenheid)
• Hemelvaart
• Pinksteren (Rood)

54
(No Transcript)
55

• Allerheiligen
• Allerzielen
• Christus Koning (gedachtenis overledenen)