Olfaktometrik

1
Olfaktometrik Ölçüm Yöntemi veIzmirde Koku
Ölçüm Çalismalari

• Faruk DINÇER

2
Olfaktometrik ölçüm

• Olfaktometrik ölçüm yöntemi koku alma hissine
  dayali bir yöntemdir.
• Burnumuz koku ölçümünde kullanilan en önemli ve
  tek sensördür. Fiziksel yada teknik sensörler
  insan burnunun yerini alamazlar.

3

• Olfaktometrik ölçüm yöntemi kokunun kontrollu bir
  sekilde panelistlere sunulmasi ve sonuçlarin
  kaydedilmesidir. Bu yöntem iki temel amaçla
  kullanilir
• koku konsantrasyonu belli örnegin degisik
  oranlarda ve artarak sunulmasi suretiyle insan
  burnunun koku alma hissinin gelistirilmesinde
• koku alma hissini kullanarak konsantrasyonu
  bilinmeyen kokularin konsantrasyonlarinin
  belirlenmesinde

4

• Olfaktometrik ölçüm yönteminde üç parametre koku
  emisyonuna yol açan kaynaklarin
  karakterizayonunun belirlenmesinde kullanilir. Bu
  parametreler
• kokulu madde konsantrasyonu (atmosferde kokulu
  maddelerin yayilmasini hesaplamak ve bunun
  sonucunda beklenen imisyon seviyelerinin
  belirlenmesinde)
• koku siddeti (intensity) (hissedilemez-çok keskin
  araliginda artan konsantrasyonlarda koku hissinin
  tanimlanmasinda (kaynaga bagli))
• koku kalitesi ((hedonic tone) de kaynaga bagli
  olmak üzere hos-nahos araliginda kokunun
  belirlenmesinde)

5
Nasil yapilir?

• Bir gaz örneginin kokulu madde konsantrasyonu o
  gazin koku esigine kadar nötral hava ile
  seyreltilmesi sonucu belirlenir. Koku
  konsantrasyonun sayisal degeri koku esigine
  ulasildigi andaki örnek ve nötral hava
  hacimlerinin sonucudur (esik seviyesindeki
  seyrelme sayisi yada koku sayisi).
• Koku konsantrasyonun birimi de kokulu madde
  miktari / hacim yani odour unit / m3 olmaktadir
  (OU/m3).

6
Tanimlar

• Odor unit (OU) Koku esigi tanimina bagli olarak
  1 m3 havada disperse oldugunda koku hissine neden
  olan kokulu madde miktari.
• Odour threshold (koku esigi) Panelistlerin
  50sinin hissettigi kokulu madde konsantrasyonu.
  Koku esiginde konsantrasyon 1 OU/m3tür.

7
Ölçüm Prosedürü

• Esik seviyesinden büyük konsantrasyona sahip olan
  kokulu gaz örnegi kokusuz hava ile seyreltilir.
  Bu yolla düsük konsantrasyonlardan baslamak
  suretiyle kokulu hava panelistlere sirasiyla
  verilir ve koku hissi sorgulanir. Panelistler çok
  sayida seyrelme adimlarina tabi tutulurlar.
  Seyrelme adimlarinin sayisi koku esigine yakin
  olacak sekilde seçilmelidir.
• Panelistler panel denilen grubu olustururlar ve
  olfaktometrik ölçümleri gerçeklestirirler. Bir
  panel 8 ya da 15 kisiden olusur. Kural olarak
  küçük paneller emisyon kontrolunda daha çok
  seyrelti adimiyla ölçüm yapilmasi için yeterlidir.

8

• Test kimyasallari ile standart bir buruna sahip
  olduklari belirlenen kisiler panelist olarak
  seçilebilirler.
• Standart bir test kimyasali olan n-butanol ile
  yapilan testler sonucunda 60-250 µg/m3
  konsantrasyon araliginda kokuyu hissedenler
  standart burna sahip panelistler olarak
  nitelendirilirler.

9
Ölçüm prosedürü ve TO7

• Koku hissinin sorgulanmasi bizim kullanacagimiz
  olfaktometrede evet-hayir sorgulamasidir. Yes-No
  Questioning olarak tanimlanan bu sorgulamada
  panelist kararini kendisine gelen havada Evet,
  koku var yada Hayir, koku yok diyerek aninda
  verir. Olfaktometre TO7 modelinde panelist
  kendine gelen nötral ve kokulu havayi kiyaslarak
  kararini verir. Bu sorgulamanin disinda daha
  degisik sorgulama türleri de mevcuttur.
• Bu ölçüm metodunda, esik seviyesinin altindaki
  konsantrasyondan baslamak suretiyle panelistlere
  artan konsantrayonlarda koku verilir (her
  seyrelme adiminda konsantrasyon iki kat
  artmaktadir). Sorgulama ardarda 2 evet (pozitif)
  cevabi alindiginda biter.

10
Olfaktometre TO7nin çalisma prensibi

• TO7 modeli bilgisayar kontrollü yari otomatik bir
  modeldir. Test sonuçlari bilgisayar tarafindan
  otomatik olarak hesaplanir.
• Bir gaz jet pompasi nötral hava yardimiyla
  isletilir. Örnek havasi (konsantrasyonu
  belirlenecek olan) flowmetreler ve ön seyrelme
  ünitesi tarafindan emilir. TO7 modeli kompresör
  yardimiyla saglanan hava ile çalisir. Kokulu
  gazin debisi valfler sayesinde kontrol
  edilmektedir.
• Gaz jet pompasi içinde kokulu hava ile kokusuz
  hava karisarak seyrelme gerçeklesir. Merkezi
  anahtar vanasi panelistlere kokunun iletilmesini
  saglar. Bu islem otomatik olarak devam
  etmektedir.
• Tüm ölçüm programi bilgisayar kontrollu olup
  otomatik olarak yürür. Program ardisik ölçümleri,
  panelistlerin dinlenme araliklarini ve
  olfaktometrenin temizlenmesini içerir.

11
(No Transcript)
12
Ölçümler

• LIFE/TCY/TR/000009-Odorous Emissions and
  Immissions Management Policy in Turkeyprojesi
  kapsaminda Izmirde hem emisyon hem de imisyon
  (dis hava) ölçümleri yapilmistir

13

• 1.5 yillik zamanda
• Emisyon ölçümleri
• 12 farkli endüstride
• Imisyon ölçümleri
• 2 farkli endüstride
• gerçeklestirilmistir.

14
Emisyon ölçümleri

• Et ve et isleme (rendering)
• Zeytinyagi
• Pirina
• Boya
• Tekstil
• Gida (kedi-köpek mamasi ve balik yemi üretimi)
• Sabun üretimi
• Tütün
• Maya üretimi
• Aliminyum sekillendirme
• Deri
• Atiksu aritma tesisi
• Pompa istasyonlari

15
Imisyon Ölçümleri

• Zeytinyagi
• (Aralik 2002-Temmuz 2003)
• Boya
• (Aralik 2003-Temmuz 2004)

16
Emisyon ölçüm sonuçlari
Et ve et isleme (rendering) Filtre çikisi 51000 18.10.2002
Et ve et isleme (rendering) Filtre çikisi 16000 30.01.2003
Zeytinyagi üretimi Sogutma kulesi 3800 2700 27.11.2002
Zeytinyagi üretimi Su yüzeyi 1400 27.11.2002
Pirina Ortam havasi 320 30.12.2002
Pirina Yagsiz pirina 1700 30.12.2002
Pirina Kuru pirina 480 30.12.2002
Pirina Depo alani 3400 30.12.2002
17
Emisyon ölçüm sonuçlari
Bayrakli Pompa istasyonu Scrubber girisi 5000 4500 13.10.2003
Bayrakli Pompa istasyonu Scrubber çikisi 1800 1700 13.10.2003
Karsiyaka Pompa istasyonu Scrubber girisi 2500 2300 12.11.2003
Karsiyaka Pompa istasyonu Scrubber çikisi 890 670 12.11.2003
Çigli Pompa istasyonu Havalandirma bacasi 6700 9500 18.11.2003
Atiksu aritma tesisi Izgara 3600 3600 18.11.2003
Atiksu aritma tesisi Çamur kurutucu 200 63 18.11.2003
18
Emisyon ölçüm sonuçlari
Boya endüstrisi Tank alani 10000 12.11.2003
Boya endüstrisi Kazan yikama 110000 12.11.2003
Boya endüstrisi Üretim hatti 1800 3600 12.11.2003
Boya endüstrisi Dengeleme havuzu 210 12.11.2003
Tekstil endüstrisi Ramöz bacasi 140 150 24.12.2003
19
Emisyon ölçüm sonuçlari
Balik yemi üretimi Filtre girisi 16000 13000 14000 14.04.2004
Balik yemi üretimi Filtre çikisi 1900 2000 1800 14.04.2004
Balik yemi üretimi Ortam havasi 1700 750 14.04.2004
Kedi-köpek mamasi üretimi Scrubber girisi 13000 11000 08.05.2004
Kedi-köpek mamasi üretimi Scrubber çikisi 13000 14000 08.05.2004
Kedi-köpek mamasi üretimi Ortam havasi 7100 7100 08.05.2004
20
Emisyon ölçüm sonuçlari
Sabun üretimi Üretim hatti 1 450 700 11.05.2004
Sabun üretimi Üretim hatti 2 7100 7600 11.05.2004
Tütün endüstrisi Üretim hatti 1 250 360 17.05.2004
Tütün endüstrisi Üretim hatti 2 360 510 17.05.2004
Tütün endüstrisi Üretim hatti 3 400 17.05.2004
Tütün endüstrisi Üretim hatti 4 290 430 17.05.2004
Tütün endüstrisi Üretim hatti 5 110 480 17.05.2004
Tütün endüstrisi Ortam havasi 480 17.05.2004
Tütün endüstrisi Baca çikisi 640 1300 17.05.2004
21
Emisyon ölçüm sonuçlari
Maya endüstrisi Fermentasyon ünitesi (1) 230000 260000 27.05.2004
Maya endüstrisi Fermentasyon bacasi 180000 240000 27.05.2004
Maya endüstrisi Hammadde hazirlama tanki 910000 27.05.2004
Maya endüstrisi Dis hava 510 27.05.2004
Maya endüstrisi Atiksu aritma tesisi 360 27.05.2004
Maya endüstrisi Fermentasyon ünitesi (7) 570 27.05.2004
Aliminyum sekillendirme Ortam havasi 150 02.06.2004
Aliminyum sekillendirme Maça üretimi 200 240 02.06.2004
Aliminyum sekillendirme Üretim hatti 190 250 290 02.06.2004
22
Emisyon ölçüm sonuçlari
Deri endüstrisi Glase retenaj 190000 200000 16.06.2004
Deri endüstrisi Kösele iç ortam 5000 16.06.2004
Deri endüstrisi Sludge susuzlastirma 460000 480000 16.06.2004
Deri endüstrisi Kireçlik dolabi 120000 180000 16.06.2004
Deri endüstrisi Finisaj iç ortam 60000 16.06.2004
Deri endüstrisi Glase iç ortam 120000 16.06.2004
Deri endüstrisi Vidala iç ortam 81000 16.06.2004
Deri endüstrisi Kösele retenaj 120000 16.06.2004
Et ve et isleme (rendering) Filtre çikisi 460000 460000 30.06.2004
23
Emisyon ölçüm sonuçlari
Bayrakli Pompa istasyonu Scrubber girisi 9500 13000 06.07.2004
Bayrakli Pompa istasyonu Scrubber çikisi 8500 12000 06.07.2004
Karsiyaka Pompa istasyonu Scrubber girisi 12000 12000 06.07.2004
Karsiyaka Pompa istasyonu Scrubber çikisi 7000 9500 06.07.2004
24
Koku emisyon orani (Odor emission rate-E)

• Koku emisyon orani (OU/sn)
• koku konsnatrasyonu (OU/m3) volumetric flow
  rate (m3/sn)
• Herhangi bir koku kaynaginin etkisinin
  bulunmasinda, kokuya maruz kalmamak için toplumun
  koku kaynagindan ne kadar uzaklikta ikamet etmesi
  gerektiginin hesabinda kullanilir. (kokunun
  etkiledigi alanin yariçapini belirlemek amaciyla)

25
Koku emisyon oranlari ve dmax degerleri
Koku kaynagi Koku konsantrasyonu Koku emisyon orani dmax
Koku kaynagi OU/m3 (OU/sn) metre
Et ve et isleme (rendering) 16000 - 460000 1778 - 51111 1073
Balik yemi üretimi 1800 - 2000 3500 - 3889 229
Tütün 640 - 1300 1670 - 3432 212
Maya üretimi 180000 - 240000 6000 - 8000 339
Bayrakli pompa istasyonu 8500 - 12000 109 - 153 33
Karsiyaka pompa istasyonu 7000 - 9500 89 - 121 29
26
Imisyon (alan) ölçümleri

• Izmirde ilk olarak bir zeytinyagi üretimi ve
  rafinosyonu yapan tesis koku emisyon kaynagi
  olarak seçildi.
• Yerlesim yerleri ve rüzgar yönü dikkate alinarak
  ölçüm noktalari ölçüm noktalari arasindaki
  uzunluk 250 metre olacak sekilde belirlendi.
• 6 aylik ölçüm programi yapildi.
• Program dogrultusunda ölçümler gerçeklestirildi.
• Ölçümler sonunda bölgeye ait koku haritasi
  çizildi.

27
(No Transcript)
28
(No Transcript)
29
(No Transcript)
30
(No Transcript)
31
Imisyon (alan) ölçümleri

• Alan ölçümü için diger endüstri boya endüstrisi
  olarak seçildi.
• Yerlesim yerleri ve rüzgar yönü dikkate alinarak
  ölçüm noktalari ölçüm noktalari arasindaki
  uzunluk 250 metre olacak sekilde belirlendi.
• 6 aylik ölçüm programi yapildi.
• Program dogrultusunda ölçümler gerçeklestirildi.
• Ölçümler sonunda bölgeye ait koku haritasi
  çizildi.

32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35
(No Transcript)
36
(No Transcript)
37
(No Transcript)
38
(No Transcript)
39
(No Transcript)