Ethologie

1
Ethologie

• Sigrid de Jong, Oktober 2005

2
Wat is Ethologie?

• De studie naar het gedrag van dieren.
• Ethologie - Ethos karakter (Grieks).
• Studie van het gedrag van mensen valt ook onder
  ethologie, de mens is een van de soorten.

3
Geschiedenis ethologie

• Darwin - Origin of Species hoofdstuk over
  instinkt.

4
(No Transcript)
5

• Begin 20e eeuw - gedrag van dieren en leren door
  Pavlov (conditionering).

6

• Halverwege 20e eeuw - ethologie werd apart
  vakgebied - Tinbergen en Lorenz.

7
(No Transcript)
8
Ethologie v.s. experimentele psychologie

• Rivaliteit ethologen en experimenteel
  psychologen.
• Leren, gedrag en conditionering.
• Ethologen veel diersoorten in natuurlijke
  omgeving.
• Psychologen één diersoort uitgebreid in
  laboratorium.

9
Behaviorisme

• Psychologie - fysieke manifestatie van gedrag.
• Geen wetenschappelijk statement maken over wat er
  in iemands hoofd omgaat.
• Grote invloed op wetenschap en maatschappij

10

• Invloed op opvoeding en educatie.
• Leren als instrumentele conditionering.
• Reactie cognitieve psychologie.

11
De vier waaromvragen

• Niko Tinbergen 1963
• Waarom gedraagt een dier zich zoals het zich
  gedraagt?
• Oorzaak
• Ontwikkeling
• Evolutie
• Functie

12
1973 Nobelprijs ethologie

• Ontdekking organisatie van individuele en sociale
  gedragspatronen.
• Karl von Frisch - bijendans, bijentaal.
• Konrad Lorenz - instinct vogels inprenting
• Nikolaas Tinbergen - testmethoden, experimenten
  met stimuli.

13
Hot topics ethologie

• Ethologie (240 treffers in SCI 2000 - 2005)
• gedragsecologie behavioral ecology(255)
• Neuroethologie neuroethology (89)
• Cognitieve ecologie cognitive ecology (26)
• Dierenwelzijn, natuurbehoud en evolutionaire
  psychologie animal welfare (1.484)

14
Gedragsecologie

• Fusie evolutionaire ecologie, populatie
  psychologie en ethologie.
• Evolutie van altruïsme en sociale groepen.
• Evolutionaire benadering van elk gedrag.
• Kosten-baten benadering gedragssystemen vechten,
  sekspartnerkeuze en coöperatief gedrag.

15
Neuroethologie en cognitieve neurowetenschap

• Onderliggende mechanismen van gedrag zijn
  gerepresenteerd in het centralezenuwstelsel.
• Perceptie en beweging.
• Cognitieve processen als leren, geheugen en
  ruimtelijke oriëntatie.
• Technieken elektrofysiologisch opnamen en
  moleculaire analyse RNA.

16
Cognitieve ecologie

• Relatie brein - gedrag vanuit evolutionair
  perspectief.
• Hoe beïnvloedt de evolutionaire druk voor
  complexe vogelzang de evolutie van het
  zenuwstelsel?
• Bewaren van voedsel - ruimtelijk geheugen.
• Groot thuisgebied - mogelijkheid tot navigeren.

17
Dieren welzijn, natuurbehoud en evolutionaire
psychologie

• Toepassingen van ethologie dragen bij aan de
  maatschappij.
• Welzijn van gehouden dieren.
• Milieubescherming - reactie dier op menselijke
  veranderende omgeving. Behoud aardse
  biodiversiteit.
• Diergedrag geeft inzicht over menselijk gedrag.

18
Voorbeelden van onderzoek

• Cultuur bij dieren, sociale leren, Chimpansee
  politiek - Frans de Waal.
• film Chimps onder elkaar - Bert Haanstra
• Maken en gebruiken van gereedschap bij kraaien.
• Communicatie van dolfijnen.

19
Bronnen

• Bolhuis en Giraldeau, The behavior of animals,
  Blackwell Publiching 2005
• Science Citation Index
• www.nwo.nl
• www.onderzoekinformatie.nl
• cursus.zod.wau.nl/fcf_test/nvg
• nobelprize.org