Regionale Decubituszorg

1

• Regionale Decubituszorg
• Een project onder de vlag
• van de Annevillegroep

MdH-V februari 2009
2
Project Regionale Decubituszorg
Aan dit project hebben de volgende
instellingen deelgenomen

• Revalidatiecentrum Breda
• Surplus
• Thebe Mark en Maasmond
• Verpleeg- en verzorgingshuis
  De Riethorst Stromenland
• Volckaert-SBO
• Woonzorgcentrum Raffy
• Zorg- en behandelcentrum Elisabeth
• Breda

• Amphia Ziekenhuis
• Amarant
• Avoord Zorg Wonen
• Careyn Thuiszorg Breda
• Holding Oranjehaeve, de IJpelaar en Aeneas
• Huispitaal
• KNMP departement West-Brabant
• LHV-Huisartsenkring West-Brabant

• Op de website van de Annevilegroep
  www.annevillegroep.nl vindt u alle
  wetenswaardigheden over dit project. 

3
Productpresentatie

• Als afronding van het project Regionale
  Decubituszorg is de hierna volgende
  productpresentatie ontwikkeld. Middels deze
  presentatie kan, aan de hand van de door de
  Annevillegroep ontwikkelde producten,
  kennisoverdracht plaatsvinden in de verschillende
  instellingen. Tevens is een handreiking t.b.v. de
  implementatie opgenomen.
• Deze presentatie is breed inzetbaar en is
  vooralsnog niet afgestemd op individuele
  instellingen. Het specifieke maatwerk kan door de
  instelling zelf, naar behoefte en wens, worden
  aangebracht.
• Bij een aantal dias zijn notities toegevoegd die
  relevante informatie bevatten voor de gebruiker
  van de presentatie. Deze notities zijn alleen
  zichtbaar in het beeld normaal en/of
  notitiepagina. ( Als reminder is in de
  betreffende dia rechtsonder een ingevoegd.
  )

4
Onderdelen presentatie

• Deze presentatie bestaat uit een 4-tal
  onderdelen, nl.
• Preventie en behandeling van decubitus
• Taken en werkzaamheden van betrokken
  professionals
• Implementatie van de Regionale Decubituszorg
• Aanbevelingen voor het gebruik van deze
  productpresentatie

5
Preventie en behandeling van decubitus
6
Preventie en behandeling van decubitus

• Inhoud
• Decubitus Preventie Protocol
• Decubitus Behandel Protocol
• Keuzelijst wondzorgmaterialen en
  anti-decubitusmaterialen
• Overdrachtsformulier

7

• Decubitus Preventie Protocol

8
Decubitus Preventie Protocol

• Doel
• Voorkomen of beperken van decubitus. 
• Toepassingsgebied
• Alle professionals en niet-professionals die
  betrokken zijn bij de (basis)zorg voor de
  patiënt. 
• Definities
• Vroegtijdig opsporen van patiënten met een
  verhoogd risico op het ontwikkelen van decubitus
  en het toepassen van preventieve maatregelen.

9
1. Risico op het ontstaan van decubitus bepalen

• Bepaal bij het in zorg nemen, bij opname of bij
  verandering van de algehele situatie van de
  patiënt het risico op decubitus. Maak daarbij
  eventueel gebruik van een risicoscorelijst.
• Blijf gedurende de zorg voor een patiënt
  regelmatig het risico op decubitus beoordelen.

10
2. Preventieve maatregelen

• Wacht niet ! Start, bij verhoogd risico op
  decubitus,
• direct met toepassen van preventieve
  maatregelen !
• Informeer de patiënt, familie en betrokkenen.
  Hierbij kan gebruik worden gemaakt van een
  patiëntenfolder. De patiënt kan vaak zelf een
  bijdrage leveren aan het voorkomen van decubitus.
• Leg de mogelijke gevolgen en consequenties van
  decubitus uit. Denk hierbij aan pijn, ongemak,
  isolement, verhoogde zorgbehoefte, langere
  verpleegduur, extra complicaties.

11
(vervolg preventieve maatregelen)

• Multidisciplinair samenwerken is een voorwaarde
  om tot
• goede preventie te komen

• Bij verhoogde voedingsbehoefte diëtiste
  inschakelen.
• Voor mobiliseren en adviezen voor transfers
  fysiotherapie inschakelen.
• Voor inzet van anti-decubitus materialen en
  adviezen voor transfers ergotherapeut
  inschakelen.
• Denk aan consulteren van specialisten binnen of
  buiten de eigen organisatie, maak gebruik van het
  stroomschema.

12
3. Uitvoeren van preventieve maatregelen

• Dagelijks inspecteren en palperen van de huid.
• Wisselligging en -houding consequent toepassen
• en risicoplaatsen vrij leggen.
• Aandacht voor voeding.
• Aandacht voor (goed) toepassen van
  (anti-decubitus)materialen.
• Voorkom een te droge huid.

13
a. Dagelijks inspecteren en palperen van de huid

• Let op roodheid, warmte, verharding en verweking
  van de huid op de risicoplaatsen.
• Bij incontinentie een huidbeschermer aanbrengen
  (barrièrefilm, barrièrecrème). Overweeg het
  afspreken van extra controle momenten voor
  eventueel verwisselen van incontinentiemateriaal.
• NIET wrijven of masseren van de huid.
•  

14
Wisselligging en -houding consequent
toepassen en risicoplaatsen vrij leggen
b.

• Indien mogelijk patiënt mobiliseren.
• Maak gebruik van een geschikt preventief
  anti-decubitusmatras/ -kussen. ( Zie
  keuzelijst AD materialen)
• Maak gebruik van een wisselligging/-houdingslijst
  en noteer de tijdstippen.
• Hielen vrij leggen met behulp van kussens in de
  lengte richting met ondersteuning in de knieholte
  of hielontlaster.
• Dekenboog plaatsen of lakens over het voeteneind
  vrij leggen, zodat dekens en lakens geen extra
  (boven)druk geven.
• Druk voorkomen door lichaamsdelen vrij te leggen
  van bedhekken, hoofd- en voeteneind.

15
(vervolg Wisselligging en -houding consequent
toepassen en risicoplaatsen vrij leggen.)

• Zowel in liggende als in zittende positie
  regelmatig de
• patient van houding (laten) veranderen

• In liggende positie elke drie uur overdag en
  elke vier uur s nachts (zijligging
  rechts/rugligging/zijligging links/rugligging
  etc).
• In zittende positie elk uur van houding
  veranderen door liften of door stoelpositie te
  veranderen.
• Rugligging bed in semi-Fowlerstand beengedeelte
  in dezelfde hoek omhoog als hoofddeel, hielen
  vrijleggen. Zijligging in 30 graden (zie figuur
  1).

16
(vervolg Wisselligging en -houding consequent
toepassen en risicoplaatsen vrij leggen.)
Figuur 1 Houdingen in bed en stoel.
17
c. Aandacht voor voeding

• Bepaal bij in zorg nemen, bij opname of bij
  verandering van de algehele toestand van de
  patiënt de voeding- en vochtinname let op recent
  gewichtsverlies, verhoogde energiebehoefte en
  verminderde eetlust.
• Geef uitleg over verhoogde behoefte bij ziekte
  en/of operatie.
• Maak eventueel gebruik van een voor de
  zorgsetting geschikte voedingsscorelijst.
• Zorg voor een volwaardige voeding en goede
  vochtbalans.
• Bij verhoogde voedingsbehoefte diëtiste
  inschakelen voor inventarisatie voedingsbehoefte
  en eventueel interventie.
•  

18
d. Aandacht voor (goed) toepassen van (anti-)
decubitus materialen en risicoplaatsen vrij leggen

• Zorg voor voorzieningen waardoor patiënt zich kan
  liften en of draaien.
• Bij patiënten met een laag risico op decubitus
  minimaal een schuimmatras (traagfoam of koudfoam
  min. 40gr) inzetten, bij een middel of hoog
  risico op decubitus statische luchtmatrassen
  inzetten, zie AD-materialenlijst, consulteer
  eventueel ergotherapeut.
• Overweeg ook een AD-zitkussen in te zetten als er
  een AD-matras is ingezet.

19
( Vervolg aandacht voor (goed) toepassen van
(anti-) decubitus materialen

• Bij het gebruik van AD-materialen altijd
  wisselligging, -houding blijven geven!
• Lakens niet te strak trekken (hangmat effect) bij
  AD matras.
• Let op plooien in lakens en kleding, dit kan
  plaatselijk verhoogde druk op de huid geven.
• Let op voorwerpen die druk uitoefenen. (Let op
  knoopjes, zuurstofbril, bril, katheterslang,
  naden in kleding etc.)
• Maak gebruik van badstofsokken.

20
e. Voorkom een te droge huid.

• Vooral bij oude patiënten met een dunne,
  zogenaamde craqueléhuid waarin snel kloofjes en
  wondjes ontstaan.
• Zorg voor een goede huidverzorging volgens de in
  de zorgsetting geldende basiszorgrichtlijnen.
  (Let op gebruik van ontvettende zepen en warm
  water.)

21
 
4. Evalueren en zo nodig aanpassen toegepaste
maatregelen

• Zorg voor een goede rapportage !
• Noteer na iedere verpleegkundige zorg de
  verpleegkundige preventieve handelingen.
• Controleer of eventueel ingezet AD matras of
  kussen correct is ingesteld en op de juiste
  manier is gepositioneerd.
• Bespreek het toepassen en uitvoeren van de
  preventieve maatregelen in multidisciplinair
  overleg.
• Evalueer regelmatig en stel maatregelen zo nodig
  bij.

22
Complicaties

• Bij het niet of onvolledig uitvoeren van
  preventieve
• maatregelen, of door onjuist gebruik van
  AD-materialen kan
• de patiënt decubitus in alle gradaties
  ontwikkelen !
•  

23
Opmerkingen

• Door het voorkòmen van decubitus zijn de kosten
  van zorg minder hoog en is de kwaliteit van leven
  voor een patiënt beter.
• De organisatie binnen een instelling en de 1e
  lijnszorg en een goede overdracht van preventieve
  decubituszorg is van belang.  
• Raadpleeg de wondzorg-, en anti-decubitus
  materialenlijst. ( Zie www.annevillegroep.nl)
• In dit document staat de patiënt centraal.
  Hiervoor in de plaats kan ook de cliënt of
  bewoner worden benoemd.
•  
•  

24

• Decubitus Behandel Protocol

25
Decubitus behandelprotocol

• Doel
• Decubitus behandelen en genezen.
•  
• Toepassingsgebied
• Alle professionals en niet-professionals die
  betrokken zijn bij de (basis)zorg voor de
  patiënt.
•  
• Definities
• Decubitus is weefselversterf, veroorzaakt
  door de inwerking op het lichaam van druk-,
  schuif- en wrijfkrachten, of een combinatie
  daarvan. (Zonder druk ontstaat geen decubitus !)
•  

26
Graad 1Niet-wegdrukbare roodheid van de intacte
huid. Verkleuring van de huid, warmte, oedeem en
verharding (induratie) zijn andere mogelijke
kenmerken.  Graad 2Oppervlakkig huiddefect
van de opperhuid (epidermis), al dan niet met
aantasting van de huidlaag daaronder (lederhuid
of dermis). Het defect manifesteert zich als een
blaar of een oppervlakkige ontvelling.
Decubitus wordt onderverdeeld in 4 gradaties
27
Graad 3Huiddefect met schade of necrose van huid
en onderhuids weefsel (subcutis). De schade kan
zich uitstrekken tot aan het onderliggende
bindweefselvlies (fascie).  Graad
4Uitgebreide weefselschade of weefselversterf
(necrose) aan spieren, botweefsel of
ondersteunende weefsels, met of zonder schade aan
opperhuid (epidermis) en lederhuid (dermis).
28
Werkwijze

• Blijven toepassen van preventieve maatregelen is
  van groot belang ! Wisselligging en -houding
  consequent blijven toepassen (zie protocol
  preventie decubitus).
• Informeer de patiënt en/of diens familie.
• Aandacht voor voeding.
• Beoordeel en behandel pijn.
• Beoordeel de psychosociale situatie.
• Stel een multidisciplinair behandelplan op
  waarbij de hoofdbehandelaar eindverantwoordelijk
  is.
• Behandeling decubitus wonden.
• Evalueren en zo nodig aanpassen.
•  

29
1. Wisselligging en -houding blijven
toepassen

• Vermijd, tenzij het niet anders kan, het liggen
  of zitten op een decubitus wond.  

30
2. Informeer de patiënt en/of diens familie

•  
• Hierbij kan gebruik worden gemaakt van een
  patiëntenfolder.
• Bespreek met patiënt en familie het doel van de
  behandeling en betrek familie en patiënt bij de
  behandeling.

31
3. Aandacht voor voeding

• Bepaal bij in zorg nemen, bij opname of bij
  verandering van de algehele toestand van de
  patiënt de voeding en vochtinname let op recent
  gewichtsverlies, verhoogde energiebehoefte en
  verminderde eetlust.
• Maak hierbij gebruik van een voor de zorg- of
  behandelsetting gevalideerde voedingsscorelijst.
• Zorg voor intake van volwaardige voeding en
  voldoende vocht i.e. voldoende calorieën en
  proteïnen (1,5 g/kg lichaamsgewicht). Let op
  dehydratie bij wonden die veel vocht produceren.

32
(Vervolg aandacht voor voeding)

• Verwijs bij decubitus altijd naar een diëtist
  voor inventarisatie voedingsbehoefte en
  interventie.
• Overweeg toedienen van voedingssupplementen of
  parenterale voeding, wanneer orale intake
  onvoldoende is, mits dit consistent is met het
  doel van de behandeling.

33
4. Beoordeel en behandel pijn

• Adequate pijnbestrijding is van belang voor
  kwaliteit van leven van de patiënt.
• Pijnklachten kunnen verminderen door
• - Toepassen van wisselligging,
• Wisselhouding,
• Gebruik van juiste verbandmateriaal,
• Medicatie.
•  

34
5. Beoordeel de psychosociale situatie

• Decubitus beïnvloedt de kwaliteit van leven
  van een
• patiënt negatief.
• Het beïnvloedt de levenswijze van een patiënt
  en kan
• leiden tot sociaal isolement.
• Denk daarbij ook aan de invloed van geurende,
  wonden
• en lekkage door productie van wondvocht.

35
6. Stel een multidisciplinair behandelplan op
waarbij de hoofdbehandelaar eindverantwoordelijke
is

• Beoordeel of decubitus de juiste diagnose is
  denk ook aan het ontstaan van wonden door andere
  oorzaken zoals arteriële-veneuze insufficiëntie,
  diabetes mellitus, oncologische oorzaken e.d.
• Breng factoren die de wondgenezing beïnvloeden in
  kaart. Denk aan roken, andere ziektebeelden,
  incontinentie, verwaarlozing, gewichtsverlies,
  doorbloeding, gebruik van sommige medicijnen
  (NSAIDs, corticosteroïden) e.d.
• Optimaliseer behandeling van chronische
  aandoeningen zoals diabetes mellitus.

36
( Vervolg multidisciplinair behandelplan
opstellen )

• Behandel intercurrente aandoeningen zoals
  urineweginfecties.
• Multidisciplinaire samenwerking versnelt het
  genezingsproces van een decubituswond
  aanzienlijk, daarnaast reduceert het de ernst,
  grootte en infectiefrequentie van
  decubituswonden. Tevens is er een hogere
  kosteneffectiviteit .
• Bepaal bij het behandelen van een decubituswond
  wat het doel van de behandeling is.
• Bijvoorbeeld bij terminale patiënten kan
  de behandeling een ander doel hebben dan genezen
  van de wond vooral pijnbestrijding of
  bestrijding van geur en lekkage door productie
  van wondvocht kan dan vooral van belang zijn.
•  

37
7. Behandeling decubituswonden

• Meld decubitus altijd bij hoofdbehandelaar, en/of
  volgens de afspraken binnen de instelling.
• Blijf altijd, bij alle graden preventieve
  maatregelen toepassen (zie protocol preventie
  decubitus).
•  

38
Behandeling Graad 1

• Doel Drukontlasting en beschermen van de huid.
•  
• Probeer de oorzaak van de (dreigende) decubitus
  te achterhalen
• en deze op te heffen
• Bijvoorbeeld ander schoeisel, naadloze kleding,
  te lage frequentie van wisselligging.
• Zitkussens, onjuist matras, hulpmiddelen zoals
  tilliften, schuifkrachten door onjuiste houding
  enz.
• Start of intensiveer preventieve maatregelen.
• Eventueel barrièrefilm, barrièrecrème aanbrengen
  ter bescherming van de huid.
•  

39
Behandeling Graad 2

• Graad 2 Blaardak intact
• Doel blaardak beschermen.  
• Blaar in laten drogen, indien mogelijk vrij
  leggen,
• evt. gebruik maken van badstofsokken bij
  hielblaar.
• Barrièrefilm of folie.

40
( Vervolg Behandeling Graad 2 )

• Graad 2 Blaardak niet intact
• Doel Infectie voorkomen, absorberen exsudaat. 
• De wond schoon spoelen met kraanwater.
• Verder een vochtig wondmilieu creëren en de
  vitale huid beschermen. Bij helder exsudaat
  resterend blaardak als bescherming laten zitten,
  bij niet helder exsudaat blaardak uit wond
  verwijderen.
• Verder zie behandeling graad 3-4.

41
Behandeling Graad 3-4

• Doel
• Necrose/fibrine verwijderen.
• Infectie behandelen.
• Creëren vochtig wondmilieu.
• Beschermen vitale huid.
•  

42
Necrose verwijderen

• Necrotomie bij goede vaatvoorziening door arts of
  andere deskundige.
• Geen necrotomie bij droge necrose op de hiel
  zonder ontstekingsverschijnselen in eerste 6
  weken na ontstaan
• - Madentherapie.
• - Bij een recent ontstane decubitus gaat de
  voorkeur uit naar chirurgische behandeling.

43
( Vervolg necrose verwijderen )

• Necrose verweken
• Gebruik hydrogel.
•  
• Necrose afbreken
• - Gebruik eventueel collagenase pasta bij
• contra-indicatie voor necrotomie of in
  combinatie met necrotomie.
•  

44
Complicaties

• Infectie in de wond.
• Sepsis, cellulitis of osteomyelitis.
• Decubitus kan zelfs leiden tot het overlijden van
  een patiënt.

45
Infectie

• Klinische tekenen van (wond)infectie kunnen zijn
  roodheid, warmte, zwelling, pus, pijn. Bij
  chronische wonden en bij ouderen kunnen deze
  klassieke kenmerken van infectie afwezig zijn.
  Andere kenmerken van infectie kunnen dan zijn
  toename van pijn, -wondgrootte, -productie van
  wondvocht, -necrose, -geur en sneller bloedend
  granulatieweefsel.
• Overleg bij infectieverschijnselen met de
  hoofdbehandelaar en bespreek het beleid.
•  

46
Infectie behandelen

• Maak gebruik van hydrogel met alginaatcomponent,
  zilversulfadiazine crème, of honingverband.
• Wanneer een wond niet verbetert kan osteomyelitis
  een rol spelen. Om met zekerheid osteomyelitis te
  diagnosticeren dient een bioptie van het bot te
  worden genomen.
• Maak alleen gebruik van systemische antibiotica
  als er sprake is van cellulitis, osteomyelitis of
  sepsis.
• Bij extreme geur van de wond kan een
  geurneutraliserend verband worden aangebracht.

47
Creëren vochtig wondmilieu

• Maak gebruik van een niet verklevend
  wondcontactmateriaal
• Bij weinig productie van wondvocht hydrogel,
  hydrocolloid gebruiken.
• Bij veel productie van wondvocht alginaat,
  hydrofiber gebruiken. Afdekken met een
  absorberend verband of schuimverband.
• Bij een diepe wond, wondholte opvullen met
  hydrogel, dan met een folie, hydrocolloïd of
  schuimverband afdekken.
• Bij een diepe wond met veel productie van
  wondvocht kan behandeling met vacuümtherapie
  worden toegepast, op verwijzing van
  hoofdbehandelaar.
• De plastische chirurg kan bij een diepe schone
  wond een zwaailap toepassen, waarbij door een
  huid- spiertransplantatie het genezingsproces
  wordt versneld.

48
Beschermen vitale huid.

• Maak gebruik van barrièrefilm, barrièrecrème.

49
8. Evalueren en zo nodig aanpassen

• Inspecteer de wond en het wondverband indien
  nodig dagelijks, en rapporteer de bevindingen.
• Evalueer minimaal 1x per week de resultaten van
  de wondbehandeling en de situatie van de wond en
  stel zo nodig de doelen en de wondverzorging bij
  in samenwerking met de hoofdbehandelaar.
• Bij verandering van de toestand van de patiënt of
  verandering van de toestand van de wond,
  eventueel de frequentie van evalueren verhogen.

50
( Vervolg evalueren en zo nodig aanpassen )

• Overweeg consultatie van verpleeghuisarts,
  chirurg of dermatoloog indien wond ondanks
  adequate behandeling verslechtert, wondvocht
  productie toeneemt, pijn toeneemt of wondgenezing
  stagneert en osteomyelitis waarschijnlijk niet
  de oorzaak is.

51
Opmerkingen

• Bij het ontstaan van littekenweefsel is de kans
  op het opnieuw krijgen van decubitus vergroot .
• Draag zorg voor een goede registratie van de
  incidentie of prevalentie van decubitus, maak
  afspraken binnen de organisatie en zorgsetting
  over melding van decubitus bij een centrale
  persoon (bijvoorbeeld (verpleeghuis-)arts en/of
  wondconsulent.
• Bij overplaatsing naar een andere zorg- of
  behandelsetting zorgdragen voor goede overdracht
  van behandeling en preventie, en zorgdragen voor
  afspraken omtrent verantwoordelijkheid voor
  vervolg behandeling en controles. 

52
( Vervolg opmerkingen )

• In dit protocol wordt gebruik gemaakt van
  generieke namen van verbandmiddelen. Gebruik en
  fabrikantkeuze is afhankelijk van de afspraken
  door de hoofdbehandelaar en/of afspraken die
  binnen een instelling of zorgsetting worden
  gemaakt. 
• Raadpleeg de wondzorg- en anti-decubitus
  materialenlijst www.annevillegroep.nl. 
• In dit document staat de patiënt centraal.
  Hiervoor in de plaats kan ook de cliënt of
  bewoner worden benoemd.

53

• Keuzelijst wondzorgmaterialen en
  anti-decubitusmaterialen

54
Keuzelijst wondzorgmaterialen
55
( Vervolg keuzelijst wondzorgmaterialen )
56
( Vervolg keuzelijst wondzorgmaterialen )
57
Keuzelijst anti-decubitusmateriaal

• Er zijn twee keuzelijsten voor anti-decubitusmater
  iaal, te weten 
• Keuzelijst zitkussens
• Keuzelijst matrassen

58
Keuzelijst zitkussens
59
Keuzelijst matrassen
60
(Vervolg keuzelijst matrassen)
61

• Overdrachtsformulier

62
Overdrachtsformulier
Digitaal analoog formulier beschikbaar
63

• Taken en werkzaamheden van betrokken
  professionals

64
Taken en werkzaamheden van betrokken professionals

• Inhoud
• Stroomdiagram aanvraag hulpverlening
• Specifieke taken en werkzaamheden van betrokken
  professionals
• Arts
• Verpleegkundige verzorgende
• Wondzorgspecialist
• Diëtist
• Ergotherapeut
• Fysiotherapeut

65
Stroomdiagram aanvraag hulpverlening
66
De arts

• De arts is verantwoordelijk voor het
  behandelbeleid
• rondom decubitus.
• Voorkomen van (of verergering van) decubitus
  staat
• centraal.
• De keuzes van de arts zijn onderbouwd door de
  vigerende
• richtlijnen en afgeleide van het regionale
  of binnen een
• instelling afgesproken protocol.

67
Taken en werkzaamheden van de arts

• Arts betrekt naast verpleging (middels
  verwijzing)
• paramedische disciplines (ergotherapie,
  fysiotherapie, diëtetiek)
• bij de behandeling en werkt met deze
  disciplines samen rondom
• preventie en behandeling van decubitus.
• De samenwerking tussen arts en betrokken
  disciplines is van
• groot belang denk aan afstemming over
  behandeldoel,
• logistieke coördinatie van zorg, wie
  communiceert wat met
• patiënt, familie, mantelzorg e.d.
• De arts consulteert en betrekt zo nodig
  specialisten
• (verpleeghuisarts, (plastisch) chirurg,
  dermatoloog e.a.).

68
(Vervolg taken en werkzaamheden van de arts)

• Bij wondbehandeling zijn algemene
  behandelprincipes,
• effectiviteit en kosten van belang.
• Keuze van maatregelen moeten zo veel mogelijk
  recht
• doen aan de voorkeur, behoefte en motivatie
  van de patiënt.
• De arts streeft naar een zo goed mogelijk
  algemene conditie
• van de patiënt, ook al is het effect hiervan
  op het
• voorkomen van decubitus niet aangetoond.

69
(Vervolg taken en werkzaamheden van de arts)

• De arts speelt bij voorkeur een actieve rol bij
  het maken
• van afspraken binnen 1e lijnszorgorganisaties
  en
• intramurale zorgorganisaties om de kwaliteit
  en kwantiteit
• van preventie en behandeling van decubitus
  zo groot
• mogelijk te maken.

70
Verpleging en verzorging

• Bij preventie en behandeling van decubitus
  speelt de verpleging
• en verzorging een bijzonder grote rol. Denk
  daarbij aan

• Het inventariseren van het risico op decubitus
  bij een patiënt
• Het volgens protocol snel en adequaat inzetten
  van preventieve maatregelen
• en materialen ter voorkoming of behandeling
  van decubitus
• Het samenwerken met de hoofdbehandelaar en
  betrokken disciplines
• Het opvolgen, samen met de patiënt, van adviezen
  van de verschillende
• betrokken disciplines
• Observatie van pijnklachten en signaleren
  richting de hoofdbehandelaar
• ingeval van onvoldoende pijnbehandeling
• Begeleiding, instructie en voorlichting van
  patiënt en mantelzorg

71
Taken en werkzaamheden van de V V

• De taken en werkzaamheden van de V V m.b.t.
  preventie
• en behandeling van decubitus zijn onder te
  verdelen in
• Signalering/observatie
• Advisering
• Behandeling
• Overdracht

72
Aandachtspunten m.b.t. signalering/observatie

• Hoe is de zit- en lighouding ?
• Is er sprake van spasmen of oedeem ?
• Is de patiënt incontinent?
• Hoe is de toestand van de huid ?
• Is er een goede voedingstoestand?
• Let op risicofactoren zoals verlopen transfers
  goed, hoe is de kleding en hoe is het beddengoed
  ?
• Is er onderliggend lijden ? Bestaat er pijn?
• Is er voldoende zorg aanwezig ? (mantelzorg,
  verpleging etc).

73
Aandachtspunten m.b.t. advisering

• Volg het preventieprotocol decubitus.
• Geef uitleg aan patiënt en mantelzorg over het
  belang van juiste preventie en behandeling. Maak
  hierbij gebruik van een voorlichtingsfolder.
• Gebruik het juiste matras en zitkussen.
• Gebruik het juiste transferhulpmiddel en pas een
  goede transfertechniek toe. ( Volg de adviezen op
  van de betrokken paramedici.)
• Let op de juiste zit-en lighouding. ( Volg de
  adviezen op van de betrokken paramedici)
• Beperk en vermijd schuif-druk en wrijfkrachten.

74
Aandachtspunten m.b.t. behandeling

• Volg de afspraken over wisselligging.
• Pas wondbehandeling toe volgens afspraken met de
  hoofdbehandelaar.
• Zoek, indien er sprake is van incontinentie, naar
  het juiste incontinentiemateriaal.
• Inventariseer de voedingstoestand, gebruik een
  voedingsscorelijst volgens afspraak van de
  organisatie en beoordeel of er sprake kan zijn
  van ondervoeding.

75
Aandachtspunten m.b.t. overdracht

• Van/naar ZH, thuiszorg/verpleegtehuis/verzorgings
  tehuis
• Schakel de transferverpleegkundige in bij
  overplaatsing naar een
• andere instelling.
• Check de beschikking van een CIZ- indicatie
  i.v.m. vervolg van
• benodigde zorg.
• Reserveer benodigde materialen. ( Informeer
  naar de
• beschikbaarheid.)
• Gebruik het overdrachtformulier decubitus.
• Geef advies m.b.t. ingezette preventiematerialen
  .
• Geef advies m.b.t. de ingezette behandeling.

76
De wondzorgspecialist

• De wondzorgspecialist is een gespecialiseerd
  verpleegkundige
• het gebied van decubitus en wondzorg.
• Behandeling van wonden en begeleiding van
  verpleging en
• verzorging op het gebied van decubitus
  behoort de kerntaken
• van de wondzorgspecialist.

77
Taken en werkzaamheden wondzorgspecialist

• Consulten verzorgen voor decubitus graad 1 en 2
• VV team motiveren tot een actief, preventief
  decubitus beleid.
• Ondersteuning bieden en controleren van
• inzet en gebruik van het meest geschikte
  (lease)systeem
• inzet en gebruik juist verbandmateriaal
• rapportage m.b.t. wond/decubituszorg in het
  verpleegkundig dossier
• evaluatie en zo nodig bijstellen of stoppen van
  het gebruik van ingezette materialen

78
(Vervolg taken en werkzaamheden van de
wondzorgspecialist)

• De wondzorgspecialist is op de hoogte van de
• decubitusincidentie binnen de instelling,
  dit wil zeggen dat alle
• gevallen van decubitus aan de arts
  (specialist) worden gemeld.
• De wondzorgspecialist bekijkt decubituswonden en
  adviseert
• inzake de te volgen behandeling (eventueel
  in samenspraak met
• arts)
• Alleen decubituswonden worden zonder tussenkomst
  arts, door
• wondzorgspecialist gezien, alle andere
  wondconsulten dienen
• altijd via een arts te lopen

79
(Vervolg taken en werkzaamheden van de
wondzorgspecialist)

• De wondzorgspecialist
• geeft advies, raad en bed-side teaching aan
  collegas binnen de
• instelling.
• geeft klinische lessen aan teamleden over aan
  wond- en decubituszorg
• gerelateerde zaken.
• onderhoudt contact met de contactpersonen binnen
  de instellingen.
• De wond- en decubituszorg vormt bij voorkeur een
  vast
• onderdeel van ieder werkoverleg van een
  verpleegkundig
• team en dit onderdeel wordt door de
  wondzorgspecialist
• voorbereid.

80
De diëtist

• Bij preventie en behandeling van decubitus speelt
  de
• voedingstoestand van de patiënt een grote
  rol.
• Aandacht voor voeding en ondervoeding behoort tot
  de
• kerntaken van de diëtist De diëtiste is de
  deskundige voor een
• voedingsadvies op maat !
• Wanneer er een verhoogde voedingsbehoefte is en
  geen
• decubitus, kan de hoofdbehandelaar ervoor
  kiezen om de
• diëtiste in te schakelen voor inventarisatie
  en interventie.
• Bij decubitus (alle graden) dient altijd de
  diëtiste ingeschakeld te worden.

81
Taken en werkzaamheden van de diëtist

• De diëtist bekijkt samen met de patiënt,
  verzorging en mantelzorg de huidige
  leefsituatie, het huidig verbruik en de
  voedingsbehoefte van de patiënt.
• Een passend behandelplan wordt opgesteld, en na
  evaluatie zo nodig bijgesteld.
• Adviezen kunnen variëren van inzetten van een
  maaltijdservice tot gezelschap aan tafel, en
  van verandering in maaltijdfrequentie of
  portiegrootte tot gebruik van voedingssupplementen
  of overleg met de arts over mogelijk gebruik van
  sondevoeding.

82
Aandachtspunten m.b.t. voedingsintake

• Bij sommige instellingen en thuiszorginstanties
  bestaan ook algemene behandelplannen waarbij niet
  de diëtiste maar de verpleegkundige of
  verzorgende voedingsadviezen geeft zoals
• voldoende drinken
• voldoende energie en eiwitten
• bij slechte voedingstoestand 2x daags een
  energie-
• en eiwitrijk tussendoortje.

83

( Vervolg aandachtspunten m.b.t. voedingsintake )

• Maak voor het vaststellen van de voedingstoestand
  van een patiënt gebruik van een voor de zorg- of
  behandelsetting gevalideerde voedingsscorelijst.
• Door slechte eetlust, vermoeidheid, misselijkheid
  etc. is het voor een patiënt vaak moeilijk om een
  optimale voeding tot zich te nemen.
• Optimale voeding moet naast voldoende energie,
  vocht, vitaminen en mineralen ook essentiële
  eiwitten bevatten zoals arginine.

84
( Vervolg aandachtspunten m.b.t. voedingsintake )

• Indien er geen verbetering van de voedingsinname
  of voedingstoestand optreedt, is deskundig advies
  absoluut noodzakelijk en dient de diëtist in
  consult gevraagd te worden !
• Bij decubitus (alle graden) dient altijd de
  diëtiste ingeschakeld te worden.

85
Benodigde voedingsintake bij decubituswond

• 1800 kcal (60 kg x 30kcal,1/1,5 g E)
• 6 sneden brood met margarine, 4x hartig beleg, 2x
  zoet
• 4 x melkproduct van 150 ml
• 1 x warme maaltijd
• 2 x fruit of vruchtensap
• 7 glazen of 10 kopjes ander vocht

86
Hoe wordt de diëtiste ingeschakeld?

• De diëtiste wordt na verwijzing door de
  hoofdbehandelaar ingeschakeld.
• In de thuissituatie en in verzorgingshuizen is
  een schriftelijke verwijzing van de
  hoofdbehandelaar noodzakelijk.
• De diëtiste kan deel uitmaken van het
  multidisciplinair team en kan deel uitmaken van
  een decubituscommissie volgens afspraak binnen de
  instelling.

87
De ergotherapeut

• De ergotherapeut werkt praktisch en leert de
  patiënt gaandeweg
• dagelijkse handelingen weer zo zelfstandig
  mogelijk uit te voeren,
• zoals bijvoorbeeld het aan- en uitkleden of
  het gebruiken van de
• maaltijd.
• Ook kan de ergotherapeut advies geven gericht op
  de transfers van
• de patiënt.
• De ergotherapeut adviseert daarbij de meest
  geschikte
• hulpmiddelen en voorzieningen.

88
Taken en werkzaamheden van de ergotherapeut

• In kaart brengen van risicofactoren op het gebied
  van decubitus
• In kaart brengen en adviseren rondom
• zit- en lighouding
• het maken van optimale transfers
• inzet en gebruik van anti-decubitus zitkussens en
  matrassen
• gebruik van kleding, aan- en uitkleden en andere
  dagelijkse handelingen
• het evalueren van de effectiviteit van gebruikte
  materialen en getroffen maatregelen.
• Geven van voorlichting aan patiënt, verzorging en
  mantelzorg.
• Deelname aan multidisciplinair team en
  decubituscommissie.

89
(Vervolg taken en werkzaamheden van de
ergotherapeut)

• Door te observeren hoe iemand zit of ligt kan de
  ergotherapeut adviezen geven over hoe schuif- en
  drukkrachten voorkomen kunnen worden.
• Denk daarbij aan adviezen over
• het regelmatig aannemen van een bepaalde
  zit-/lighouding,
• het gebruik van een aangepaste stoel, een
  anti-decubitus kussen of - matras
• wisselligging,
• het opstellen van een mobilisatie schema.

90
(Vervolg taken en werkzaamheden van de
ergotherapeut)

• Observeren hoe transfers worden uitgevoerd en
  advies door de
• ergotherapeut hierover voor patiënt,
  verzorging en mantelzorg
• is van groot belang.
• Bij het uitvoeren van transfers op een verkeerde
  manier is
• vaak sprake van druk- en schuifkrachten. Denk
  hierbij b.v. aan
• het gebruik van een transferplank, ook wel
  glijplank
• genoemd.
• Onjuist gebruik geeft extra schuifkrachten, en
  dus een grotere
• kans op decubitus.

91
(Vervolg taken en werkzaamheden van de
ergotherapeut)

• Er zijn verschillende soorten anti-decubitus
  kussens en
• matrassen in de handel. De ergotherapeut
  adviseert m.b.t.
• het te gebruiken materiaal..

92
Aandachtspunten m.b.t. materiaalgebruik

• Belangrijk is om met vaste regelmaat de adviezen
  te evalueren.
• Ook de adviezen voor materialen dienen met vaste
  regelmaat te worden geëvalueerd.
• Regelmatig controle op juist gebruik van
  materialen is van belang
• Denk hierbij bijvoorbeeld aan een ROHO kussen dat
  te hard is opgeblazen
• of een Jay-kussen dat achterstevoren op de
  zitting ligt.
• Welke kleding draagt iemand?
• Om decubitus door kleding te voorkomen is
  naadloze ademende kleding van belang!

93
Overige aandachtspunten

• Het observeren van een patiënt tijdens het
  uitvoeren van dagelijkse activiteiten als ook het
  observeren tijdens het uitvoeren van de zorg kan
  veel informatie geven
• Mogelijk zakt iemand juist veel onderuit tijdens
  het wassen aan de wastafel of tijdens het
  werken aan zijn laptop.
• Zorg ervoor dat de patiënt, verzorging en
  mantelzorg weten wat decubitus is en hoe zij
  kunnen bijdragen aan het voorkomen ervan.
• Geef hierbij zoveel mogelijk de
  verantwoordelijkheid aan de patiënt.
• Leer de patiënt bijvoorbeeld te vragen aan
  betrokken hulpverleners om de stuit te
  controleren of leer de patiënt dat zelf te doen
  middels gebruik van een veilige spiegel.

94
Hoe wordt de ergotherapie ingeschakeld?

• De ergotherapeut wordt middels verwijzing door de
  hoofdbehandelaar ingeschakeld.
• Ergotherapeuten werken intra- en extramuraal.
• Een ergotherapeut in de regio is te vinden via
  www.ergotherapienederland.nl

95
De fysiotherapeut

• Bewegen houdt een mens actief en mobiel.
  Mobiliseren
• stimuleert de doorbloeding en heeft een
  positief effect op
• de stikstofbalans en daarmee op de
  wondgenezing.
• Bewegen heeft een preventieve werking op het
  ontstaan
• van contracturen en decubitus.
• Het belang van bewegen zal voor iedereen
  duidelijk zijn
• en is ook bij het voorkomen van decubitus
  belangrijk.

96
Aandachtspunten m.b.t. bewegen

• Met bewegen wordt bedoeld
• Staan, lopen
• Zitten, verschillende zithoudingen aan kunnen
  nemen, een
• goede lifttechniek aanleren om zelfstandig
  te kunnen liften
• (loskomen van de zitting)
• Goede lighoudingen in bed aan kunnen nemen en
  kunnen
• wisselen van houding
• Het zelf kunnen verplaatsen in bed.
•  

97
( Vervolg aandachtspunten m.b.t. bewegen)

• Ter voorkoming van decubitus is het voor patiënt,
  verzorging en mantelzorg belangrijk
• goede til-en transfertechnieken aan te leren
• de juiste transferhulpmiddelen te gebruiken.
• Als voorbeeld
• Bij een transfer schuiven over de banden van de
  rolstoel geeft schuifkrachten en dus grotere kans
  op decubitus
• Bij het gebruik van een glijplank is het
  belangrijk om schuifkrachten zoveel mogelijk te
  voorkomen.

98
Taken en werkzaamheden van de fysiotherapeut

• Als specialist in houding en beweging zal de
  fysiotherapeut vooral ingezet worden bij
• Motiveren en activeren tot voldoende bewegen
  zodat de kans op het ontwikkelen van
  contracturen en decubitus zo laag mogelijk is.
• Behandeling bij aandoeningen van het houdings- of
  bewegingsapparaat
• De fysiotherapeut behandelt middels oefentherapie
  en advisering.
• Bij de wondbehandeling speelt de fysiotherapeut
  geen rol.

99

(Vervolg taken en werkzaamheden van de
fysiotherapeut)

• De fysiotherapeut geeft adviezen over
• meest optimale zit- en lighoudingen. Denk hierbij
  aan aangepaste (rol)stoelen en de Fowlerpositie
  in bed (zit in bed met knieknik om
  schuifkrachten op te heffen).
• meest optimale transfers (instrueren van patiënt,
  verzorging en mantelzorg)
• het gebruik van orthesen, prothesen en de juiste
  (verband)schoenen en orthopedisch schoeisel. Dit
  gebeurt meestal in samenwerking met een
  orthopedisch instrument-maker en schoenmaker en
  of revalidatiearts. Soms wordt er speciaal
  schoeisel gemaakt om wonden te ontlasten.

100
(Vervolg taken en werkzaamheden van de
fysiotherapeut)

• De fysiotherapeut kan deel uitmaken van de
  decubitus-commissie binnen een instelling of 1e
  lijnszorgorganisatie.

101
Hoe wordt de fysiotherapie ingeschakeld?

• Fysiotherapie kan op 3 manieren worden
  ingeschakeld, te weten
• Via verwijzing arts
• Via richtlijnen van het decubitusprotocol van de
  instelling.
• DTF (directe toegankelijkheid fysiotherapie).

102
Multidisciplinaire samenwerking !

• Decubitus is een zaak om je met zijn allen druk
  over te maken.
• Praat erover met elkaar, maak gebruik van elkaars
  deskundigheid, leer van elkaar en van de patiënt.

103
Implementatie van de Regionale
Decubituszorg
104
Implementatie van regionale decubituszorg

• Inhoud
• Flyer preventie- en behandelprotocol
• Voorlichtingsfolders
• Raamwerk scholing
• Te volgens stappen volgens Salode

105
Flyer preventie- en behandelprotocol
106
( Vervolg flyer)
107
(Vervolg flyer)
108
Voorlichtingsfolders
109
Overzicht voorlichtingsmateriaal
110
Raamwerk scholing
111
Scholingsprogrammas in de regio
112
(Vervolg scholingsprogrammas)
113
Implementatie volgens Salode

• Salode staat voor Samenwerking en Logistiek rond
  Decubitus.
• In het handboek bij de implementatie van de
  richtlijn Salode wordt een handreiking geboden
  aan diegene die met de implementatie van de
  Regionale Decubituszorg aan de slag gaan

114
Te beantwoorden vragen volgens Salode

• 1. Waarom moeten we met deze protocollen aan
  de slag?
• 2. Hoe krijgen we de directie mee?
• 3. Hoe maken we tijd vrij om de richtlijn in
  te voeren?
• 4. Hoe zorgen we ervoor dat we niet uitlopen
  in tijd?
• 5. Wie moeten we informeren?
• Hoe zorgen we ervoor dat de bijeenkomst
  gestructureerd
• verloopt?
• 7. Hoe krijgen we de mensen aan de gang?
• Hoe voorkomen we dat de inhoud steeds weer ter
  discussie
• wordt gesteld?
• 9. Ze doen niet wat we zeggen Hoe gaan we om
  met weerstand ?
• 10. Hoe zorgen we ervoor dat we de
  veranderingen vasthouden?

115
Te volgen stappen volgens Salode
116
Aanbevelingen voor het gebruik van de
basispresentatie
117
Aanbevelingen

• Deze productpresentatie is breed inzetbaar en is
  niet specifiek afgestemd op individuele
  instellingen. Deze productpresentatie kan door
  iedere instelling aan de eigen organisatie en
  werkwijzen worden aangepast.
• In dit document staat de patiënt centraal.
  Hiervoor kan uiteraard ook de cliënt of bewoner
  worden benoemd.
• Presenteer de productpresentatie aan groepen
  professionals met een vergelijkbare achtergrond
  c.q. expertise.
• Stem het accent van de presentatie af op de
  behoefte van de groep Inventariseer dit op
  voorhand.

118
(Vervolg aanbevelingen)

• Gebruik ter verduidelijking van de presentatie
  praktijkvoorbeelden. Vergeet niet dat zaken die
  helder en vanzelfsprekend lijken, voor anderen
  nog relatief onbekend kunnen zijn !
• Vraag aan de disciplines die in de eigen
  instelling werkzaam zijn om een toelichting te
  verzorgen van hun werkzaamheden. Maak daarbij
  gebruik van het hoofdstuk taken en
  verantwoordelijkheden betrokken professionals.
• Betrek je publiek bij de presentatie, zorg voor
  interactie. Maak gebruik van voor de groep
  herkenbare casuïstiek. Eventueel kan deze worden
  besproken in subgroepen.

119
(Vervolg aanbevelingen)

• Overhandig het materiaal dat in de presentatie
  wordt genoemd aan de groep professionals. Denk
  hierbij aan de flyer, de patiëntenvoorlichtingsfol
  der die in de eigen instelling wordt gebruikt
  en/of het overdrachtsformulier.
• Verstrek hand-outs van de presentatie. De
  toehoorders kunnen dan aantekening maken op de
  hand-outs. Op deze wijze beklijft hetgeen is
  gepresenteerd beter !
• Voor vragen c.q. aan- of opmerkingen m.b.t. de
  inhoud of het gebruik van deze productpresentatie
  kan contact opgenomen worden met de
  Annevillegroep. Ook kunt u de website van de
  Annevillegroep raadplegen www.annevillegroep.nl