Wondzorg bij bejaarden

1
Wondzorg bij bejaarden

• Dr. Bea Mellaerts
• Dienst geriatrie
• Imeldaziekenhuis Bonheiden

2
Bejaarden verschillen/ gelijkenissen, foto
verpleging
3
Bejaarden verschillen/ gelijkenissen foto
bejaarden
4
Frailty
0
15
5
(No Transcript)
6
Wondzorg bij bejaarden

• Bejaarden polypathologie
• Wonden dikwijls mengeling van verschillende
  oorzakelijke factoren
• Arteriëel
• Veneus
• Diabetes mellitus (art. ven.)
• Scheurwonden door fragiliteit huid
• Decubitus
• ..

7

• Dus nazicht en behandeling van wonden bij
  bejaarden ook multifactoriëel !
• Cave bejaarden hebben minder beschermingsmechanis
  men? sneller ontstaan van complicaties
• Daarenboven wondbehandeling moet gezien worden
  in de contekst van de conditie van de hele
  patiënt

8
Arteriële ulcera
9
Arteriële ulcera algemeen

• Slagaderpathologie (aorta, beenarteries,..)
• Vooral onderste ledematen
• Arteriële insufficiëntie? ischemie ?pijn?wonden?
  mobiliteitsproblemen? amputatie
• Zuurstofgebrek? weefselnecrose? vooral distale
  letsels
• Meestal niet enkel problemen OL, ook
  coronaropathie, cerebrovasculaire pathologie,

10
Arteriële ulcera nazicht

• Klinisch!!
• Arteriële doppler/duplex grotere bloedvaten
• NMR angio zo HK wenselijk
• Rx arterio zo HK wenselijk

11
Arteriële ulcera R/

• Preventie!!!
• Regelmatige oefening (stappen)
• Preventie van complicaties, met name wonden
• Trauma vermijden, cfr. slecht genezen, extreme
  warmte of koude vermijden, goed schoeisel
• pedicure

12
Arteriële ulcera R/

• Medicatie ?? evt. anti-aggregans
• evt. stop
  vasoconstrictoren (betablokkers)
• Endovasculaire ingrepen (dilatatie en stenting)
• Klassieke vasculair heelkundige ingrepen (bypass)
• Necrose droogleggen
• Amputatie

13
Veneuze ulcera
14
(No Transcript)
15
Veneuze ulcera algemeen

• Veneuze insufficiëntie
• Congenitale klepafwijkingen/ zwakte van de
  venenwand/vnl. posttrombose been
• Geen goede wisselwerking spierpomp en venen?
  retrograde drukstoten? capillairen verbreden,
  kronkelen, lekken? oedeem
• lipodermatosclerosebruine pigmentatie door
  hemosiderine hyperkeratoseatrofie
  blanchestoot ulcus

16
Veneuze ulcera preventie

• Beweeg veel (lopen, fietsen, zwemmen) en draag
  daarbij een elastische kous (ook bij warm
  weer)Dat is de belangrijkste leefregel. Juist op
  warme dagen is de kous vaak het hardst nodig.
• Vermijd "spring" sporten
• Voorkom overgewicht
• Vermijd knellende kledingstukken als strakke
  broeken, elastieke banden en dergelijke
• Zorg voor gemakkelijk schoeisel. Hoge hakken
  verhinderen een goede pompwerking van de
  kuitspieren.
• Leg de benen omhoog bij langdurig zitten. 's
  Nachts kan ook het voetuiteinde van het bed iets
  worden verhoogd

17
Veneuze ulcera nazicht

• Veneuze duplex (echo doppler)
• Arteriele pathologie uitsluiten

18
Verschil veneus - arterieel

• veneus

• arterieel

• Beperkte diepte
• Afgeronde vormen
• Gele necrose
• Laag op onderbeen, vooral rond malleoli
• Pijnlijk /-
• Pijn ? bij hoogstand
• Veneuze stigmata (pitting, hyperpigmentatie,hyperk
  e-ratose, atrophie blanche)
• EAIgt 0.8

• Diepgaande necrose
• Grillige vormen
• Zwarte necrose
• Onderbeen, scheenbeen, voet, hiel, tenen
• Zéér pijnlijk
• Pijn ? bij afhangen
• Arteriele symptomen (koude voeten, trage refill,
  slechte of afwezige pulsaties)
• EAIlt 0.8

19
Veneuze ulcera R/

• Hoogstand OL (oedeem), inwindelen
• Stoten vermijden
• HK veneuze insufficientie varices (oppervlakkig
  veneus systeem, diep veneus systeem, combinaties)

20
Scheurwonden

• Gevoelige huid, weinig elasticiteit
• Minste trauma geeft wonden
• Bvb. Wegnemen van een kleefverband, schurende
  bewegingen
• R/ randen approximeren, dichtplakken zo mogelijk
  (evt. met steristrips)
• R/ zo approximatie niet mogelijk vetverband

21
Decubitus
22
(No Transcript)
23
Decubitus bestaat dit nog??

• Terug van weggeweest?
• Nooit weggeweest?
• Opnieuw in opmars?

24
Bezuinigingen in Nederlandse rusthuizen
menselijke ramp In Nederland dwingen
bezuinigingen rust- en verzorgingstehuizen ertoe
maaltijden en tussendoortjes te beperken. Een
verpleeghuis in Oud-Beijerland (Zuid-Holland)
kwam zowaar op het idee een 'pyjamadag in te
voeren. De bewoners, die er al drie dagen op
zeven wegens personeelsgebrek onder de dekens
blijven, zouden voortaan ook op zondag niet
aangekleed worden. De directie was ook van plan
de bejaarden nog maar één keer om de drie weken
te douchen. Protest alom, maar de bezuinigingen
komen er. Van dergelijke wantoestanden blijven we
in ons land gepaard. Of zit hier ook een
pyjamadag aan te komen? Bron Kerk en leven 2004
25
Decubitus niet geliefd

• Waarom haten we decubituswonden?
• Bewijs van onze morbiditeit
• Bewijs van falen
• Bewijs van futiliteit om ermee door te gaan
• Diagnostisch oninteressant

26
Decubitus terminologie

• Term decubitus neerliggen
• Nu eerder  drukulcus 
• Dus druk is nodig in ontstaan, of druk in
  combinatie met schuifkrachten en wrijving
• Meestal thv beenderige ondergrond
• Gaande van niet-wegdrukbare roodheid tot necrose
  met blootliggende spieren en botten

27
(No Transcript)
28
(No Transcript)
29
Decubitus stadia

• 4 verschillende stadia

• Roodheid die niet weggaat of afzwakt
• Keratinelaag weg, onderliggende dermis
• Doorheen huid, blootliggen subcutane weefsels
  (maar geen fascia, spier of bot)
• blootliggen fascia, spier of bot

1. Lijkt op cellulitis, doch is niet warm,
   weefselschade
2. Schaafwonde (meestal propere bodem, doch exsudaat
   of droge korst mogelijk)
3. Kan proper zijn met rozig granulatieweefsel, of
   vochtig, of met necrotische basis, kan nabije
   huid ondermijnen
4. Idem als st. 3 zo bot bloot cave osteomyelitis

30
(No Transcript)
31
Decubitus preventie

• Preventie risicodetectie
• Risicodetectie screening
• Norton-schaal
• Braden-schaal

32
Decubitus risicofactoren

• Functionaliteit (mobiliteit en activiteit)
• Bewustzijnsniveau (geestelijke status,
  mogelijkheid om pijn en ongemak weer te geven)
• Acute en chronische ziekten
• Verminderd zuurstofaanbod
• Overgewicht of extreem ondergewicht
• Atrofische huid
• Incontinentie
• ..

33
Norton-schaal
34
Braden-schaal
35
Decubitus preventie-principes

• Druk-en schuifkrachten verminderen
• Grootte
• Tijd
• Middelen
• Drukverlaging daling van grootte van de druk en
  de schuifkracht
• Lichaamshoudingen
• Zwevende hielen
• Drukreducerende matrassen
• Drukreducerende kussens
• Drukpuntverandering daling van duur van druk en
  schuifkracht
• Wisselhouding
• Alternerende systemen

36
Decubitus principes voor R/

• Idem als voor preventie
• Necrotisch weefsel verwijderen
• Genezend weefsel moet vochtig blijven
• Afgesloten ruimten in de wonde vermijden
• Pus draineren
• Steriliteit onmogelijk, wonden moeten proper
  gemaakt worden maar niet steriel

37
Decubitus principes voor R/

• Systemische AB???
• Enkel zo cellulitis in omgevende weefsel of
  sepsis of osteomyelitis
• Soms blaassonde
• Adekwate voeding (evt. TPN, evt. PEG??)

38

• Decubitus therapie
• Welk product?? Welke methode??
• Er is niet slechts 1 heiligmakend
• Enthousiasme goed gezien aandacht

39
behandeling opmerkingen
Drukopheffende matras Goedkope meestal inefficiënt, duurderde tot zeer goed
Dunne occlusieve verbanden (poly-urethaanfilm, bvb. Opsite, Tegaderm) Bruikbaar voor stadium 2, transparante zijn beter (cfr. Opvolging mogelijk), slechts om de 3 dagen vervangen tenzij vochtcollecties
Hydrocolloid en andere dikkere occlusieve verbanden (Comfeel) Bruikbaar voor stadium 2 en 3, creëer geen afgesloten ruimte, niet gebruiken voor wonden met veel vochtdrainage of veel necrose
Topische AB Zelden nodig, soms om geur te verdrijven, bvb. Tiberal lokaal
Systemische AB Alleen bij cellulitis rondom, of sepsis, of osteomyelitis
40
Isobetadine, Dakin-oplossingen, Cave kan genezend weefsel beschadigen
Nat - tot - droog verbanden Beste verband voor niet-chirugisch debridement, opletten bij genezend weefsel, zo snel mogelijk stoppen
Nat - tot - nat verbanden Beste verband voor diepe stadium 3 en 4 wonden met belangrijke vochtdrainage, moet herhaaldelijk vervangen worden, vul alle openingen, maar prop niet op!!
Chirurgisch debridement (aan bed, in OK) Nodig voor gefixeerd necrotisch weefsel
Chirurgisch herstel Nodig voor stadium 4 wonden als de algemene status van de patiënt het toelaat
41
Ideale verbandmateriaal

• Mag wondheling niet storen
• Onderhoudt een vochtig wondmilieu
• Laat uitwisseling van gassen toe
• Is ondoordringbaar voor micro-organismen
• Is goed verdraagbaar voor de patiënt (comfort)
• Kan (genoeg) vocht opnemen
• Heeft een goede kosten/baten verhouding

42
Ideale verbandmateriaal

• Moet steriliseerbaar zijn
• Moet vooraf gekende verwachtingen hebben
• Moet beschikbaar zijn binnen en buiten het
  ziekenhuis
• Moet de vooropgestelde (maximale) tijd ter
  plaatse kunnen blijven
• Moet anatomisch congruent zijn
• Moet.. en .en .
• Maarbestaat niet

43
Besluit

• Preventie eerst
• Niet elk letsel is te voorkomen
• Niet elk letsel is te genezen
• Kijk naar en evalueer
• Schat de ernst in
• Prijs/ kwaliteit/tolerantie

44
(No Transcript)