Geschiedenis en Populisme

1
Geschiedenis en Populisme

• Dirk Jan Wolffram
• Hoogleraar Geschiedenis van Bestuur en Politiek
  in de Moderne Tijd

2
Alles is populisme, of niet ?

• Pim Fortuyn tegen de Paarse regenten
• Rita Verdonk elite versus volk
• Wouter Bos leren van populisme beleid toetsen
  op concrete gevolgen voor concrete mensen
• Geert Wilders tegen de 'zelfvoldane (linkse)
  politieke elite

3
(No Transcript)
4
(No Transcript)
5
Populisme volgens Taggart

• Zes kenmerken
• Vijandig tegenover representatieve democratie
• Identificatie met geïdealiseerde kern van de
  natie
• Ideologie zonder kernwaarden
• Krachtige reactie op crisisstemming
• Tijdelijk fenomeen door interne
  tegenstrijdigheden
• Kameleontische aanpassing aan omgeving

6
Populisme vijandig tegenover representatieve
democratie

• Populisme is antipolitiek
• Tegen de complexiteit van vertegenwoordiging
• Partijen
• Parlementen
• Politieke elites
• Paradox populisme kan zich alleen manifesteren
  in een open politieke cultuur

7
Populisme identificeert zich met een
geïdealiseerde kern van de natie

• Eigen volk en omgeving (landschap)
• Heartland a central area of a country or region
  that has special economic, political, miltary or
  sentimental significance
• Tegenover het vreemde, corrupte of ontwortelde
• Collectief ervaren cultuur en geschiedenis,
  gedefinieerd door het volk
• Paradox het volk is alleen het eigen volk

8
Populisme is een ideologie zonder kernwaarden

• Populisme gebruikt ideologie naar believen links
  of rechts
• Gaat niet uit van een samenhangend stelsel van
  waarden en opvattingen

9
Populisme is een krachtige reactie op
crisisstemming

• Reële of imaginaire crisis
• Gevoel van grote onzekerheid in een
  overgangstijdperk

10
Populisme is tijdelijk door interne
tegenstrijdigheden

• Pleidooi voor eenvoud, voor een directe stem voor
  het volk in een complexe politieke omgeving
• Wantrouwen tegen instituties staat
  institutionalisering in de weg.

11
Populisme kent een kameleontische aanpassing aan
omgeving

• Heartland bepalend
• Omgeving dicteert betoog, symbool, mythe

12
Is populisme wel een isme ?

• Populisme is een pseudo-ideologie
• Populisme is een tegenbeweging
• Populisme is een politieke stijl

13
Populisme in de Nederlandse politieke geschiedenis

• 19e eeuw de liberale staat
• Constitutie (1848 representatie en politieke
  vrijheden)
• Beperkt kiesrecht
• Afstand burger politiek
• De antirevolutionairen
• Antiliberaal
• God en de bijbel
• Het volk achter de kiezer
• Overheid i.p.v. staat

14
Populisme in nieuwe bewegingen

• Socialisme
• Antiliberaal
• Algemeen kiesrecht
• Internationale ideologie
• Sterke voormannen (Domela, Troelstra)
• De crisis van het liberalisme na 1918
• Roep om sterke mannen
• Tegen de hokjesgeest

15
Volk massa - populisme

• Is een beroep op het volk per definitie
  populistisch?
• Was Abraham Kuyper een populist?

16
De gevolgen van 1917

• Algemeen kiesrecht het volk is mondig, maar ook
• Verdelende rechtvaardigheid
• verzuiling van de staatsmiddelen
• Segmentering van de maatschappij
• Tegenkracht NSB rechtsradicaal met
  populistische trekjes, beroep op volk en eenheid

17
Fascisme en populisme

• Is fascisme erflater van het hedendaagse
  populisme?

18
1945-1990

• Na 1945 iedereen in de Verzorgingsstaat
• Verzuiling verdeelde soevereiniteit
• Geen heartland dus geen populisme

19
Seculariseringverzuiling-ontideologisering

• Na WOII groei en specialisatie van de
  staatsorganen
• Functionele representatie (bijv SER)
• Verzwakking positie verzuilde partijen
• Jaren 60 opkomst Boerenpartij, D66
• Jaren 90 ontideologisering na 1989
• Zegetocht van neoliberale zakelijkheid

20
Modern populisme

• http//www.youtube.com/watch?vwxO2hIoScpE

21
Voorwaarden voor modern populisme de staat

• Een vertegenwoordigende democratie.
• Een zekere mate van verstrengeling van staat en
  maatschappij.
• Een sterke mate van convergentie van de
  gevestigde partijen
• Nieuwe politieke tegenstellingen, bijv via een
  referendum
• Het wegvallen van oude vijandbeelden

22
Voorwaarden voor modern populisme de maatschappij

• Wijdverbreide gevoelens van crisis en malaise
• Een angst voor een uiteenvallen van de natie en
  fragmentisering van de cultuur
• De aanwezigheid van nieuwe commerciële media
• Een vervalvertoog onder delen van de
  intellectuele elite.
• Een nieuwe onderklasse

23
Populisme anno nu?

• Vijandig tegenover representatieve democratie
• Identificatie met geïdealiseerde kern van de
  natie
• Ideologie zonder kernwaarden
• Krachtige reactie op crisisstemming
• Tijdelijk fenomeen door interne
  tegenstrijdigheden
• Kameleontische aanpassing aan omgeving

24
Populisme blijvertje?

• Is er een populistische conjunctuur?
• Is er een ontwikkeling weg van ideologische
  waarden?
• De paradox van het heartland in een
  globaliserende wereld