MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY MAKROEKONOMII

1
MIKROEKONOMICZNE PODSTAWY MAKROEKONOMII
ZACHOWANIA KONSUMENTÓW. 1. NOWOCZESNA TEORIA
KONSUMPCJI Studiujac podstawy ekonomii,
zakladalismy, ze konsumpcja, Cpl, w sposób
liniowy zalezy od dochodu do dyspozycji, Yd Cpl
CaKSKYd. gdzie KSK krancowa sklonnosc do
konsumpcji (0ltKSKlt1).
2
Dla Stanów Zjednoczonych Cpl -753 0,94Yd.
Analiza danych statystycznych ujawnia, ze
zwiekszeniu sie docho-du do dyspozycji o 1
towarzyszy wzrost konsumpcji o 0,94 . Jednak
WYNIKI OBSERWACJI NIE POTWIERDZA-JA W PELNI
TEORII...
3
Rzeczywiscie, zmiany dochodu do dyspozycji per
capita oraz wy-datków na konsumpcje per capita sa
PODOBNE, LECZ NIE TA-KIE SAME. Ponizszy rysunek
dotyczy Stanów Zjednoczonych. Realne wydatki
na konsumpcje per capita a dochód do dyspozycji
(USA, 1957-2002) Mimo silnej zaleznosci obu
zmiennych zmiany wydatków na konsumpcje wahaja
sie slabiej niz wielkosc dochodu do dyspozycji. W
szczególnosci zwykle konsumpcja slabo reaguje na
chwilowe skrajne wychylenia dochodu.
Zródlo Dornbusch, Fischer,
Startz, Macroeconomics, McGrawHill 2003, s. 336.
Analiza danych statystycznych ujawnia równiez, ze
nie przemijajace w dlugim okresie (trwale) zmiany
dochodu powoduja bardzo podobne zmia-ny wielkosci
konsumpcji (KSKD, dotyczaca dochodu
dlugookresowego, jest znaczna). Jednak w
przypadku dochodu krótkookresowego jest inaczej
(KSKK, dotyczaca trwajacych krótko zmian dochodu,
jest mala).
4
Dalej, obserwacja ujawnia równiez, ze wielkosc
wydatków na kon-sumpcje per capita w okresie
t-1 i w okresie t sa prawie iden-tyczne.
Poziom wydatków konsumpcyjnych per capita w danym
kwartale jest niemal równy konsumpcji w
poprzednim kwartale skorygowanej o niewielka
wartosc, odpowiadajaca wzrostowi gospodarczemu.
Dla Stanów Zjednoczonych Ct22,751,004Ct-1.
Okazuje sie, ze prywatne WYDATKI KONSUMPCYJNE
SA BARDZO STABILNE... Zmodyfikowany o skutki
wzrostu gos-podarczego poziom konsumpcji w
poprzednim okresie niemal do-kladnie wyjasnia
biezacy poziom konsumpcji. ---------- Zob.
Dornbusch, Fischer, Startz, Macroeconomics,
McGrawHill 2003, s. 336.
5
Te wyniki obserwacji byly przyczyna powstania
teorii konsumpcji alterna-tywnych w stosunku do
teorii tradycyjnej. Chodzi o 1. TEORIE CYKLU
ZYCIA KONSUMENTA (Franco Modigliani). 2. TEORIE
DOCHODU PERMANENTNEGO (Milton Friedman). Ich
autorzy podkreslali znaczenie (odpowiednio)
Decyzji konsumentów, chcacych mimo wahan
dochodu - w ciagu calego zycia UTRZYMAC STALY
POZIOM DOBROBYTU. oraz Przewidywania przez
konsumenta POZIOMU DOCHODU W CIAGU JEGO CALEGO
ZYCIA. W praktyce teorie te zostaly SCALONE.
Powstala w ten sposób HIPO-TEZA CYKLU ZYCIA I
DOCHODU PERMANENTNEGO, czyli tzw. NOWOCZESNA
TEORIA KONSUMPCJI.
6
Zgodnie z NOWOCZESNA TEORIA KONSUMPCJI
gospodarstwa domo-we planuja konsumpcje i
oszczednosci dlugookresowo, chcac znalezc
NAJ-LEPSZA CZASOWA STRUKTURE KONSUMPCJI W CIAGU
CALEGO ZYCIA. Ludzie cenia sobie przy tym
STABILNOSC. Nie chca konsumowac bardzo duzo w
jednych latach i bardzo malo w innych latach i
staraja sie utrzymy-wac wydatki konsumpcyjne na
stalym poziomie. To sie nazywa WYGLA-DZANIE
KONSUMPCJI (ang. consumption smoothing).
Przeciez wzrost konsumpcji o dana wielkosc
mniej cieszy niz boli spadek konsumpcji o taka
sama wielkosc. (Przyczyna jest malejaca kranco-wa
uzytecznosc konsumpcji). W efekcie w dlugim
okresie LUDZIE PRÓBU-JA UTRZYMYWAC STABILNY
POZIOM KONSUMPCJI.
7
PRZYKLAD Oto przypadek dwudziestolatka, który
zamierza pracowac do 65 roku zycia, sadzi, ze
umrze w wieku ok. 80 lat, a przewidywany przezen
roczny dochód z pracy wynosi 30 000. Zgodnie z
nowoczesna teoria konsumpcji planowane roczne
wydatki konsumpcyjne kogos takiego wyniosa Cpl
(WL/NL)YL, gdzie Cpl planowane roczne
wydatki na konsumpcje. WL liczba planowanych
dalszych lat pracy. NL liczba planowanych
dalszych lat zycia. YL przewidywany roczny
dochód z pracy. A zatem Cpl (WL/NL)YL
(65-20)/(80-20)30 000 (45/60)30 000 22
500 .
8
A zatem , zgodnie z nowoczesna teoria konsumpcji
poziom wydatków na konsumpcje nie zmienia sie w
ciagu calego doroslego zycia konsumenta. W
trakcie pracy zawodowej, która trwa WL lat,
konsument oszczedza, gromadzac aktywa. Po
zaprzestaniu pracy wykorzystuje je przez (NLWL)
lat. Wartosc jego aktywów spada do zera w
momencie smierci.
9
CWL/NLYL(65-20)/(80-20)30 00045/6030
00022 500 . Zauwazmy, ze KSK WL/NL !
Wynika stad, ze przecietna dla calej gospodarki
WL/NL, czyli KSK zmienia sie zaleznie od
struktury wiekowej spoleczenstwa. Wszak WL i NL
zaleza od wieku konsumenta. Popatrzmy KSK z
dochodu permanetnego naszego 20-latka wynosila
WL/NL 45/60 0,75. Gdyby decyzje o wielkosci
rocznej konsumpcji tej samej osobie przyszlo
podejmowac w wieku 50 lat, KSK tej osoby
wynioslaby WL/NL 15/30 0,5. Uwaga!
Zakladamy, ze konsumenci podejmuja decyzje o
wielkosci wydatków wielokrotnie, uwzgledniajac
nowe informacje na temat WL, NL i YL.
10
Zauwazmy, ze zgodnie z NOWOCZESNA TEORIA
KONSUMP-CJI KSK z dochodu permanentnego jest
duza, a z dochodu krót-kookresowego mala. WSZAK
DOCHÓD KRÓTKOOKRESO-WY ZWIEKSZA DOCHÓD
PERMANENTNY W MALYM STOPNIU. W efekcie w roku,
w którym doszlo do chwilowego wzrostu dochodu,
wydatki konsumpcyjne wzrastaja w niewielkim
stopniu...
11
Po wzroscie dochodu krótkookresowego o A dochód
permanentny wzrasta o A/WL, wiec wydatki
konsumpcyjne rosna o (WL/NL) A/WLA/NL. (Wszak
Cpl(WL/NL)YL). Zatem po wzroscie dochodu
krótkookresowego wielkosc wzrostu rocznej
konsumpcji znajdziemy, DZIELAC WZROST DOCHODU
KRÓTKOOKRE-SOWEGO PRZEZ POZOSTALA KONSUMENTOWI DO
PRZE-ZYCIA LICZBE LAT.
12
Ustalilismy wlasnie, ze zgodnie z NOWOCZESNA
TEORIA KON-SUMPCJI KSKD z dochodu permanentnego
jest duza, a KSKK z dochodu krótkookresowego
mala. Nic dziwnego, ze w krótkim okresie
dochód do dyspozy-cji zachowuje sie inaczej niz
wydatki konsumpcyjne. Otóz TYL-KO TRWALE ZMIANY
DOCHODU POWODUJA ANALO-GICZNE ZMIANY KONSUMPCJI,
PONIEWAZ TYLKO ONE ZOSTAJA UZNANE ZA ZMIANY
DOCHODU PERMANENT-NEGO.
13
Dalej, zgodnie z NOWOCZESNA TEORIA KONSUMPCJI
takze KSKW z majatku (ang. wealth) jest równa
KSKK z dochodu przej-sciowego (krótkookresowego),
czyli mala. Wzrost wartosci ma-jatku ma
przeciez charakter jednorazowy i nie ma zadnej
gwaran-cji, ze bedzie sie powtarzal.
14
NOWOCZESNA TEORIA KONSUMPCJI wyjasnia zmiany
wy-datków na dobra konsumpcyjne nietrwalego
uzytku (np. strzyze-nie, chleb). Natomiast
wydatki na dobra konsumpcyjne trwalego uzytku
(np. samochód, komputer, meble) wymagaja osobnego
wy-tlumaczenia. Dlaczego?
15
Otóz wydatki na dobra konsumpcyjne trwalego
uzytku sa jak in-westycje. Jak w przypadku
inwestycji ich efektem jest dlugookre-sowy
strumien uslug dobra swiadczonych na rzecz jego
posiada-cza. Nie ma sensu równomiernie rozkladac
w czasie (wygladzac) wydatków na zakup takich
dóbr Z powodu ich RÓZNEJ (czasem
nieprzewidywalnej) dlugosci zycia wygladzenie
wydatków nie ustabilizuje poziomu uzytecznosci
czerpanej przez wlasciciela z nabytych dóbr.
Skoro tak, to wydatki te nie sa równomiernie
roz-kladane w czasie. W efekcie wydatki na
dobra konsumpcyjne trwalego uzytku zaleza od
podobnych czynników jak wydatki inwestycyjne. Na
przyklad, na ich wielkosc silnie wplywaja zmiany
stopy procen-towej. Dotyczy to zwlaszcza krajów,
w których mozna latwo za-ciagnac kredyt.
16
2. KONSUMPCJA I OSZCZEDNOSCI A NIEPEW-NOSC.
Teraz rozbudujemy nowoczesna teorie konsumpcji,
uwzgledniajac rózne dodatkowe aspekty zachowania
konsumentów, które maja zwiazek z
nie-pewnoscia...
17

• 2. KONSUMPCJA I OSZCZEDNOSCI A NIEPEW-NOSC.
• 2.1. Przyczyny stabilnosci wydatkow
  konsumpcyjnych.
• Zauwazmy , ze JESLI TYLKO DOCHÓD PERMANENTNY DA
  SIE USTALIC - zgodnie z nowoczesna teoria
  konsumpcji wydatki na kon-sumpcje nie zmieniaja
  sie w ciagu calego doroslego zycia konsumenta.
  Zmiany poziomu wydatków konsumpcyjnych sa
  powodowane wylacznie przez NIEOCZEKIWANE zmiany
  dochodu permanentnego.
• Innymi slowy
• ?Clc-pih ?,
• gdzie
• ?Clc-pih - zmiana wydatków konsumpcyjnych
  wyjasniana przez nowoczes-
• na teorie (ang. life cycle and
  permanent income hypothesis).
• - losowa zmiana wielkosci wydatków
  konsumpcyjnych.
• ?Clc-pih jest losowa, bo powodujaca ja zmiana
  dochodu permanentnego, ?YL, takze jest losowa
  (?Clc-pihKSKD?YL).
• Wyjasnilismy oto zaskakujaca stabilnosc
  konsumpcji, opisana wczesniej (poziom konsumpcji
  w poprzednim okresie, zmodyfikowany o skutki
  wzrostu, niemal dokladnie wyjasnia biezacy poziom
  konsumpcji).

18
Jednak obserwacja pokazuje takze, ze wydatki
konsumpcyjne reagu-ja ZA MOCNO na przewidywalne
zmiany dochodu. To sie nazywa nadmierna
wrazliwosc (ang. excess sensitivity) konsumpcji.
Zgod-nie z nowoczesna teoria konsumpcji takie
zmiany dochodów powin-ny zostac uwzglednione przy
szacowaniu dochodu permanentnego. W dodatku
wyniki obserwacji swiadcza takze o ZBYT SLABEJ
reakcji konsumpcji na nieoczekiwane zmiany
dochodów. Tym razem chodzi o nadmierne
wygladzenie (ang. excess smooth-ness)
konsumpcji... Nadmierna wrazliwosc i
nadmierne wygladzenie zda-ja sie swiadczyc, ze
DOCHÓD PERMANENTNY NIE JEST JEDY-NYM CZYNNIKIEM
WYJASNIAJACYM ZACHOWANIE WY-DATKÓW
KONSUMPCYJNYCH.
19
DOCHÓD PERMANENTNY NIE JEST JEDYNYM CZYNNI-KIEM
WYJASNIAJACYM ZACHOWANIE WYDATKÓW KONSUMPCYJNYCH.
Oto wyjasnienie tego zjawiska
?C?Ctrad?Clc-pih?KSK?YD(1-?)?, (1)
gdzie ?C - cala zmiana konsumpcji w
danym okresie. ?Ctrad - czesc tej zmiany
wyjasniana przez tradycyjna teorie konsumpcji.
?Clc-pih - czesc tej zmiany wyjasniana przez
nowoczesna teorie konsumpcji. ?YD - zmiana
dochodu biezacego. KSK - krancowa sklonnosc
do konsumpcji. ? - (lambda) odsetek
populacji zachowujacy sie zgodnie z modelem tra-
dycyjnym. (1-?) - odsetek
populacji zachowujacy sie zgodnie z modelem
nowoczesnym. ? - losowa zmiana
wielkosci wydatków konsumpcyjnych. Po 2000 r.
w Stanach Zjednoczonych estymacja równania (1)
daje wynik ?C0,523?YD, co sugeruje, ze OKOLO
POLOWY zachowania wydatków konsumpcyjnych da sie
wyjasnic zmianami biezacego dochodu, a nie
zmiana-mi dochodu permanentnego. ----- Zob.
Dornbusch, Fischer, Startz, Macroeconomics,
McGrawHill 2003, s. 346.1
20

• A zatem w USA okolo polowy zachowania wydatków
  konsumpcyjnych da sie wyjasnic zmianami biezacego
  dochodu, a nie zmianami dochodu per-manentnego.
  Dlaczego tak jest? Oto przyczyny
• 1.
• BARIERA PLYNNOSCI, z która maja do czynienia
  konsumenci (ang. liquidity constraint).
• Bariera plynnosci - chcacy utrzymac biezacy
  poziom kon- sumpcji konsument nie jest w stanie
  zaciagnac pozyczki, która
• ma zostac splacona z wyzszych dochodów
  przyszlych.
• 2.
• KRÓTKOWZROCZNOSC KONSUMENTÓW (ang. myopia).
• Krótkowzrocznosc konsumentów -
  konsumenci czesto nie interesuja sie
  zdarzeniami, które moga wplynac na poziom ich
  przyszlego dochodu.

Oczywiscie juz samo zagrozenie wystapieniem
bariery plynnosci sprawia, ze rosnie wplyw
biezacego dochodu na biezaca konsumpcje. Tak-ze
krótkowzrocznosc konsumentów spowodowana jest
m. in. niepewnos-cia przyszlych zdarzen, od
których zalezy poziom dochodu.
21
2.2. Przyczyny oszczedzania. W jakim celu
konsumenci gromadza oszczednosci? Aby sfinansowac
kon-sumpcje na emeryturze, odpowiada nowoczesna
teoria konsumpcji... Jed-nak obserwacja pokazuje,
ze emeryci rzadko zuzywaja oszczednosci nag-
romadzone w trakcie lat pracy. Wyjasnieniem
moze byc 1. Oszczedzanie dla dzieci (chec
zgromadzenia spadku). 2. Niepewnosc co do
dlugosci zycia. 3. Przezornosc i chec
zabezpieczenia sie przed nieoczekiwanym spadkiem
do-chodów (mlodzi Amerykanie zapobiegliwie
gromadza takie buforowe oszczednosci, obawiajac
sie np. przejsciowej utraty pracy podobnie,
za-troskani o wlasne zdrowie emeryci obawiaja sie
wysokich wydatków na drogie uslugi medyczne).
22
Podsumujmy! Oto, UWZGLEDNIAJAC NIEPEWNOSC,
ULEPSZYLISMY NOWO-CZESNA TEORIE KONSUMPCJI,
CZYNIAC Z NIEJ LEPSZE NARZE-DZIE WYJASNIANIA I
PROGNOZOWANIA ZJAWISK GOSPODAR-CZYCH.
23
3. INNE ASPEKTY ZACHOWAN KONSUMEN-TÓW. Konsumenci
nie tylko konsumuja, lecz równiez oszczedzaja...
3.1. STOPA PROCENTOWA, A POZIOM KONSUMPCJI I
OSZCZED- NOSCI. Obserwacja pokazuje, ze
oszczednosci (a skoro tak, to i konsumpcja)
zas-kakujaco slabo reaguja na zmiany stopy
procentowej. Wyjasnienie tego stanu rzeczy jest
nastepujace Otóz kiedy dochodzi do zmiany
stopy procentowej, efekt docho-dowy mniej wiecej
równowazy efekt substytucyjny. (Mamy tu do
czynienia z analogia do zjawiska zawracajacej
krzywej podazy na rynku pracy).
24
Kiedy dochodzi do zmiany stopy procentowej, efekt
dochodowy mniej wie-cej równowazy efekt
substytucyjny. (Mamy tu do czynienia z analogia
do zjawiska zawracajacej krzywej podazy na rynku
pracy). EFEKT SUBSTYTUCYJNY WZROSTU STOPY
PROCEN-TOWEJ rosnie cena biezacej konsumpcji,
czyli jej koszt alternatywny (wszak za kazda
jednostke niedoszlej biezacej konsumpcji mozna
miec wiecej przyszlej konsumpcji). Powoduje to
zastepowanie konsumpcji biezacej konsumpcja
przyszla. EFEKT DOCHODOWY WZROSTU STOPY
PROCENTO-WEJ dziala w przeciwnym kierunku na
skutek wzrostu stopy procentowej rosnie dochód
oszczedzajacego konsumenta (np. wyzsze odsetki od
banko-wych lokat), czyli jego zapotrzebowanie na
biezaca kosumpcje.
25

• 3.2. SPORY WOKÓL RÓWNOWAZNOSCI RICARDIANSKIEJ
  (ang.
• Ricardian equvalence)
• Powiedzmy, ze panstwo zwieksza wydatki na zakup
  dóbr, G, finansujac je pozyczka wewnetrzna. Co
  dzieje sie wtedy w gospodarce?
• ODPOWIEDZ TRADYCYJNA rosna zagregowane wydatki,
  AEpl (wszak zwiekszaja sie wydatki panstwa, G, a
  potem - pod wplywem procesów mnoznikowych - takze
  wydatki konsumentów, C), podnosi sie stopa
  pro-centowa, i, wypierane sa prywatne
  inwestycje, I.
• ARGUMENTACJA
• W takiej sytuacji przyrost wydatków panstwa, ?G,
  NATYCHMIAST zwiek-sza zagregowane wydatki, AEpl.
  Natomiast skutki ewentualnego spadku wkladów
  oszczednosciowych w bankach (powiedzmy, ze ludzie
  oszczedza-li, kupujac panstwowe papiery
  wartosciowe ZAMIAST lokowac w ban-kach), czyli
  zmniejszenie ilosci udzielanych kredytów
  konsumpcyjnych i inwestycyjnych), pojawia sie Z
  ODROCZENIEM.

26
Powiedzmy, ze panstwo zwieksza wydatki na zakup
dóbr, G, finansujac je pozyczka wewnetrzna. Co
dzieje sie wtedy w gospodarce? 2. ODPOWIEDZ
NOWYCH EKONOMISTÓW KLASYCZNYCH (np. Robert
Barro, który nawiazuje do Davida Ricarda)
KONSUMPCJA sie nie zmienia... ARGUMENTACJA Na
skutek wydatków panstwa YD przecietnej rodziny
rosnie o powiedz-my 100. Jednak jednoczesnie
jej zasoby maleja o pozyczone panstwu 100.
Finansowa sytuacja tej rodziny nie ulega zmianie,
wiec nie zmieniaja sie jej konsumpcja i
oszczednosci. Co sie tyczy wartych 100
panstwowych papierów, posiadanych teraz przez te
przecietna rodzine, to nie maja one wplywu na jej
zachowa-nia. Wynika to wprost z nowoczesnej
teorii konsumpcji. Przeciez przewi-dujacy
konsumenci wiedza, ze kiedy nadejdzie czas wykupu
przez panst-wo wyemitowanych teraz obligacji,
podatki wzrosna o wartosc tych papie-rów. Zatem
obligacje, o których mowa, nie sa przez
konsumentów trakto-wane jak skladnik majatku i
nie wplywaja na ich zachowania.
------------------------ Zalózmy, ze nie ma
podatków... W rzeczywistosci w takiej
sytuacji zagregowane wydatki, AEpl, wzrastaja
nieco, co - w gospodarce keynesowskiej -
uruchamia mnoznik i powoduje (jednak) takze
wzrost konsumpcji, C. Przeciez w takiej sytuacji
wydatki panstwa, G, rosna bardziej niz na
skutek panstwowej pozyczki maleja wydatki na
konsumpcje, C. (Rzeczy-wiscie, zalozono, ze
pozyczka zmniejszy YD, a czesc YD i tak zostalaby
zaoszczedzo-na...). Innymi slowy, dziala tu
mechanizm analogiczny do mnoznika
zrównowazone-go budzetu (zob. nastepna strona).
27
DYGRESJA MNOZNIK ZRÓWNOWAZONEGO BUDZETU W
gospodarce zamknietej panstwo o tyle samo
zwieksza wydatki na zakup dóbr, ?G, i podatki
netto, ?NT (?G?NT). Ma to nastepujace
BEZPOS-REDNIE skutki 1. Zagregowane
wydatki, AEPL, rosna o ?G. 2. Zagregowane
wydatki, AEPL, maleja o KSK?NTKSK?G (przeciez
?G ?NT). (KSK odnosi sie do dochodu do
dyspozycji, YD). Skoro tak, to POCZATKOWO
zagregowane wydatki, AEPL, rosna o ?AEPL
(?G-KSK?G). W gospodarce keynesowskiej
procesy mnoznikowe wzmac-niaja ten przyrost
zagregowanych wydatków, AEPL. W efekcie
CALKO-WITY przyrost zagregowanych wydatków, AEPL
wynosi AEPL M?AEPL M(?G-KSK?G), gdzie
M to mnoznik w zamknietej gospodarce
keynesowskiej. MNOZNIKIEM ZRÓWNOWAZONEGO
BUDZETU, MZB, nazywamy liczbe informujaca, ile
razy calkowity przyrost zagregowanych wydatków,
?AEPL przewyzsza w takiej sytuacji (?G?NT!)
przyrost wydatków pans-twa, który jest jego
przyczyna, ?G. Otóz MZB?AEPL/?GM?AEPL/?GM
(?G-KSK?G)/?GM?G(1-KSK)/?G M(1KSK).
Poniewaz M1/(1-KSK), to ostatecznie MZB
(1-KSK)/(1-KSK). KONIEC DYGRESJI
28

• Z punktu widzenia przewidujacych (ang. forward
  looking) gospodarstw domowych wartosc
  wyemitowanych przez panstwo w celu sfinansowania
  deficytu budzetowego papierów wartosciowych
  odpowiada wartosci przy-szlych podwyzek
  podatków, wiec netto wynosi zero.
• KONTRARGUMENTACJA
• Jest mozliwe, ze podniesione podatki beda
  splacac przyszle pokolenia, a nie te gospodarstwa
  domowe, które pozyczyly panstwu pieniadze...
  Wiedzac o tym, gospodarstwa domowe uznaja
  panstwowe papiery za pelnowartosciowy skladnik
  swojego majatku i zwieksza wydatki na
  konsumpcje.
• 2. Jest mozliwe, ze finansowana emisja dlugu
  publicznego ekspansywna po-lityka fiskalna
  przyjmie forme nie wzrostu wydatkow panstwa, G,
  lecz obniz-ki podatków netto, NT. Moze to oslabic
  bariere plynnosci, z która maja do czynienia
  gospodarstwa domowe, zachecajac konsumentów do
  zwiekszenia wydatków.
• DANE STATYSTYCZNE RACZEJ NIE POTWIERDZAJA TEZY O
  RÓW-NOWAZNOSCI RICARDIANSKIEJ...

29
3.3. MIEDZYNARODOWE ZRÓZNICOWANIE SKLONNOSCI DO
OSZCZEDZANIA Pamietamy, ze oszczednosci
NARODOWE, SN, skladaja sie z oszczednosci
PUBLICZNYCH, (NT-G), i PRYWATNYCH, S SN
(NT-G) S. Pamietamy równiez, ze wielkosc
narodowych oszczednosci, SN, jest wazna, poniewaz
w dlugim okresie - zalezy od niej wielkosc
inwesty-cji, a wiec równiez tempo wzrostu
gospodarczego, czyli dobrobyt róznych narodów
SN(X-Z)I. Otóz oszczednosci prywatne, S,
skladaja sie z oszczednosci OSOBISTYCH, Sp, plus
oszczednosci PRZEDSIEBIORSTW, Sb, czyli tej
czesci zysku, której firmy nie wyplacaja
wlascicielom, lecz która bezpos-rednio finansuja
swoje inwestycje. S SpSb. Ostatecznie
zatem SN (NT-G) Sp Sb.
30
U schylku XX w. np. Stany Zjednoczone nie
nalezaly do oszczed-nych narodów...
Tablica. Stopy brutto oszczednosci publicznych i
prywatnych w latach 90-tych (w
PKB).
SN (NT-G) S
Zródlo OECD, Economic Outlook. (Za Dornbusch,
Fischer, Startz, Macroeconomics, McGrawHill 2003,
s. 354).
31
U schylku XX w. np. Stany Zjednoczone nie
nalezaly do oszczed-nych narodów...
Struktura oszczednosci narodowych w Stanach, 1987
i 2002 (w PKB)
SN (NT-G) Sb Sp
Zródlo Bureau of Economic Analysis. (Za
Dornbusch, Fischer, Startz, Macroeconomics,
McGrawHill 2003, s. 354).
32
U schylku XX w. np. Stany Zjednoczone nie
nalezaly do oszczed-nych narodów. Oszczednosci
w Stanach Zjednoczonych jako odsetek PKB,
19592002. Na rysunku widzimy oszczednosci
calkowite, osobiste i publiczne w USA.
Zródlo Bureau of Economic Analysis. (Za
Dornbusch, Fischer, Startz, Mac-roeconomics,
McGrawHill 2003, s. 355).
33
Dlaczego Amerykanie oszczedzaja mniej od innych
narodów? 1. Przyczyna sa czynniki
demograficzne amerykanskie spoleczenstwo
starze-je sie, a oszczedzaja (z mysla o
emeryturze) raczej ludzie mlodzi. 2. Swoje
znaczenie ma równiez amerykanski System
Ubezpieczen Emerytal-nych. Zasada pay-as-you-go
powoduje, ze gromadzone w nim srodki sa na
biezaco wyplacane, a nie oszczedzane. (MOZNA BY
ZLIKWIDOWAC TEN SYTEM lub ZREZYGNOWAC Z ZASADY
pay-as-you-go, na rzecz kont kapitalowych. cdn
34
Dlaczego Amerykanie oszczedzaja mniej od innych
narodów? cd. 3. Amerykanski system finansowy
jest bardzo dobrze rozwiniety, wiec latwo jest tu
pozyczac pieniadze np. na zakup mieszkania lub
dóbr konsumpcyj-nych trwalego uzytku. Skoro tak,
to Amerykanie nie musza w tym celu oszczedzac.
(MOZNA BY PODNIESC PODATKI ZAPOZYCZAJACYM SIE, A
OBNIZYC OSZCZEDZAJACYM...). 4. Istotna jest
równiez - po prostu sklonnosc róznych narodów
do oszcze-dzania. Wyglada po prostu na to, ze np.
Japonczycy sa o wiele bardziej oszczedni niz
Amerykanie i Europejczycy (zob. s. 30).
Lekarstwem moglo-by byc zwiekszenie oszczednosci
panstwa, (NT-G)....
35
ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Zgodnie z
nowoczesna teoria konsumpcji gospodarstwa domowe
dlugookresowo pla-nuja wielkosc konsumpcji i
wygladzaja konsumpcje. 2. Nowoczesna teoria
konsumpcji wyjasnia zmiany wydatków
konsumpcyjnych na dobra konsumpcyjne trwalego
uzytku (np. samochody, komputery, meble).
3.  Przed przejsciem na emeryture w miare uplywu
czasu relacja wydatków konsump-cyjnych do
nagromadzonych oszczednosci rosnie, a po
przejsciu na emeryture maleje. 4. Z równania
CplWL/NLYL wynika, ze bardziej schorowany z
dwóch równych wie-kiem pracowników, którzy maja
takie same zarobki i przechodza na emeryture w
tym samym momencie, bedzie wydawal wiecej na
konsumpcje. 5. W pracy nieoczekiwanie
wyplacono nagrody z zysku! Zgodnie z nowoczesna
teoria konsumpcji w nadchodzacym miesiacu
wydatki konsumpcyjne pracowników wzrosna
znacznie. 6. Nadmierna wrazliwosc (ang.
excess sensitivity) konsumpcji polega na
nieoczekiwa-nie silnej reakcji konsumpcji na
oczekiwane zmiany poziomu biezacego dochodu. 7.
Skuteczny system ubezpieczen emerytalnych
zmniejsza sklonnosc do oszczedzania na starosc.
36
ZRÓB TO SAM! Zadania. 1. a) Pewien konsument
za permanentny uwaza swój sredni dochód z
ostatnich 3 lat. Oto funkcja konsumpcji tego
konsumenta Cpl 0,8YP. Jego dochód przez
ostatnie 5 lat wynosil 10 000. a) Ile wynosi jego
dochód permanentny? b) Po roku okazalo sie, ze
dochód tego konsumenta wzrósl do 13 000. Ile
teraz wynosi jego dochód permanen-tny? c) O ile
wzrosla jego roczna konsumpcja? d) Oblicz jego
krótkookresowa i dlu-gookresowa krancowa
sklonnosc do konsumpcji.
37
2. a) Co to znaczy ?C?Ctrad?Clc-pih?KSK?YD
(1-?)?? b) Dlaczego taka zywot-nosc
tradycyjnej teorii konsumpcji wyjasnia nadmierna
wrazliwosc konsumpcji? c) Dlaczego zywotnosc
tradycyjnej teorii konsumpcji wyjasnia nadmierne
wygla-dzenie konsumpcji? Odpowiadajac na
pytania b) i c) wykorzystaj wzór z pytania a).
38
3. a) Zalóz, ze 80 obywateli zachowuje sie
zgodnie z tradycyjnym modelem konsump-cji, a ich
KSK z dochodu biezacego wynosi 0,6. Zachowanie
pozostalych 20 obywa-teli opisuje nowoczesna
teoria konsumpcji, a ich KSK z dochodu
krótkookresowego równa sie 0,1. a) Dlaczego
nowoczesna teoria konsumpcji nie sprawdza sie w
tym kra-ju? Podaj mozliwe powody. b) Dochód
gospodarstw domowych nieoczekiwanie zwiek-szyl
sie o 100 mln. O ile zmieni sie konsumpcja w tym
samym okresie? c) A teraz za-lóz, ze 20 ludnosci
zachowuje sie zgodnie z tradycyjnym modelem
konsumpcji, a za-chowanie pozostalych 80
obywateli opisuje nowoczesna teoria konsumpcji. O
ile tym razem zmienilaby sie konsumpcja?
39
4. Pewien konsument zyje 3 lata. W 2 pierwszych
latach zarabia odpowiednio 30 i 70.
Nastepnie przechodzi na emeryture i nie ma
zadnego dochodu. (Stopa procentowa wynosi 0). a)
Ile wyniosa roczne wydatki konsumpcyjne kogos
takiego w poszczegól-nych latach jego zycia?
(Zalóz, ze ten konsument zachowuje sie zgodnie z
nowoczesna teoria konsumpcji i ze nie wystepuje
bariera plynnosci). b) Istnieje bariera
plyn-nosci. Jeszcze raz odpowiedz na pytanie
(a). c) Bariera plynnosci ciagle istnieje
obnizono podatki, wiec na poczatku pierwszego
okresu (i tylko wtedy!) dochód nasze-go
konsumenta wzrósl o 32. Jeszcze raz odpowiedz na
pytanie (a).
40
5. W pewnej gospodarce zamknietej funkcja
konsumpcji jest opisana wzorem C 0,9 . Yd (Yd
to dochód do dyspozycji), popyt inwestycyjny, I
50, popyt panstwa na dobra, G 50, a stopa
podatkowa netto, t 1/9. Oblicz mnoznik
zrównowazonego budzetu, MZB (zalóz, ze panstwo
sfinansowalo swoje dodatkowe wydatki za pomoca
jednora-zowego podatku nadzwyczajnego, który
zmniejszyl dochód do dyspozycji konsumen-tów,
Yd).
41
6. a) Podaj tresc twierdzenia o mnozniku
zrównowazonego budzetu. b) Podaj tresc
twierdzenia o ricardianskiej równowaznosci. c)
Opisz towarzyszace sytuacji z twierdzenia o
ricardianskiej równowaznosci zjawisko
przypominajace mnoznik zrównowazonego budzetu.
Jak wplywa ono na prawdopodobienstwo wystapienia
ricardianskiej równowaznosci? Dlaczego? d)
Zalóz, ze finansowana emisja dlugu dla sektora
prywatnego ekspansywna polityka fiskalna tym
razem przyjmuje forme obnizki podatków, ?NT. Czy
tym razem takze pojawi sie zjawisko podobne do
mnoznika zrównowazonego budzetu?
42
7. Powiedzmy, ze ekspansywna polityka fiskalna
przyjela forme finansowanej emisja dlugu dla
sektora prywatnego obnizki podatków (?NT
?Dpr). Podaj dwa argumen-ty krytyczne w
stosunku do pogladu Barro o wystepowaniu w takiej
sytuacji ricar-dianskiej równowaznosci.
43
Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i
falszywe odpowiedzi) 1. Prawda jest, ze A. KSK
z dochodu permanetnego jest wieksza niz z dochodu
krótkookresowego. B. KSK z dochodu permanetnego
zwieksza sie w przypadku pojawienia sie bariery
plynnosci. C. Bariera plynnosci nie wplywa na
poziom KSK z dochodu krótkookresowego. D. KSK z
dochodu permanetnego jest mniejsza niz z dochodu
krótkookresowego. 2. Z nowoczesnej teorii
konsumpcji wynika, ze A. Wielkosc konsumpcji
zmienia sie tylko na skutek zaskakujacych zmian
dochodu. B. Efekt majatkowy wywolany wzrostem
cen nieruchomosci spowoduje stosunkowo duzy
wzrost konsumpcji. C. KSK z dochodu
permanentnego rosnie wraz z wiekiem konsumentów.
D. KSK z dochodu krótkookresowego jest wieksza
niz KSK z dochodu permanentnego. 3. Niepewnosc
A. Jest jedna z przyczyn krótkowzrocznosci
konsumentów. B. Jest jedna z przyczyn
wygladzania konsumpcji. C. Jest jedna z
przyczyn istnienia oszczednosci buforowych. D.
Wzmacnia znaczenie bariery plynnosci jako
wyjasnienia zachowan konsumentów. 4. Przyczyna
nieoczekiwanie duzej sklonnosci do oszczedzania
osób w podeszlym wieku moga byc A. Chec
posiadania oszczednosci buforowych. B. Chec
pozostawienia spadku. C. Bariera plynnosci.
D. Krótkowzrocznosc konsumentów.
44
5. Realistycznosc tradycyjnego modelu konsumpcji
wzrasta m. in. na skutek A. Zmniejszenia sie
niepewnosci towarzyszacej gospodarowaniu. B.
Krótkowzrocznosci konsumentów. C. Bariery
plynnosci. D. Starzenia sie spoleczenstwa. 6.
Zgodnie z teza o równowaznosci ricardianskiej
A. Finansowana emisja dlugu publicznego
ekspansywna polityka budzetowa w zasadzie nie
zmienia wielkosci konsumpcji w gospodarce. B.
Obnizka podatków oslabia wplyw bariery
plynnosci. C. Panstwo splaca dlug zaciagniety u
jednego pokolenia, podnoszac podatki nastepnemu
pokoleniu. D. Finansowana emisja dlugu
publicznego ekspansja fiskalna jest przyczyna
silnego makroekono-micznego szoku popytowego. 7.
Na wielkosc oszczednosci narodowych moga wplywac
m. in. A. Bariera plynnosci. B. Charakter
polityki budzetowej. C. Sposób dzialania systemu
ubezpieczen spolecznych. D. Cechy charakteru
obywateli .