Slawomir Lodzinski Zaklad Socjologii Og

1
Slawomir Lodzinski Zaklad Socjologii Ogólnej
Instytut Socjologii UW

• Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV).
  Kultura masowa i popularna, media i spoleczenstwo
  
• (WDS 2008/2009 nr 8)

2
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 1. Przyklady
• czas wolny Polaków (CBOS, sierpien 2006)
• ile Polacy maja czasu dla siebie?, przyczyny
  zwiekszania i zmniejszania sie czasu wolnego
• czym zajmuja sie Polacy w czasie wolnym?
• szklani przyjaciele(skad nasza slabosc do
  telewizji? bo daje nam zludzenie posiadania
  przyjaciól)
• Polska jako kraina teleholików typy widzów
  telewizyjnych (IQS and Quant Gropu 2005)
• nalogowcy (17)
• widzowie zaangazowani (20)
• widzowie odreagowujacy (15)
• pozeracze informacji(15)
• obojetni (13)
• kontestatorzy (20).

3
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 2. Kultura w ujeciu socjologicznym moze byc
  takze traktowana jako system komunikowania
  spolecznego
• - glówne pytania badawcze sa nastepujace kto,
  co, przez jaki kanal (czyli przy uzyciu jakich
  srodków technicznych?) i z jakim skutkiem nam
  komunikuje?
• - Trzy uklady upowszechniania kultury ( Antonina
  Kloskowska)
• 1. bezposrednie i osobiste kontakty (tworzenie
  kultury odbywa sie w sposób naturalny i
  spontaniczny) kultura symboliczna wraz z
  kultura bytu i spoleczna
• 2. przekaz bezposredni, ale profesjonalny
  (profesjonalni twórcy i odbiorcy w ramach
  okreslonej organizacji) kultura elitarna
  (wysoka)
• 3. posredni kontakt miedzy twórca a odbiorca
  (przekaz tresci kulturowych odbywa sie przy
  uzyciu takich srodków, jak druk, radio, telewizja
  itp.) kultura masowa.

4
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 3. Kultura masowa to kultura symboliczna
  spoleczenstwa masowego
• kryteriami tej kultury jest ilosc i standaryzacja
  tresci (jest to dominacja trzeciego ukladu
  kultury)
• jest ona skutkiem rewolucji przemyslowej i
  urbanizacji (kultura masowa zaklada istnienie
  publicznosci posredniej i jest narzedziem
  nowej integracji spolecznej w ramach
  spoleczenstwa masowego)
• istote kultury masowej okresla sposób jej
  przekazu. Jej ksztalt (-ty) zalezy z jednej
  strony od technicznych mozliwosci i ograniczen
  stwarzanych przez dostepne srodki przekazu, a z
  drugiej strony od upodoban odbiorców (masowej
  publicznosci)
• etapy umasowienia kultury masowej 1) prasa, 2)
  radio i telewizja, 3) komputery osobiste i siec
  internetowa.
• - kultura masowa w Polsce opóznienie w stosunku
  do Europy Zachodniej (blokady polityczne) i
  slabosc cywilizacyjna, upowszechnienie
  czytelnictwa i RTV (okres 1945-1989).

5
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 4. Srodki masowego przekazu
• - srodki spolecznego komunikowania o szerokim
  zasiegu, czyli prasa, radio, telewizja, internet,
  a w szerszym znaczeniu takze ksiazka, film,
  plakat itp.
• -srodki masowego przekazu to element kultury
  masowej.
• Funkcje mediów w spoleczenstwie
• - informacyjno-wyjasniajaca (interpretowanie
  oraz komentowanie znaczenia wydarzen)
• ugruntowujaca
• wyrazanie dominujacej kultury i nowych wydarzen
  kulturalnych
• wytwarzanie i utrzymywanie wspólnoty wartosci
  (wspólnota wyobrazona).
• rozrywkowa
• mobilizacyjna (kampanie publiczne w sferze
  polityki, wojny, rozwoju i religii).

6
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 5. Kultura wysoka (elitarna) a kultura masowa
• jest przekazywana przez bezposredni kontakt z
  twórca lub jego dzielem
• jest upowszechniana przez instytucje o
  charakterze elitarnym
• nie zawiera tresci popularnych
• nie podlega w ogóle lub w malym stopniu ulega
  komercjalizacji.
• - Kultura masowa a wysoka (elitarna)
• - istnieja miedzy nimi wzajemne zwiazki i
  zapozyczenia (pewne elementy kultury masowej
  staja sie kultura wysoka i odwrotnie).
• - Krytyka kultury masowej (z perspektywy kultury
  wysokiej)
• w tresci jest tandetna i mialka
• czyni z ludzi biernych odbiorców
• wywiera szkodliwe skutki spoleczne sprzyja
  panowaniu mas i zagraza prawdziwej (elitarnej)
  kulturze
• paradoksalnie jest takze jest narzedziem
  panowania elit nad masami.

7
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 6. Kultura masowa a kultura popularna
• pojecie kultury popularnej odrzuca negatywne
  znaczenia kultury masowej i w duzym stopniu ja
  zastepuje, odrzuca równiez podzial na kulture
  niska i wysoka
• o tresciach i formie kultury popularnej decyduja
  gusty odbiorców (np. kryterium ogladalnosci)
• utowarowienie kultury (znaczenie reklamy i
  wartosc handlowa dziel kultury popularnej co
  jest trendy?).
• kultura popularna jest róznorodna (subkultury
  kultury popularnej, nurty alternatywne, pop
  kultura jako wspólnota uczuciowa)
• kultura popularna a media (kultura dzwieku i
  obrazu, sztuki wizualne, wirtualna
  rzeczywistosc)
• kultura popularna a konsumpcja (kultura gadzetu,
  tozsamosci konsumenckie, typy konsumpcji)
• kultura popularna a globalizacja (intensyfikacja
  kultury popularnej przez procesy globalizacji,
  glokalizacja, nowa lokalnosc).

8
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• (cdn. p. 6) Marek Krajewski, Kultury kultury
  popularnej, UAM, Poznan 2003
• podstawowym celem kultury popularnej jest
  dostarczanie nam - widzom przyjemnosci
• glówna teza autora kultura popularna stopniowo
  ulega odmasowieniu i wewnetrznie sie róznicuje.
  Towarzyszy temu ekspansja kultury popularnej w
  nowe rejony zycia ludzkiego i ich
  podporzadkowywanie jej regulom
• inaczej kultura popularna przestaje byc masowa,
  ale rzeczywistosc spoleczna staje sie bardziej
  popularna
• piec kultur kultury popularnej
• alienacji (obcosci)
• okrucienstwa (przemocy)
• transparencji (ujawniania sekretów)
• repetycji (odtwarzania przeszlosci)
• aromatyzacji (komercjalizacji zapachów).

9
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 7. Media a spoleczenstwo (koncepcje teoretyczne)
  - Marshall Mc Luhan
• charakter srodków przekazu wplywa bardziej na
  spoleczenstwo niz przekazywane tresci (srodek
  przekazu jest przekazem)
• gorace i zimne srodki komunikowania
• dzialaja one w sposób zróznicowany na nasze
  zmysly. Jedne z nich apeluja do zmyslu sluchu
  (radio), inne wzroku (druk), jeszcze inne
  angazuja w swój odbiór zarówno wzrok, jak i
  sluch (telewizja)
• goracy srodek komunikowania to taki, który
  przedluza funkcje jakiegos jednego zmyslu w
  kierunku pelnego okreslenia
• gorace to np. radio, gramofon i kino lub film,
  a zimne mowa, telefon i telewizja
• uczestnictwo i zaangazowanie odbiorcy (gorace
  srodki komunikowania maja niski wspólczynnik
  uczestnictwa, zimne srodki komunikowania
  wysoki wspólczynnik uczestnictwa, czyli
  dopelnienia przez odbiorce).
• pojecie globalnej wioski.

10
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 8. Media a spoleczenstwo (koncepcje teoretyczne)
  - Jurgen Habermas
• rola demokratycznosci srodków masowego przekazu
  (teoria dzialania komunikacyjnego)
• sfera publiczna i rola debaty w spoleczenstwie
• XVI wiek poczatek nowej sfery publicznej
  (wyrazanie opinii publicznej)
• XVII-XVIII wiek prasa krytyczna jako forum
  debaty publicznej
• ograniczenie sfery publicznej do mezczyzn
• obecne problemy
• tlumienie debaty publicznej przez przemysl
  kulturowy
• komercjalizacja mediów (czy pojawia sie quasi
  feudalny charakter zycia publicznego?)
• polityka (racjonalna debata) zamienia sie w
  przedstawienie kreowane przez media.

11
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 9. Media a spoleczenstwo (koncepcje teoretyczne)
  - Jean Baudrillard
• telewizja nie tylko przedstawia nam otaczajacy
  swiat, ale w coraz wiekszym stopniu okresla jaki
  on jest faktycznie?
• hiperrzeczywistosc
• rzeczywistosc tworzona przez media i traktowana
  jako jedyna realna (przemieszanie realnego
  zycia z obrazem medialnym).
• simulacrum (simulakra)
• obraz, który nie ma zwiazku z rzeczywistoscia.
  Baudrillard twierdzi, ze zyjemy w epoce
  simulacrum, w której rzeczywistosc zostala
  wchlonieta przez jej wlasne przedstawienie
• nie postrzegamy juz rzeczywistosci, tylko jej
  symulacje (nie poprzedza ona juz, jak kiedys
  dzialania, lecz to dzialanie po prostu
  zastepuje).

12
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 10. Media a spoleczenstwo (koncepcje teoretyczne)
  - spoleczenstwo jako spektakl (Roger Debray)
• hegemonia telewizji w systemie mediów i
  wszechobecnosc telewizji i jej globalizacja
• wideosfera (siec globalnego komunikowania)
• mediatyzacja zycia publicznego (szczególnie
  politycznego) - mediokracja
• mediatyzacja polityki, która oznacza jej
  depolityzacje
• nowe formy dziennikarskie (infotainment,
  (entertainment information), talk-shaw,
  dziennikarstwo sledcze)
• rola zdjec (tabloidyzacja mediów, paparazzi, ich
  estetyzacja)
• znaczenie ekspertów.

13
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 11. Media a spoleczenstwo (koncepcje teoretyczne)
  - John B. Thompson
• podejscie umiarkowane do mediów - nie odbieraja
  one nam zdolnosci do publicznej krytyki,
  dostarczaja nam informacji kiedys nam
  niedostepnych
• zmieniaja one natomiast bardzo relacje miedzy
  sfera prywatna i publiczna (która staje sie
  bardziej zróznicowana).
• relacje spoleczne tworzone przez media to
  zaposredniczona quasi interakcje, które
  charakteryzuja sie
• monologowym charakterem
• przedluzona dostepnoscia w czasie i przestrzeni
• nieodwzajemniona bliskoscia na dystans
• ukierunkowaniem wizji (jednokierunkowosc
  wydarzenie medialne, np. hipoteza o porzadku
  dnia/agenda setting)
• odmiennoscia pola widzenia (szerszy zasieg, ale
  zewnetrzna kontrola).

14
Kulturowe podstawy zycia spolecznego (IV) (WDS
2008/2009 nr 8)

• 12. Podsumowanie dyskusji na temat kultury
• pojecie kultury w najszerszym sensie odgranicza
  to, co jest domena natury od ludzkiego swiata
  celosciowej intencjonalnosci
• poziomy zjawisk kulturowych mentalny
  (wyobrazenia, normy, wartosci jako przewodniki
  dla zachowan) oraz zachowania i ich efekty
• spoleczno-regulacyjne ujecie kultury kultura
  jako spolecznie akceptowana wiedza danej grupy,
  przekazywana i utrwalana w jej obrebie,
  powodujaca ze dana grupa (system) funkcjonuje
  jako odrebna calosc i zachowuje zdolnosc do
  odtwarzania sie
• powyzsze ujecie kultury wskazuje, ze kultura
  odgrywa okresla nasza tozsamosc posiadac
  kulture (i grupe przynaleznosci tym samym) to
  posiadac adres w tym swiecie (kultura
  tozsamosciowa)
• kultura to wiedza kulturowa (normy, wartosci),
  która nadaje sens naszej rzeczywistosci (daje
  nam model czegos) oraz podpowiada mentalnie
  wzory dla naszych zachowan (daje nam modele dla
  czegos).