INTELIGENCJA

1
INTELIGENCJA

Anna Kucharek Marzena Chronowska Krzysztof
Lasota
2
1. Definicja inteligencji
W psychologii inteligencja to swoisty zespól
zdolnosci umyslowych umozliwiajacych jednostce
sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz
skuteczne zachowanie sie wobec nowych zadan i
warunków zycia. Pojecie inteligencji w
psychologii sluzy glównie do okreslania poziomu
ogólnej sprawnosci intelektualnej ludzi. . Iloraz
inteligencji jest dodatnio skorelowany z niemal
wszystkimi glównymi wyznacznikami sukcesu i
powodzenia prestizem zawodowym, statusem
spoleczno-ekonomicznym, dochodami, stabilnoscia
malzenstwa a nawet z dobrym zdrowiem i dlugoscia
zycia. Od konca XIX wieku podejmowano liczne
próby okreslenia istoty inteligencji oraz
konstruowania narzedzi do jej badania. (W. Stern,
A. Binet i in.) Wspólczesnie rozwijane sa dwie
konkurencyjne teorie inteligencji teoria
hierarchiczna, teoria czynników równorzednych.
Pierwszy z tych kierunków, zapoczatkowany przez
Ch. Spearmana, a nastepnie reprezentowany m.in.
przez C. Burta, P. Yernona i R.B. Cattella,
postuluje istnienie hierarchicznej struktury
zdolnosci warunkujacych inteligentne zachowanie
sie czlowieka i wyróznia wsród nich tzw. czynnik
ogólny g (general), obecny we wszystkich
rodzajach aktywnosci intelektualnej, oraz kilka
grup czynników specyficznych, o zróznicowanym
zakresie oddzialywania. Zwolennicy teorii
czynników równorzednych zaprzeczaja istnieniu
czynnika ogólnego i wyrazaja poglad, ze
inteligencja sklada sie raczej z szeregu
niezaleznych zdolnosci podstawowych (LI..
Thurstone), z których kazda odpowiedzialna jest
za wykonanie (rozwiazanie) odmiennego typu
zadania. Jednym z najbardziej znanych
przedstawicieli tej koncepcji jest J.P.
Guilford. Amerykanski psycholog Joy Paul
Guilford doszedl do wniosku, ze kazde kreatywne
myslenie sklada sie z 5 czynników.
3
Sa nimi1. Wrazliwosc na problemy. Kreatywne
myslenie zazwyczaj stosujemy w sytuacji, w której
trzeba rozwiazac problem. Totez zeby ono w ogóle
mialo miejsce, to wczesniej trzeba zauwazyc
problem i nazwac go problemem. Np. jesli
konkurencja sprzedaje coraz wiecej, a my coraz
mniej, to zeby temu zaradzic, to wpierw musimy
powiedziec Mamy problem. Sprzedajemy mniej, a
konkurencja coraz wiecej. Jak to
rozwiazemy?. 2. Plynnosc myslenia.To
umiejetnosc generowania wielu nowych pomyslów,
rozwiazan w obrebie jednej grupy. Np. Co
kojarzy Ci sie z samochodem?Odpowiadam plynnie
generujac skojarzenia kierownica, kolo, szyba,
klamka, bagaznik, drzwi, lusterko wsteczne,
maska, bagaznik, zderzak, poduszka powietrzna
itd.Co wspólnego maja te rzeczy? Wszystkie sa
elementami samochodu. Czyli plynnie generujemy
odpowiedzi w obrebie jednej kategorii, jaka sa
elementy samochodu. 3. Gietkosc myslenia.To
generowanie pomyslów, rozwiazan z róznych
kategorii. Przeskakiwanie pomiedzy kategoriami,
grupami rozwiazan. Np. Co kojarzy Ci sie z
samochodem?Kierownica, autostrada, parking,
kierowca, policjant, predkosc, wyscig, Robert
Kubica.
4
Wymienilismy wiele rzeczy, ale kazda z innej
kategorii. O gietkosci myslenia musimy pamietac,
bo mozemy sie zapetlic w jednej kategorii
rozwiazan, np. elementy samochodu, wymienic
wszystkie i oznajmic, ze juz nic sie nam nie
kojarzy. A wezmy kategorie parking ilez rzeczy
jest na parkingu?Ilez rzeczy, umiejetnosci, cech
charakteru musi miec kierowca?Co Ci sie kojarzy
z policjantem? Poscig, mandat, kontrola, blokada
drogi itd.Z czym sie kojarzy wyscig samochodów?
Start, meta, tor, pilot, mapa itd.Z czym oprócz
samochodu kojarzy Ci sie kategoria Robet Kubica?
F1, BMW-Sauber, bolid, pole position itd. 4.
Oryginalnosc myslenia.To generowanie
niecodziennych, nowych pomyslów. Odkrywanie
nowych dróg postepowania. Myslenie nowiymi
szlakami. 5. Elaboracja (starannosc,
dopracowanie).To inaczej starannosc,
dopracowanie pomyslu. Zwrócenie uwagi na
wszystkie szczególy. Pamietaj Znajdz mala
róznice, która sprawi wielka róznice. Rozwój
NIE polega na przenoszeniu gór, ale na
znalezieniu malego szczególu, którego zmiana
powoduje, iz góra sama zniknie.Rozwój to taka
walka Dawida z Goliatem. Zamiast sila, wygrywasz
pomyslem szczególem, który jest latwy i prosty,
ale wpierw trzeba go wymyslic. Najlepiej
kreatywnie)
5
Inteligencja plynna gf - w teorii inteligencji
Charlesa Spearmana, rozwijanej pózniej przez
Raymonda Cattella inteligencja zdeterminowana
przez czynnik biologiczny, genetyczny. Jest
utozsamiana z wrodzona inteligencja, inteligencja
niewyuczona, szybkoscia procesów umyslowych, czy
szybkoscia i jakoscia przesylania impulsów
nerwowych w neuronach, "tym z czym sie rodzimy",
potencjalem intelektualnym. Czynnik g
(inteligencja plynna) ujawnia sie w testach
inteligencji przede wszystkim w rozwiazywaniu
zadan niewerbalnych (takich jak ukladanie
klocków, wyobraznia przestrzenna, zdolnosc
obracania figur w wyobrazni itp.) oraz w testach
slownikowych (np. tescie ilosci znanych slów).
Osiaga swoje maksimum pod koniec okresu
dojrzewania ( czyli ok. 20- 25 roku zycia). Jest
to zwiazane przede wszystkim z procesem
mielinizacji w mózgu (tworzenie sie otoczki
zbudowanej z mieliny na wlóknach nerwowych) .Z
wiekiem inteligencja plynna ulega powolnemu
obnizaniu sie miedzy innymi pod wplywem procesu
utraty komórek nerwowych w CUN (co obrazowo
nazwane zostalo lysieniem mózgu). Utrata
inteligencji plynnej jest jednak kompensowana
(czasem z nawiazka) przez inteligencje
skrystalizowana Inteligencja skrystalizowana
aspekt inteligencji obejmujacy wiedze przyswajana
przez dana osobe i zdolnosc dostepu do niej
mierzy sie ja testami slownikowymi,
arytmetycznymi i wiadomosci ogólnych pojecie
opracowane przez Raymonda Cattella.
6
Po zdefiniowaniu inteligencji próbowano znalezc
sposób na to, by ja zmierzyc, jakos okreslic,
moze policzyc. I tak w 1905 roku powstal pierwszy
test, ulozony przez dwóch Francuzów - A. Bineta i
T. Simona, skladajacy sie z wielu przeróznych
zadan. Wkrótce potem psycholog niemiecki Stera
wprowadzil pojecie ilorazu inteligencji
(Intelligence Quotient, czyli IQ). Miala to byc
obiektywna miara inteligencji czlowieka.
Wyliczano go w sposób bardzo skomplikowany - jako
stosunek wieku umyslowego badanego (który
ustalono na podstawie wyników testów
psychologicznych) do wieku zycia. Ale od razu
pojawily sie watpliwosci, jak w miare precyzyjnie
okreslic ów wiek umyslowy. Wspólczesnie wszystko
opiera sie na rozwiazywaniu testów. Jednym lepiej
wychodza testy liczbowe, innym wyrazowe, inni
widza wszystkie szczególy rózniace obrazki. IQ
Intelligence quotient (skala Cattella) ponizej
75 opózniony w rozwojuponizej 90 tepyod
90 do 110 normalnyod 110 do 130
inteligentnypowyzej 130 uzdolniony
Sposoby pomiaru inteligencji Stanfordzka
Skala Inteligencji Bineta jest przeznaczona do
badan indywidualnych sprawnosci umyslowych. Skala
Bineta Simona poczatkowo dostarczala punktacji
zwanej wiekiem umyslowym (WU). WU pokazuje, jaki
jest poziom intelektualnego funkcjonowania
dziecka. Pierwotna francuska wersja sluzyla do
pomiaru inteligencji dzieci w wieku od lat dwóch
do szesnastu. Ogólnym wynikiem STIB byl tez nie
WU, lecz iloraz inteligencji (intelligence
quotient, IQ).
7
Wspólczesnie STIB jest uzywany w róznych
wersjach do pomiaru inteligencji dzieci (od
drugiego roku zycia) i czasami tez doroslych. Ten
(jeden z licznych) wskaznik IQ wyraza zwiazek
pomiedzy umyslowym i chronologicznym
(rzeczywistym) wiekiem dziecka. Wilhelm Stern
obliczyl wzgledny IQ wedlug wzoru
WIEK CHRONOLOGICZNY - Rzeczywisty wiek okreslany
w jednostkach czasu od urodzenia
Skala ta nie ma scislej interpretacji naukowej i
ma charakter raczej intuicyjny. Zgodnie zatem z
propozycja Sterna, dziecko 2-letnie, które
rozwiazaloby zadania testu odpowiadajace wiekowi
1 rok (czyli wiek umyslowy1 rok), uzyskaloby w
tescie inteligencji wynik IQ1/2x100 50.
Natomiast dziecko 12-letnie, które rozwiazaloby
zadania testu odpowiadajace wiekowi 11 lat,
uzyskaloby wynik IQ11/12x100 92. Z kolei
dziecko, które rozwiazaloby zadania testowe
odpowiadajace dokladnie jego wiekowi zycia,
uzyskaloby zawsze wynik 100. Dzieki temu wyniki
IQ wyrazone zostaly na skali, gdzie wartosci
powyzej 100 oznaczaja przyspieszenie, natomiast
wyniki nizsze od 100 oznaczaja opóznienie rozwoju
umyslowego w stosunku do wieku zycia.
8
Skala ta zostala nazwana skala ilorazu
inteligencji i jest do dzis powszechnie stosowana
skala standaryzowana. W 1916 roku, amerykanski
psycholog z Uniwersytetu Stanforda w USA, Lewis
Terman, opublikowal zrewidowana, poprawiona
wersje testu Bineta-Simona, w której po raz
pierwszy zostal zastosowany jako wskaznik
wykonania testu wynik IQ, obliczany wedlug
zaproponowanej przez Sterna formuly. Sam test,
nazywany odtad Testem Stanford-Binet, zyskal
znaczna popularnosc, co w duzej mierze
przyczynilo sie do spopularyzowania koncepcji i
samego pojecia IQ. Ta koncepcja obliczania wyniku
pomiaru inteligencji pozostala niezmienna takze w
kolejnych zrewidowanych wydaniach Testu
Stanford-Binet (1937, 1960 i 1972), az do roku
1984. Poniewaz zaproponowany przez Sterna sposób
ustalania wyniku testów inteligencji opieral sie
na zalozeniu, iz inteligencja rozwija sie
równolegle z wiekiem zycia, obliczany wedlug tej
formuly IQ bywa nazywany IQ rozwojowym, a testy,
w których jest on wykorzystywany skalami
rozwojowymi. Zalozenie o równoleglosci rozwoju
umyslowego do wieku zycia jednak jest prawdziwe
tylko w odniesieniu do dzieci. Stwierdzono, na
przyklad, ze proporcjonalny wzrost poziomu
umyslowego mierzonego Testem Termana-Merrill,
obserwuje sie jedynie do wieku okolo 13 lat. Od
13 roku zycia wzrost ten staje sie coraz
wolniejszy i zatrzymuje sie okolo 16 roku zycia.
Koncepcja IQ rozwojowego stwarza w zwiazku z tym
oczywiste problemy przy obliczaniu IQ u osób
doroslych, u których poziom umyslowy pozostaje
wzglednie staly, przy zwiekszajacej sie wartosci
wieku zycia. W skalach binetowskich problem ten
rozwiazano poprzez wprowadzenie korekty do
formuly obliczeniowej IQ, tak iz u osób powyzej
13 roku zycia nie wpisuje sie w mianowniku
faktycznego wieku zycia, lecz wartosci
odpowiednio skorygowane lub wartosc stala (tzw.
wiek obliczeniowy), podawane w podrecznikach
testów.
9

• W Polsce, najbardziej znanymi testami
  inteligencji wykorzystujacymi IQ rozwojowy sa
  Skala Inteligencji Termana-Merrill (adaptacja
  testu Stanford-Binet z 1937 r.), Skala do Badania
  Inteligencji Malych Dzieci Psyche Cattell, Skala
  Inteligencji Grace Arthur oraz Skala Rozwoju
  Psychomotorycznego Brunet-Lezine.
• Nalezy jednak zaznaczyc, ze w zdecydowanej
  wiekszosci wspólczesnie stosowanych testów
  inteligencji nie stosuje sie juz IQ obliczanego
  wedlug klasycznej koncepcji Sterna.
• Skale Inteligencji Wechslera
• Autor testu, David Wechsler, zaklada, ze
  inteligencja jest pewna ogólna zdolnoscia, która
  pozwala jednostce dzialac celowo, myslec
  racjonalnie, efektywnie wspóldzialac ze
  srodowiskiem.Test zbudowany jest z podskal
  dzielacych sie na dwie glówne grupy skale
  zdolnosci slownych oraz skale wykonaniowe. Kazda
  podskala udziela informacji dotyczacych
  funkcjonowania w sferze poznawczej osoby badanej
  w danym zakresie.Poszczególne podskale w Skali
  Slownej to
• Wiadomosci (np. pytanie "z czego robi sie
  ubrania?") - bada ciekawosc intelektualna i
  gotowosc do gromadzenia wiedzy, ogólny zakres
  zgromadzonych przez osobe informacji,
  poslugiwanie sie wiadomosciami zgromadzonymi w
  pamieci dlugotrwalej.
• Powtarzanie liczb (np. pytanie "prosze powtórzyc
  liczby 1 5 7 2") - bada zdolnosc do
  koncentracji, uwagi, mozliwosci uczenia sie,
  poslugiwania sie wzorcami i zmieniania ich.
• Slownik (np. pytanie "co to jest kolumna?") -
  bada ogólna inteligencje slowna, uzywanie jezyka
  i zdolnosc uczenia sie slownego, zainteresowania
  i doswiadczenia badanego, wykorzystywanie
  zdobytej edukacji.
• Arytmetyka (np. pytanie "ile dlugopisów mozna
  kupic za 63 zl., jesli jeden kosztuje 9 zl.?") -
  bada rozumowanie liczbowe i tempo manipulacji
  liczbami, koncentracje i uwage, rozumowanie
  logiczne, abstrakcyjne, aktywnosc reagowania na
  swiat zewnetrzny.

10

• Rozumienie (np. pytanie "co zrobisz, jezeli
  znajdziesz na ulicy dowód osobisty?") - bada
  wiedze dotyczaca regul spolecznych, moralnych,
  rozumienie i ocenianie sytuacji spolecznych,
  swiadomosc zdarzen swiata zewnetrznego.
• Podobienstwa (np. pytanie "w czym sa podobne
  rzeka i ocean?") - badaja abstrakcyjne
  rozumowanie logiczne, myslenie asocjacyjne,
  operowanie pojeciami.
• Poszczególne podskale w Skali Wykonaniowej to
• Braki w obrazkach (przedstawiane sa obrazki, na
  których brakuje istotnego detalu np. brak drzwi
  na rysunku domu) - badaja kontakt z
  rzeczywistoscia, swiadomosc elementów otoczenia,
  percepcje zwiazku calosci z czesciami figur,
  zdolnosc rozrózniania detali istotnych od
  nieistotnych, zdolnosc spostrzegania.
• Porzadkowanie obrazków (przedstawiane sa obrazki
  stanowiace elementy historyjki, nalezy je
  uporzadkowac tak, by historyjka miala sens) -
  bada rozumienie sytuacji interpersonalnych,
  umiejetnosc przewidywania konsekwencji.
• Wzory z klocków (prosi sie o ulozenie wzoru z
  kolorowych klocków, wedlug wzoru na pokazywanym
  obrazku) - badaja koordynacje wzrokowo-ruchowa,
  zdolnosci analizy i syntezy, zdolnosc do
  przeorganizowywania wlasnych dzialan.
• Ukladanki (przedstawiane sa elementy pewnej
  figury, które nalezy zlozyc) - badaja zdolnosc do
  rozrózniania podobnych konfiguracji, umiejetnosc
  analizy i syntezy, koordynacje wzrokowo-ruchowa,
  szybkosc manipulacji.
• Symbole cyfr (przedstawiane sa cyfry i symbole
  je zastepujace, osoba badana proszona jest o
  zastapienie szeregu cyfr tymi symbolami) - badaja
  zdolnosci uczenia sie, koncentracje, pamiec
  krótkotrwala, koordynacje wzrokowo-ruchowa.

11
CZEMU SLUZY BADANIE? Psycholog dzieki
przeprowadzeniu badania uzyskuje informacje
dotyczace funkcjonowania poznawczego osoby w
opisanych wyzej sferach. Mozliwa jest diagnoza
szczególnych uzdolnien i mozliwosci
intelektualnych oraz zaniedbanych, slabo
rozwinietych sfer funkcjonowania poznawczego, co
jest wazne zwlaszcza u dzieci. Mozna bowiem
okreslic obszary, w których dziecko powinno byc
szczególnie stymulowane, by osiagnelo pelniejszy
rozwój.Badanie dostarcza takze informacji o
pewnych cechach osobowosci, np. wyznaczajacych
zachowanie badanego w obecnosci osoby
egzaminujacej, o poziomie leku wystepujacego u
badanego w sytuacjach spolecznych, umiejetnosci
trafnego oceniania i interpretowania sytuacji
spolecznych. Mozliwe jest równiez uzyskanie
informacji o uszkodzeniach mózgu. Informacje
dotyczace osobowosci i zmian mózgowych uzyskuje
sie po przestudiowaniu profilu uzyskanych
wyników, zlozonego z wyników poszczególnych
podskal. Informacje dotyczace funkcjonowania
poszczególnych obszarów mózgu lub specyficznych
zaburzen (np. choroby Alzheimera) sa traktowane
przez psychologa jako hipotezy, ze dane
zaburzenie moze w danym wypadku wystepowac. Nigdy
nie sa traktowane jako wystarczajace dowody zmian
mózgowych.W wyniku przeprowadzenia testu
uzyskuje sie takze IQ (z jezyka angielskigo
intelligence quotient) - iloraz inteligencji.
Jest to wynik uzyskany w tescie przez osobe
badana porównany ze srednim wynikiem uzyskanym w
tescie przez osoby stanowiace reprezentatywna
próbe populacji, oraz bedace w tym samym
przedziale wiekowym, co badany (tabela 1). IQ
jest bardzo czesto blednie interpretowany - nie
mozna go okreslic jako niezmienny czy wrodzony.
Nie jest równiez dokladna miara (blad pomiaru
wynosi dla wyniku ogólnego 5 punktów czyli
osoba, która uzyskala wynik w badaniu IQ110 ma z
95 prawdopodobienstwem wynik mieszczacy sie
pomiedzy 105 a 115 punktów). Wynik IQ mówi o
biezacym poziomie funkcjonowania poznawczego, nie
mówi wiele o mozliwosciach twórczych osoby, nie
gwarantuje sukcesów akademickich (jak zbadano, w
okolo 75 dobre wyniki na studiach wyjasniaja
czynniki pozaintelektualne - cechy osobowosci,
motywacja, przystosowanie spoleczne).
12
Na podstawie IQ przewidywac mozna jedynie sukcesy
w edukacji w mlodszych latach szkoly podstawowej.
Wynik IQ mówi, jak dana osoba wypada w porównaniu
z jej rówiesnikami w okreslonych (wymienionych w
poprzednim podrozdziale) formach funkcjonowania
intelektualnego. GRUPOWE TESTY INTELIGENCJI
Charakterystyka przykladowego systemu grupowych
testów psychometrycznych W klasycznej postaci
sa to zadania wymagajace papieru i olówka oraz
czasami komputera, czesto w formie testów
wielokrotnego wyboru. Sa one tak ulozone, by
okreslic wrodzone zdolnosci oraz zachowanie w
róznych sytuacjach. Uzyskiwane wyniki sa
porównywane z tym, jak inni ludzie wykonali ten
test w przeszlosci. Testy sa czesto stosowane w
powiazaniu z innymi metodami selekcyjnymi.
Przewaznie nie sa od nich wazniejsze. Jednakze sa
one czesto uzywane przed wywiadem nalezy uzyskac
okreslony wynik, by móc brac udzial w dalszym
postepowaniu selekcyjnym. Coraz czesciej
stosowane sa testy komputerowe. Komputer moze
byc zaprogramowany na mierzenie okreslonej cechy
lub wielu cech u kandydatów. Komputery
wykorzystywane sa w rózny sposób przy ocenie
przydatnosci kandydata do pracy stosowane sa
przy ukladaniu i ocenianiu typowych testów
psychologicznych. Umozliwiaja przeprowadzenie
selekcji oraz ulatwiaja sterowanie jej
przebiegiem. Niekiedy testy komputerowe to proste
przeniesienie wersji papierowej testu na postac
elektroniczna. Stosowane jest równiez tzw.
inteligentne testowanie wówczas kolejne
pytania zdawane kandydatowi zaleza od wczesniej
udzielanych przez niego odpowiedzi. (Przy
tradycyjnej formie testu zbyt latwe zadania
dzialaja demotywujaco na najzdolniejszych, zbyt
trudne powoduja frustracje u mniej zdolnych.
Sytuacji takich mozna uniknac przy
zastosowaniu technologii informatycznej.)
13

• Testy komputerowe poszerzaja mozliwosci badan
  poprzez wprowadzenie koloru, ruchu, dzwieku i
  czasu w procesie diagnozowania. Testy komputerowe
  zapewniaja wieksza pewnosc obliczen, jednak nie
  kazda forma testu nadaje sie do elektronicznego
  podsumowywania wyników.
• Mozliwosci i podstawowe funkcje systemu
• Prezentowany system umozliwia m.in.
• Wspomaganie prowadzenia selekcji do róznych
  zawodów i stanowisk pracy, w tym
• kierowców i pilotów
• Dokonywanie oceny obciazenia psychicznego i
  zmeczenia w trakcie wykonywania
• okreslonych zadan
• Wspomaganie diagnozy psychologicznej osobowosci
  i sprawnosci umyslowej
• Wspomaganie poradnictwa zawodowego i
  wychowawczego.
• Pomiar inteligencji - PODSUMOWANIE
• Do pomiaru tzw. ilorazu inteligencj stosowanych
  jest szereg testów psychologicznych. Pierwszy
  testem inteligencji byl test Alfreda Bineta z
  1905 roku. Do najbardziej znanych naleza m.in.
• WAIS-R - test inteligencji dla doroslych
  skonstruowany przez Davida Wechslera
• Stanfordzka Skala Inteligencji Bineta
• Test inteligencji Cattella
• Test matryc Ravena - sluzy do pomiaru poziomu
  inteligencji ogólnej. Dzieki temu testowi
  uzyskuje

14

• Poziom trudnosci zadan jest najmniejszy w skali
  A i w kazdej nastepnej skali wzrasta, tak ze
  ostania
• skala jest najtrudniejsza. Test ten diagnozuje
  tzw. inteligencje niewerbalna niezalezna od
  doswiadczenia
• osoby badanej, jej wyksztalcenia, pochodzenia
  itp. Sprawdza on zdolnosci jednostki do dedukcji
  oraz
• zdolnosc do logicznego myslenia, zauwazania
  zasady ciaglosci wzorów (skala A) dostrzegania
  analogii
• pomiedzy parami figur (skala B), progresywnych
  zmian wzorów (skala C), przestawiania figur
• (skala D), rozkladania figur na elementy (skala
  E).
• Narzedzie to jest dosc czesto wykorzystywane do
  selekcji pracowników np. do policji, banków.
• Skala (w centylach)
• Ranga I (gt95) Inteligencja bardzo wysoka
• Ranga II (gt75lt95) Inteligencja ponadprzecietna
• Ranga III (gt25lt75) Inteligencja przecietna
• Ranga IV (gt5lt25) Inteligencja ponizej
  przecietnej
• Ranga V (lt5) Inteligencja bardzo niska

15
Oprócz tego istnieje szereg niestandaryzowanych
testów, publikowanych w ramach "psychozabaw" w
rozmaitych czasopismach. Testy te nie daja zadnej
rzeczywistej informacji o poziomie czyjejs
inteligencji, gdyz nie byly porównywane z zadna
grupa kontrolna. Daja one nieco rozrywki i
wzmacniaja ego swoich uzytkowników, jednak wiara
w nie jest calkowicie bezpodstawna. Wspólczesne
testy inteligencji Wspólczesne testy IQ
zazwyczaj dobrze potrafia ustalic poziom
wykonania zdefiniowanych umiejetnosci
kognitywnych (sprawnosc jezykowa, arytmetyczna,
skojarzeniowa, analityczna i przestrzenna) w
formie krótkich zadan, przy czym zadania badajace
okreslone umiejetnosci sa przemieszane tak, aby
nie nuzyc badanych osób. Testy pozwalaja
zazwyczaj zmierzyc poziom umiejetnosci w kazdym z
tych bloków sprawnosci osobno zas wartosc IQ
jest obliczana jako ich wypadkowa. Czesto stawia
sie zarzut, ze testy IQ mierza wlasciwie to, co
ich twórcy uznaja za inteligencje i ze inaczej
skonstruowany test moze dac odmienny wynik.
Jednakze liczne badania wykazaly, ze pomiary
wykonywane przy pomocy róznych testów daja
zaskakujaco zbiezne rezultaty. Testy, w których
wystepuja zadania, które nie sa nastawione na
scisle okreslone sprawnosci, lecz staraja sie
badac ich kombinacje, daja podobne wartosci IQ do
testów tradycyjnych. Przeciwnicy testów IQ bardzo
czesto podnosza argument, ze z praktycznego
punktu widzenia duzo wazniejsze sa konkretne
zdolnosci umyslowe ludzi, których pomiar moglyby
dawac ich profil intelektualnych zdolnosci
przydatny przy np. wyborze szkoly, zawodu.
Jednakze badania testami IQ wskazuja, ze poza
nielicznymi przypadkami, zwykle dotyczacymi osób
o szczególnie wysokim lub niskim ilorazie
ogólnym, wynik pomiaru wszystkich poszczególnych
sprawnosci jest bardzo zblizony do sredniego
IQ. Wspólczesnie najbardziej popularnym testem
dla doroslych jest WAIS-R, uzywa sie takze czesto
innego narzedzia Testu matryc Ravena (Raven's
Progressive Matrices).
16
Krytyka testów IQ Wielu psychologów uwaza, ze
wszelkie testy psychometryczne daja zafalszowany
i nadmiernie uproszczony obraz umiejetnosci
umyslowych i emocjonalnych ludzi, sztucznie ich
selekcjonujac na lepszych i gorszych. Np. w
ksiazce The Mismeasure of Man profesor Stephen
Jay Gould poddal druzgocacej krytyce podstawy
naukowe testów psychometrycznych i dowodzil, ze
sa one wrecz rodzajem rasizmu naukowego,
zwlaszcza, jesli sa stosowane, aby udowodnic
wyzszosc jakiejs grupy spolecznej nad innymi
(np. wyzszosc mezczyzn nad kobietami, czy rasy
bialej nad czarna). (zob. norma
(psychologia)). Z podobnych powodów w ZSRR od
1936 stosowanie testów bylo zakazane. Jakkolwiek
same testy IQ sa ciagle zagadnieniem bardzo
kontrowersyjnym z naukowego i spolecznego punktu
widzenia, sa one wciaz dosc szeroko stosowane w
badaniach psychologicznych i socjologicznych,
glównie z braku innych, lepszych narzedzi
pomiarowych. Naukowcy stosujacy je do badan maja
zwykle swiadomosc ich braków, natomiast inni
ludzie maja czesto tendencje do przeceniania
uzyskiwanych dzieki nim wyników. Zwolennicy
stosowania testów IQ wykazuja, ze istnieje wiele
badan wskazujacych na interesujace korelacje
miedzy ilorazem inteligencji mierzonym tymi
testami a rozmaitymi danymi statystycznymi, które
to korelacje inaczej nie zostalyby nigdy odkryte.
Np. Badania przeprowadzone w Szkocji dowiodly,
ze ludzie z IQ nizszym niz 85 maja o 37 mniejsza
szanse dozycia do 76 roku zycia niz ludzie o IQ
wyzszym niz 115. Badania przeprowadzone przez
Charlesa Murraya w USA dowiodly silnej,
pozytywnej korelacji miedzy wysokoscia rocznych
dochodów i poziomem IQ.
17
Testy IQ w Internecie Istnieje wiele stron WWW
z testami IQ w Internecie i sa one dosc
popularne, jednak ich faktyczna uzytecznosc i
wiarygodnosc jest bardzo kontrowersyjna. W
przypadku tych quasi-testów mozna mówic wylacznie
o ich tzw. trafnosci fasadowej - tresc pozycji
testowych (pytan) wskazuje na to co jest
"badane". W rzeczywistosci takie testy maja nikla
wartosc psychometryczna, zatem nie uprawniaja do
wyciagania poprawnych wniosków. Prawdziwe,
aktualnie dobrze skalibrowane dla badanej
populacji testy IQ nigdy nie sa publikowane w
ogólnodostepnych mediach, ze wzgledu na to, ze
ich poznanie przez ogól spoleczenstwa zaklócaloby
uzyskiwane w niektórych zadaniach wyniki.
Mozliwosc cwiczenia testu przed przystapieniem
do niego zwieksza bowiem szanse na uzyskanie
sztucznie lepszego wyniku. Stad testy dostepne w
Internecie (a takze w formie ogólnie dostepnych
programów, lub drukowane w ogólnie dostepnych
czasopismach) sa albo przestarzalymi testami
nieuwzgledniajacymi efektu Flynna, które
rozmaitymi kanalami przedostaly sie do opinii
publicznej, albo sa wymyslone przez mniej lub
bardziej domoroslych psychologów-amatorów, którzy
chca na nich po prostu zarobic np. poprzez
oferowanie platnych certyfikatów poziomu
inteligencji, czy produkowanie atrakcyjnych
programów telewizyjnych przyciagajacych duzo
reklamodawców. Podstawowym wymogiem
wiarygodnosci wyniku prawdziwego testu IQ jest
100 pewnosci, ze badana osoba nigdy wczesniej
sie z nim nie zetknela. Ponadto, wiarygodny
pomiar IQ, musi spelniac scisle okreslone warunki
jego przeprowadzania (np. odpowiednie do tego
celu pomieszczenie, zapewnienie ciszy i poczucia
bezpieczenstwa, brak czynników rozpraszajacych
uwage). Na koniec wreszcie warto pamietac, ze
zasady etyczne obowiazujace czynnych, zawodowych
psychologów zabraniaja im wykonywania testów IQ w
celach komercyjnych. W Polsce, prawdziwym testom
IQ mozna sie poddac w np. Centrach Doradztwa
Zawodowego, lub przystepujac do testów
organizowanych przez Mense.
18
Kontrowersyjne badania zatytulowane IQ i
zamoznosc narodów zdaja sie potwierdzac, ze
istnieje ogólna pozytywna zaleznosc miedzy
dochodem narodowym na osobe a srednim IQ ludnosci
danego kraju. Moze to jednak wynikac zarówno z
faktu, ze inteligentniejsze narody lepiej sobie
radza, jak i z faktu, ze w bogatszych krajach
istnieje wiecej impulsów (lepsza edukacja,
latwiejszy dostep do zródel informacji, wiecej
wolnego czasu) generujacych wyzsze IQ ludnosci.
Inny czesto wysuwany zarzut pod adresem tych
testów zarzuca im niepotrzebne zawezanie zakresu
badanych sprawnosci umyslowych, pomijajac tak
istotne dla kazdego zdolnosci jak inteligencja
emocjonalna, zdolnosci artystyczne, czy
kreatywnosc. Jak dotad jednak, nikomu nie udalo
sie skonstruowac testu mierzacego te umiejetnosci
w wiarygodny i powtarzalny sposób. Istnieja testy
starajace sie mierzyc inteligencje emocjonalna,
sa one jednak bardzo kontrowersyjne.
19
CIEKAWOSTKA Mensa to towarzystwo przeznaczone
wylacznie dla osób zdolnych do rozwiazywania
najbardziej zawiklanych problemów.
Najinteligentniejszym czlonkiem Mensy jest
mieszkaniec New Jersey, który w pomiarach wg tej
skali osiagnal 227 punktów. W Polsce najwieksze
IQ (176) ma 19-letnia Anna Kowalewska. Mensa
(pelna nazwa Mensa International - Mensa
Miedzynarodowa) jest najwiekszym, najstarszym i
najbardziej znanym stowarzyszeniem ludzi o
wysokim ilorazie inteligencji na swiecie.
Zalozona w 1946 roku przez brytyjskiego naukowca
i prawnika Lancelota Ware'a oraz australijskiego
prawnika Rolanda Berrilla jest organizacja typu
non-profit, do której moga przystapic osoby o
ilorazie inteligencji w zakresie dwóch górnych
percentyli (procent) populacji. Dzieli sie na
grupy krajowe, zwane Mensami poszczególnych
krajów (np. Mensa Polska, Mensa Brytyjska), do
których nalezy obecnie ponad 100 tysiecy ludzi w
prawie 40 krajach swiata. Nazwa Mensa pochodzi od
lacinskiego wyrazu oznaczajacego "stól" i taki
stól przedstawia logo organizacji
20
Dwadziescia piec lat temu, dr Howard Gardner
oglosil teorie, która zmienila powszechne pojecie
o inteligencji. Stwierdzil on, ze ludzka psychika
i osobowosc jest na tyle zlozona, ze niemozliwym
jest pomiar zdolnosci umyslowych przy uzyciu
testu IQ czy jakiegokolwiek innego
standaryzowanego modelu testowego. Gardner
argumentowal, ze kazdy czlowiek ma inne
predyspozycje psychiczne, a co za tym idzie w
jednych dziedzinach bedzie radzil sobie lepiej, a
w innych gorzej. Wczesniej powszechnie uwazano,
ze istnieje tylko jeden typ inteligencji, która
sie dziedziczy. Dzis wiekszosc badaczy jest
zdania, ze - istnieje wiele róznych typów
inteligencji, niezaleznych od siebie. Co wiecej,
kazdy z tych typów niesie ze soba pewne korzysci,
ale tez i ograniczenia. Dr Gardner stworzyl
model osmiu róznych typów inteligencji
jezykowo-werbalna, logiczno-matematyczna,
przestrzenna, ruchowa (niewerbalna), muzyczna,
interpersonalna (spoleczna), intrapersonalna
(wewnetrzna) i przyrodnicza.
2. Typy inteligencji
Inteligencja jezykowo werbalna Osoba o
rozbudowanej inteligencji jezykowo-werbalnej
sprawnie posluguje sie jezykiem mówionym i
pisanym. Od najmlodszych lat czyta, pisze i
opowiada z latwoscia. Nie ma wiekszych trudnosci
z opanowaniem jezyków obcych. Do tej grupy
zaliczaja sie czesto pisarze, poeci, tlumacze i
mówcy.
21
Inteligencja logiczno-matematyczna Osoba
posiadajaca wysoka inteligencje
logiczno-matematyczna jest dobra w rozwiazywaniu
problemów logicznych i zadan matematycznych. Lubi
rozwiazywac lamiglówki, czytac o odkryciach
naukowych i dociekac, na jakich zasadach dzialaja
rózne rzeczy. Zazwyczaj nie ma tez problemów z
obsluga skomplikowanych maszyn czy komputerów.
Osoby takie, to czesto wybitni naukowcy. Intelige
ncja przestrzenna Osoba obdarzona inteligencja
przestrzenna ma bardzo plastyczna wyobraznie,
mysli obrazami. Z latwoscia przychodzi jej
ukladanie klocków czy puzzli. Lubi sztuki
plastyczne i fotografie, bardzo dobrze rysuje.
Osoby takie zdecydowanie wola geometrie niz
algebre. W tej grupie najwiecej mamy plastyków,
malarzy i rzezbiarzy.Inteligencja
ruchowa Osoba z tym typem inteligencji ma dobra
koordynacje ruchowa i zmysl równowagi. Czesto
zdarza sie, ze zostaje sportowcem. Mówiac zywo
gestykuluje kreslac w powietrzu figury, które
obrazuja jego slowa. Inteligencja
muzycznaOsoba obdarzona tym typem inteligencji
jest bardzo muzykalna i ma dobre poczucie rytmu.
Charakterystyczna dla niej jest umiejetnosc
grania "ze sluchu" uslyszanej melodii. Lubi
spiewac i potrafi zapisac muzyke w formie
graficznej, nawet nie znajac nut. Nic dziwnego,
ze takie osoby zostaja najczesciej kompozytorami
i muzykami
22
Inteligencja miedzyludzka (interpersonalna)Osob
a z wysoka inteligencja interpersonalna potrafi
zachowac dobre relacje z innymi ludzmi. Jest
dobrym sluchaczem, umie czytac mowe ciala,
potrafi przejrzec zamiary nieuczciwych osób. Lubi
rozmawiac i pomagac innym, ma czesto wysokie
poczucie empatii. Nauczyciele, adwokaci,
sprzedawcy, liderzy religijni i polityczni -
wszyscy oni potrzebuja dobrze rozwinietej
inteligencji interpersonalnej. Inteligencja
wewnetrzna (intrapersonalna) Osoba posiadajaca
rozwinieta inteligencje intrapersonalna potrafi
doskonale analizowac rózne problemy, jak i sama
siebie. Duzo mysli nad swoimi silnymi i slabymi
stronami. Czesto prowadzi dziennik lub pamietnik
i rozwaza tajemnice zycia. Jest dobrym materialem
na filozofa.Inteligencja przyrodnicza Osoba
obdarzona tym typem inteligencji ma silne
poczucie bycia czescia srodowiska przyrodniczego.
Lubi przebywac na lonie natury. W swoim domu
czesto trzyma wiele roslin i zwierzeta. Ten typ
ludzi najlepiej sprawdza sie w pracy ze
zwierzetami, ogrodnictwie, rolnictwie.
23
Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ ang.
Emotional Intelligence Quotient (takze EI -
Emotional Intelligence) - kompetencje osobiste
czlowieka w rozumieniu zdolnosci rozpoznawania
stanów emocjonalnych wlasnych oraz innych osób,
jak tez zdolnosci uzywania wlasnych emocji i
radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych
osób. Kompetencje zaliczane do inteligencji
emocjonalnej, to zdolnosci komplementarne w
stosunku do inteligencji racjonalnej, rozumianej
jako umiejetnosci czysto intelektualne,
analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem
inteligencji i wyrazane wskaznikiem IQ ang.
Intelligence Quotient. Trzy glówne modele
inteligencji emocjonalnej Wedlug Daniela
Golemana inteligencja emocjonalna obejmuje
zdolnosc rozumienia siebie i wlasnych emocji,
kierowania i kontrolowania ich, zdolnosc
samomotywacji, empatie oraz umiejetnosci o
charakterze spolecznym. Jack Mayer i Peter
Salovey mówia o czterech obszarach tworzacych
inteligencje emocjonalna spostrzeganie emocji,
wspomaganie myslenia za pomoca emocji, rozumienie
emocji oraz kierowanie emocjami . Wedlug Rauvena
Bar-Ona na inteligencje emocjonalna sklada sie 5
elementów inteligencja intrapersonalna,
inteligencja interpersonalna, radzenie sobie ze
stresem, zdolnosc adaptacji oraz ogólny
nastrój. Inteligencja intrapersonalna
(intuicyjna) , najczesciej spotykana u
doradców,  madrych  starszych  osób,  filozofów, 
 mistyków,guru, powiesciopisarzy, osób
potrafiacych wejrzec w siebie. Przyklad znanej
osoby  Platon
  
24

• Prawdopodobne cechy
• Znajomosc siebie.
• Wyczulony na uznawane przez siebie wartosci.
• W pelni swiadomy swoich uczuc.
• Ma dobrze rozwinieta samoswiadomosc.
• Ma intuicje.
• Potrafi sam sie motywowac.
• Jest w pelni swiadomy wlasnych zalet i slabosci.
  
• Bardzo skryty.
• Pragnie odrózniac sie od wiekszosci.
• Jak wykorzystac w procesie uczenia (sie)
• Prowadz osobiste "rozmowy od serca".
• Korzystaj z dzialan stymulujacych rozwój
  osobisty, by przelamac czynniki blokujace uczenie
  sie.
• Dokladnie wypytuj o okreslone dzialanie.
• Mysl o swoim mysleniu.
• Zostawiaj sobie czas na refleksje.

25

• Pozwól sobie byc odmiennym od grupy.
• Pisz ksiazki i dzienniki opisujace historie
  twojego zycia.
• Kontroluj wlasna nauke.
• Ucz osobistej afirmacji.
• Ucz dociekliwosci
• Podstawowa umiejetnoscia przy inteligencji
  intrapersonalnej (meta-poznawczej) jest zdolnosc
  wejrzenia w siebie. Czesc osób jest zdania, ze
  intuicja jest odrebnym aspektem inteligencji -
  pozornie wrodzona zdolnoscia przeczuwania zdarzen
  i spraw dotyczacych innych osób.
• Inteligencja interpersonalna (spoleczna) -
  zdolnosc spolecznego przystosowania i wywierania
  wplywu na srodowisko, sztuka nawiazywania
  pozytywnych, obustronnie satysfakcjonujacych
  relacji interpersonalnych w codziennych
  kontaktach.
• Inteligencja spoleczna polega na stosownym
  doborze zachowania i sposobu komunikacji, co w
  sytuacjach zwiazanych z negatywnymi emocjami bywa
  trudne. Stosownosc w tym wypadku to nie tylko
  osiagniecie celu, do jakiego komunikacja jest
  srodkiem, ale przede wszystkim stopien, w jakim
  odbiorca komunikatu nie znieksztalca intencji
  jego nadawcy. Inteligencja interpersonalna jest
  wiec takze umiejetnoscia radzenia sobie z
  konfliktami interpersonalnymi i latwoscia
  wspóldzialania z innymi.

26
Typologia kompetencji emocjonalnych Do
inteligencji emocjonalnej zalicza sie trzy glówne
grupy kompetencji KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE
(relacje z samym soba) Samoswiadomosc
umiejetnosc rozpoznawania wlasnych stanów
emocjonalnych, wiedza o wlasnych uczuciach,
wartosciach, preferencjach, mozliwosciach i
ocenach intuicyjnych, czyli swiadomosc
emocjonalna. Samoocena poczucie wlasnej
wartosci, wiara we wlasne sily, swiadomosc swoich
mozliwosci, umiejetnosci oraz swoich ograniczen
umiejetnosc doswiadczania wlasnej osoby
niezaleznie od sadów innych ludzi. Samokontrola
lub Samoregulacja zdolnosc swiadomego reagowania
na bodzce zewnetrzne i kontrolowania wlasnych
stanów emocjonalnych umiejetnosc radzenia sobie
ze stresem, ksztaltowania wlasnych emocji zgodnie
z samym soba, z wlasnymi normami, zasadami oraz
wyznawanymi wartosciami. KOMPETENCJE SPOLECZNE
(relacje z innymi) Empatia umiejetnosc
doswiadczania stanów emocjonalnych innych,
uswiadamianie sobie uczuc, potrzeb i wartosci
wyznawanych przez innych, czyli rozumienie
innych, wrazliwosc na odczucia innych postawa
nastawiona na pomaganie i wspieranie innych osób
zdolnosc odczuwania i rozumienia relacji
spolecznych. Asertywnosc posiadanie i wyrazanie
wlasnego zdania oraz bezposrednie, otwarte
wyrazanie emocji, postaw oraz wyznawanych
wartosci w granicach nie naruszajacych praw i
psychicznego terytorium innych osób zdolnosc
obrony wlasnych praw w sytuacjach spolecznych bez
naruszania praw innych osób do ich obrony.
27
Perswazja umiejetnosc wzbudzania u innych
pozadanych zachowan i reakcji, czyli wplywania na
innych umiejetnosc pozyskiwania innych na rzecz
porozumienia, zdolnosc lagodzenia konfliktów.
Przywództwo zdolnosc tworzenia wizji i
pobudzania ludzkiej motywacji do jej realizacji
zdolnosc zjednywania sobie zwolenników.
Wspólpraca zdolnosc tworzenia wiezi i
wspóldzialania z innymi, umiejetnosc pracy w
grupie na rzecz osiagania wspólnych celów,
umiejetnosc zespolowego wykonywania zadan i
wspólnego rozwiazywania problemów. KOMPETENCJE
PRAKSEOLOGICZNE (inaczej kompetencje dzialania -
nasz stosunek do zadan, wyzwan i
dzialan) Motywacja wlasne zaangazowanie,
sklonnosci emocjonalne, które prowadza do nowych
celów lub ulatwiaja ich osiagniecie, czyli
dazenie do osiagniec, inicjatywa i optymizm.
Zdolnosci adaptacyjne umiejetnosc panowania nad
swoimi stanami wewnetrznymi zdolnosc radzenia
sobie w zmieniajacym sie srodowisku, elastycznosc
w dostosowywaniu sie do zmian w otoczeniu,
zdolnosc dzialania i podejmowania decyzji pod
wplywem stresu. Sumiennosc zdolnosc
przyjmowania odpowiedzialnosci za zadania i
wykonywanie zadan umiejetnosc czerpania
zadowolenia z wykonywanych obowiazków
konsekwencja w dzialaniu, w zgodzie z przyjetymi
przez siebie standardami. Sposoby pomiaru Jedno
z popularniejszych w praktyce anglosaskiej
narzedzi do pomiaru inteligencji emocjonalnej to
Multifactor Emotional Intelligence Scale (MEIS),
na bazie którego powstal Mayer-Salovey-Caruso
Emotional Intelligence Test (MSCEIT). Jack Mayer,
Peter Salovey i David Caruso stworzyli narzedzie
badajace cztery plaszczyzny inteligencji
emocjonalnej spostrzeganie emocji,
wykorzystywanie emocji w procesach poznawczych,
rozumienie emocji oraz kierowanie emocjami .
28
Inteligencja emocjonalna a praca zawodowa.
Goleman Daniel Inteligencja emocjonalna w
praktyce - artykul Zyjemy w czasach, które
przyniosly nowe zasady oceny naszej pracy.Mierzy
sie nas nowa miara, nie tylko wedlug tego, jacy
jestesmy bystrzy, jakie mamy przygotowanie czy
wiedze fachowa, ale takze jak dajemy sobie rade z
samymi soba i z innymi. Miare te coraz czesciej
stosuje sie przy podejmowaniu decyzji o
zwolnieniach czy awansach.Nowe zasady pozwalaja
tez przewidziec, kto ma szanse zostac najlepszym
pracownikiem - gwiazda, a kto jest najbardziej
narazony na porazke. Bez wzgledu na dziedzine
dzialania mierzy sie przy ich uzyciu cechy o
zasadniczym znaczeniu dla mozliwosci dostania
przez nas pracy w przyszlosci. Zasady te maja
niewiele wspólnego z tym, co wpajano nam w szkole
jako wazne wedle tego kryterium umiejetnosci
czysto akademickie nie sa zbyt istotne. Nowa
miara zaklada, ze mamy wystarczajace zdolnosci
umyslowe i wiedze fachowa, aby wykonywac nasza
prace, a zatem skupia sie na cechach
osobowosciowych, takich jak inicjatywa i
wspólodczuwanie, umiejetnosc przystosowania sie i
zdolnosc przekonywania. Nie jest to przemijajaca
moda ani najnowsze panaceum na bolaczki kadry
kierowniczej. Dane, które przemawiaja za powaznym
traktowaniem tej nowej miary, oparte sa na
badaniach dziesiatków tysiecy pracowników o
róznych zawodach. Wykazuja one z niespotykana
wczesniej dokladnoscia, jakie cechy predestynuja
do zostania znakomitym pracownikiem, zwlaszcza na
kierowniczym stanowisku. Bez wzgledu na to, jaki
masz zawód, zrozumienie, w jaki sposób mozesz
doskonalic te umiejetnosci, moze miec kluczowe
znaczenie dla twojej kariery. Jesli pracujesz w
duzej firmie, to prawdopodobnie jestes oceniany
pod wzgledem tych zdolnosci, chociaz byc moze nie
zdajesz sobie z tego sprawy.Bedac czlonkiem
zespolu zarzadzajacego, powinienes zastanowic
sie, czy twoja firma zacheca do pielegnowania
tych umiejetnosci, czy wprost przeciwnie. Bedzie
ona bardziej skuteczna i produktywna w takim
stopniu, w jakim panujaca w niej atmosfera
sprzyja rozwojowi tych zdolnosci. Jesli
stworzycie odpowiedni klimat, to
zmaksymalizujecie zbiorowa inteligencje calej
organizacji, synergiczne wspóldzialanie
najwiekszych talentów wszystkich jej
czlonków.
29
Jesli pracujesz w malej firmie albo na swój
rachunek, to twoja zdolnosc do szczytowych
osiagniec zalezy w duzym stopniu od tego, czy
posiadasz te umiejetnosci, chociaz prawie na
pewno nie nauczono cie ich w szkole. Mimo to
twoja kariera bedzie, w wiekszym lub mniejszym
stopniu, zalezala od tego, jak dobrzeje
opanowales.W czasach, kiedy nikt nie ma
gwarancji, ze otrzyma prace, a pojecie posady
zastepuja tak zwane umiejetnosci przenosne, sa
to glówne cechy, dzieki którym mozemy otrzymac i
utrzymac zatrudnienie. Bedace od dziesiatków lat
tematem luznych uwag i spostrzezen, okreslane
przeróznymi nazwami, od charakteru i
osobowosci poczynajac, na miekkich
umiejetnosciach i kompetencji konczac, zostaly
one wreszcie dokladniej zrozumiane i zyskaly
sobie nowe, zbiorcze miano inteligencji
emocjonalnej. Byc bystrym inaczej - W szkole
inzynierskiej mialem najnizsza srednia ocen -
mówi mi wspóldyrektor jednej z firm doradczych. -
Ale kiedy poszedlem do wojska i trafilem do
szkoly oficerskiej, bylem pierwszy w klasie
chodzilo o to, jak dawac sobie rade z samym soba,
ukladac stosunki z ludzmi, pracowac w zespole,
dowodzic. I to samo sprawdza sie w swiecie
pracy.Innymi slowy, tym, co sie liczy, jest
bycie bystrym w inny sposób. Ludzie tacy jak ów
konsultant z niska srednia ocen mówili mi, ze
przekonali sie, iz najwieksze znaczenie dla
osiagniecia doskonalosci w pracy, ma nie wiedza
techniczna ani wyniesiona ze szkól czy ksiazek
znajomosc zagadnien, lecz inteligencja
emocjonalna. ...Mówili z niezwykla szczeroscia
o tym, co odgrywa istotna role w pracy, a co
znajduje sie poza zasiegiem radarów specjalistów
z dziedziny stosunków miedzyludzkich.Wielu
opowiadalo szczególowo, co sie nie sprawdza. Inni
opowiadali o sukcesach, potwierdzajac praktyczna
wartosc wykorzystywania inteligencji emocjonalnej
w pracy....
30
Poszukiwania doprowadzily mnie z powrotem do
badan, w których uczestniczylem jako doktorant, a
pózniej pracownik naukowy na Harvardzie.
Zakwestionowaly one po raz pierwszy zasadnosc
otaczanego wielkim kultem ilorazu inteligencji -
falszywa, ale szeroko rozpowszechniona opinie, ze
dla osiagniecia sukcesu potrzebny jest sam
intelekt. Przyczynily sie tez do powstania
specyficznego miniprzemyslu zajmujacego sie
analiza rzeczywistych umiejetnosci, dzieki którym
odnosimy sukcesy we wszystkich rodzajach zawodów
i organizacji, a odkrycia te sa
zaskakujace.Okazuje sie, ze w decydowaniu o
wybitnych osiagnieciach zawodowych iloraz
inteligencji zajmuje drugie miejsce, po
inteligencji emocjonalnej.Analizy dokonywane
niezaleznie od siebie przez dziesiatki róznych
ekspertów w blisko pieciuset korporacjach,
agencjach rzadowych i organizacjach nie
nastawionych na zysk prowadzily do zadziwiajaco
podobnych wniosków, a sa one szczególnie
przekonujace z tego powodu, ze wolne byly od
wplywów, jakie moze miec przychylne lub negatywne
nastawienie jednej osoby czy jednego zespolu do
przedmiotu badan, i od nieuniknionych w
indywidualnych czy zespolowych badaniach
ograniczen. Uzyskane wyniki wskazuja na to, ze
inteligencja emocjonalna ma fundamentalne
znaczenie dla wybitnych osiagniec w pracy, niemal
we wszystkich zawodach i na wszystkich
stanowiskach. Idee te nie sa z pewnoscia niczym
nowym dla osób zajmujacych sie praca - to, jak
panujemy nad soba i w jakich pozostajemy
stosunkach z ludzmi z naszego otoczenia jest
osrodkiem zainteresowania wielu teorii
zarzadzania. Nowoscia sa natomiast dane -
dysponujemy obecnie wynikami prowadzonych od
dwudziestu pieciu lat badan empirycznych,
ukazujacych z nie znana wczesniej precyzja, w
jakim stopniu sukces zalezy od inteligencji
emocjonalnej.
31
Przez kilkadziesiat lat, które uplynely od czasu,
gdy sam prowadzilem badania w dziedzinie
psychobiologii, sledzilem przelomowe odkrycia
neurologii. Pozwolilo mi to na sformulowanie
hipotetycznych, opartych na nauce o mózgu podstaw
modelu inteligencji emocjonalnej. Wielu ludzi
interesu sceptycznie odnosi sie do miekkiej
psychologii i ostroznie podchodzi do popularnych
teorii, które pojawiaja sie i przemijaja, ale
neurologia wyjasnia w krystalicznie przejrzysty
sposób, dlaczego tak bardzo liczy sie
inteligencja emocjonalna. Stare czesci mózgu
bedace osrodkami emocji sa równiez siedliskiem
umiejetnosci potrzebnych do skutecznego
kierowania soba i uzyskania sprawnosci
spolecznej. A zatem umiejetnosci te sa solidnie
zakotwiczone w zdolnosciach do przetrwania i
przystosowania sie, które otrzymalismy w
ewolucyjnym spadku. Neurologia dowodzi, ze
emocjonalna czesc mózgu uczy sie inaczej niz jego
czesc myslaca. Spostrzezenie to stalo sie osia
niniejszej ksiazki.Sklania mnie ono do
zakwestionowania znacznej czesci konwencjonalnych
pogladów na szkolenie i doksztalcanie kadr
róznych firm i instytucji.Nie jestem w tym
osamotniony. Od dwóch lat pracuje jako
wspólprzewodniczacy w Konsorcjum do Spraw Badan
Inteligencji Emocjonalnej w Organizacjach, które
zrzesza badaczy ze szkól biznesu, wladz
federalnych i przemyslu. Nasze badania ujawniaja
ubolewania godne wady w szkoleniu przez firmy
pracowników w zakresie potrzebnych im
umiejetnosci, od sluchania i przewodzenia
poczynajac, a na tworzeniu zespolów i
wprowadzaniu zmian konczac.Wiekszosc programów
szkolenia opiera sie na modelu akademickim, co
jest wielkim nieporozumieniem, które kosztuje
miliony straconych godzin i miliardy wyrzuconych
w bloto dolarów. Potrzebny jest zupelnie nowy
sposób myslenia o tym, co trzeba robic, aby
pobudzac inteligencje emocjonalna.
32
Niektóre bledne poglady Kiedy objezdzalem swiat,
kontaktujac sie z ludzmi interesu, zetknalem sie
z pewnymi szeroko rozpowszechnionymi blednymi
pogladami na temat inteligencji
emocjonalnej.Postaram sie juz na wstepie
wyjasnic niektóre z najczestszych nieporozumien.
Po pierwsze, inteligencja emocjonalna nie oznacza
po prostu bycia milym.- W kluczowych momentach
moze ona wymagac nie tyle bycia milym, ile - na
przyklad - jednoznacznego i bezposredniego
przedstawienia komus niewygodnej, ale majacej
dalekosiezne skutki prawdy, której ten ktos unika
jak ognia.- Po drugie, nie jest ona równoznaczna
z pozbyciem sie kontroli nad uczuciami, ze
spuszczeniem ich z wodzy. Oznacza ona raczej
takie kierowanie nimi, by wyrazane byly
odpowiednio i skutecznie, pozwalajac wszystkim na
wspólna, gladko ukladajaca sie prace i dazenie do
osiagniecia wspólnego celu. Nie jest równiez
prawda, ze kobiety maja wyzsza inteligencje
emocjonalna niz mezczyzni. Kazdy z nas ma w
zakresie tych umiejetnosci silne i slabe
punkty.Niektórzy posiadaja wielka zdolnosc
empatii, ale brak im pewnych zdolnosci
niezbednych do pocieszenia samego siebie w
strapieniu, inni moga wprawdzie uswiadamiac sobie
najdrobniejsza zmiane swojego nastroju, ale nie
radza sobie w stosunkach z innymi ludzmi. Prawda
jest, ze w ujeciu grupowym mezczyzni i kobiety
wykazuja swoisty dla plci ogólny schemat wad i
zalet. Analiza inteligencji emocjonalnej tysiecy
mezczyzn i kobiet wykazala, ze przecietnie
biorac, kobiety sa bardziej swiadome swoich
emocji, charakteryzuja sie wieksza empatia i
lepiej sobie radza w stosunkach
interpersonalnych.
33
Mezczyzni natomiast sa bardziej pewni siebie,
bardziej optymistycznie nastawieni, latwiej sie
przystosowuja i lepiej radza sobie ze
stresem. Jednak ogólnie biorac, wiecej jest tu
podobienstw niz róznic. Niektórzy mezczyzni
odznaczaja sie taka sama empatia jak najbardziej
wrazliwe na klopoty i cierpienia innych osób
kobiety, natomiast niektóre kobiety potrafia
przeciwstawiac sie stresowi z taka sama
niezlomnoscia jak najbardziej odporni
emocjonalnie mezczyzni.W istocie rzeczy, jesli
spojrzy sie na ogólne oceny umiejetnosci mezczyzn
i kobiet, to slabe i mocne punkty usredniaja sie,
tak ze w kategoriach ogólnej inteligencji
emocjonalnej nie ma zadnych róznic miedzy obu
plciami. Na koniec powiedziec trzeba, ze poziom
inteligencji emocjonalnej nie jest zdeterminowany
genetycznie ani nie ksztaltuje sie we wczesnym
dziecinstwie. W odróznieniu od ilorazu
inteligencji, który od kiedy ukonczymy
kilkanascie lat zmienia sie w niewielkim stopniu,
inteligencja emocjonalna wydaje sie w duzej
mierze wyuczona i rozwija sie przez cale zycie w
wyniku naszych doswiadczen, a zatem moze stale
wzrastac. Prawde mówiac, badania, w czasie
których mierzono inteligencje emocjonalna u tych
samych osób przez wiele lat, pokazuja, ze w miare
jak coraz lepiej dajemy sobie rade z naszymi
emocjami i impulsami, coraz skuteczniej potrafimy
sie motywowac do róznych dzialan i rozwijamy w
sobie coraz wieksza empatie oraz zdolnosc do
odnajdywania sie w sytuacjach spolecznych,
umiejetnosci te wzrastaja. Jest takie staromodne
slowo na okreslenie tego zwiekszania sie
potencjalu inteligencji emocjonalnej -
dojrzalosc.