Ligj

1
Ligjërata 3(Master Globalizimi dhe tregu i
punës)Globalizimi dhe institucionet e tregut të
punësProf.as. Avdullah Hoti2011/2012
1
1
1
1
2
Literatura

1. T. Boeri and P. Garibaldi (2009) Beyond
   Eurosclerosis, Economic Policy, July 409-61.
2. G. Flaig and H. Rottmann (2011) Labour Market
   Institutions and Unemployment An international
   comparison, CESIFO Working Paper No. 3558.
3. H. Lehmann and A. Muravyev (2011) Labour Markets
   and Labour Market Institutions in Transition
   Economies, IZA Discussion Paper No. 5905.
4. A. Hoti (2005) A background study on labour
   relations in Kosova paper prepared at the
   request of Social Dialogue EAR Project on
   Strengthening Civil Society in Kosova

3
Përmbajtja

• Globalizimi dhe tregjet e punës
• Regjimet alternative të tregjeve të punës
• Rregullimi i tregut të punës dhe dështimet e
  tregut
• Institucionet e tregut të punës në Kosovë

4
Globalizimi, tranzicioni dhe tregu i punës

• ? Sovraniteti i punëdhënësit
• E drejta për të marrë në punë dhe për të larguar
  nga puna
• Mbrojtje e dobët e punësimit
• Derregullim i pagave
• Rritja e dispersionit të pagave
• Dallimet në paga për shkak të aftësive
• Rishfaqje e dallimeve në paga meshkuj-femra
• Papunësia e zëvendësoi mbipunësimin/papunësinë e
  fshehur
• Nivel i ulët i mbrojtjes sociale
• Zgjedhja në mes të regjimit të tregut të punës të
  BE apo të SHBA-së?

5
Tregu i punës në BE dhe në SHBA Diferencat në
rregullativën e tregut të punës

• SHBA Supremaci e laissez-faire
• Vendim-marrësit racional që shikojnë nga e
  ardhmja, në tregje që janë konkurente, gjenerojnë
  zgjidhje që është shoqërisht optimale
• Politikat punësimi në bazë të dëshirës
• Të drejtat për punësim tek punëdhënësi
• Marrëveshje bilaterale lidhur me kontratën e
  punësimit
• Kërkon fuqizim ligjor të kontratave gjyqe të
  forta
• Por, kur gjyqet janë jo-efiqiente
• Vetë fuqizimi përmes reputacionit?

6
Tregu i punës në BE dhe në SHBA Diferencat në
rregullativën e tregut të punsë

• Tregu i punës në BE
• Hipoteza Tregjet prodhojnë zgjidhje
  sub-optimale
• Dështimi i tregut
• Informatat asimterike
• Dështimi i sinjalizimit dhe sigurimi i punësimit
• Kontratat jo-komplete të punësimit
• Problemet e agjentit dhe sjelljet oportunistike
  hold-up problems
• Pabarazia
• Tregjet krijojnë shumë pabarazi
• Pagat minimale, pensionet shtetërore
• Tregjet krijojnë shumë rrezik dhe pasiguri
• Sigurimet shoqërore dhe benefitet për papunësi
  dhe sëmundje
• Shpërndarje e rrezikut dhe kros-subvencionim

7
Pyetje për diskutim

• Nëse jeni në gjendje të zgjedhni politikat e
  tregut të punës që duhet aplikuar në Kosovë,
  cilin model do ta kishit aplikuar? Modelin e
  SHBA-së apo modelin e BE-së?

8
PROBLEMET E MODELIT TË BE-së

• Niveli i lartë i rregullimit mbrojtja sociale
  ka krijuar eurosklerozën
• Mobilitet i vogël i punës dhe punëtorëve
• moral hazard i lartë (ndarja e rrezikut)
• Modeli Insiders-outsiders dhe segmetnimi i
  tregjeve të punës
• Inercioni i politikave ekonomike
• Nevoja për reforma neo-liberale
• Nevoja për tregje më fleksibilie
• De-rregullim dhe privatizim
• Rregullat për konkurencë

9
Cilat janë rregullat e dëmshme?

• Taksat e larta për punëtorë rrisin papunësinë
• Benefitet e larta dhe afatgjata për të papunët
  rrisin papunësinë
• Studimet ekonometrike tregojnë se
• Rritja e reprezentimit të punëtorëve
  (sindikatave) e rrit performancën ekonomike
• Por mund të shkaktojnë segmentim të tregut të
  punës (insiders-outsiders model)
• Sindikatat e forta nuk janë të dëmshme nëse
  marrëveshjet në mes tyre dhe bizneseve
  koordinohen
• Por problemi i segmentimit të tregjeve

10
Globalizmi i tregjeve të punës Modeli amerikan
apo evropian?

• Modeli amerikan
• Punësim i lartë dhe papunësi e ulët
• Qarkullim i lartë i punës dhe punëtorëve
• Pabarazi e lartë në paga
• Modeli evropian
• Qarkullim i ulët i punës dhe punëtorëve
• Siguri e lartë në punësim / siguri në të ardhura
• Papunësi e lartë afatgjate
• Pabarazi e ulët në paga
• Dualitet i tregut të punës insiders kanë
  shumë fuqi?

11
Globalizmi i tregjeve të punës Modeli amerikan
apo evropian?

• Zgjidhja mbizotërim i modelit amerikan
• Liberalizim i përgjithshëm i rregullativës të
  tregut të punës
• De-rregullim i shoqëruar me rritje të
  performancës
• Mbrojtje e punësimit e dobët sidomos në SEE dhe
  CIS
• Pragu i taksave taksat e ulta të punës e rrisin
  punësimin
• Taksë e sheshtë për të ardhurat nga puna
• Politikat aktive të tregut të punës
• Shpenzime të ulëta në trajnim dhe mbështetje për
  të gjetur punë

12
Pyetje për diskutim

• Si mund të konkurrojnë në ekonominë globale
  vendet që kanë nivel të lartë të mbrojtjes
  sociale?
• (Si mund të konkurrojnë firmat gjermane në
  tregjet globale me ato amerikane, të cilat kanë
  shpenzime të ulëta që nuk lidhen me pagën?)

13
Problemi 1 RRITJA E PABARAZISË NË TREGJET E PUNËS

• Rritja e pabarazisë në punësim si rezultat
• Rritja e fleksibilitetit në punësim si
• part-time dhe përkohësisht
• Rritja e papunësisë
• Papunësia e koncentruar tek personat e caktuar
• Rritja e pensionimit të parakohshëm
• ? pabarazisë në paga jo-stabilitetit
• Rënje relative dhe absolute në pagat e grupeve më
  të ulta
• Rritje e madhe në paga për grupin më të lartë
• Rritje e premiumit për arsim rënie e premiumit
  për përvojë

14
Rreziku nga rritja e pabarazisë në paga

• Shkaktarët
• Rritja e ofertës së punës me aftësi të ulëta?
• Apo rënie e kërkesës për punëtorë të tillë?
• Rritja e ofertës e diskutueshme
• Rënia demografike, rritja e pjesëmarrjes në arsim
  etj.
• Hulumtimet janë koncentruar në rënien e kërkesës
  për punëtorë me aftësi të ulëta
• Ndryshimet teknologjike që janë biased në
  aftësi
• Globalizimi i tregjeve
• Outsourcing e punëve që kërkojnë aftësi të
  ulëta jashtë vendeve OECD
• Faktorët institucional
• Rënia e fuqisë së sindikatave
• deindustrializimi
• Rënia e madhësisë mesatare të firmave
• Problemet e koordinimit të sindikatave

15
Globalizimi i tregjeve të punës

• Eshtë i nevojshëm një fleksibilitet më i madh për
  të mundësuar përfitime të plota nga
• Globalizimi
• Avancimi i teknologjisë
• ? e integrimit ekonomik
• Veçanërisht në BE, pasi
• Mobiliteti ndërmjet regjoneve i ulët
• Aftësitë specifike të punëtorëve për vetëm një
  firmë apo industri e kufizojnë mobiltietin dhe
  rrisin kostot
• Rritja e segmetimit të tregjeve të punës
  insiders -outsiders

16
Si të adresohet jofleksibiliteti i tregut të
punës në një ekonomi globale?
17
Histeritë e papunësisë që burojnë nga
institucionet jo-fleksibile të tregut të punës

• Mungesa në kapital
• Investime kapitale të pamjaftueshme për të
  punësuar fuqinë punëtore
• Tranzicioni kapitali i vjetëruara, kursimet e
  ulëta
• Mungesa e kapitalit të mjaftueshëm
• Rritja e kërkesës shkon për mallra nga importi
• Ekonomia jo-formale
• Duration theories
• Papunësia e lartë afatgjate e zhvlerëson
  kapitalin njerëzor
• Insider Outsider models
• Insiders mbrojnë veten

18
Politikat për luftimin e histerive

• Mungesa e kapitalit
• Tërheqja e FDI, privatizimi, mikrofinancimi,
  remitancat
• Duration theories
• Zvogëlim i benefiteve dhe rritje e punësimit
• Insiders
• Reduktim i proteksionizmit të tregut të punës
• Trajnim i të papunëve
• Për të bërë zëvendësues perfekt për insiders

19
Komplementariteti i politikave të TP

• Koordinimi i nevojshëm
• Benefitet për të papunët kombinohen dhe
  kushtëzohen me trajnime për të papunët
• Reduktimi i proteksionizmit të tregut të punës
  krahas rritjes së politikave aktive të tregut të
  punës

20
Institucionet e tregut të punës në SEE

• Shumica e vendeve kanë zhvilluar shërbimet e
  punësimit
• Por, mungesa e fondeve
• Të kufizuara në benefite për të papunët
• Mungesa e strategjive për zhvillimin e tregut të
  punës
• Dialogu ndër-social i zhvilluar deri në një masë
• Përvoja nga e kaluara

21
Institucionet e tregut të punës në Kosovë

• ITP të vendosura në Kosovë
• Më shumë të tipit amerikan
• Kufizime të vogla për punëdhënësit
• Përcaktimi i pagës varet nga tregu
• Taksat e ulëta në krahasime ndërkombëtare,
• Deri vonë pa pagë minimale në sektorin privat
• Mungesë e dialogut të mirëfilltë social

22
Shërbimet e punësimit në Kosovë

• Shtatë qendra regjionale të punësimit
• Aktivitetet
• Lidhja e bizneseve me të papunët
• Megjithatë, punëdhënësit rrallë raportojnë vendet
  e lira të punës
• Shumica e firmave janë NVM dhe punësojnë
  familjarët
• Kurse trajnimi të mbështetura nga donatorët
• Regjistrimi i personave të papunë

23
Shërbimet e punësimit në Kosovë

• Problemet
• Mungesa e mjeteve financiare
• Mungesa e stafit të trajnuar dhe me eksperiencë
• Nuk ka benefite për të papunët
• Efekti në numrin e të regjistruarave si të papunë

24
Ligji i punës në Kosovë

• I thjeshtë
• Por që më shumë e përcjell modelin evropian
• Pasojat
• Punësim i sigurt por jo fleksibil

25
Pensionet dhe efektet në tregun e punës

• Sistemi pensional në tri shtylla
• Shtylla 1 pensioni bazik
• Shtylla 2 pensioni kontributdhënës
• Shtylla 3 kontributet vullnetare
• Pasi është vetëm për personat 65, nuk ka shumë
  efekt në tregun e punës dhe pjesëmarrjen në treg
• Pensionimi i parakohshëm për punëtorët e Trepçs
  dhe pjesëtarët e FSK-së

26
Skema e asistencës sociale në Kosovë

• MPMS ofron asistencë sociale për familjet e
  varfëra
• Skemë e thjeshtë marrin vetëm familjet që janë
  pa të ardhura dhe pa pronë që sjell të ardhurave,
  familjet me fëmijë të vegjël
• Efektet në tregun e punës
• Regjistrimi si i papunë për të tërhequr asistencën

27
Përmbledhje

• Globalizimi i tregjeve të punës
• Modelet e tregjeve të punës në ekonominë e
  globalizuar
• Tendecat të mbizotërojnë
• Modeli amerikan
• Modeli evropian
• Institucionet e tregut të punës në Kosovë
• Cilit model i ngjasojnë më tepër?