TAJEMNICE POROST

1
TAJEMNICE POROSTÓW R. Bialek i P. Maslowski
2
Czym sa porosty?

• Porosty - sa organizmami zaliczanymi do królestwa
  grzybów skladajacymi sie z grzyba i glonu
  powiazanych symbioza nierozlaczna (mutualizm).
• Grzyb nalezy najczesciej do klasy workowców i
  tworzy na plesze porostu miniaturowe owocniki,
  czesto w ksztalcie miseczek. Glon to zwykle
  przedstawiciel zielenic wlasciwych, np. z rzedu
  chlorokokowców .

3
Gdzie rosna porosty?

• na drzewach na murach

4
Gdzie rosna porosty?

• na kamieniach na glebie

5
a nawet na przedmiotachi w innych przedziwnych
miejscach
6
BUDOWA POROSTÓW
Na podstawie wzajemnego ukladu komórek glonów i
grzybów wyrózniono dwa rodzaje plech
HETEROMERYCZNA (WARSTWOWANA) wyraznie
zaznaczaja sie warstwy- korowa, w sklad której
wchodza splecione strzepki grzyba, znajdujaca sie
na górnej stronie plechy a u niektórych porostów
równiez na dolnej- glonowa (gonidialna), zlozona
ze strzepek grzyba i komórek glonów- miazszowa
(rdzeniowa), utworzona z samych tylko, luzno
splecionych ze soba strzepek grzyba
HOMEOMERYCZNA (NIEWARSTWOWANA) komórki obu
komponentów rozmieszczone sa prawie
równomiernie  
PLECHA CIALO POROSTU
7
Podzial porostów ze wzgledu na ksztalt plechy

• krzaczkowate (plecha bogato rozgaleziona)

8
lisciaste (plecha platowata)
9
skorupiaste (plecha scisle przylegajaca do
podloza)
10
Znane gatunki porostów

• chrobotek reniferowy
• chrobotek alpejski

11
Znane gatunki porostów
pustulka pecherzykowata

• plucnica islandzka

12
Porosty to bioindykatory BIOINDYKATOR ZYWY
WSKAZNIK Gatunki roslin i zwierzat wykazujace
zróznicowana wrazliwosc i charakterystyczna
reakcje na dzialanie czynników srodowiska. Sa
to z reguly gatunki o waskim zakresie tolerancji
lub w specyficzny sposób reagujace na dzialanie
danej substancji. Zestawy gatunków
bioindykacyjnych pozwalaja okreslic np. stan
czystosci wód, powietrza itp
13
Porosty jako bioindykatory

• Porosty sa wrazliwe na obecnosc dwutlenku siarki
  w powietrzu. Im wieksze jego stezenie tym mniej
  porostów wystepuje na tym obszarze, a to oznacza,
  ze powietrze jest tam zanieczyszczone.
• MALE STEZENIE

DUZE STEZENIE
14
Skala porostowa

• za jej pomoca, poprzez obserwacje porostów
  rosnacych na drzewach, mozna ocenic skale
  zanieczyszczenia powietrza na danym terenie.
  Porosty pelnia tu role gatunku wskaznikowego.

15
Skala porostowa
Strefa Zdjecie Stezenie SO2/ m 3 Opis
I 170 Brak porostów nadrzewnych, lub zielony nalot glon Desmococus viridis Wystepowanie duze miasta i osrodki przemyslowe
II 169-100 Porosty skorupkowe i proszkowate np. misecznica proszkowata Wystepowanie miasta i osrodki przemyslowe
III 99-70 porosty skorupiaste np. zlotorost postrzepiony Wystepowanie parki, lasy na obrzezach miast
16
Skala porostowa
IV 69-50 Porosty listkowate np. pustulka pecherzykowata Wystepowanie lasy w poblizu miast i osrodków przemyslowych
V 49-40 Porosty krzaczkowate, male i zdeformowane np. maklik otrebiasty Wystepowanie duze lasy
VI 39-30 Porosty krzaczkowate typowo wyksztalcone np. brodaczka kepkowa Wystepowanie rozlegle lasy z dala od miast i ruchliwych dróg
VII 29- Porosty najbardziej wrazliwe na zanieczyszczenia np. wlostka brazowa Wystepowanie nieliczne obszary w Polsce
17
Porosty organizmy pionierskie

• Porosty maja duze zdolnosci przetrwania w bardzo
  trudnych warunkach, dlatego zaliczane sa do
  organizmów pionierskich, które moga zasiedlac
  tereny pustynne, skaliste, itp. Jednoczesnie ze
  wzgledu na ich wrazliwosc na zanieczyszczenia
  powietrza w miastach wokól fabryk wystepuja tzw.
  pustynie porostowe.

18
Porosty w naszej okolicy

• Zdjecia wykonane w okolicy skrzyzowania ul.
  Traktorowej z Lanowa

19
Porosty w naszej okolicy

• Lódz
• ul. Traktorowa/Lanowa

20
Porosty w naszej okolicy

• Obserwacje porostów

• W okolicy ul . Traktorowej obserwuje sie na
  pniach drzew (glównie topole) obecnosc zielonego
  nalotu (glon), ale takze formy porostów
  skorupiastych (przedstawione na zdjeciach).
• Porosty skorupiaste sa porostami wystepujacymi
  powszechnie nawet przy znacznym zanieczyszczeniu
  powietrza , sa najmniej na nie wrazliwe.
• Ich plecha scisle przylega do podloza, wyglada
  jak sinozielony nalot.

21
Porosty w naszej okolicy

• Obserwacje porostów

• Obecnosc glonów i porostów na korze drzew
  swiadczy, ze okolica nie jest zupelna pustynia
  porostowa, ale brak innych porostów moze
  swiadczyc o znacznym zanieczyszczeniu powietrza.
• Okolica, w której przeprowadzono obserwacje
  znajduje sie przy ruchliwej ulicy, w której
  natezenie ruchu samochodowego jest znaczne.
• Na podstawie porównania wystepujacych w tej
  okolicy porostów z tabela skali porostowej mozna
  z duzym prawdopodobienstwem stwierdzic, iz jest
  to strefa II.

22
Porosty ostrzegaja !

• Fakt stopniowego i systematycznego wymierania
  porostów jest ostrzezeniem dla calego swiata
  ozywionego, takze dla nas.
• Wykazano, ze dzieci w wieku przedszkolnym stale
  przebywajace na terenie pustyni porostowej
  czesciej zapadaja na choroby górnych dróg
  oddechowych, niz ich rówiesnicy mieszkajacy na
  obszarze normalnej wegetacji porostów.

23
Do czego ludzie wykorzystuja porosty?

• Wlasciwosci lecznicze wykorzystywane byly w
  medycynie ludowej i konwencjonalnej np.
• brodaczki i wlostki stosowano jako lek na
  porost wlosów,
• plechami granicznika plucnika leczono choroby
  pluc,
• zlotorostu sciennego - zóltaczke
• plucnica islandzka leczenie chorób pluc,
  wrzodów zoladka i dwunastnicy
• porosty byly skladnikami wielu mieszanek
  wykorzystywanych do leczenia malarii,
  epilepsji, wscieklizny, gruzlicy, podagry,
  krwotoków
• wykorzystane do produkcji leków np. Pectosol i
  antybiotyków (z chrobotków)

24
Do czego ludzie wykorzystuja porosty?

• Niektóre gatunki porostów sa jadalne dla
  czlowieka np.
• w Japonii przysmakiem jest kruszownica zwyczajna
  uzywana jako jarzyna zjadane sa takze wlostki
• w niektórych regionach Europy zmielona makla
  tarniowa i plucnica islandzka sluzy jako dodatek
  do pieczywa
• prawdopodobnie biblijna "manna z nieba" to nic
  innego jak misecznica jadalna (Lecanora
  esculenta) w bylym Zwiazku Radzieckim
  przerabiano dla potrzeb przemyslu cukierniczego
  plechy porostów - z 30 ton plech otrzymywano
  okolo 100 kg glukozy

25
Do czego ludzie wykorzystuja porosty?

• Inne zastosowania
• do badan naukowych (mozna okreslic np. czas
  odsloniecia skaly, wynurzenia wyspy, date
  powstania budowli),
• do produkcji barwników (barwnienie tkanin,
  swiec, papieru, skór, nici),
• do wyrobu lakmusu (rodzaj Ochrolechia),
• do produkcji piwa (granicznik plucnik),
• do utrwalania zapachu w przemysle perfumeryjnym
  (makla tarniowa),
• do walki ze slimakami i owadami (wyciag z plech
  porostów),
• do ochrony przed wirusem mozaiki tytoniowej

26
Dziekujemy za uwage
27
Zródla informacji

• www.kosinscy.pl
• www.mp.wmk
• www.porosty.yoyo.pl
• www.wigry.win.pl
• www.darpol.com.pl
• Zielona alternatywa interaktywne metody
  nauczania przyrody. C. Malmberg i A. Olsson, wyd.
  Polski Klub Ekologiczny