CANLILAR

1
CANLILAR

• PROKARYOTLAR
• MONERA ALEMI

• ÖKARYOTLAR
• PROTISTA
• FUNGI
• BITKILER
• HAYVANLAR

2

3
(No Transcript)
4
PROTISTALAR
5
(No Transcript)
6
PROTISTALAR

• SILLILER Örnek Paramesyum
• KAMÇILILAR Örnek Öglena
• KÖKAYAKLILAR Örnek Amip
• SPORLULAR Örnek Plazmodyum
• CIVIK MANTARLAR
• ALGLER
• (Farkli bir kaynaktan)

7

• Protistalar çok küçük su birikintileri, nemli
  topraklar, hayvanlarin vücut sivilari gibi farkli
  ortamlarda yasayabilen ve ancak mikroskopla
  görülebilen bir hücreli canlilardir.
• Bu canlilarin tüm hayati olaylari bir hücre
  içinde geçmektedir.
• Bu canlilar hem bitkisel hem de hayvansal özellik
  tasir.
• Terliksi hayvan, amip, euglena, çan hayvani
  protistalar grubundaki canlilara örnektir.

8

• Bu canlilar genellikle kirli su birikintilerinde
  yasadiklarindan bu tür sulari kullanmak saglik
  açisindan zararlidir çünkü, bu ortamlarda
  yasayan canlilar birçok hastaliga sebep
  olmaktadir.
• Bir hücreli canlilar bölünerek çogalir.
• Bunlarin bir bölümü besinlerini kendileri yapar,
  bir bölümü de bulunduklari ortamdan hazir olarak
  alirlar.

9
TERLIKSI HAYVAN

• Hareketleri ince titrek tüylerle olur.
• Eseysiz olarak bölünmeyle çogalirlar.
• Besinlerini agizla alirlar.
• Bosaltim kontraktil kofullarla olur.
• Bir hücrelilerin en gelismis örnegidir.

10
(No Transcript)
11
(No Transcript)
12
(No Transcript)
13
KAMÇILILAR

• Denizlerde ve tatli sularda yasayanlari oldugu
  gibi, insanlar ve hayvanlar üzerinde asalak
  olarak yasayanlari da vardir.
• Uyuz hastaligini yapan tripanazomyalar insan ve
  hayvanlarin kaninda yasar.
• Vücutlarinda bulunan bir ya da birkaç kamçiya
  benzeyen organlarini hareket ettirerek yer
  degistirirler.
• Bölünerek çogalirlar.
• Euglena denilen hayvan tipik bir kamçilidir.

14
EUGLENA

• Kloroplastlari vardir. Fotosentez yaparlar.
• Isiga duyarli göz lekeleri vardir.
• Kamçiyla yüzerek hareket ederler.
• Eseysiz olarak bölünerek çogalirlar.
• Hem bitkisel hem de hayvansal özellik gösterirler.

15
KÖK AYAKLILAR

• Çogunlukla suda yasarlar. Zarla çevrili
  çekirdekleri ve
• organelleri bulunur.
• Tam olarak bitki ve hayvan özelligi
  göstermezler. Hareket-
• leri özel hareket organlari ile olur.
• Yalanci ayak Hareketi saglar. Ayrica
  besinlerinin alinma-
• sinda da rolü vardir.
• Besin kofuluHücre içine alinan besinlerin
  sindirimini
• saglar. Bölünerek çogalirlar.
• Insanda parazit yasayip amipli dizanteriye sebep
  olurlar.

16
(No Transcript)
17
(No Transcript)
18
SPORLULAR

• Bazi bakteriler, sitma mikrobu ve bira mayasi
  gibi tek hücreliler, hücrenin çekirdeginin
  bölünmesi ve ayri ayri hücreler meydana getirmesi
  yoluyla çogalirlar.
• Bu ayrilan hürelere spor, bu yolla çogalan tek
  hücrelilere sporlular denir.
• Tebesir denilen madde, Foraminifera adli tek
  hücreli deniz hayvanlarinin kabuklarinin, dibe
  çökerek yigilmasi ve bir tabaka teskil etmesi
  sonucu meydana gelir.

19
SPORLULAR

• Insanda ve hayvanlarda parazit olarak yasarlar.
• Hareket için özel organlari yoktur.
• Eseyli ve eseysiz çogalabilir.
• En iyi bilinen örnegi insanda sitma hastaligina
  sebep olan
• sitma plazmodyumudur.
• Bir göl suyu içinde bir hücreli olan
  diyatomeler, koloni
• halinde yasayan volvoks ve pandorina ile
  spirojirler su
• içinde yasayan bitkilerdir.

20

• Tek hücreli hayvanlarla çok hücreli hayvanlar
  arasinda geçit teskil eden yesil su yosunlari
  (Pandorinalar) ve Volkolesler vardir.
• Yesil su yosunlarinda 16 tek hücre bir araya
  gelip zarla çevrilmistir ama her hücre
  bagimsizdir. Aralarinda is bölümü yoktur.
• Volkoleslerde ise on bine yakin hüre bir araya
  gelmis üreme, hareket isigi alma görevleri ayri
  ayri hücre gruplari tarafindan yapilmistir. Bir
  bakima Volkoles çok hücrelilerin en basitidir.

21

• Sitma plazmodyumu anofel denilen
  sivrisineklerin tükürük bezinde yasar.
  Sivrisinegin insanin kanini emmesiyle insana
  bulasir. Insanda sitma hastaligi yapar.
• Sitma hastaligi kinin denilen ilaçla tedavi
  edilir.

22
SILLILER

• SilHareketi saglar.
• Bosaltim kofuluFazla suyun disari atilmasini
  saglar.
• Küçük çekirdekÇogalmayi kontrol eder.
• Büyük çekirdekBeslenme, büyüme ve gelisme gibi
• çogalma disinda kalan hayatsal olaylari yönetir.
• AgizBesinlerin hücre içine alinmasini saglar.
• Bölünerek çogalir fakat bazi durumlarda eseyli
  de
• çogalabilir.

23
(No Transcript)
24
(No Transcript)
25
KAMÇILILAR

• Bosaltim kofulu Fazla suyun disari atilmasini
  saglar.
• Besin kofulu Hücre içine alinan besinlerin
  sindirimini
• saglar.
• Kloroplast Fotosentez ile besin üretimi
  gerçeklestirir. Bu
• özelligi ile bitkilere benzer.
• KamçiHareketi saglar. Kamçi ile aktif hareket
  ettigi için de
• hayvanlara benzer.
• Bölünerek çogalir.
• Insanlarda sark çibani ve uyku hastaligina sebep
  olan
• türleri de vardir.

26
(No Transcript)
27
(No Transcript)
28

• Protozoanlar morfoloji bakimindan bir hücreye
  benzerler.
• Vücutlari genel olarak sitoplazma ve nükleustan
  olusmustur.
• Çogu mikroskobiktirler.
• Sitoplazmalari genellikle endoplazma (iç kisim)
  ve ektoplazma (dis tabaka) ya ayrilir.
• Endoplazma çok granüllü bir sivi halindedir.
• Ektoplazma granülsüz veya çok az granüllü ve
  endoplazmaya nazaran saydam ve koyudur.
  Ektoplazma dis ortamin etkisiyle sitoplazmanin
  koyulasmasindan olusmustur. Endoplazma yüzeye
  çikacak olursa ektoplazmaya degisir. Bunun akside
  olabilir.

29

• Protozoalar hareket organellerine göre 4 sinifa
  ayrilir.
• 1. sinif Flagelleta (Mastigophora, Kamçililar)
  Hareketleri flagellum denilen kamçi ile olur.
• sinif Rhizopada (Sarcodina, Kök bacaklilar)
  Hareketleri pseudopodlarla olur.
• sinif Sporozoa (Coccida Sporlular) Hareket
  organelleri bulunmaz, parazit formlar.
• sinif Ciliata (Silliler) Hareket organelleri
  sil denilen kisa kirpiklerle olur.

30

• Protozoalarin çogu bir nükleusludur.(bazi
  formlar birden fazla nükleusa sahiptir) Bir
  kismida hayatlarinin bazi devrelerinde çok
  nukleuslu olurlar.(çogu bölünme olacagi zaman).
  Bir nukleuslu forma Monoenergid, çok
  nukleuslulara da Polyenergid denilir. Tek
  hücrelilerde, çok hücrelilerin organlarina
  homolog oluslara Organel ismi verilir.
  Organeller, sitoplazma farklilasmasiyla
  olusmustur. Protozoalarin hareket, sindirim,
  bosaltim gibi yasam olaylari bu organeller
  tarafindan yapilir.

31

• 1. sinif FLAGELLATA ( MASTIGOPHORA)
• Kamçili protozalardir. Vücutlari oval, küre veya
  uzun olur. Genellikle radyer simetrilidirler.
  Bilateral simetrili olanlarla, gayri muntazam
  tiplere de rastlanir. Vücut yüzeyi pelikula ile
  örtülü oldugundan sekilleri daima belirlidir.
  Bazi formlar jelatin, pscudokitin silisyum
  dioksit veya selülozdan kabuk, evcik veya zirh
  meydana getirirler.
• Pelikulasi ince olan veya pelikulasi bulunmayan
  formlar vücut sekillerini degistirirler. Bazi
  formalarda kurt gibi vücudunu uzatip kisaltarak
  harekete yardim ederler bu tip harekete
  Metabolik veya Euglenoid hareket denir.

32

• Kamçili protozalardir. Vücutlari oval, küre veya
  uzun olur. Genellikle radyer simetrilidirler.
  Bilateral simetrili olanlarla, gayri muntazam
  tiplere de rastlanir. Vücut yüzeyi pelikula ile
  örtülü oldugundan sekilleri daima belirlidir.
  Bazi formlar jelatin, pscudokitin silisyum
  dioksit veya selülozdan kabuk, evcik veya zirh
  meydana getirirler.
• Pelikulasi ince olan veya pelikulasi bulunmayan
  formlar vücut sekillerini degistirirler. Bazi
  formalarda kurt gibi vücudunu uzatip kisaltarak
  harekete yardim ederler bu tip harekete
  Metabolik veya Euglenoid hareket denir.
• Hareket Flagellatlarin hareket organeli kamçi
  (flagellum)dir. Genellikle hücrenin ön ucunda
  bir veya iki bazende çok sayida kamçi bulunur.
  Bazi parazit flagellatlarda kamçinin özel bir
  sekli dalgali zar bulunur.

33

• Kamçinin bir eksen kismi ile bunu saran ince bir
  sitoplazma tabakasi vardir. Kamçilarin çikis
  noktalari sistematik tayininde rol oynar.
• Bosaltim Tatli su flagellatlarin çogunda
  bosaltim organeli olarak kontraktif vakuoller
  bulunur. Bunlar ya tek vakuoller seklinde veya
  toplama vakuellerin olusturdugu vakuol
  sistemlerinden olusur. Bazi türlerde de
  hidrostatik organel olan pusul sistem vardir.
• Çogalma Flagellatlarin nükleuslari sekil
  bakimindan degisiklikler gösterir. Nükleus sayisi
  genel olarak bir, nadirende iki veya daha
  fazladir.
• Çogalma genellikle boyuna bölünme ile olur. Bazi
  formlarda esem olayi saptanmistir. Çogalma
  sonunda bazen ogul bireyler bir arda kalarak
  kolonileri olusturur.

34
(No Transcript)
35

• Beslenme serbest yasayan flegellatlarin çogunun
  sitoplazmasi içinde kromatoforlar bulunur. Bunlar
  klorofilden olusmustur ve hayvani yesil renkte
  gösterir.bazen kromatoforlarin yaninda
  Pyrenoidlerde görülür. Bu renkli olan formlarda
  beslenme tarzi ototroftur. Kromatoforlu
  flegellatlarin bazilari ayni zamanda organik
  besinde alirlar (MIKSOTROF). Organik besin ya
  münhal ya da kati halde olur. Kati besin
  maddelerinin alinisi kamçi dibinde yer alan bir
  sitostom (hücre agzi) ile veya amiboid bir uzanti
  besini sararak içeriye alir.

36

• Yasadigi ortamlar renkli ve renksiz
  flagellatlar, yagmur suyu topluluklarinda, nehir,
  deniz, göl gibi her türlü su topluluklarinda
  yasarlar.
• Plankton Plankton su içinde dibe çökmeksizin
  herhangi bir seviyede kalabilen ve sularin
  hareketliligi ile pasif yer degistiren
  mikroorganizmalara verilen isimdir. Plankton
  ekolojik bir birimdir. Bu birlige mensup olan tek
  bir bireye plankter denir.Sularda yasayan
  organizmalar ekolojik yönden iki gruba ayrilir

37

• 1.Pelajik Formlar (Yüzücü Formlar) Ayni ortam
  sartlari altinda yasayan ve oranin dis
  faktörlerine uymus olan organizmalar bir ekolojik
  grup teskil ederler. Plakton organizmalarin sebep
  oldugu biyolojik olaylardir. Bazi hallerde göl ve
  deniz sulari bol miktarda plankton ihtiva eder.
  Bu organizmalarin su içinde bol miktarda
  bulunmasi sularin boyanmis gibi görünmesine sebep
  olur.
• Örnekler Euglena sanguinea (göl sularini kizil
  renkte gösterir.)
• Euglena virides (göl sularini gri yesil
  renkte gösterir.)
• 2.Bentik Formlarbu forma flagellatlar girmez.

38

• Flagellatlarin serbest yasayanlari yaninda bir
  çok parazit türleride vardir. Çogu zararsiz
  olarak, insanlarla diger omurgalilarin ve
  böceklerin bagirsaklarinda bulunur. Parazit
  flagellatlar arasinda hastalik etkeni olarak
  taninanlar tripanosomlar ve bunlarin diger
  akrabalari gibi kanda yasayanlaridir.
  Kromatoforlu flagellatlarin çogu ile renksizlerin
  bir kisminda ön uçlara yakin bir yerde kirmizi
  renkli bir göz benegi (stigma ) vardir. Isiga
  karsi hassas olan bu organel Heamatochrome adi
  verilen bir karotin pigmenti ihtiva eder.

39
(No Transcript)
40
(No Transcript)
41
(No Transcript)
42
(No Transcript)
43
2.sinif RHIZOPODA (SARCODINA )

• Vücut yüzeylerinde flagellatlardan farkli olarak
  pelikula bulunmaz. Bu bakimdan vücutlari
  simetrisizdir, devamli sekil degistirir. Nükleus
  sayisi bir veya daha fazla olabilir. Bazi
  formlarda iyi olusmus kabuk veya iskeletler
  görülür. Çogunda koruma organeli olarak kabuk
  yahut evcik bulunur. Üremelerinde eseysiz çogalma
  çogunluktadir. Çogunun hayat devresinde birbirini
  takip eden ikiye bölünmelerle , bir veya ki
  kamçili zoosporlar olusur. Bu durum bunlarin
  flagellatlarla yakin olduklarini gösteren
  bulgulardir.
• Rhizopodlar heterotrof hayvanlardir. Çogu soliter
  ve serbest yasar. Kozmopolittirler. Denizlerde,
  tatli sularda veya nemli topraklarda yasarlar. 4
  ordoya ayrilirlar

44
(No Transcript)
45
(No Transcript)
46
(No Transcript)
47
(No Transcript)
48
3.sinif SPOROZOA (COCCIDA)

• Hücre içi veya hücreler arasinda yasayan
  parazitlerdir.
• Her türü belli bir konakta bulunur.
• Vegetatif safhada vücutlari , oval, yuvarlak veya
  kurt seklindedir.
• Bazi formlar amiboid veya kayma seklinde hareket
  yapabilir.
• Büyük bir kisminda hareket organi bulunmaz.
  Serbest olan besinleri osmoz yoluyla alirlar.
• Çogalmalari eseysiz veya eseyli olur.
  Bulunduklari konagin içinde sayilari artirmak
  için eseysiz çogalma yaparlar (schizogonie).
• Bu tip çogalmada ana hayvana schizond (agamond)
  ,genç ogul bireylere de merozoid (agamont) denir.

49

• Örnekler
• Eimeria avium Tavuk bagirsaklarinda parazit
  olarak yasar. Ishale neden olur.
• Plasmodium vivax Insanlarda Tertiana denilen
  sitmaya neden olur.
• Nosema bombycis Ipek böcegi tirtillarinin
  organlarinda parazittir.
• Sarcocystis mischerina Domuzlarin bazende diger
  memeli hayvanlarin ve insanlarin kas hücreleri
  arasinda yasar.
• Plasmodiummalaria Insanlarda Guartana denilen
  sitmaya neden olur.
• Sekil 7 plasmodium-malaria 1
• Plasmodium falciparum Insanlarda Tropik sitma
  hastaligina neden olur.
• Nosema apis Arilarin bagirsak epiteli içinde
  hücre içi parazittir. Ishale neden olur.

50
Sekil Plasmodium-malaria
51

• Uyku hastaligina neden olan Trypanosoma
  gambienses çeçe sinegi tarafindan tasinir.
  Trypanosoma gambienses insan kani içine yerlesir.
  Insanda merkezi sinir sistemini tahrip eden
  Trypanosoma gambienses uyku hastaligina neden
  olur.Yani çeçe sinegi Trypanosoma gambienses'e
  konukçuluk eder.
• Protista alemi içerisinde yer alan bir protist
  olan Leishmania ise genellikle Güneydogu Anadolu
  Bölgesinde yaygin olan sark çibanina, Akdeniz
  Bölgesinde yaygin olan kara hastaligina neden
  olur.
• Gevis getirenlein barsaklarinda yer alan bazi
  protistler salgiladiklari enzimler sayesinde
  selülozu parçalar. Günümüz bilim adamlari bu
  protistlerden yararlanmak istemektedirler. Yani
  selilozu da insanlar için enerji kaynagiolarak
  kullanmayi düsünüyorlar.
• Anofel, sitma etkeni olan plazmodyumu insanlara
  bulastirir.

52

• Insan barsaklarinda yasama ortami bulan amipler
  ise dizanteri etkenidir.
• Bazi protistler ise çürükçül bakterilerin yaptigi
  isi yaparlar. Endüstri ve canli atiklarini
  parçalarlar. Bu da çevre kirliligini engeller ve
  madde döngüsünü saglar.
• Bazi algler çeperlerinde silisyum bulundurur.
  Bunlara diatom denir. Çeper kirintilari deniz
  dibinde birikerek bir katmabnolusturur. Bu
  katmandan ise tugla, süzgeç, dis macunu yapiminda
  yararlanilir.