H

1
HÜCRE BÖLÜNMELERI MITOZ BÖLÜNME
2
Vücudun yenilenmesi ve onarimi
Çekirdek/sitoplazma orani
Hormonlar
Hacim/yüzey Orani
HÜCRE NEDEN BÖLÜNÜR?
3

• a) Hacim-yüzey orani
• HERTWIG,1980 Hücre büyüklük bakimindan belirli
  bir sinira ulastigi zaman, kuramsal olarak ikiye
  bölünmesi gerektigi fikrini ortaya atmistir.

4

• Hücre büyüdükçe, büyümede hacim/yüzey orantisi
  r3/r2 dir.

5

• Yani hacim yariçapinin küpüyle artarken,
  yüzeydeki büyüme yariçapin karesine bagimli kalir
  ve bir zaman sonra hücrenin yüzeyi besin alis
  verisini, artik maddelerin atiliminin ve gaz alis
  verisini bütün hücreye saglayamayacak durumu
  gelir. Hücre, yüzeyini artirmak amaciyla
  bölünmeye baslar.

6

• b) Sitoplazma-çekirdek orani

• Ayrica büyüyen hücrede sitoplazma/ çekirdek orani
  arttigindan ve çekirdegin etki alani sinirli
  oldugundan bu durum hücreyi ölüme sürükleyebilir,
  dolayisiyla hücreyi bölünmeye zorlar.

7

• Olgun bir yumurtadan mikropipetle alinan
  sitoplazma baska bir oosit hücresine
  verildiginde, çekirdek / sitoplazma orani
  bozuldugu için hücre bölünme karari alir.
• Primer oosit hücresi mayozu tamamlayarak ve olgun
  bir yumurta hücresi meydana getirir.

8
Bölünme emrinin olusmasIyla Çekirdek eger
bölünme kararI almIssa hücre bölünür.

• Bölünecek hücreler önce siklin denilen bir
  proteini sentezleyip stok halinde biriktirmedikçe
  bölünme olmaz. Hücre içinde bu protein cdc2
  denilen diger bir proteine baglanir ve bölünme
  sürecini baslatir.
• Bölünme sonunda siklin proteinini bozan enzimler
  aktive olur ve hücredeki bütün siklin
  proteinlerini yok ederler. Siklin proteini
  olmadan bölünme sistemi harekete geçemez.

9
(No Transcript)
10
Hücre bölünmeleri

• Prokaryotik canlilar ikiye (binaryfisyonla)
  bölünerek çogalirken,
• Ökaryotik hücreler baslica üçe yolla bölünürler
• Endomitoz Bölünme
• Mitoz Bölünme
• Mayoz bölünme

11
1)PROKARYOT HÜCRE

• Zarla çevrili çekirdekleri ve zarli organelleri
  (endoplazmik retikulum ,golgi,lizozom,koful,mitoko
  ndri ve plastitler) yoktur.
• Bunun yaninda hücre çeperi, hücre zari,
  sitoplazma, ribozom ve nükleik asitleri (DNA ve
  RNA) vardir.
• Bakteri ve mavi-yesil algler prokaryot hücre
  yapisina sahiptir.

12

• Bakterilerde ikiye (binaryfisyon) bölünme

13

• Bakteriler bölünürken kromozomlar bir noktadan
  itibaren kopyalanir ve hücrenin diger ucuna
  gider.
• Sitoplazma ortadan ayrilarak iki hücre olusumu
  tamamlanir.

14
2)Ökaryot hücre

• Zarla çevrili bir çekirdege, gerekli tüm (hem
  zarli, hem zarsiz) organellere, hücre zari ve
  sitoplazmaya sahip hücre çesididir.
• Protistler, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar
  ökaryot hücre yapisina sahiptir.

15
Endomitoz (Amitoz) Bölünme

• Genellikle bir hücrelilerde görülen bu
  bölünmeyle türe ait birey sayisi artar.
• Amitoz bölünme yapan hücrelerin önce çekirdegi
  uzar, çekirdegin uzamasiyla çekirdekçik de uzayip
  bogumlanarak ikiye ayrilir.

16

• Bunu sitoplazma bölünmesi takip ederek, bir
  hücreden iki yeni yavru olusacak sekilde bölünme
  gerçeklesir.
• Amitozda çekirdek zari kaybolmaz, kromozomlar
  belirmez,sentriyoller ig iplikler olusmaz.
• ÖRNEK Amip, akyuvarlar endomitoz ile bölünürler

17
Bir Amibin endomitoz (amitoz) ile bölünmesi.
18
(No Transcript)
19

• Tek hücreliler disinda bazi özel hallerde yüksek
  yapili organizma hücrelerinde de amitoz
  görülebilir.
• Bu durumda çogu kez hücreler ölüme mahkum olur,
  çünkü tekrar mitoz bölünme yapamazlar.

20

• Çok hücrelierde Amitoz bölünme
• Bazen açlik nedeniyle dejenere olan hücrelerde,
• Bazi yasli kikirdak hücrelerinde,
• Hizla çogalan kus embriyosunun hücrelerinde
  görülebilir.
• Gametlerde genellikle endomitoz bölünme
  görülmez.

21

• Bir hücrelilerde ise
• Bir hücreli dinoflagellatlarda çekirdek zari
  erimez ig iplikleri hücre içinde olusur,
  çekirdegi delerek içeri girer ve bölünme
  sirasinda kromozomlarin karsi kutuplara gitmesi
  saglanir.

Dinoflagellat
22

• Diatom denilen tek hücreli canlilarda ise bölünme
  sirasinda çekirdek zari erimez ig iplikleri ise
  çekirdek içinde olusur.
• Bazi hücreler bölünürken sitoplazma bölünmesi
  gerçeklesmez ve çok çekirdekli (kromozomlu)
  hücreler olusur.

Diatom
23

• Bu olaya Endomitoz ve kromozom durumuna da
  poliploidi denir. Çekirdek büyüklügü
  kromozomlarin miktarina bagli oldugundan,
  poliploidide hacimde büyüme görülür.
• Kromozom sayisi tür içinde de degisiklik
  gösterir. Mitozun metafaz evresinde kromozomlar
  (kromatidler) iki misline çikmis, fakat ayni
  sentromere bagli olarak kalmistir.

24
Özetle endomitoz

• Endomitoz bölünme yapan hücrenin önce nükleusu
  uzar.
• Nükleusla birlikte nükleolus da uzayip
  bogumlanarak ikiye ayrilir.
• Bunu sitoplazma bölünmesi takip ederek sonuçta
  bir hücreden iki yavru hücre meydana gelir.
• Amitoz sirasinda nükleus zari kaybolmaz.
• Kromozomlar belirmez.
• Sentrioller ig ipliklerini olusturmaz.

25
MITOZ BÖLÜNME
26
MITOZ

• Kromozom Sayilari Farkli HücrelerMitozla
  Çogalabilirler

27

• Eseyli ve eseysiz üreyen bütün çok hücreli
  canlilarda büyüme ve gelismeyi saglayan temel
  olay mitoz bölünmedir.
• Tek hücrelilerde hücre bölünmesi her defasinda
  üremeyi saglamis olur.
• Hücrelerin kalitsal yapisi degismez.

28

• Mitoz bölünme farkli hücrelerde farkli siklikta
  meydana gelmekle birlikte kas ve sinir
  hücrelerinde görülmez.
• Insan ve hayvanda büyüme belli yasa kadar devam
  eder. Ama bitkilerde büyüme uygun sartlar olursa
  sinirsizdir. Bu, bitkilerde büyüme hayat boyu
  devam eder demektir.
• Insanlarda sinir hücreleri, çizgili kas hücreleri
  ve olgunlasmis kan hücrelerinde mitoz bölünme
  görülmez.

29

• Mitoz bölünmeyle canlilarda su olaylar
  gerçeklestirilmis olur
• Eseysiz üreme
• Büyüme
• Gelisme
• Rejenerasyon (eksik kisimlarin onarilmasi)

30

• Diploit canlilarin hücrelerinde kromozomlar çift
  halde bulunur.
• Biri anadan, digeri babadan gelen, ayni sekil ve
  büyüklükteki bu kromozomlara homolog kromozomlar
  denir.
• Homolog kromozomlar ayni karakter genleri
  tasirlar.

31

• Hücre döngüsü genel olarak mitoz bölünmenin
  gerçeklestigi evreleri içine alan bir döngüden
  olusmaktadir.
• Bu döngüde kendi içinde dörde ayrilir.
• G1 Evresi ( 8 saat) DNA miktari 2n
• S Evresi ( 6 saat) DNA miktari 4n
• G2 Evresi (4 ½ saat ) DNA miktari 4n
• M Evresi ( 1 saat ) DNA miktari 2n

32

• G1 evresinde hücre organellerini esler.Hizli
  bölünen hücrelerde bu evre yoktur.

• S evresinde DNA sentezi gerçeklestirilir.Kromozoml
  ar eslenir.

• G2 evresinde DNA sentezi kontrol edilir.RNA ve
  protein sentezi devam eder.

• M evresinde Mitoz evreleri gerçeklesir.Çekirdek
  bölünmesinden sonra sitokinez
• (Sitoplazma bölünmesi) gerçeklesir.

33

• Mitoz bölünme iki bölümde gerçeklesir
• Çekirdek Bölünmesi (Karyokinez)
• Sitoplazma bölünmesi (Sitokinez)

34
1)karyokinez(çekirdek bölünmesi)
35
(No Transcript)
36
(No Transcript)
37
profaz

• Mitoz bölünmenin en uzun safhasidir.
• Bu evrede çekirdegin içinde ince uzun kromatit
  iplikleri halinde görünen kromozomlar, yavas
  yavas helezon seklinde kirilarak kalinlasmaya
  baslar ve görülebilir duruma geçer.
• Kalinlasma ve kisalma anafaza kadar devam eder.

38

• Bu evrede es kromozomlar bir kromozommus gibi
  birbirlerinden fark edilmeyecek kadar sikica
  baglanirlar ve kromomerler artik görülmez.
• Sentriyoller ayrilarak her biri bir kutba gitmeye
  baslar ve aralarinda ig iplikleri olusur.
  Profazin sonuna dogru ig iplikleri ile
  kromozomlar arasinda baglanti kurulurken,
  sentriyollerden hücre zarina uzanan ig iplikleri
  de olusur ve çekirdek zari kaybolarak kromozomlar
  sitoplazma içerisine dagilir.

39

• Paketlenmis bir kromozom. Kromozomal materyal
  hücrenin S safhasinda kopyalanir ve her kromozom
  kardes kromatid adi verilen iki parçadan olusur.
  Iki kromatidin temas bölgesi sentromer
  merkezidir.
• Her kromozom boyuna iki yaridan meydana gelir.
  Bazi kromozomlar birkaç bölgeye sahiptir. Tutunma
  bölgesi olan sentromerler genellikle orta bölgede
  bulunur.

40
metafaz

• Kromozomlar çok kere bir çember gibi bazen de
  karisik olarak ekvatoryal düzlem üzerin de
  dizilir. Genellikler küçük kromozomlar merkezde
  büyük kromozomlar çevrededir. Dizilis türlere
  özgü bir özellik gösterir.
• Profazin 30-60 dk sürmesine karsilik bu evre 2-6
  dk sürer.
• Kromozomlar en rahat bu safhada görülmektedir.

41
(No Transcript)
42

• Mitoz bölünmenin çesitli safhalarinda kromozomlar
  degisik sekillerde hareket ederler. Bu hareket
  rastgele olmayip ig veya mekik denilen bir yapi
  araciligi ile olur.
• Ig iki kutuplu bir yapiya sahip olup yan yana
  dizilen mikrotübüllerden olusmustur.
• Bu mikrotübüllere ig iplikleri adi verilir.
  Nükleus bölünmesi sirasinda kromozomlar igin iki
  kutbuna dogru hareket ederler.

43

• Interfazda hücre iskeletini olusturan
  mikrotübüller nükleus bölünmesi sirasinda protein
  alt birimlerine ayrilir ve nükleusun hemen
  disinda yeni mikrotübülleri olusturarak ig
  olusumunu saglarlar.
• Hücrede bulunan Mikrotübül Organizasyon Merkezi
  yeni mikrotübüllerin hücrede nerelerde
  olusacagini belirler. Bu merkezde genellikle bir
  çift sentriol bulunur.

44
Prometafaz Olusum Safhalari

• Merkez, sentriollerle birlikte interfaz esnasinda
  kendini esler ve ig olusurken eslesmis iki merkez
  birbirlerinden ayrilarak igin iki kutbuna dogru
  gider ve buralarda yerlesirler.

45

• Bu merkezlerin bulundugu yerler ve düzenlenme
  sekilleri, olusan yavru hücrelerde hücre
  hareketini düzenler. Hücre fonksiyonlarinin dogru
  sekilde gerçeklesmesi bu düzenlenmeye baglidir.
• Bütün bu olaylar metafazin erken safhasinda
  olmaktadir. Birçok arastirmaci bu safhaya
  prometafaz adini verir.

46
anafaz

• Sentromer bölgelerinden birbirine tutunmus olan
  kardes kromatitler birbirlerinden ayrilarak zit
  kutuplara dogru çekilir. Bu çekme islemini ig
  iplikleri gerçeklestirir.
• Bütün kromatitlerin sentromerleri ani bir
  siçrayisla birbirinden ayrilir. Kutuplara
  gittikçe hiz azalir giderken sentromer önde,
  kromozomun kollari arkadadir.

47

• Kardes kromatitlerin kutuplara dogru çekilmesi
  ya kasilgan olan ig ipliklerinin boylarinin 1/5
  oraninda kisalmasi, ya da merkezindeki ig
  ipliklerinin kütlesinin artmasi ile olur. Çünkü
  izole edilmis ig iplikleri ATPli ortamda
  kasilir.

48

• Metafazin uzun sürmesine karsilik anafaz çok kisa
  sürer ve birkaç dakikada tamamlanir. Bütün
  kromozomlarin yavru kromatitleri hemen ayni
  zamanda birbirlerinden ayrilir ve ayni hizla
  kutuplara çekilirler.
• Kardes kromozomlar kutuplara ulastigi anda anafaz
  bitmistir.

49

• Hücre bölünmesi sirasinda kromozomlarin
  çogaltilmasi. Her kromozomun kopyasi üretilerek
  ikiye bölünür. Burada kardes kromatidleri bir
  arada görüyorsunuz. Bölünmenin anafaz evresinde
  kromozomlar kutuplara çekilirler.

50
telofaz

• Kromozomlarin kutuplara varmasiyla telofaz
  baslar. Kinetokorlara yapismis mikrotübüller
  yoktur.
• Kromozomlar çözülmeye ve ipliksi forma geçmeye
  baslarlar.

51

• Eski nükleus zarfindan olusan vesiküller
  birbirleriyle birleserek kromozom ipliklerinin
  etrafinda parçalar halinde toplanmaya baslar.
• Sentriyoller bu bölünmenin sonunda kendilerini
  esleyerek çift hale gelirler.
• Parçalar birlesir ve yeni nükleus zarfini
  olustururlar. Nükleus zarfinin olusumu
  tamamlaninca telofaz bitmis olur.

52
2)sitokinez (sitoplazmanin bölünmesi)
53

• Çogu hayvan hücrelerinde hücrenin ekvator
  bölgesinde birikimler olur ve bunlar bir tabaka
  olustururlar. Bu ara tabakanin üzerine hücre
  çevresinden halka benzeri bir çökme baslar.
• Bu çökme bölgesinde kontraktil flamentler plazma
  zarini içe dogru çeker ve hücre sitoplazmasi
  bogumlanarak ikiye bölünür.

54
Bir hayvan hücresinde Sitokinez.
55

• Kontraktil büzülme çok güçlü olup hücreye
  sokulacak camdan yapilmis ince bir igneyi
  egebilecek bir güçtedir.
• Bitki hücrelerinde sitokinez hücre plagi adi
  verilen bir olusumla gerçeklesir.
• Bitki hücrelerinde oldukça kati bir hücre çeperi
  oldugundan hayvan hücrelerinde oldugu gibi
  bogumlanarak bölünme olmaz.

56
Bitki hücrelerinde sitokinez
57
HAZIRLAYANLAR

• 090669009 N.HALE TÜRKÖZ
• 090669090 FATMA YILMAZ
• 090669023 OYA YILDIZ
• 090669033 ELMAS AYDIN
• 100669020 FATIH DURSUN
• 090669017 ESRA BINICI