Su ve elektrolit dengesi bozukluklarinda kullanilan ila

1
Su ve elektrolit dengesi bozukluklarinda
kullanilan ilaçlar

• Doç.Dr.M.Kemal Yildirim

2
1.Dehidratasyon durumlarinda kullanilan sivilar

• 1.0.9luk sodyum klorür solüsyonu
• 154 mEq/L sodyum ve 154 mEq/L klorür içerir.
  Fizyolojik serum veya salin diye adlandirilirsa
  da gerçekte fizyolojik bir sivi degildir.
• Na ve Cl- içerigi plazmaninkinin epey
  üstündedir fakat ekstrasellüler sivi ve
  alyuvarlar ile izoosmotiktir.

3

• Fazla miktarda ve uzun süre fizyolojik salin
  verilirse hiperkloremi ve buna bagli asidoz
  gelisir.
• Böyle durumlarda asidozu önlemek için fizyolojik
  serumun, hacminin yarisi kadar 1/6 molar laktat
  solüsyonu ile karistirilarak verilmesi tavsiye
  edilir.

4

• Izotonik dehidratasyon hallerinin tedavisi için,
  özellikle Ca2 ve K gibi spesifik iyonlarin
  eksikliginden veya asid-baz dengesinin
  bozuklugundan süphe edilmeyen olgularda tercih
  edilir.

5

• 2.5lik dekstroz solüsyonu
• Hipertonik dehidratasyon hallerinde, özellikle
  agiz yolundan su alamayan (komada oldugu gibi)
  hastalarda kullanilir.
• Dekstroz (glukoz) vücutta metabolize edilip
  kaybolur ve serbest kalan su, ekstrasellüler ve
  intrasellüler sivi kompartmanindaki eksikligi
  tamamlar. Primer su eksikliginde, eksikligin
  derecesine göre 3 litre veya daha fazla vermek
  gerekebilir.

6

• 3.3 veya 5lik sodyum klorür solüsyonu
• Hipertonik bir solüsyon oldugundan hipotonik
  tipteki dehidratasyon hallerinde kullanilir.
• 4.Dengeli solüsyonlar
• Dengeli solüsyonlar, vücut sivilarinin elektrolit
  bilesimini taklit edecek sekilde, sodyum klorüre
  ilave olarak diger elektrolitleri de içeren
  solüsyonlardir.

7

• Ringer solüsyonu
• Sodyum klorüre ilave olarak fizyolojik
  konsantrasyonlarda K ve Ca2 içerir. Bir litre
  solüsyonda
• 8.6 g sodyum klorür
• (145 mEq Na ve Cl-)
• 0.3 g potasyum klorür
• (4 mEq K ve Cl-)
• 0.33 g kalsiyum klorür
• (6 mEq Ca2 ve Cl-) bulunur.

8

• Ringer solüsyonu her ne kadar elektriksel
  bakimdan nötr ise de vücut sivilarindakinden daha
  yüksek konsantrasyonda klorür içerdigi için
  vücutta hafif asidlestirici etkisi vardir.
• Laktatli Ringer solüsyonu
• Normal Ringer solüsyonunun hafif asitlestirici
  etkisini düzeltmek için sodyum laktat ilave
  edilmis seklidir.

9

• Bilesimi asagidaki gibidir (litrede)
• 6.0 g sodyum klorür
• (103 mEq Na ve Cl-)
• 0.3 g potasyum klorür
• (4 mEq K ve Cl-)
• 0.2 g CaCl2.H2O
• (2.7 mEq Ca2 ve Cl-)
• 3.0 g sodyum laktat
• (27.7 mEq Na ve laktat-)

10

• Asidoz ve hipokalemi ile birlikte olan siddetli
  diyare olgularinda (kolera ve basilli dizanteri
  gibi) ve diger asidoz hipokalemi durumlarinda
  kullanilabilir.
• Isolyte ve benzerleri
• Magnezyum klorür ve kalevilestirici olarak sodyum
  sitrat ile sodyum asetat içeren modifiye Ringer
  solüsyonudur.

11

• Bilesimi asagidaki gibidir (litrede)
• 5.0 g sodyum klorür
• (85 mEq Na ve Cl-)
• 0.75 g potasyum klorür
• (10 mEq K ve Cl-)
• 0.35 g kalsiyum klorür
• (5 mEq Ca2 ve Cl-)

12

• 0.31 g magnezyum klorür
• (3 mEq Mg2 ve Cl-)
• 6.4 g sodyum asetat
• (47 mEq Na ve asetat-)
• 0.75 g sodyum sitrat
• (8 mEq Na ve sitrat-)

13

• 5.Dekstroz ve sodyum klorür solüsyonu
• Dehidratasyon tedavisi için kullanilmak üzere
  dekstrozun 0.9luk sodyum klorür solüsyonu
  içindeki 5lik solüsyonu da yapilmistir.
• Bu solüsyon alyuvarlarla izotonik degildir.

14

• Fakat vücutta dekstroz metabolize olup
  kaybolacagindan ekstrasellüler sivi kompartmani
  üzerindeki etkisi 0.9luk sodyum klorür
  solüsyonununki gibidir ve içindeki dekstrozdan
  dolayi besleyici degeri vardir.Intravenöz
  infüzyon seklinde uygulanir.

15

• Diger bir dekstroz ve sodyum klorür solüsyonu,
  izotoniktir. 4 dekstroz ve 0.18 sodyum klorür
  (30 mEq/L Na ve Cl-) içerir.
• Dehidratasyon tedavisinde i.v. Infüzyonla
  kullanilir.

16

• 6.Oral rehidratasyon sivilari
• Esas olarak, bebeklerde akut diyareye bagli
  dehidratasyon halinde kullanilmak üzere
  çikarilmis dengeli solüsyonlardir.Dünya Saglik
  Örgütünün ve UNICEFin tavsiye ettigi formül
  asagidaki bilesimdedir (g/L)

17

• Madde g/L iyonlar-glukoz(mmol/L)
• NaCl 3.5 Na 90
• NaHCO3 2.5 K 20
• KCl 1.5 HCO3- 30
• Glukoz 20 Cl- 80
• Glukoz 100

18

• Bu formül belirtilen tuzlarin ve glukozun,
  verilmesi öngörülen sivi hacmine uyan
  miktarlarinin, içme suyunda çöülmesi ile
  hazirlanir.
• Bazi modifikasyonlari da yapilmistir bunlardan
  birine göre potasyum klorür 50 artirilarak 2.25
  g/L miktarinda konulur, bu hiperkalemi yapabilir.

19
2.Hiperhidratasyon durumlari

• Dehidratasyonun aksi hiperhidratasyondur.
  Ekstrasellüler sivi hacminin artmasi ile
  karakterizedir. Primer hiperhidratasyon (su
  zehirlenmesi), asiri antidiüretik hormon
  verilmesi ya da vücutta asiri veya uygunsuz
  saliverilmesi hallerinde görülür.

20

• Bu hipotonik (hiponatremik) hiperhidratasyondur.
• Tedavi için su alinmasi kisitlanir.
• Akut serebral belirtiler ortaya çiktiginda 50-150
  ml 5lik sodyum klorür solüsyonu i.v. verilir.

21
3.Özgül iyonlarin düzeyinin degismesi hallerinde
kullanilan solüsyonlar

• Potasyum eksikliginin düzeltilmesi için asagidaki
  sivilar kullanilir
• 1.Potasyum klorür solüsyonu
• Izotonik potasyum klorür solüsyonu 1.14lüktür.
  Acil durumlarda 5 ml/dk hizini geçmemek kosuluyla
  yavas intravenöz injekte edilebilir.

22

• Potasyum klorürün 5lik glukoz solüsyonu
  içindeki 0.2 veya 0.3lük solüsyonu da sik
  kullanilir.
• Ayrica 1 litrelik baska bir solüsyona potasyum
  klorür katmak için kullanilan ve 15 oraninda
  potasyum klorür içeren 10 ve 20 mllik ampulleri
  de vardir, bunlar hafif asidik solüsyonlardir.

23

• 2.Potasyum fosfat solüsyonu
• 20 mlde 60 mEq potasyum içeren ve mono ve
  dibazik potasyum fosfat karisimi ile hazirlanmis
  ampul halinde bulunur. 100 ml 5lik dekstroz
  solüsyonu içine ilave edilerek kullanilir.

24

• Tamponlayici etkisi de vardir.
• Asidoz hallerinde tercih edilir.
• Sise içinde 5 kisim dibazik ve 1 kisim monobazik
  potasyum karisimindan steril olarak toz halinde
  2.5 g içeren preparatlar da kullanilabilir.

25

• 3.Potasyum asetat
• 20 mlde 40 mEq potasyum içeren ampuller halinde
  bulunur.
• 1000 ml 5lik dekstroz içine ilave edilerek
  kullanilir. Bu solüsyon, fosfat ve klorür
  retansiyonu olan asidoz hallerinde tercih edilir.

26

• 4.Darrow solüsyonu
• Dengeli bir potasyum solüsyonudur. Bir
  litresinde
• 2.7 g potasyum klorür
• (35 mEq K ve Cl-)
• 4.0 g sodyum klorür
• (60 mEq Na ve Cl-)
• 5.9 g sodyum laktat
• (53 mEq Na ve laktat-) bulunur.

27

• Darrow solüsyonu intravenöz yoldan verilir.
• Potasyum kaybi ile metabolik asidozun bir arada
  bulundugu, bebeklerin diyaresinde tercih edilir.
• 5.Oral potasyum
• Potasyum klorür ve glükonat agiz yolundan da
  verilebilir.
• Tabletleri, ince barsak mukozasindaki temas
  yerinde erozyona, ülsere ve nedbelesme sonucu
  stenoza neden olur. Bu nedenle solüsyon halinde
  içilmesi tavsiye edilir.

28
Hiperkaleminin tedavisinde kullanilan ilaçlar
sunlardir

• 1.Kalsiyum solüsyonu
• Kalsiyum iyonu, hiperkaleminin kalp üzerindeki
  toksik tesirlerini hizli bir sekilde antagonize
  eder.
• Bundan dolayi, hiperkalemi halinde, kalemiyi
  normale düsürmeye yönelik uygulamalara
  baslarken,bu önlemler etkisini gösterene kadar
  kalbi korumak veya aritmileri düzeltmek için,
  10luk kalsiyum glükonat solüsyonundan 10 ml
  i.v. Injeksiyonla verilir.

29

• 2.Hipertonik glukoz solüsyonuinsülin
• 20lik solüsyon halinde intravenöz yoldan yavas
  olarak (en az 1 saat içinde) 60-100 g glukoz
  verilir. Bununla birlikte kan glukoz
  konsantrasyonunu normal düzeyde tutmak için,
  ciltaltindan veya intravenöz yoldan 20-30 Ü
  kristalize insülin injekte edilir.

30

• Insülin miktari 2-3 g glukoz için 1 ünite olarak
  hesaplanir.
• Insülin, çizgili kas ve karaciger hücreleri
  tarafindan potasyum uptakeini artirarak,
  potasyumun ekstrasellüler mesafeden intrasellüler
  mesafeye geçisine neden olur.

31

• 3.Sodyum bikarbonat solüsyonu
• Intravenöz yoldan solüsyon halinde 50 mEq kadar
  sodyum bikarbonat yavas olarak infüze edilir.
• Kan pHsinin her bir 0.1lik yükselmesi kalemiyi
  0.6 mEq/L düsürür.
• Asiri sodyum yüklenmesinden ve metabolik
  alkalozdan kaçinmak için dikkatli olmak gerekir.

32

• 4.Sodyum polistiren sülfonat (Kayexalate)
• Sülfonik tipte bir katyon degistirici reçinedir.
• Sodyum tuzu seklinde oldugundan, bu tip
  reçinelerin fazla asidik özelligini göstermez.
• Bir grami, 1 mmol potasyum baglar ve buna
  karsilik 2-3 mol sodyum saliverir.

33

• 5.Adrenalin
• Adrenalin ve hücrelerin ß2 reseptörlerini aktive
  eden diger sempatomimetik ilaçlar, Kun kandan
  çizgili kas hücrelerine geçisini artirarak
  hiperkalemiyi düsürürler. Ancak yan tesirleri
  nedeniyle rutin olarak kullanilmazlar.
• 6.Peritoneal diyaliz veya hemodiyaliz
• Potasyumu vücuttan uzaklastirmak için son çare
  olarak yapilabilirler.

34
Kalsiyum eksikliginde kullanilan ilaçlar
sunlardir

• 1.Kalsiyum glükonat
• Agizdan, i.m. veya i.v. verilebilir.
• Injeksiyonluk solüsyonu 10luktur.
• I.v. injeksiyonu yavas olarak yapilmalidir.
• Kalsiyum solüsyonlarinin hizli i.v. Injeksiyonu
  kalbin sistolde durmasina neden olabilir.

35

• 2.Kalsiyum klorür
• Solüsyonu irritandir ve vücutta asitlestirici
  etki yapar.
• Sadece agiz yolundan kullanilir, injekte edilmez.
• 3.Kalsiyum fosfat
• Dibazik ve tribazik kalsiyum fosfat karisimi veya
  kalsiyum fosfat ve glukonat karisimi seklinde,

36

• Agiz yolundan kalsiyum ve fosfat vermek için
  kullanilir.
• Ayrica kalsiyum fosfatlarin antiasid etkisi
  vardir.
• Kalsiyum eksikligine karsi kullanilan
  müstahzarlara kalsiyum absorpsiyonunu artirmak
  için D vitamini de ilave edilebilir.

37
Hipomagnezeminin tedavisinde kullanilan ilaçlar

• Hipomagnezeminin tedavisi için tavsiye edilen
  dozlam kliniklere göre degisiklik gösterir.
• Magnezyum tedavisinde magnezyum, 50lik MgSO4
  (2.1 mmol Mg2/ml) solüsyonu seklinde parenteral
  verilir.

38

• Magnezyum sülfat injeksiyonuna eklampsi, lokal
  beyin ödemi ve tetanus gibi nedenlere bagli olan
  konvülsiyon hallerinde de basvurulabilir.
• Bronsiyal astma nöbetini de düzeltebilir.
• Magnezyumun antikonvülsan etkisi, kismen, beyinde
  glutamat NMDA reseptörlerini bloke etmesine
  baglidir.

39
Hipermagnezeminin tedavisinde kullanilan ilaçlar

• Hipermagnezeminin tedavisi için furosemid ile
  zorlu diürez (i.v. Furosemid
  fizyolojik sivi infüzyonu) ve semptomatik tedavi
  uygulanir.

40

• Injeksiyonla uygulanan magnezyumun asiri miktarda
  verilmesi sonucu ortaya çikan akut zehirlenmenin
  antidotu kalsiyum tuzlaridir.
• Bu durumda genellikle kalsiyum glukonat solüsyonu
  kullanilir ve yavas olarak i.v. Injekte edilir.