Bankacilik Sistemi ve Kamusal Sermayeli Bankalar

1
Bankacilik Sistemi ve Kamusal Sermayeli Bankalar

• R. Hakan Özyildiz
• 2012
• Sunumun bazi bölümleri BDDK (www.bddk.gov.tr) ve
  Türkiye Bankalar Birligi kaynaklarindan
  yararlanilarak hazirlanmistir. (www.tbb.org.tr)

2
Bankaciligin önemi

• YatirimlarTasarruflar
• Tasarrufçu ile yatirimcinin birbirini
  tanimasi/güvenmesi her zaman mümkün mü?
• Reel yatirimcinin her zaman yeteri kadar nakit
  parasi olmayabilir. Kim aracilik yapacak?
• Kamu neden bankacilik yapar?

3
Yurtiçi Fon Fazlasi Olanlar
Yurtiçi Fon Açigi Olanlar
Kredi
Hazine
Firmalar
Bankalar
Kredi
Mevduat
Kisiler
Kredi
Yurtdisi Fon Fazlasi Olanlar
Bankalarin Fon Aktarim Mekanizmasi
4
Dogrudan Finansman
Para
Borç Veren
Borç Alan
Borç Senedi
Para
Para
Borç Senedi
Borç Senedi
Araci
Dolayli Finansman
5
Ekonomide fonlarDünyada emeklilik fonlarinin
toplam varliklari 2001 de 17 iken, 2007 de 30
trilyon dolar oldu. ABDde emeklilik fonlari ayni
dönemde yaklasik 12,5 trilyon dolardan 20 trilyon
dolara çikti.

• Hane halkinin
• Tasarruflari
• Bireysel emeklilik
• Fonlari
• Sigorta sirketlerinin
• biriktirdigi fonlar
• Sirket karlari

• Bankalar
• Sigorta
• Sirketleri
• Leasing, faktöring
• Sirketleri
• Katilim bankalari
• Sermaye
• Piyasalari
• Emptia Borsalari
• Türev piyasalari

Kredi talep edenler
6
ÖZET BANKA BILANÇOSU

• AKTIF
• Nakit
• Krediler
• Menkul Kiymet
• DIBS
• Diger
• Istirakler

• PASIF
• Mevduat
• DTH
• TL
• Bankalardan alinan borçlar
• Diger borçlar
• ÖZKAYNAKLAR

7
Aktiflerin yaklasik yarisi kredi, 1/3ü kamu
kagidi.
8
Krediler kime gidiyor?Hanehalkinin borçlari çok
hizli artiyor
9
Reel sektör disaridan döviz borçlaniyor
10
Disarida kaynak bol.(2010 sonunda Dünya GSYHsi
yaklasik 60 Trilyon dolar)
11
Dünyada ilk 1000 bankanin aktiflerinin toplami
96,4 trilyon .
12
Sanayilesmis ülkeler ayni zamanda bankacilik
merkezleri. 1
13
Sanayilesmis ülkeler ayni zamanda bankacilik
merkezleri. 2
14
Kriz dünyada da bankalarin piyasa payini
etkiledi. Konsantrasyon artti.
15
Büyük bankalarin çogu ABD ve Ingilterede. Kriz
neden bu ülkelerde basladi daha iyi anlasiliyor.
16
(No Transcript)
17
Sayilar tam bilgi vermiyor
18
Finansal sektörde bankalarin agirligi çok
fazla.Japonya ve Kita Avrupasinda sigorta
sirketleri benzer durumda
19
Insanlarin finansal sektöre ilgisi çok yaygin
degil.
20
Penetrasyon Ekonomide bankaciligin yayginligi.
Diger ülkelerle karsilastirildiginda çok düsük.
21
Penetrasyon Insanlarin banka kullanma orani
(kayitdisilik artinca bankalasma azaliyor)
22
(No Transcript)
23
Mevduatin çogu kisilere ait

• Normal mi?
• Sirketlere ait olan ticari mevduat neden bu kadar
  az?
• Bu konu ekonomideki kayitdisilikla ne kadar
  baglantili?
• Arastirilmasinda büyük yarar var.

24
MEVDUAT SAHIPLERI (MUDILER) AZALIYOR

• Yaklasik 34 bin kisi toplam mevduatin yüzde
  47sine sahip.
• Bunun bir bölümü sirketlere ait ticari hesaplar
  olduguna göre, gelir dagiliminin durumu ortadadir

25
Mevduatin vadesi çok kisa. Bu durumda uzun
vadeli, sabit faizli kredi verilebilir mi? Uzun
vadeli DIBS satin alinabilir mi?
26
(No Transcript)
27
Bankacilik sistemindebazi sayilar
28
2001 Krizi sektörde bir dönüm noktasidir
29
1994 ve 2001 Krizleri büyüme trendini etkilemis
30
Özel bankalarin yabanci ortaklari?
31
(No Transcript)
32
(No Transcript)
33
(No Transcript)
34
(No Transcript)
35
Bankacilik büyüyor, ama mevduatla degil
36
Mevduatin yüzde 45 kadari döviz
37
2001 de yeniden yapilanan finansal sektör,
yabancilarin etkisiyle büyüyor
38
Büyüme hizinin eskisinden az olmasinin temel
nedenlerinden birisi Hazine borçlanmasinin
azalmasi, kredilendirmede rekabetin artmasi
39
2001 Krizine kadar kamu kagitlari bankalarin
önemli gelir kalemlerinden
40
Piyasada özel bankalar kagit portföyünün yarisini
tasiyorlar
41
Bankalarin yabanci kaynak ihtiyaci DIBS
portföyünü etkliyor. Serbest imkan
(satilabilecek) azaliyor, TCMB ve IMKBde repo
teminati için kagit tasiyorlar.
42
(No Transcript)
43
Mevduat büyümezse bankacilik nasil gelisir?
44
(No Transcript)
45
(No Transcript)
46
Bankalar diger bankalardan ve TC Merkez
Bankasindan borçlaniyorlar
47
Yaklasik 100 milyar dolarlik kaynak disaridan
geliyor
48
Pasifin yüzde 15i disaridan
49
(No Transcript)
50
(No Transcript)
51
BDDK kredi verileri

• Tüketici kredilerinin bu kadar artmasi bankacilik
  açisindan çok olumlu. Riski dagitiyorlar.
  Yumurtalari ayni sepete koymuyorlar. Ancak, kredi
  alanlar için durum ayni mi?
• Bu kadar fazla borçlananlar zamani gelince geri
  ödemlerini nasil yapacaklar?

52
2008den sonra degisim neden yavasliyor? a) Kriz
yaklasiyor b) Disaridan gelen kaynak
azaliyor/pahalilasiyor
53
(No Transcript)
54
(No Transcript)
55
(No Transcript)
56
(No Transcript)
57
(No Transcript)
58
(No Transcript)
59
(No Transcript)
60
Eger bankalar topladiklari mevduatin tamamini
kredi olarak dagitiyorlarsa, DIBS alacak
kaynaklari nereden buluyorlar?
61
Mevduatin hepsi kredilere gidiyor. O zaman
DIBSler nereden fonlaniyor? Döviz ve TCMB
olabilir mi?
62
Kamu bankalari
63
Krizin maliyeti çok yüksekti
64
Kamusal Sermayeli Bankalar-II

• Ticari Bankalar Hazine Sermaye Payi
• Kalkinma ve Yatirim Bankalari

T.C. Ziraat Bankasi A.S. 100
T. Halk Bankasi A.S. 100
T. Ihracat ve Kredi Bankasi A.S. 51
T. Kalkinma Bankasi A.S. 99
65
Sistem Içindeki Paylari

• Kamusal sermayeli bankalar, Türk bankacilik
  sistemi içerisinde gerek aktif büyüklügü, kredi
  ve mevduat hacmi gerekse sube agi ve müsteri
  kitlesi açisindan önemli bir paya sahiptir.

66
Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararlari-I

• Bugün birçok ülkede, merkez bankalari ve diger
  kamu finans kuruluslari mali politika açisindan
  çok önemli rol üstlenmektedir.
• Sübvansiyon uygulamalari gibi, finansal olmak
  yerine daha çok yari mali nitelik tasiyan
  islemleri yürüten bu kuruluslarin geleneksel kamu
  bütçe sistemi içerisinde yer almayan yari mali
  faaliyetleri tüm kamu sektörü dengesini önemli
  ölçüde etkilemektedir.
• Türkiyede yari mali nitelikte olup bütçede yer
  almayan islemlerden birisi de kamu bankalarinca
  gerçeklestirilen düsük faizli kredi destegi veya
  çesitli Kararnamelerle verilen görevler sonucu
  olusan görev zarari alacaklaridir.

67
Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararlari-II

• Bu kapsamda, kamu bankalarina 233 sayili Kanun
  Hükmünde Kararname (KHK)nin 35. maddesi uyarinca
  çesitli kanun ve Bakanlar Kurulu Kararlari ile
  verilen görevler sonucunda bankalarin ugradigi
  zarar veya mahrum kaldiklari kar, görev zarari
  olarak adlandirilmaktadir.
• Ancak, bütçe imkanlarinin kisitliligi nedeniyle
  bankalarca gerçeklestirilen uygulamalar sonucunda
  dogan zararlar eszamanli olarak ödenememis ve
  yapilan ödemeler de yetersiz kalmistir. Hazinece
  ödenemeyen görev zarari alacaklari Bankalarca
  yillar itibariyle yürütülen yüksek faizler
  sonucunda hizla artarak tasfiye edilemez
  boyutlara ulasmistir.

68
Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararlari-III

• Bankalarin bilançolarinin aktiflerinde izlenen ve
  aktiflerinin yaklasik yarisindan fazlasini
  olusturan kisa vadede tahsili mümkün olmayan söz
  konusu alacaklar, aktifin önemli ölçüde
  donuklasmasina neden olarak, bankalarin mali
  bünyelerini olumsuz yönde etkilemis ve ciddi bir
  likidite sikintisi içine düsmelerine yol
  açmistir.
• Bankalar likidite sikintisi nedeni ile yüksek
  faizle yabanci kaynak bulmak zorunda kalmis ve bu
  durum sektör içindeki kamu payinin büyüklügü
  dikkate alindiginda piyasa faizlerini yükseltici
  yönde etkide bulunmustur.

69
(No Transcript)
70
T.C. Ziraat Bankasi Görev Zararlari
(Trilyon TL.) 1997 1998 1999
Görev Zarari 952 2.415 6.177
Hazine Ödemesi 161.5 42.2 351.9
Ödeme/ GZ Stoku 17 2 6
Aktif Toplami 3.169 5.937 12.053
GZ Stoku/Aktif Toplami 30 40.7 50.8
GZ Stok/GSMH 3.2 4.6 7.9
71
KAMUSAL SERMAYELI BANKALAR VE KRIZLER

• Görev zarari alacaklari 2000 yilinin sonu
  itibariyle bankalarin aktiflerinin yaklasik
  50sini donuk hale getirmistir.
• G/Z alacaklari, bankalarca kisa vadeli borçlanma
  ile finanse edilmistir.
• Iki kamu bankasinin toplam G/Z alacaklari 1996
  yilinda GSMHnin 3ü düzeyindeyken, bu oran
  2000 yilinda 12 civarina yükselmistir.

72
KAMUSAL SERMAYELI BANKALAR VE KRIZLER

• Kasim 2000 ve Subat 2001 aylarinda yasanan
  ekonomik krizlerde kamu bankalarinin birikmis G/Z
  alacaklarinin yaratmis oldugu finansman
  ihtiyacinin olusturdugu baski, para piyasalarinda
  ortaya çikan yüksek faiz hadlerinin belirleyicisi
  olmustur.
• Finansal aracilik fonksiyonunu tam ve etkin
  olarak yerine getirmeleri imkansiz hale gelmistir.

73
KAMUSAL SERMAYELI BANKALAR VE KRIZLER

• Bankalarin aktiflerinin yarisindan fazlasini
  olusturan kisa vadede tahsili mümkün olmayan söz
  konusu alacaklar, ciddi bir likidite sikintisi,
  içine düsmelerine yol açmistir.
• Bankalar likidite sikintisi nedeni ile yüksek
  faizle yabanci kaynak bulmak zorunda kalmis ve bu
  durum sektör içindeki kamu payinin büyüklügü
  dikkate alindiginda piyasa faizlerini yükseltici
  yönde etkide bulunmustur.

74
KAMU BANKALARINDA BIRIKEN GÖREV ZARARLARI
TRILYON TL MILYAR
1991-94 130,6 10,1
1995 169,9 3,7
1996 632,2 7,8
1997 1.522,3 10,1
1998 4.000,4 15,4
1999 10.736,7 25,7
2000 15.115,7 24,2
75
Olumlu senaryonun finansal sektöre etkisi
76
Olumsuz senaryonun finansal sektöre etkisi