Ekonomik ve sosyal siniflamalar

1
Ekonomik ve sosyal siniflamalar
ILHAMI MINTEMUR
Siniflamalar ve standartlar Grup Sorumlusu
2
Siniflama

• Siniflama,verilerin karsilastirilmasinda/sunumunda
  ölçülecek olan bir veya birden fazla degiskene
  iliskin, ayrintili ve tamamen bagimsiz gözlemler
  kümesidir.
• Her ne kadar nomenklatür kavraminin kapsami
  siniflama kavraminin kapsamindan daha dar olsa
  da siniflama ve nomenklatür terimleri
  siklikla birbirinin yerine kullanilir.
• Nomenklatür esas itibariyla gözlemlerin
  tanimlanmasinda kullanilan bir uygulamadir
  siniflamada ise gözlemler ayni zamanda
  yapilandirilir ve kodlanir.
• Bir siniflamanin yapisi hiyerarsik ya da düz
  olabilir. Hiyerarsik siniflamalar en genel
  seviyeden (kategori gibi) en ayrintili seviyeye
  (sinif gibi) kadar dizilir. Düz siniflamalar
  (cinsiyet siniflamasi gibi) hiyerarsik degildir.

3
Siniflamalarin amaci
Ülkelerin ekonomik ve sosyal yapilarinin
incelenmesi için istatistiki bilgilere gereksinim
duyulur. Ancak bu bilgilerin gerek kullanicilar
arasinda, gerekse uluslararasi alanda anlamli
olabilmesi, belli standartlara dayandirilarak
düzenlenmis olmalarina baglidir. Küresellesmenin
hedeflendigi günümüz kosullarinda ve içinde
bulundugumuz bilgi çaginda farkli dilleri konusan
ya da farkli amaçlara sahip bilgi
kullanicilarinin iletisimi, ortak bir dil olan
siniflamalar ve kodlama sistemleri sayesinde
saglanmaktadir.
4
Siniflama nedir
Siniflama birlikte uyumlu olan bölümler
silsilesidir.
5
ISTATISTIKSEL SINIFLAMALAR

• Istatistiki siniflamalarinana karakteristikleri
  sunlardir
• Farkli seviyelerde birlesebilen bilgilerin
  derlenmesini ve sunumunu mümkün kilmak
• Kategorilerin sinirlarini kesin ve ayrintili bir
  biçimde tanimlamak
• Her bir olgu ya da nesneyi siniflamanin sadece
  tek bir kategorisinde yer almasi
• Siniflamanin kategorilerine tahsisin, tutarli
  metodolojik ilkelerle kurala baglanmasi

6
Basliklar ve açiklayici notlar
Siniflamalar birbirleriyle kurallara bagli olarak
iliskilendirilir ve tanimlanir yani,
Sinif.1 ? Sinif2 ? Sinif3 ? sinif4 NACE
CPA Prodcom HS/CN
Baslik madde A.1 kapsananlar Not b Not
c
Faaliyet burada mi siniflandi
Baslik madde A
kapsananlar Not a Not b Not c
Not d
Baslik madde A.2 kapsananlar Not a
Baslik madde 250
Baslik madde A.3 kapsananlar Not d Not
d
Baslik madde 350
7

• Siniflamalarla ilgili bazi tanimlar
• Siniflandirma Bu terim, siniflandirma isini
  yapan bir birimine veya gözleme siniflama kodu
  verilmesini ifade eder. (Örn Yapilsal Is
  Istatistiklerinde gözlem birim veya
  siniflandirilan birim Girisimdir.)
• Kategori Kategori, bir siniflamanin herhangi
  bir düzeyindeki maddeleri ifade etmek için
  kullanilan jenerik bir terimdir. Bu maddeler
  tipik olarak tabülasyon kategorileri, kisimlar,
  alt kisimlar,bölümler, alt bölümler, gruplar, alt
  gruplar, siniflar ve alt siniflardir.
• Siniflama kategorilerini genellikle her bir
  kategori açisindan benzersiz bir tanimlayici
  teskil eden ve bunlarin hiyerarsi dahilindeki
  yerlerini gösteren alfabetik ya da sayisal kodlar
  tanimlar. Ait olduklari siniflamanin alt kümeleri
  olan faaliyet, ürün, meslek türü, egitim türü
  gibi unsurlar içerirler.

8
Siniflamalarla ilgili bazi tanimlar

• Kisa Adlar Standart hale getirilmis kisa adlari
  ifade eder. (Örnegin, ISIC Rev. 3, Tüm Ekonomik
  Faaliyetlerin Uluslararasi Standart Sanayi
  Siniflamasi,3. Revizyon anlamina gelmektedir CPC
  V.1.0, Merkezi Ürün Siniflamasi Versiyon 1.0
  anlamina gelmektedir vb.)
• Kodlama Bir gözlem hakkindaki metin halindeki
  bilgilerin o gözlem için dogru olan kategoriyi
  belirleyen bir koda dönüsümünü ifade eder. (Örn
  Düz cam imalatinin kodu NACE Rev1.1 de 26.11
  dir. )
• Tanim Genellikle siniflama kategori içerigini
  iletmek üzere tasarlanmis bir satir uzunlugunda
  bir ifade/isim/baslik/dizin girisi
  seklindedir.(Örn Hirdavat, boya ve cam perakende
  ticareti)

9

• Siniflamalarla ilgili bazi tanimlar
• Gruplar Hiyerarsik bir siniflamada veya agaç
  yapili siniflamada kategoriler, her küme için
  genelden ayrintili seviyelere dogru gruplar
  haline getirilir. Her bir kümedeki kategoriler
  gruplar haline getirilebilir veya gruplar
  bölünebilir. Örnegin, çok seviyeli hiyerarsik bir
  siniflama her bir seviyenin ayrintilarinin
  toplami bir üst seviyeye denk gelecek sekilde
  yapilandirilir. Bu sekilde, gözlemler belirli
  amaçlarin ilgi alanlarinin ayrinti seviyesinde
  yapilabilir. Ayrintili seviyelerde yapilan
  gözlemler daha çok toplanmis seviyelerde yani
  gruplar haline getirilmis gözlemler elde etmek
  amaciyla toplanabilir
• Bölüm Bir hiyerarsi dahilindeki belirli bir
  seviyeyi betimlemek üzere siniflamalarda
  kullanilan bir baslik/isimdir. (Örnegin
  NACERev1.1 - 2 basamakli seviye bölüm olarak
  adlandirilmaktadir.
• Sinif Sinif, bir hiyerarsi içindeki belirli bir
  seviyeyi betimlemek için kullanilan bir
  Baslik/isimdir. Genellikle siniflamanin alt
  seviyelerinden birini, çogunlukla da en alt
  seviyeyi ifade eder. (Örnegin, ISIC Rev.3 te en
  düsük seviye (4 basamak) sinif olarak
  adlandirilmaktadir

10

• Türetilmis siniflamalar Türetilmis
  siniflamalarin temelinde, referans siniflamalar
  bulunur. Türetilmis siniflamalar referans
  siniflama yapisinin ve kategorilerinin
  benimsenmesi ve referans siniflama tarafindan
  saglanan bilgiden fazlasinin temin edilmesi ya da
  bir veya birden fazla referans siniflamasinin
  maddelerin yeniden düzenlenmesi ya da bir araya
  getirilmesi yoluyla hazirlanabilir. Türetilmis
  siniflamalar, genellikle ulusal ya da çok uluslu
  düzeylerde kullanilmak üzere hazirlanir (NACE
  örneginde oldugu gibi.).
• Açiklamalar Siniflama kullanicilarinin
  kategorilerin sinir ve kapsama alanlarini ayirt
  etmelerine yardimci olur. Verilen ayrintinin
  derecesi siniflamadan siniflamaya degisse de amaç
  kategorilerin ve bunlarin altinda yatan
  kavramlarin anlamini bütünüyle vermektir. Bu
  genellikle kapsananlar ve kapsam disi olanlarla
  ilgili net örnekler sunulmasi ve diger
  kategorilere çapraz referans saglanmasi
  araciligiyla yapilir.
• Baslik Bu genellikle bir belgenin veya
  belgenin bir kisminin basligini ifade eder.
  Siniflama baglaminda baslik, bir kategorinin
  temel tanimlayicisidir bazen isim olarak da
  anilir. (Örnegin, ISIC Rev.3ün 1. Bölümünün
  basligi Tarim, Avlanma ve Ilgili Hizmet
  Faaliyetleridir.)
• Hiyerarsi Siniflamanin en genelden en ayrintili
  ayrinti düzeyine dogru düzenlendigi siniflama
  yapisini ifade eder. Her bir siniflama seviyesi
  siniflamanin bir sonraki en düsük seviyesindeki
  kategoriler bazinda ifade edilir.

11

• Dönüsüm tablolari Siniflamalarin
  iliskilendirilmesine yönelik bir araçtir. Dönüsüm
  tablosu, bir siniflamadaki kategorilerin diger
  siniflamalarda veya ayni siniflamanin önceki
  versiyonlarinda nerede ve hangi ölçüde
  bulunabilecegini sistemli bir sekilde açiklar.
• Dönüsüm tablolari, metodolojik açidan bir
  siniflama için tanimlanan gruplarda
  siniflandirilan birimlerin baska siniflamalarda
  nasil siniflandirilabilecegini açiklayarak
  siniflamalar degeri kümelerinin birbirleriyle
  ilintili olma seklini açiklar.
• Tablolar uluslararasi siniflamalarin
  gelistirilmesi ve uyumlastirilmasi açisindan
  önemlidir. Siniflamalar arasinda iliski
  kurulmasinin istenecegi pek çok farkli durum ve
  bu iliskilerin alabilecegi pek çok sekil vardir.
  Tablolar, kurallara bagli olarak, tablolar
  arasindaki baglanti türünü tanimlamaya yönelik
  net olabilir. (Tarihi, hiyerarsik veya örtüsen
  gibi.)

12

• Kisim D Imalat
  
• Imalat faaliyetleri, materyallerin, maddelerin
  ya da bilesenlerin mekanik, fiziksel ya da
  kimyasal yollarla yeni ürünler haline
  dönüstürmedir. Dönüstürülen materyaller, maddeler
  ya da bilesenler, diger imalat faaliyetleri ile
  birlikte tarim, ormancilik, balikçilik,
  madencilik ve tasocakçiligi ürünleri olan
  hammaddelerdir.
• Alt kisim DB Tekstil ve tekstil ürünleri
  imalati
• Bölüm 17 Tekstil ürünleri
  imalati
• Bu kisim, tekstil dokumasi ve tekstil
  elyaflarinin hazirlanmasi ve egrilmesi, tekstil
  ve giyim esyalarinin aprelenmesini, hazir yapim
  tekstil ürünlerinin imalatini kapsarken, apreli
  (Örnegin, çarsaf, battaniye, hali ve kordonlar)
  ile örülmüs ve roselenmis dokuma ve onlarin
  parçalarinin (Örnegin çoraplar, süveterler)
  imalatini kapsamaz. Kimyasal bir islem olan
  sentetik elyaf imalati 24.70 (Suni elyaf imalati)
  sinifinda siniflandirilmasi gerekirken, dogal
  elyafin yetistirilmesi Kisim 01 (Tarim ) altinda
  yer alir. Giyim esyasi imalati, Kisim 18de yer
  alir.
• Grup 17.4 Giyim esyasi disindaki
  hazir tekstil ürünleri imalati
• Sinif 17.40 Giyim esyasi disindaki
  hazir tekstil ürünleri imalati
• Bu sinif asagidakileri kapsamaktadir
• herhangi bir tekstil malzemesinden hazir tekstil
  ürünleri imalati, örme veya krose kumaslari
  dahil battaniyeler, seyahat halilari dahil,
  yatak, masa, tuvalet veya mutfak örtüsü, yorgan,
  pike, kustüyü yorgan, minder, puf, yastik, uyku
  tulumu vb. hazir döseme ürünleri imalati
  perdeler, saçakli perdeler, tenteler, yatak
  örtüleri, döseme veya makine örtüleri vb. boyali
  musambalar, çadirlar, kamp malzemeleri,
  yelkenler, güneslik tenteler, araba örtüleri
  vb.flamalar, bayraklar, flandralar vb. toz
  bezleri, bulasik bezleri ve bunlara benzer
  ürünler, can yelekleri, parasütler vb.
• Ayrica bu sinif asagidakileri de
  kapsamaktadir
• elektrikli battaniyelerin tekstil kisminin
  imalati.
• Kapsam disi olanlar
• teknik kullanim için tekstil ürünleri
  imalati, bkz. 17.54.

13

• NACE Rev1.1 Sinif 17.40 Giyim esyasi
  disindaki hazir tekstil ürünleri
  
  imalati
• CPA 2000 17.40.1 Hane halki için hazir
  tekstil ürünleri
• 17.40.11 Battaniyeler, seyahat
  örtüleri, elektrikli olanlar hariç 17.40.12
  Yatak örtüleri 17.40.13 Masa örtüleri 17.40.14
  Tuvalet ve mutfakta kullanilan örtüler 17.40.15
  Perdeler ve iç storlar, perde ve yatak farbalari
  (saçaklari) 17.40.16 Baska yerde
  siniflandirilmamis diger tekstil ev esyalari
  hali, kilim vb. yapimi için dokunmus kumas
  veya iplik gruplari
• 17.40.2 Diger hazir tekstil ürünleri
• 17.40.21 Çuval, torba, çanta vb., paketleme
  isinde kullanilanlar 17.40.22 Yelkenler, 1vapur
  veya mavna örtüleri, güneslikler,
  tenteler,dis storlar, çadirlar ve kamp
  malzemeleri 17.40.23 Parasütler
  (yönlendirilebilen parasütler dahil), rotosütler,
  bunlarin parçalari 17.40.24
  Uyku tulumlari yatak malzemeleri 17.40.25
  Diger hazir esyalar, elbise patronlari dahil
• 17.40.9 Branda ve kamp ekipmanlari ile diger
  tekstil maddelerinden yapilmis ürünlerin tamir
  hizmetleri
• .....
• .....
• .....

14

• NACE Rev1.1 Sinif 17.40 Giyim esyasi disindaki
  hazir tekstil ürünleri imalati
• CPA 17.40.14 Tuvalet ve mutfakta kullanilan
  örtüler
• PRODCOM BASLIKLARI VE TANIMLARI
• 17.40.14.30.00 Pamuklu dügümlü havlu kumasindan
  veya benzer dügümlü kumaslardan
  yapilan mutfak ve tuvalet örtüleri (takimlari)
• 17.40.14.50.00 Tekstilden yapilan mutfak ve
  tuvalet örtüleri (pamuklu havlu vb.
  kumaslar hariç)
• 17.40.14.70.00 Dokuma olmayan yapay elyaftan
  mutfak ve tuvalet örtüleri
• CN BASLIKLARI VE TANIMLARI
• 63.02.91.00 Tuvalet ve mutfak bezleri (pamuktan)
• 63.02.92.00 Tuvalet ve mutfak bezleri (ketenden)
• 63.02.93.10 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (sente tik/suni lifden, dokunmamis)
• 63.02.93.90 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (sentetik/suni lifden, diger)
• 63.02.99.00 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (dokunabilir diger maddeden )
• GTIP
• 63.02.91.00.0000 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (pamuktan)
• 63.02.92.00.0000 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (ketenden)
• 63.02.93.10.0000 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (sentetik/suni lifden, dokunmamis)
• 63.02.93.90.0000 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (sentetik/suni lifden, diger)
• 63.02.99.00.0011 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (ramiden)
• 63.02.99.00.0012 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (yün/ince kildan)

15

• Kisim D Imalat
• Alt kisim DB Tekstil ve tekstil ürünleri
  imalati
• Bölüm 17 Tekstil ürünleri imalati
• Grup 17.4 Giyim esyasi disindaki
  hazir tekstil ürünleri imalati
• Sinif 17.40 Giyim esyasi disindaki
  hazir tekstil ürünleri imalati
• Alt sinif 17.40.1 Hane halki için
  hazir tekstil ürünleri
• CPA 17.40.14 Tuvalet ve
  mutfakta kullanilan örtüler
• PROD. 17.40.14.50.00 Tekstilden yapilan
  mutfak ve tuvalet örtüleri (pamuklu havlu
  vb.kumaslar hariç)
• CN 63.02.99.00 Tuvalet ve mutfak bezleri
  (dokunabilir diger maddelerden)
• GTIP 63.02.99.00.0011 Tuvalet ve mutfak
  bezleri (ramiden)
• GTIP 63.02.99.00.0012 Tuvalet ve mutfak
  bezleri (yün/ince kildan)
• GTIP 63.02.99.00.0019 Tuvalet ve mutfak
  bezleri (dokumaya elverisli diger
  maddelerden

16
Ana siniflamalar

• Dis Ticaret
• HS (WCO)
• CN (EU),
• SICT (UN),
• Faaliyetler
• ISIC (UN)
• NACE (EU),
• Ürünler
• CPC (UN)
• CPA (EU)
• Amaçlara göre
• COFOG, COICOP, COPP (UN), COPNI (UN and EU)
• Sosyal siniflandirmalar

17
Entegre ekonomik siniflamalara ait uluslararasi
sistemin gelistirilmesi

•  Gerçeklestirilen sistem
• Genel seviye
• 1983 Harmonize mal tanimlari ve kodlama sistemi
  (HS)
• 1986 SITC Rev. 3 Standart Uluslararasi Ticaret
  Siniflamasi
• 1989 ISIC Rev. 3 Tüm ekonomik Faaliyetlerin
  Uluslararasi Sanayi Siniflamasi
• 1991 Prov. CPC Merkezi Ürün Siniflamasi
• 1998 CPC Rev 1.0
• 2002 ISIC Rev. 3.1
• 2002 CPC Rev 1.1

18
Entegre ekonomik siniflamalara ait uluslararasi
sistemin gelistirilmesi

•  Gerçeklestirilen sistem
• Genel seviye
• 1983 Harmonize mal tanimlari ve kodlama sistemi
  (HS)
• 1986 SITC Rev. 3 Standart Uluslararasi Ticaret
  Siniflamasi
• 1989 ISIC Rev. 3 Tüm ekonomik Faaliyetlerin
  Uluslararasi Sanayi Siniflamasi
• 1991 Prov. CPC Merkezi Ürün Siniflamasi
• 1998 CPC Rev 1.0
• 2002 ISIC Rev. 3.1
• 2002 CPC Rev 1.1

19
Entegre ekonomik siniflamalara ait uluslararasi
sistemin gelistirilmesi

• -     AB-seviyesi
•   1990 NACE Rev. 1 AB Ekonomik Faaliyetlerin
  Istatistiki Siniflamasi
•   1993 CPA 1993 Faaliyetlere Göre Ürün
  Siniflamasi (AB)
•   1996 CPA 1996
•   2002 NACE Rev. 1.1
•   2002 CPA 2002
•     

20
Entegre ekonomik siniflamalara ait uluslararasi
sistemin gelistirilmesi
21
Ana ekonomik siniflamalarin iliski agi
ISIC rev. 3.1
HS
CPC vers. 1.1
SITC rev. 3
COICOP
COFOG
COPNI
BOP
EWC
NST 2000
CPV ver. 2
22
SINIFLAMALARIN ULUSLARARASI DÜZEYDE ENTEGRASYONU

• ISIC/CPCnin mallar bölümü Harmonize Sisteme
  dayanmaktadir. HS degistiginde, bunlarin da
  degismesi gerekmektedir.
• CPA in yapisal olarak dogrudan NACE Rev.1.1le
  baglantili olmasi nedeniyle, CPA deki 4 veya
  daha çok basamak (dijit) düzeydeki önemli bir
  yapisal degisiklik NACE Rev.1.1 in bir
  revizyonuna baglidir
• NACE Rev.1.1 dogrudan ISIC Rev.3ün yapisiyla
  baglantilidir. Uluslararasi baglantili sistemin
  sürdürülmesi taahhüdü NACE Rev.1.1 in
  revizyonunun ISIC Rev.3 ile birlikte yapilmasi
  zorunlulugunu getirir

23

• AB SINIFLAMA YAPISI

XX.XX
.XX.
.YY
.ZZ
NACE
CPA
PRODTR
PRODCOM
24
TÜRKIYE ISTATISTIK KURUMU

• Kurumumuz 2002 yilina kadar, Birlesmis Milletler
  tarafindan hazirlanan ve tüm dünyada kabul gören
  Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararasi Standart
  Sanayi Siniflamasini, (International Standard
  Industrial Classification-ISIC) temel alarak
  istatistikler üretmistir.
• 2002 yilindan itibaren AB siniflamalarini
  kullanmaya baslamistir.

25
I.TÜRKIYE ISTATISTIK KURUMUNUN BUGÜNE KADAR
KULLANDIGI EKONOMIK SINIFLAMALAR
26
II.TÜRKIYE ISTATISTIK KURUMUNUN BUGÜNE KADAR
KULLANDIGI DIS TICARET SINIFLAMALAR
27
III.TÜRKIYE ISTATISTIK KURUMUNUN BUGÜNE KADAR
KULLANDIGI SOSYAL SINIFLAMALAR
28
IV.TÜRKIYE ISTATISTIK KURUMUNUN BUGÜNE KADAR
KULLANDIGI DIGER SINIFLAMALAR
Siniflama Türü Periyodu
NST/R 2000 NST/R NST/R siniflamasi baz alinarak Ulusal düzeyde bir mal tasima siniflamasi gelistirilmistir. NST 2000, CPA 2002 yi baz alarak gelistirilmis yeni bir mal tasima siniflamasidir.
CC CC
ISCED 97 ISCED 97
FOET 1999 Egitim alanlarin siniflamasi
29
Kaynaklar

• Uluslararasi istatistiksel siniflandirmalar
• http//www.un.org/Depts/unsd/class/
• http//unstats.un.org/unsd/mbs/default.asp
• Avrupa siniflandirmalari ve tablolari
  http//europa.eu.int/comm/eurostat/ramon/
• Ulusal siniflandirmalar
• Pek çok ülke ulusal siniflandirmalari kendi web
  sitelerinde gösterirler
• US (NAICS) http//www.census.gov/epcd/www/naics.h
  tml
• FR (NAF, CPA, etc.) http//www.insee.fr
• TÜRKIYE http//tuikapp.tuik.gov.tr/DIESS/