Structurele%20bevolkingsdaling%20Een%20urgente%20nieuwe%20invalshoek%20voor%20beleidsmakers - PowerPoint PPT Presentation

Title: Structurele%20bevolkingsdaling%20Een%20urgente%20nieuwe%20invalshoek%20voor%20beleidsmakers


1
Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe
invalshoek voor beleidsmakers

• Wim Derks, Universiteit Maastricht
• Peter Hovens, Bestuurskundig Adviesbureau Peter
  Hovens
• Leo Klinkers, Klinkers Public Policy Consultants

www.bevolkingsdaling.nl www.etil.nl w.derks_at_beoz.
unimaas.nl
2
Bevolkingsafname vereist ander beleidartikel
in tijdschrift ESB, 7 april 2006

• Wim Derks

3
Inhoud

1. Bevolkingsontwikkeling
2. Reacties van bestuurders
3. Gevolgen bevolkingsafname
4. Ander beleid bij bevolkingsafname

4
A. Bevolkingsontwikkeling

• Bevolkingsexplosie in 20e eeuw
• Ontgroening in laatste decennia 20e eeuw
• Vergrijzing 1924-2038
• Bevolkingsdaling in 21e eeuw

5
Ontgroening ervaring met daling ruim een kwart
in ruim 10 jaar
Vergrijzing niet nieuw wel versnelling
Bevolkingsdaling onder normale
omstandigheden volstrekt nieuw
6
Top bevolkingsomvang

• Wereld rond 2075
• Europa (werelddeel) nu
• Nederland rond 2035
• Limburg 2002
• Drenthe en Zeeland rond 2010

7
Top bevolkingsomvang Corop-regios

• Zuid-Limburg 1997
• Agglomeratie Haarlem 2002
• Het Gooi en Vechtstreek 2002
• Delfzijl e.o 2003
• Zeeuwsch-Vlaanderen 2003
• Oost-Groningen 2003
• Zuidoost-Friesland 2005
• Achterhoek 2005
• Noord-Limburg 2005

8
Top omvang bevolking 15-64 jaar(de potentiële
beroepsbevolking)

• Nederland 2011
• Limburg 1995
• Friesland 2004
• Groningen 2005
• Drenthe, Zeeland 2007-2008
• Noord-Brabant 2008-2009

9
Top omvang bevolking 15-64 jaar(de potentiële
beroepsbevolking)de helft van de Corop-regios

• 1985 Het Gooi en Vechtstr. 2003 2004
• 1988 Zuid-Limburg Delfzijl e.o Groot Rijnmond
• 2000 Midden-Limburg Zeeuwsch-Vlaand.
  Oost-Groningen
• 2002 Noord-Limburg Noord-Friesland
• Oost-Zuid-Holland Zaanstreek Zuidoost-Zuid-H.
• Agglomeratie Haarlem Zuidwest-Friesland
• Zuidoost-Drenthe Zuidoost-N.-Br. 2005
• Noordoost-N.-Brabant Twente Achterhoek
• Zuidoost-Friesland
• Kop van Noord-H.

10
B. Reacties van bestuurders

• Confrontatie met bevolkingsdaling
• Ontkennen, afwijzen
• Verzet we bouwen om te groeien
• Acceptatie (VROM)
• Actief oppakken in beleid (Limburg)
• Afscheid nemen van groeidenken is dus een
  rouwproces

11
C. Gevolgen bevolkingsafname

• Welvaart
• Wonen
• Arbeidsmarkt
• Woon-werkverkeer
• Ruimte voor economische activiteiten
• Concurrentie tussen regios

12
Welvaart afgelopen 50 jaar

• De materiële welvaart per inwoner is
  verdrievoudigd (2,2 per jaar)
• Het aantal gewerkte uren per inwoner is met een
  vijfde afgenomen (-0,5 per jaar)
• De arbeidsproductiviteit per uur is meer dan drie
  en een half keer zo groot geworden (2,7 per
  jaar)

13
Welvaart in de toekomst

• Ondanks vergrijzing en bevolkingsafname,
• gaat de stijging van de materiële welvaart gewoon
  door
• als gevolg van de doorgaande stijging van de
  arbeidsproductiviteit
• (CPB, 4 scenarios 2040, november 2004)

14
Economie

• Vergrijzing aantal ouderen groeit
• Alle vraag naar goederen en diensten voor ouderen
  groeit groei senioreneconomie
• Woningen
• Vrijetijdsbesteding
• Hulpmiddelen, domotica
• Hulp en zorg, thuis en in instellingen
• Gezondheidszorg

15
Woningen

• Daling gemiddelde woningbezetting, alleen al door
  vergrijzing
• Nog wel groei van woningvoorraad, maar steeds
  minder
• Soort woningen daling van aantal jongeren, groei
  van aantal ouderen
• Toenemende sloop en vervangende nieuwbouw

16
Arbeidsmarkt

• Daling potentiële beroepsbevolking (bevolking
  15-64 jaar)
• 2011 in Nederland
• Nu al in Limburg, Friesland, Groningen en de
  helft van de Corop-regios
• Steeds geringere stijging van de
  arbeidsparticipatie
• Geringe groei en aankomende daling
  beroepsbevolking

17
Bevolking 15-64 jaar, potentiële
beroepsbevolking, 1990-2006-2016, Nederland
18
Arbeidsparticipatie Nederland, 1990-2006-2016
19
Beroepsbevolking Nederland, 1990-2006-2016
20
Werkzame Beroepsbevolking, Nederland
1990-2006-2016
21
Werkloze beroepsbevolking in van
beroepsbevolking, Nederland 1990-2006-2016
22

• Over een paar jaar
• (na bijna 40 jaar ruime arbeidsmarkt)
• structurele krapte op de arbeidsmarkt, zoals
  tijdelijk in de jaren zestig
• Vergrijzing personeelsbestand leeftijdsbewust
  personeelsbeleid

23

• Groei van regio-gebonden activiteiten rond
  vergrijzing
• Vertrek van niet-regiogebonden activiteiten
• Om-, her- en bijscholing

24
Concurrentie tussen regios

• Tot nu ten aanzien van werkgelegenheid
• In de toekomst ten aanzien van
• Inwoners
• Arbeidskrachten

25
Concurrentie tussen werkgevers

• Loonstijgingen
• Secundaire arbeidsvoorwaarden
• Vaste arbeidscontracten

26
Mobiliteit

• Naderend einde groei aantal werkenden in steeds
  meer regios
• Naderend einde groei woon-werkverkeer in steeds
  meer regios

27
Bedrijventerreinen en kantoren

• Versnelling van vertrek van
• nietregiogebonden activiteiten
• Wat betekent dit voor de behoefte aan
  bedrijventerreinen?

28
D. Ander gemeentelijk/regionaal beleid bij
daling (beroeps)bevolking

• Bewustwording doorloop rouwproces snel
• Ga uit van realistische bevolkingsprognose met
  marges (midden, hoog en laag)
• Besef dat
• daling bij leeftijdsgroepen niet nieuw is
  (eerdere ontgroening ging zeer snel)
• langzame daling onder normale omstandigheden niet
  vergelijkbaar is met leegloop
• voorzieningen niet verdwijnen door
  bevolkingsdaling, maar door schaalvergroting

29

• Dalende inkomsten gemeenten
• Concurrentie om inwoners
• Imago
• ANDER BELEID
• Tot nu toe in welk tempo bedrijventerreinen,
  wegen en woningen
• Nu van kwantiteit naar kwaliteit
• Vanaf nu hoeveel nog tot de top en wat daarna
• KIJK OVER DE TOP

30
Ander beleid werkgevers

• Besef dat de arbeidsmarkt anders wordt dan in de
  afgelopen 35 jaar
• Concurrentie om werknemers
• Primaire arbeidsvoorwaarden zoals loon
• Secundaire arbeidsvoorwaarden
• Behoud van (productiviteit) werknemers
• Vaste contracten
• Leeftijdsbewust personeelsbeleid