Title: Arbeidsduurreglementering in beschutte en sociale werkplaatsen
1Arbeidsduurreglementering in beschutte en
sociale werkplaatsen
- Studiedag 19.11.04
- Franky Blomme
- sociaal inspecteur-directiehoofd inspectie van de
sociale wetten
21. Op wie zijn de bepalingen inzake arbeidsduur
van toepassing?
- Arbeidswet 16.3.87
- Op wie is de arbeidswet van toepassing?
- positief
- negatief (gedeeltelijk)
3Positief toepassingsgebied
- Artikel 1
- Arbeidswet is van toepassing op werkgevers en
werknemers. - Gelijkgesteld met werknemers personen die anders
dan krachtens arbeidsovereenkomst onder gezag
werken - vb. vrijwilligers
4negatief toepassingsgebied
- Art. 33 bepalingen inzake arbeidsduur o.a. niet
van toepassing op - leidende functie en vertrouwenspost vastgesteld
bij KB (KB 10.2.65) - voorbeeld directeur, gerant
- huisarbeiders (art. 3bis)
52. Wat omvat het begrip arbeidsduur?
- Art. 19
- tijd die men ter beschikking is van de werkgever
6Arbeidstijd?
- De tijd waarbij de werknemer wacht op klanten en
geen prestaties verricht. - Vorming buiten het bedrijf
- Verplaatsingstijd van woonplaats naar werkplaats
- Verplaatsingstijd tussen twee bouwwerven
- Betaalde pauze
- Wachtdienst thuis
7Afwijkingen definitie arbeidsduur (1)
- 1. afwijkend KB kan bestaan (art. 19, 2de lid)
geen KB voor PC 327 - 2) gelijkstelling door andere wetten
- wet 20.9.48 houdende organisatie van het
bedrijfsleven vergaderingen van OR en prestaties
van getuigen tijdens sociale verkiezingen - Wet van 4.8.96 betreffende het welzijn op heet
werk idem voor preventiecomité - Herstelwet 22.1.85 tijd besteed aan betaald
educatief verlof
8Afwijkingen definitie arbeidsduur (2)
- 3) gelijkstelling door CAOs
- CAO 9 vorming leden OR
- CAO 6 vorming leden preventiecomité
- CAO 5 de tijd gedurende dewelke leden van de
syndicale delegatie in die functie actief zijn in
het bedrijf - CAO 80 borstvoedingspauzes
93. Welke arbeidsduurgrenzen moeten worden
gerespecteerd?
- 1. minimum
- 2. normaal
- 3. overschrijdingen
- 4. maximum
103.1. Welke zijn de minimumprestaties?
- 1. Per werkperiode
- - regel
- - afwijkingen
- 2. Per week
- - regel
- - afwijkingen
113.1.1. Minimumprestaties per werkperiode
- Artikel 21 minimum 3 uur per werkperiode
- afwijkingen bij
- KB 18.6.90 o.a. schoonmaakpersoneel
- CAO (geen sectorale CAO in PC 327)
- CAO mogelijk op ondernemingsvlak
123.1.2. Minimumprestaties per week
- Regel min. 1/3 van de voltijdse (art. 11bis wet
3.7.78 betreffende de arbeidsovereenkomsten) - Afwijkingen
- 1. KB KB 21.12.92 o.a. schoonmaakpersoneel
- 2. CAO geen sectorale CAO in PC 327
133.2. Welke zijn de normale grenzen (art. 19)
- De arbeidswet vermeldt volgende grenzen (art. 19
en 20) - daggrens 8 uur of 9 uur indien min. ½ rustdag
buiten de zondag - weekgrens 40 u of lagere CAO-grens (cf. art.
28)
143.3. Wanneer mogen de normale grenzen
overschreden worden?
- 1. Structurele overschrijdingen voorzienbaar,
kunnen in de roosters ingepast worden - 2. Overschrijdingen buiten de normale roosters
(niet voorzienbaar)
153.3.1. Structurele overschrijdingen (1)
- 1.2. Daggrens en weekgrens
- art. 22, 1 ploegenarbeid
- (11uur / 50 uur)
- Geen def. in arbeidswet
- Ploeg bestaat uit min. 2 werknemers (AH Antw.
17.3.97) - Kruisende ploegen max. ½ overlapping
16Structurele overschrijdingen (2)
- art. 22, 2 continuarbeid
- daggrens 12 uur/dag en
- weekgrens 50 uur/week of 56 (7 X 8)
- Voorwaarden
- (VA Kamer, 390 van 1997) Het werk moet steunen
op technische redenen die te maken hebben met de
aard van het werk en het werk dat de
verschillende ploegen doen moet gelijkaardig
zijn. - Cas. 6.12.77 werken die wegens hun aard
ononderbroken dag en nacht en alle dagen van de
week moeten worden uitgevoerd.
17Structurele overschrijdingen (3)
- Art. 20 bis (kleine flexibiliteit)
- Wat? Systeem met piek- en dalroosters t.o.v.
basisrooster - Hoe invoeren? Via CAO of via arbeidsreglement
- Grenzen
- dag of - 2u per dag maar max. 9u
- week of - 5u per week maar max. 45u
- Toepassing na kennisgeving 7 dagen vooraf
(art.14bis wet arbeidsreglementen)
18Structurele overschrijdingen (4)
- Voorbeeld kleine flexibiliteit
- basis piek dal
- 8 9 7
- 8 9 7
- 8 9 7
- 8 8 7
- 6 8 5
- 38 43 33
193.3.2. Overschrijdingen buiten het normale
rooster (1)
- Art. 25 buitengewone vermeerdering van werk
- (11 uur/dag en 50 uur/week)
- met toestemming syndicale delegatie
- met toestemming inspectie
- 11 uur per dag en 50 uur per week
- Aanplakking tijdelijk gewijzigd rooster 24 uur
vooraf (art. 14, 1 wet arbeidsreglementen)
20Overschrijdingen buiten het normale rooster (2)
- Art. 22, 3 inventarissen en balansen
- 11 uur per dag en 50 uur per week
- Voorwaarde max. 7 dagen per werknemer en per
kalenderjaar
21Overschrijdingen buiten het normale rooster (3)
- Artikel 26
- ! Onderscheid 1 en 2 (van belang bij
recuperatie) - Art. 261, 1 en 2,1 voorgekomen of dreigend
ongeval - geen grens
- Art. 261, 2 en 2, 2 dringende arbeid aan
machines of materieel - geen grens
- Art. 261, 3 onvoorziene noodzaak
- 11 uur per dag en 50 uur per week
224. Moet ik recuperatie geven?
- Over welke periode moet de gemiddelde arbeidsduur
nageleefd worden? - rekening houden met welke tijden?
- Wat bij schorsing,
23Naleving van de gemiddelde arbeidsduur
- In principe per trimester (art. 26bis1)
- Verlenging referteperiode kan (max. 1 jaar)
- bij KB (geen KB in PC 327)
- bij CAO (geen sectorale CAO in PC 327
ondernemingsCAO mogelijk) - door het arbeidsreglement
- ! Voor werknemers met nachtprestaties alleen via
KB of algemeen verbindend verklaarde CAO
24Interne grens
- Art. 26bis1 aantal uren gepresteerd boven de
gemiddelde arbeidsduur mag op geen enkel ogenblik
van de referteperiode 65 uur overschrijden. - interne grens geldt niet bij toepassing van art.
20bis
25Naleving gemiddelde per kwartaal (voorbeeld)
26Berekening gemiddelde arbeidsduur
- Arbeidsduur (volgens de toepasselijke CAO)
- Gelijkgestelde tijd
- feestdagen
- CAO-rustdagen
- schorsingsperiodes wet 3.7.78 (bv. ziekte)
- art. 294 omzetting overurentoeslag in
bijkomende inhaalrust - Telt niet mee de overschrijdingen uit art.
261, 1 en 2(overmacht/ machines en materieel)
en de inhaalrust binnen de referteperiode
27Modaliteiten recuperatie
- Art. 26bis3 toekenning inhaalrust per volledige
arbeidsdag (in principe alleen bij art. 25 en
262) - Inhaalrust moet samenvallen met een dag waarop de
werknemer normaal zou hebben gewerkt (geen
schijninhaalrust)
28Overdraagbaar krediet (1)
- Art. 26bis3 de arbeidsduur op het einde van de
referteperiode mag met 65u (of hoger bij KB)
overschreden worden - art. 25 buitengewone vermeerdering werk
- art. 262 ongeval of dringende herstelling voor
derden - Inhaalrust verplicht binnen 3 maand (of langere
periode bij koninklijk besluit)
29Overdraagbaar krediet (2)
- Op het einde van de referteperiode max. 65u
(of hoger bij KB) - - art. 25
- - art. 262
30Wat bij schorsing ?
- Art. 26bis3, laatste lid
- Indien de IR niet kan worden toegekend binnen 3
maanden binnen 3 maanden na einde schorsing - bij schorsing 6 m uitbetaling loon zonder
toekenning inhaalrust
31Wanneer geen recuperatie vereist?
- 1. Overmacht en dringende herstellingen in eigen
onderneming - 2. Bij schorsing 6 maanden
32Opzeg en recuperatie
- Art. 38bis van de wet van 3 juli 1978 betreffende
de arbeidsovereenkomsten - Bij opzegging door de werkgever loopt de
opzeggingstermijn niet gedurende de dagen
inhaalrust toegekend bij toepassing van art.
26bisAW
33Werkeloosheid en recuperatie
- Art. 51bis wet 3.7.78 verbod schorsing wegens
technische storing, slecht weer of
econ.werkloosheid zolang de werkn. recht heeft op
volledige dagen inhaalrust ingevolge art. 26bis,
rust zon- en feestdagen - Bij kleine flex. art. 20bis de schorsing moet
ook verdaagd worden zolang de prestaties de
gemiddelde arbeidsduur over de periode die de
schorsing voorafgaat overschrijden.
345. Wanneer moet ik overloon betalen?
- 1. Recht op overloon in algemeen stelsel
- 2. bijzonder stelsel
- 3. Tijdstip van betaling
355.1. Overloon algemeen stelsel
- Zie art. 291 en 292, eerste lid
36Overloon algemeen (1)
- Definitie art. 292, 1 lid
- ARBEID VERRICHT boven
- 9u/dag of
- 40u/week of lagere CAO-grenzen (art. 28)
- Schorsingen zoals ziekte tellen wel mee voor de
berekening van recuperatie maar niet voor de
berekening van overloon!!!!
37OVERUREN alleen op verrichte arbeid
- M 8 . M 8
- D 8 . D 8
- W 8 . W 8
- D 8 . D 8
- V 8 V 8 (ziek)
- Z / Z 8
- TOT 40 . Geen overloon (40 u arbeid)
- wel 8 uur recuperatie
38Overloon algemeen (2)
- TARIEF(art. 291)
- 50 maar
- 100 voor overwerk op zon- en feestdagen)
- berekend op basisloon premies
- Contractueel of bij CAO kunnen hogere worden
vastgelegd (bv. in PC 136 voor overuren tussen 22
en 6 uur 100 i.p.v. 50)
39Overloon algemeen (3)
- Relatie met art. 284 verlaging weekgrens via
CAO zelfs niet algemeen verbindend verklaarde
CAO - Bij toekenning compensatiedagen verlaagt de
overloongrens niet - Bv. gemiddeld 38 uur door 40 uur per week
effectief en 12 compensatiedagen overloongrens
blijft op 40 uur
40Overloon algemeen (4)
- verlaging via AR of contract heeft geen verlaging
van de overloongrens tot gevolg - vb. sectorale CAO 37u/week contractueel voltijds
naar 36u overloongrens blijft op 37uur - Uitzondering arbeidsduurvermindering op
vrijwillige basis op basis van hst. 3 wet
10.8.2001 ook verlaging van de arbeidsduur via
arbeidsreglement heeft hier een verlaging van de
overloongrens tot gevolg
41Overloon algemeen (5)
- Berekening overloon voor bedienden
- In de rechtspraak en rechtsleer wordt vaak
volgende formule gebruikt om het maandloon om te
rekenen naar een uurloon - Maandloon X 3
- 13 X wekelijkse arbeidsduur
42OVERUREN DAGBASIS
- M 8 . M 10
- D 8 . D 10
- W 8 . W 10
- D 8 . D 10
- V 8
- TOT 40 . TOT 40
43OVERUREN WEEKBASIS
- M 8
- D 8
- W 8
- D 8
- V 8
- TOT 40
- M 8
- D 8
- W 8
- D 8
- V 8
- ZA 8
- TOT 48
44OVERUREN (dag week gelijk)
- M 9
- D 9
- W 9
- D 9
- V 4
- TOT 40
- M 10
- D 10
- W 10
- D 10
- V 4
- TOT 44
45Overuren (dag week niet gelijk)
- M 8
- D 8
- W 8
- D 8
- V 8
- TOT 40
- M 10
- D 7
- W 10
- D 7
- V 9
- TOT 43
46OVERUREN WEEKBASIS
- M 8
- D 8
- W 8
- D 8
- V 8
- TOT 40
- M 8
- D 8
- W 8 (ziek)
- D 8
- V 8
- ZA 8
- TOT 48
47Overuren 50 en 100
- M 8
- D 8
- W 8
- D 8
- Zon 8
- TOT 40
- M 10
- D 6
- W 10
- D 7
- Zon 10
- TOT 43
485.2. Overuren bijzonder stelsel
49Overloon bijzonder stelsel
- Art. 292, 2 lid geen overloon indien arbeid
wordt verricht met naleving van grenzen en
voorwaarden (art. 38bis) van toepassing op de
regeling in o.a. volgende gevallen - art. 20bis (kleine flexibiliteit) 9u/dag en
45u/week - art. 22, 1 (ploegen) 11u/dag en 50u/week
- art. 22, 2 ( continu) 12u/dag en 50u/week
50Overuren bijzonder stelsel
- M 9
- D 9
- W 9
- D 9
- V 9
- TOT 45
- M 9
- D 10
- W 10
- D 10
- V 8
- TOT 47
515.3. Wanneer hebben deeltijdse werknemers recht
op overloon?
- Art. 293 en KB van 25.6.90
- Het KB geldt bij ontstentenis van specifieke CAO
(cf. toepassingsgebied!) - Art. 292 blijft van toepassing
52Overloon deeltijdse werknemer met vast wekelijkse
arbeidsduur
- Arbeidsduur is vast, rooster kan vast of variabel
zijn (bv. 20 uur per week met roosters in
voormiddag en andere in namiddag) - Recht op overloon voor prestaties BUITEN het
rooster met uitzondering van de eerste 12 uur per
kalendermaand
53voorbeeld
- Feb. 4 weken, contract 5 X 4 uur 20
- Week 1 25 ( 5)
- Week 2 20
- Week 3 30 (10)
- Week 4 5
- Te betalen overloon 15 12 3 uur à 50
54Deeltijdse werknemer met variabele arbeidsduur
via variabel rooster
- Recht op overloon voor de gepresteerde uren
- Buiten het rooster
- Binnen het rooster maar boven de gemiddelde
wekelijkse arbeidsduur (!!!) - met uitzondering van een urenkrediet aantal
weken van de referteperiode X 3 (max. 39 uur ook
bij referteperiode langer dan een kwartaal)
55voorbeeld
- Gemiddeld 20 over 3 weken
- Week 1 aangeplakt 15, gepresteerd 20
- Week 2 aangeplakt 25, gepresteerd 25
- Week 3 aangeplakt 20, gepresteerd 25
- Te betalen overloon week 1 5 buiten rooster,
week 2 5 boven gemiddelde, week 3 5 boven
rooster (ook boven gemiddelde) totaal 15 9
krediet (3 X 3u) 6 Ã 50
56Bijkomende uren deeltijdse werknemer zonder
toeslag
- Bijkomend gepresteerde uren ingevolge
- omwisseling van het rooster na schriftelijk
akkoord werknemer - verschuiving rooster op schriftelijk verzoek van
werknemer - Bijkomende uren die reeds genieten van een
toeslag ingevolge art. 292
575.4. Op welk tijdstip moet ik loon en overloon
betalen?
- Art. 9bis loonbeschermingswet
- Bij toepassing van art. 26bis arbeidswet
- Per betaalperiode gemiddeld loon betalen
eventuele overloonsupplementen (toeslag 50 of
100) - De meeruren worden betaald met de loonperiode
waarin de inhaalrust valt
58Arbeidsduur en loonbeschermingswet (2) voorbeeld
- Normaal 40
- art. 25 48 uur
- te betalen
- - 40 uur prestaties aan 100 (gewoon loon)
- 8 uur overloon aan 50 (supplement)
- Bij recuperatie
- 32 uren werken en 8 uur recup.
- - 32 uur loon
- - 8 uur inhaalrust aan 100
59Arbeidsduur en loonbeschermingswet (3)
- Bij kleinde flexibiliteit art. 9ter
loonbeschermingswet zelfde principe als voor
art. 26bis - Bij einde arbeidsovereenkomst of referteperiode
te veel uitbetaalde loon blijft verworven, werden
meer uren gepresteerd dan is bijkomend loon
verschuldigd
60Arbeidsduur en loonbeschermingswet (4)
- Art. 9quater loonbeschermingswet en KB 18.1.84
- Aflevering staat met prestaties van de meer- en
minuren
616. Wanneer moet ik de werknemer rust en pauzes
toestaan?
- 1. Tijdens prestaties art. 38quater)
- 2. Tussen 2 prestaties (art. 38ter1)
- 3. Op weekbasis (art. 38ter3)
626.1. Pauze tijdens prestaties (1)
- Art. 38quater de werknemers mogen niet zonder
onderbreking werken gedurende meer dan 6 uur - pauze, vast te stellen bij
- CAO (geen sectorale CAO in PC 327)
- CAO op ondernemingsvlak mogelijk
- indien geen CAO of KB minimum een kwartier
(geldig arbeidsreglement van voor 27.12.98 kan
kortere pauze voorzien)
63Pauze tijdens prestaties (2)
- CAO 80 recht op borstvoedingspauzes
- min. 4 uur 1/2 uur pauze, min. 7u30 1 uur
(ineens of 2 x 1/2 uur) - Pauze arbeidsduur
- Betaling ten laste van ziekte- en
invaliditeits-verzekering
646.2. Rust tussen 2 prestaties (1)
- Artikel 38ter1 REGEL min. 11 uur
opeenvolgende rust tussen einde en hervatting van
de arbeid - Artikel 38ter2 AFWIJKINGEN
- - art. 26 (overmachtsituaties)
- - opgesplitste werkperiodes
- - continuarbeid en ploegen bij wisseling van
ploegen
656.3. Werkonderbreking per week
- Algemene regel 35uur opeenvolgende rust (art.
38ter3) - Afwijkingen cf. 11 uur rust
667. Moet ik werkroosters opstellen en kan ik
buiten die roosters werken?
- Arbeidsreglement
- art. 38bis
- Specifieke regels voor deeltijdse werknemers
677.1. arbeidsreglement
- Art. 61, 1 wet 8.4.65 tot instelling van de
arbeidsreglementen - opname begin- en einduren van werktijden en
pauzes (ook voor deeltijdse werknemers) - Normale procedure niet van toepassing bij
tijdelijke wijziging bv. hoger rooster voor
buitengewone vermeerdering werk (art. 14 wet
8.4.65)
687.2. Art. 38bis
- Verplichting om roosters na te leven
- voorzien in arbeidsreglement
- voorzien in bericht bedoeld in art. 14, 1 wet
arbeidsreglementen bij toepassing buitengewone
vermeerdering van werk - uitzonderingen opgesomd in art. 38bis
69Uitzonderingen art. 38bis
- In volgende gevallen mag buiten het rooster
gewerkt worden - artikel 26 (overmacht, onvoorziene noodzaak)
- inventarissen en balansen
- scheepsherstelling- en onderhoud
- vervoer, laden en lossen
- toepassing van afwijkingsKB op basis van art.
242 (snelle ontaarding)
707.3. Specifieke regels voor deeltijdse werknemers
(1)
- Vast rooster rooster opnemen in contract en
arbeidsreglement (beiden aanwezig in de
onderneming) - Werken buiten het rooster mogelijk mits
- afwijkingsregister
- aanwezigheidsregister
- registratieapparatuur
71Specifieke regels voor deeltijdse werknemers (2)
- Variabel rooster roosters opnemen in
arbeidsreglement en voorafgaande aanplakking - Werken buiten het aangeplakt rooster mogelijk
mits - afwijkingsregister
- aanwezigheidsregister
- registratieapparatuur
728. Mag ik werknemers s nachts laten werken?
- Definitie
- nachtarbeid
- arbeidregeling met nachtprestaties
- Verbod nachtarbeid
- Uitzonderingen nachtarbeid
738.1. Nachtarbeid definitie en verbod
- Definitie arbeid verricht tussen 20 en 6u (art.
352) - Principe verbod (art. 351)
- Uitzonderingen
- 1 in de wet (art. 36 en 372) o.a.
ploegenarbeid - 2 bij KB (art. 371) geen uitz. voor PC 327
74Hoe nachtarbeid invoeren?
- Arbeidsreglement wijzigen
- In de ondernemingsraad
- via register voor ondernemingen zonder OR
758.2. arbeidsregeling met nachtprestaties
- Regeling met prestaties tussen 20 en 6 uur (art.
384 en KB 16.4.98) - met uitsluiting van regelingen
- met uitsluitend prestaties tussen 6 en 24 uur
- die gewoonlijk beginnen vanaf 5 uur
76Hoe arbeidsregeling met nachtprestaties invoeren
? (1)
- 1 voorafgaand overleg
- Met wie? OR/SD/werkn. (art. 383)
- Waarover? (KB 16.4.98)
- Naleving van CAO 46
- De nodige vieligheidsmaatregelen
- Aantal betrokken werknemers
- Gelijke behandeling M/V
- Mogelijkheden inzake kinderopvang
- Verslag raadpleging aan paritair comité
77Hoe arbeidsregeling met nachtprestaties invoeren
? (2)
- 2 invoering zelf
- - er is een syndicale delegatie (art. 381)
ondernemingsCAO met alle organisaties
vertegenwoordigd in SD (neerlegging CAO wijzigt
arbeidsregl.) - - geen syndicale delegatie (art. 382)
arbeidsreglement wijzigen
788.3. Hoe moet nachtarbeid vergoed worden? (1)
- Gewone nachtarbeid
- Sectorale of ondernemingsCAO kan ploegentoeslag
of nachttoeslag voorzien - Contract kan toeslag voorzien
- Indien niets bepaald geen toeslag tenzij bij
arbeidsregeling met nachtprestaties cf. CAO 49
(zie verder)
798.3. Vergoeding voor nachtarbeid in CAO 49 (2)
- Alleen voor arbeidsregelingen met nachtprestaties
(bv. 3-ploegenstelsel - Suppletief in ondernemingen en sectoren waar er
voor 1.5.90 geen CAO was - bedrag
- - 5O j 30 fr. geïndexeerd, momenteel 0,9 euro
- 50 j 36 fr. geïndexeerd , momenteel, 1,08 euro
809. Mag er op zondag gewerkt worden?
- Artikel 11
- principe verbod van tewerkstelling op zondag
- Ook van toepassing op leidinggevende functies!
(toepassingsgebied van dit hoofdstuk wijkt af van
dit van arbeidsduur!)
81Afwijkingen verbod zondagarbeid algemeen (1)
- art. 12 in de wet bepaalde werkzaamheden zoals
- toezicht op bedrijfsruimten
- schoonmaken, herstellen, onderhoud onontbeerlijk
voor hervatting volgende dag - ongeval, onvoorziene noodzaak, beschadiging
voorkomen
82Afwijkingen verbod zondagarbeid (2)
- Art. 17 ploegenarbeid (in wet)
- Beperking min. 18 uur rust op zondag,
- ergo 6 uur prestaties mogelijk (zaterdagploeg
werkt verder op zondag tot 6 uur, maandagploeg
start om zondag om 18 uur)
83Meer info
- Bij de regionale directies van de Inspectie van
de Sociale Wetten adressenlijst met
ambtsgebieden op www.meta.fgov.be - De tekst van de arbeidswet van 16.3.71 op
www.just.be in de rubriek geconsolideerde
wetgeving (datum wet ingeven)
84einde