INDISCH

1
INDISCH NEDERLANDS
2
OVERZICHT

• Indische Nederlanders
• positie Nederlands
• voorgeschiedenis en ontwikkeling
• kenmerken Indisch- Nederlands
• Petjoh
• Indië is niet meer

3
Indische Nederlanders

• Indische totoks
• Indische meisjes/jongens
• Indo Europeanen ( Indos)
• Kenmerk wortels in Indië en hun Nederlands
  beïnvloed door de
• inheemse talen van Indonesie, vooral door het
  Maleis

4
Positie Nederlands

• Nederlands geen wereldtaal
• a. lingua francas Portugees en Maleis
• b. winst belangrijker dan verspreiden
  cultuur
• Portugees met maleise elementen
• einde 16e eeuw lingua franca archipel
• voertaal Bataviase gezinnen
• in kerk naast Nederlands en Maleis
• Na 1750 Maleis meer aanzien
• Maleis dialectisch rijk geschakeerde moedertaal
  bewoners rond straat Malakka
• voor 1600 al lingua franca in archipel
• Contacttaal Portugezen en Nederlanders
• basis latere Bahasa Indonesia

5
Voorgeschiedenis

• 1595 Cornelis Houtman gtSumatra,Java,Molukken
• 1602 VOC
• 1611 Handelspost Jakarta ( fort Jacatra )
• 1618 Jan Pieterszoon Coen sticht Batavia
• 1629 fundament handelsimperium. VOC monopolie op
  handelsverkeer Batavia administratief centrum en
  stapelmarkt

6
(No Transcript)
7
17e eeuw

• serieuze pogingen bevordering van het
• Nederlands privileges
• in opdracht Staten Generaal oprichting enkele
  scholen
• Batavia voertaal Nederlands Molukken Maleis
• 5000 Nederlanders in dienst VOC, merendeel in
  Batavia
• ambtenaren met beperkt dienstverband
• afgezwaaide soldaten en handelaren blijven,
  trouwen inheemse vrouwen

8
18e eeuw

• meeste scholen op de Molukken
• voertaal Maleis gt Maleise bijbelvertaling
  Leydekker
• Batavia scholen voornamelijk voor kinderen VOC
  ambtenaren
• op school Nederlands thuis Portugees of
  Maleis

9
19e eeuw

• na Franse revolutie veranderen opvattingen over
  onderwijs en opvoeding onderwijs voor iedereen
• gebrek aan geld en goed gekwalificeerd personeel
  alleen scholen voor Europeanen
• binnen kazerne Tangsi-Maleis
• kazerne omstandigheden gt groeiende kloof binnen
  Indische samenleving
• toename aantal blijvers en trekkers. Vanaf jaren
  70 komen vrouwen mee
• Inlanders van adel op beperkte schaal naar school
• geen verbetering van het Nederlands bezorgdheid
  (Huet)

10
20e eeuw

• blijvers bepalen niet meer aanzien koloniale
  maatschappij
• veranderingen door
• 1.economische vooruitgang
• 2.stroom nieuwe migranten
• 3.gewijzigde opvattingen over de koloniale
  samenleving
• harmoniegedachte verstoord
• Maleis steeds belangrijker
• 1942 Japanse bezetting Nederlands verboden
• 1945 Hatta en Soekarno Indonesie onafhankelijk
• ruim 200.000 Nederlanders,waaronder Indische
  Nederlanders vertrekken. Honderdduizenden
  met een goede beheersing van de Nederlandse
  taal blijven

11
Kenmerken Indisch- Nederlands

• 1. Uitspraak
• 2. Grammatica
• 3. Klemtoon en Zinsmelodie
• 4. Woordenschat

12
1. Uitspraak

• Medeklinkers
• d,bgtdd,bb
• rgtrollende r
• v,zgtf,s
• ggtals in het engels
• kgtop einde woord of lettergreep vaak zwak
• tgtvaak aan het einde van een woord weglaten
  mondgtmon
• wgtdik aangezet (eng. when ,why)
• ? klinkers
• uigteu
• ei/ijgteu/e uitgteut, ijsgtes
• ? uitspraak is formeel klameniebuhdonduhruh gt
  ik-laat-me-niet-bedonderen
• voornaamwoorden worden meestal nadrukkelijk
  gearticuleerd wegtwij, zegtzij drgt haar
• wederkerend werkwoord je vergist je gt jij
  fergist jou

13
2. Grammatica

• zelfstandig naamwoord kan van geslacht
  veranderen het-woorden worden de-woordende
  varken, de kantor
• verbuiging bijvoeglijk naamwoord samen met het
  gebruik lidwoord een een mooie boek
• verleden tijd regelmatig vervangen door voltooid
  tegenwoordige tijd en zelfs door tegenwoordige
  tijd gisteren hebben wij die jongen nog gezien
  toen wij naar school gaan
• gebruik deelwoord geworden in lijdende zinnen ik
  ben geslagen geworden
• regelmatig weglaten koppelwerkwoord die jongen
  pienter, seg
• voornaamwoord het wordt vaak weggelaten trek jou
  niet aan, seg
• het en er zijn samen weggelaten ik heb niet voor
  over
• wederkerend werkwoord vaak zonder wederkerend
  voornaamwoordzij vergissen vaak, ik scheer
  altijd
• voornaamwoorden die naar vrouwen verwijzen worden
  vervangen door voornaamwoorden die niet naar
  vrouwen verwijzen mijn sus, hij so pienter, want
  sijn rapport so mooi
• omkering onderwerp en het verbogen werkwoord vaak
  niet straks hij gaat naar de pasar. Jij lust
  geen doerian?
• vaak zelfstandig naamwoord voorop, pauze en dan
  herhalend voornaamwoord mijn sus, hij so pienter
• achtervoegsel isatie wordt Indisch- Nederlands
  isasi komputerisasi

14
3. Klemtoon en Zinsmelodie

• Klemtoon van een woord minder belangrijk dan in
  het Nederlands
• Wanneer toch klemtoon, dan op de laatste
  lettergreep in een woord bestaande uit twee
  lettergrepen, vooral wanneer de voorlaatste
  lettergreep een stomme e is besár, telór
• Met stopwoorden als toch en ja wordt een
  uitroepende en vragende zinsmelodie versterkt
  vervelend toch en jij gaat weg, ja?
• In bovenstaande gevallen gaat de toon wat omhoog
  en wordt het laatste woord langer aangehouden

15
4. Woordenschat

• Woorden van Maleise oorsprong en soms Javaanse
  oorsprong
• Woorden, uitdrukkingen van Nederlandse oorsprong
  maar die alleen in het Indisch- Nederlands
  voorkomen
• Nederlandse woorden en uitdrukkingen die in het
  Indisch- Nederlands iets anders betekenen
• Ongeveer 5000 Nederlandse leenwoorden

16
Woorden van Maleise oorsprong en soms Javaanse
oorsprong

• Soesa
• Pidjetten/ pidjitten
• Gladak
• Klapper
• Goena- goena
• Tjitjak
• Mata gelap
• Obat
• Barang- bagage
• Baboe- huisbediende
• Kaki- voet, poot, been (kaki telandjang)
• Pedis- scherp gekruid

17
Woorden, uitdrukkingen van Nederlandse
oorsprong maar die alleen in het Indisch-
Nederlands voorkomen

• leestrommel
• bultzak
• naar boven gaan
• een muskietenvestje aantrekken

18
(No Transcript)
19
Nederlandse woorden en uitdrukkingen die in het
Indisch-Nederlands iets anders betekenen

• handschoentje
• stroop
• platje
• erf
• boei
• vendutie
• onderneming
• dood neervallen

20
(No Transcript)
21
Ongeveer 5000 Nederlandse leenwoorden

• 20 alledaagse leven, 30 wetenschap en techniek,
  40 openbare leven
• dah-dag!
• kulkas-koelkast
• iritasi-irritatie
• apotik-apotheek
• sosiolog-socioloog
• amtenar-ambtenaar
• oposisi-oppositie
• kasasi-cassatie
• haatzaai-nu wetsartikel
• kasbuk-kasboek

22
Petjoh/Petjok

• Petjoh is een echte pidgin, een soort Maleis-
  Nederlands. Ontstaan in de kazernes en gebruikt
• A. door Indische militairen met een verschillende
  moedertaal
• B. als omgangstaal tussen blanke meerderen en
  inheemse minderen.
• C. tussen Europeanen en hun inheemse vrouwen
• D. door kinderen (ook blanken) op straat en
  schoolplein
• E. onderkant van de Indo- Europese samenleving in
  de kampong
• Grammatica simpel Maleis
• Symbooltaal

23
Indië is niet meer

• R.Cress 1942 feitelijke eind Indische
  samenleving
• Na 1945 en opeenvolgende jaren vertrek ongeveer
  300.000 Indische Nederlanders
• De specifieke omstandigheden van de samenleving
  van voor 1945 zijn niet meer aanwezig waardoor
  het Indisch- Nederlands verdwijnt.

24
(No Transcript)
25
literatuur

• Richard Cress (1998). Petjoh. Woorden en
  wetenswaardigheden uit het Indische verleden.
  Amsterdam Prometheus.
• Jan W. de Vries (2005). Indisch- Nederlands. In
  Nicoline van der Sijs (red.,2005)
  Wereldnederlands. Oude en jonge variëteiten van
  het Nederlands pp.59-79. Den Haag Sdu Uitgevers.
• Jan de Vries, Roland Willemijns Peter Burger
  (2003). Het verhaal van een taal. Amsterdam
  Prometheus.
• Joop van den Berg (1991). Soebatten, sarongs en
  sinjos. Indische woorden in het Nederlands.
  
• s Gravenhage Bzztôh.